lOMoARcPSD|25605203
Inhoud
H1. Basiskenmerken van internationaal recht......................................6
1.1 Definitie (p. 1)......................................................................................6
1.2 Functies van het internationaal recht (p. 2)...........................6
1.2 Kenmerken van het internationaal recht (p. 3).......................7
H2. Verdragsrecht.........................................................................................10
2.1 Inleiding (p. 15)....................................................................................10
2.2 Definitie (p. 16)....................................................................................10
2.3 Soorten (p. 19)..................................................................................... 11
2.4 Bekendmaking (p. 20).......................................................................12
2.5 Totstandkoming van Verdragen (p. 21).......................................12
2.5.1 Opstellen van de verdragstekst........................................13
2.5.2 Uitdrukken van de wilsuiting.................................................13
2.5.3 Parlementaire instemming....................................................14
2.6 Voorbehouden (p. 31)........................................................................14
2.7 Inwerkingtreding (p. 33)....................................................................15
2.8 Naleving (p. 35)................................................................................... 16
2.9 Toepassing (p. 36)...............................................................................16
2.10 Uitlegging (p. 37)...............................................................................17
2.11 Gevolgen tegenover derden (p. 39)...........................................18
2.12 Nietigheid....................................................................................................19
2.13 Amendering en wijziging (p. 43)..................................................20
2.14 Beëindiging en opschorting, art. 54-64 WVV (p. 44)............20
2.14.1 Algemeen.............................................................................................20
2.14.2. Opzegging of terugtrekking.................................................21
2.14.3 Sluiten van een later verdrag................................................21
2.14.4 Wanprestatie................................................................................21
2.14.5 Overmacht...........................................................................................22
2.14.6 Rebus sic stantibus....................................................................22
H3. Andere bronnen van internationaal recht – verhouding
tussen de bronnen........................................................................................23
3.1 Gewoonterecht (p. 53).......................................................................23
3.1.1 Constitutieve elementen - vaststelling....................................23
3.1.2 Soorten....................................................................................................24
3.1.3 Codificatie..............................................................................................24
1
, lOMoARcPSD|25605203
3.2 Algemene Rechtsbeginselen (p. 62)............................................25
3.3 Rechtspraak en rechtsleer (p. 64)................................................25
3.4 Billijkheid (p. 66)..................................................................................26
3.5 Eenzijdige Rechtshandelingen (p. 66).........................................26
3.5.1 Staten...............................................................................................26
3.5.2 Internationale Organisaties......................................................27
3.6 Soft Law (p. 72)....................................................................................27
3.7 Hiërarchie van de rechtsbronnen (p. 73)...................................28
H4. Verhouding en wisselwerking tussen internationaal en nationaal
recht
..................................................................................................................................................29
4.1 Positie van het nationale recht in de internationale rechtsorde (p.
77)
..............................................................................................................................................29
4.2 Positie van het internationaal recht in de nationale rechtsorde (p.
80)
..............................................................................................................................................29
4.3 Doorwerking van internationaalrechtelijke regels in de
nationale rechtsorde (p. 82)..................................................................30
4.3.1 Wanneer zijn internationaalrechtelijke regels deel van
de Belgische rechtsorde?.....................................................................30
4.3.2 Instrumenten van doorwerking in het interne recht........31
4.3.3 Internationaal gewoonterecht in de Belgische rechtsorde 32
4.3.4 Verhouding internationaal recht en de Grondwet.............32
H5. Staten........................................................................................................ 34
5.1 Definitie (p. 103)................................................................................. 34
5.1.1 Constitutieve bestanddelen......................................................34
5.1.2 Fundamentele kenmerken.........................................................35
5.1.3 Voorbehouden domein......................................................................35
5.2 Staatsvorming.......................................................................................36
5.1.1 Totstandkoming van Staten.....................................................36
5.2.2 Verwerving van Grondgebied........................................................37
5.2.3 Erkenning...............................................................................................37
5.2.4 Statenopvolging...................................................................................38
H6. Niet-Statelijke actoren.........................................................................41
6.1 Internationale organisaties (p. 121).............................................41
6.2 Heilige Stoel (p. 124).........................................................................41
6.3 Bevrijdingsbewegingen (p. 125)....................................................42
6.4 Individuen (p. 126)..............................................................................42
6.4.1 Een recent en fragmentarisch verschijnsel.........................42
6.4.2 Internationale strafrechtelijke aansprakelijkheid..............42
6.5 Niet-gouvermentele organisaties (NGO’s) (p. 139).................46
6.6 Transnationale Ondernemingen (p. 143)....................................46
2
, lOMoARcPSD|25605203
H7. Jurisdictie over personen en grondgebied.........................................48
7.1 Territoriale jurisdictie (p. 150)........................................................48
7.1.1 Grondgebied.........................................................................................49
7.1.2 Luchtruim...............................................................................................50
7.2 Personele jurisdictie: de nationaliteitsband (p. 157)..............50
7.3 Extraterritoriale criminele jurisdictie (p. 161)..........................51
7.3.1 Rechtsmachtbeginselen...................................................................51
7.3.2 Uitlevering..............................................................................................52
H8. Jurisdictie over zee, Antarctica en de ruimte...............................55
8.1 Internationaal recht van de zee (p. 175)....................................55
8.1.1 Territoriale zee...............................................................................56
8.1.2 Andere maritieme zones............................................................56
8.2 Internationaal recht van de ruimte (p. 192)..............................59
8.2.1 Juridisch regime...................................................................................59
8.2.2 Internationale organisaties actief op het gebied van de ruimte
59
8.3 Het internationaal recht inzake Antarctica (p. 198)................60
H9. Immuniteiten...........................................................................................61
9.1 Immuniteiten van vreemde Staten en
overheidsfunctionarissen (p. 201).......................................................61
9.1.1 Basisbegrippen.....................................................................................61
9.1.2 Immuniteit van vreemde Staten..............................................62
9.1.3 Immuniteit van vreemde overheidsfunctionarissen.........63
9.2 Immuniteiten van diplomaten, consuls, internationale
organisaties & ambtenaren (p. 213)...................................................64
9.2.1 Diplomaten............................................................................................64
9.2.2 Consuls....................................................................................................66
9.2.3 Internationale organisaties en ambtenaren........................67
9.3 Immuniteiten, mensenrechten en internationale misdaden
(p. 224).68 H10. Staatsaansprakelijkheid..............................................69
10.1 Oorzaken van staatsaansprakelijkheid (p. 234)....................69
10.1.1 Toerekenbare gedraging..........................................................69
10.1.2 Schending van een volkenrechtelijke verplichting.........70
10.1.3 Aansprakelijkheid voor rechtmatige daden.......................71
10.2 Gevolgen van staatsaansprakelijkheid (p. 240)....................71
10.2.1 Herstel van de schade..............................................................71
10.2.2 Staten die de gevolgen kunnen inroepen..........................71
10.3 Diplomatieke bescherming (p. 243)...........................................72
10.3.1 Kenmerken..........................................................................................72
10.3.2 Minimumstandaard voor vreemdelingen............................72
H11. Methoden van vreedzame geschillenbeslechting...................73
11.1 Diplomatieke middelen (p. 248)...................................................73
3
, lOMoARcPSD|25605203
11.2 Jurisdictionele middelen (p. 250).................................................73
11.2.1 Arbitrage..............................................................................................73
11.2.2 Gerechtelijke geschillenregeling...........................................74
H12. Rechtshandhaving..............................................................................77
12.1 Niet-gewelddadige middelen (p. 265)........................................77
12.2 Gebruik van geweld..........................................................................77
12.1 Voorgeschiedenis..........................................................................77
12.2.2 VN-Handvest...............................................................................78
H13. Internationale organisaties: algemene aspecten....................80
13.1 Soorten internationale organisaties (p. 299)...........................80
13.2 Bevoegdheden (p.300)....................................................................80
13.3 Lidmaatschap (p. 302)....................................................................80
13.4 Organen en besluitvorming (p. 304)..........................................81
13.5 Rechtspersoonlijkheid (p. 308).....................................................82
13.6 Financiën.....................................................................................................82
H14. Mondiale en internationale organisaties: VN............................83
14.1 Verenigde Naties (p. 311)..............................................................83
14.1.1 Voorgeschiedenis..............................................................................83
14.1.2 Doelstellingen (p. 314).............................................................83
14.1.3 Lidmaatschap (p. 314).............................................................84
14.1.4 Hoofdorganen (p. 318) (art. 7, §1 HVN).............................84
14.1.5 Hulporganen.......................................................................................86
12.1.6 Mensenrechtenbescherming.................................................87
14.1.7 Vredesoperaties........................................................................90
14.2 Gespecialiseerde en aanverwante organisaties van de VN
(p. 352)91 14.2.1 Internationale arbeidsorganisatie (ILO).......91
14.2.2 Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)...................................92
14.2.3 Organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur (UNESCO).
92
14.2.4 Voedsel- en landbouworganisatie (FAO).................................92
14.2.5 International Fonds voor Landbouwontwikkeling (IFAD). 92
14.2.6 Internationaal Muntfonds (IMF)..................................................93
14.2.7 Wereldbankgroep.............................................................................93
H15. Wereldhandelsorganisatie...............................................................94
15.1 Geschiedenis (p. 371).....................................................................94
15.2 Lidmaatschap (p. 371)....................................................................94
15.3 Organen en besluitvorming (p. 372)..........................................94
15.4 Taken (p. 373)...............................................................................95
15.5 Onderhandelingsronden (p. 374).................................................95
15.6 Materieel recht van de WTO (p. 375).........................................95
15.6.1 Fundamentele beginselen en uitzonderingen..................95
4
, lOMoARcPSD|25605203
15.6.2 Andere materiële WTO-regels....................................................96
15.7 WTO-Geschillenbeslechtingsmechanisme..................................97
5
,Deel I: bronnen
van
internationaal
recht
Inleiding
Info:
- Voorzitter vd Eur. Raad: Charles Michel (eerste minister)
- Intergouvernementele organisatie = internationale organisatie tussen regeringen
(geen overdracht van soevereiniteit) -> Vb: Raad van Europa
Interactie tussen beide bestuursniveaus
Vb: Conventie van Genève = internationaal verdrag voor
vluchtelingenbescherming (= toekenning van asiel)
Mogelijk ALS je vervolgd wordt & je
land geen bescherming biedt hiertegen (vb: beter economisch leven ≠ voldoende
reden)
EU: Europese richtlijnen uitgevoerd in nationale wetgeving vd lidstaten
-> Vb: Europees asielbeleid
-> MOET bevoegd zijn voor materie vooraleer optreden
Van coëxistentie & coöperatie tot integratie van staten
Recht van coëxistentie = vreedzaam naast elkaar bestaan van soevereine staten
(= regels IR)
Recht van coöperatie = recht van internationale organisaties
Recht van integratie = recht vd EU
6
, 1648: Vrede van Westfalen = einde van godsdientoorlogen in Europa
à Vaststellingen: elke staat eigen soevereinteit & andere staten moeten dit
respecteren (geregeld door IR)
à Begin recht van vreedzame coëxistentie
1919: Volkenbond (= internationale organisatie)
Opgesteld door: Verdrag van Versailles (gesloten na 1 ste WO)
à Begin recht van coöperatie = meer systematische samenwerking tussen landen
om bepaalde doelen te bereiken
1945: VN = verbeterde versie vd Volkenbond
Huidige versie vh recht van coöperatie: regionale instellingen opgericht (vb: EU,
Afrikaanse Unie)
1957: EEG-verdrag
Opgesteld door: Verdrag van Rome
Begin sterk Europa & recht van integratie (= bevoegdheden toegekend aan EU)
EU krijgt eigen autonomie (= supranationale organisatie)
≠ internationale organisatie zoals VN WANT samenwerking tussen
regeringen
2015: Brexit
à Risico: recht van desintegratie:
-> Kan unie versplinteren? Ja, MAAR door brexit EU juist sterker
geworden
H1. BASISKENMERKEN VAN INTERNATIONAAL RECHT
1.1 Definitie (p. 1)
Volkenrecht/ internationaal recht = regels over internationale
betrekkingen
• 19e eeuw: enkel staten subject van IR (DUS enkel betrekkingen
tussen staten)
o Konden internationale rechtspersoonlijkheid bezitten
o Droegen volkenrechtelijke rechten en verplichtingen
• 20e eeuw: betrekkingen tussen staten en internationale
organisaties, tussen staten, tussen IO’s onderling, tussen
staten en natuurlijke- of rechtspersonen
o Kunnen nu ook internationale rechtspersoonlijkheid bezitten
7
, o Dragen nu ook volkenrechtelijke rechten en verplichtingen
Centrale actoren = nog steeds staten
• Nog steeds ruimste bevoegdheden: kunnen kiezen of ze
toetreden of niet, kunnen uittreden als ze het willen…
-> Soevereiniteit (= hoogste macht) bij de staten
• Lid VN
• Beroep op veiligheidsraad of AV (= algemene vergadering) (art. 35 VN-
Handvest)
• Partij voor Internationaal Gerechtshof (art. 34 lid 1 statuut IGH)
-> Enkel voor geschillen tussen staten
• Internationale organisaties
Onderscheid:
• Internationaal publiekrecht = volkenrecht = IR
• Internationaal privaatrecht (IPR): bepaalt welk (nationaal)
recht toepasselijk & welke rechter bevoegd is
1.2 Functies van het internationaal recht (p. 2)
1. Bevoegdheid volkenrechtelijke subjecten
afbakenen
CO- EXISTENTIE
o Ratione territorii (= in de ruimte): in welke staat
bevind ik mij?
o Ratione temporis (= in de tijd): ontstaan van nieuwe
staten, opvolging van staten
o Ratione personae (= wat betreft de persoon):
▪ Verplichtingen & rechten vh individu
▪ Jurisdictie m.b.t. eigen onderdanen in buitenland,
immuniteiten
▪ Iedereen heeft nationaliteit; wat moet staat doen
om jou in het buitenland te beschermen?
o Ratione materiae (= wat betreft het onderwerp):
!!! Internationale instellingen: enkel toegewezen
bevoegdheden door staten toegewezen
2. Reguleren vd interacties tussen de
internationale rechtssubjecten CO-EXISTENTIE
-> Internationale verkeersregels vh IR: om botsing te
voorkomen & vreedzame samenleving/coëxistentie van
staten te bekomen
o Geschillenbeslechting en -preventie
-> Voorkoming & oplossing geschillen (vb: voor int. hoven
& rechtbanken)
o Gebruik van geweld
▪ Ius ad bellum: legaliteit vd oorlog/geweldgebruik tov
andere staten
-> Mag je oorlog beginnen? Verbod, ook niet dreigen
8
, -> Uitz.:
- Zelfverdedigingsrecht
- Toelating vd Veiligheidsraad voor geweldgebruik
▪ Ius in bello: regels toepasselijk tijdens oorlog om leed te
verzachten
o Gebruik van grondgebied
-> Staat = soeverein op grondgebied (mag doen wat die wil)
-> MAAR niet gebruiken voor doeleinden die andere staten
schaden
(= onrechtmatige daad in IR)
-> Vb: terroristische beweging huisvesten (Afghanistan bij IS)
o Diplomatieke en consulaire betrekkingen
= vertegenwoordiging & verdediging vd eigen belangen tov andere staten
+ politieke vreedzame betrekkingen tussen landen tot stand brengen
-> European External Action Service = Europese diplomatieke dienst
o Staatsaansprakelijkheid
= ALS land internationale verplichtingen schendt, is
schadeloosstelling verschuldigd
3. Regelen van samenwerking tussen internationale
rechtssubjecten COÖPERATIE
-> Via internationale instellingen werken staten samen
-> Gemeenschappelijke problemen moeten samen
opgelost
worden via multilaterale instellingen op wereldvlak
o Mondiale & regionale organisaties
-> Vb: Afrikaanse Unie
-> Aan bepaalde organen normatieve bevoegdheden
toevertrouwd
o Subdomeinen
-> Vb: mensenrechten, milieurecht, handelsrecht
-> UVRM aangenomen door VN = resolutie vd AV
(aanbeveling ≠ bindend ≠ verdrag
= streefdoel om bindend verdrag te bekomen
-> Uitgewerkt tot universele & regionale
mensenrechten
-> Ook gebeurd bij milieu- en handelsrecht
(nl.
wereldhandelsorganisaties)
o Samenwerking kan zijn: coöperatie, integratie
-> In EU: toewijzing van bevoegdheden (= relativering vd
soevereiniteit) gaat heel ver DUS EU-recht = recht van
integratie (met eigen rechtsorde)
9
, - Voorrang EU-recht
- Autonomie EU-recht
4. Juridische onderbouwing van global governance
≠ rechtsbegrip
= geheel van formele & informele processen tussen staten en
organisaties die een antwoord proberen te bieden op mondiale
uitdagingen dmv:
Afdwinging van regels
Geven van sturing
Genereren van informatie
Beslechten van geschillen
1.2 Kenmerken van het internationaal recht (p. 3)
1) Geen centrale wetgever
o Algemene Vergadering VN geen wereldwetgever
➔ Resoluties ≠ bindend (= aanbevelingen)
o Staten = wetgever & rechtsonderhorige
-> IR: wetgever = rechtsonderhorigen (staten maken recht + zijn
bestemmelingen van dat recht)
-> GEEN apart wetgevend orgaan
- > Consensualisme: staten binden zichzelf aan regels die ze
aannemen
-> GEEN regel van IR geldt voor staten TENZIJ instemming
o Soevereine gelijkheid van Staten = grondbeginsel (art. 2, lid 1
HVN)
-> Staten = vrij om internationale normen te aanvaarden & terug
te trekken uit verdrag
-> Uitzondering:
- Ius congens = recht van internationale openbare orde
-> Fundamentele normen die staten niet mogen schenden
bij
sluiten van verdrag
-> Vb: verbod op foltering
- Internationaal gewoonterecht = bindend voor staten
-> Regels die meerderheid vd staten als bindend
ervaren
-> Persistent objector = blijvende dwarsligger
-> Staat verzet zich tegen nieuwe regels van
internationaal gewoonterecht door te blijven
oneens zijn -> ENKEL mogelijk bij
ontstaan van gewoonterecht
2) Geen centrale rechter
Trias politica in nationaal recht = scheiding & verschillende nationale
functies (UM, RM, WM) -> NIET op internationaal vlak WANT geen centrale
rechter
10
Inhoud
H1. Basiskenmerken van internationaal recht......................................6
1.1 Definitie (p. 1)......................................................................................6
1.2 Functies van het internationaal recht (p. 2)...........................6
1.2 Kenmerken van het internationaal recht (p. 3).......................7
H2. Verdragsrecht.........................................................................................10
2.1 Inleiding (p. 15)....................................................................................10
2.2 Definitie (p. 16)....................................................................................10
2.3 Soorten (p. 19)..................................................................................... 11
2.4 Bekendmaking (p. 20).......................................................................12
2.5 Totstandkoming van Verdragen (p. 21).......................................12
2.5.1 Opstellen van de verdragstekst........................................13
2.5.2 Uitdrukken van de wilsuiting.................................................13
2.5.3 Parlementaire instemming....................................................14
2.6 Voorbehouden (p. 31)........................................................................14
2.7 Inwerkingtreding (p. 33)....................................................................15
2.8 Naleving (p. 35)................................................................................... 16
2.9 Toepassing (p. 36)...............................................................................16
2.10 Uitlegging (p. 37)...............................................................................17
2.11 Gevolgen tegenover derden (p. 39)...........................................18
2.12 Nietigheid....................................................................................................19
2.13 Amendering en wijziging (p. 43)..................................................20
2.14 Beëindiging en opschorting, art. 54-64 WVV (p. 44)............20
2.14.1 Algemeen.............................................................................................20
2.14.2. Opzegging of terugtrekking.................................................21
2.14.3 Sluiten van een later verdrag................................................21
2.14.4 Wanprestatie................................................................................21
2.14.5 Overmacht...........................................................................................22
2.14.6 Rebus sic stantibus....................................................................22
H3. Andere bronnen van internationaal recht – verhouding
tussen de bronnen........................................................................................23
3.1 Gewoonterecht (p. 53).......................................................................23
3.1.1 Constitutieve elementen - vaststelling....................................23
3.1.2 Soorten....................................................................................................24
3.1.3 Codificatie..............................................................................................24
1
, lOMoARcPSD|25605203
3.2 Algemene Rechtsbeginselen (p. 62)............................................25
3.3 Rechtspraak en rechtsleer (p. 64)................................................25
3.4 Billijkheid (p. 66)..................................................................................26
3.5 Eenzijdige Rechtshandelingen (p. 66).........................................26
3.5.1 Staten...............................................................................................26
3.5.2 Internationale Organisaties......................................................27
3.6 Soft Law (p. 72)....................................................................................27
3.7 Hiërarchie van de rechtsbronnen (p. 73)...................................28
H4. Verhouding en wisselwerking tussen internationaal en nationaal
recht
..................................................................................................................................................29
4.1 Positie van het nationale recht in de internationale rechtsorde (p.
77)
..............................................................................................................................................29
4.2 Positie van het internationaal recht in de nationale rechtsorde (p.
80)
..............................................................................................................................................29
4.3 Doorwerking van internationaalrechtelijke regels in de
nationale rechtsorde (p. 82)..................................................................30
4.3.1 Wanneer zijn internationaalrechtelijke regels deel van
de Belgische rechtsorde?.....................................................................30
4.3.2 Instrumenten van doorwerking in het interne recht........31
4.3.3 Internationaal gewoonterecht in de Belgische rechtsorde 32
4.3.4 Verhouding internationaal recht en de Grondwet.............32
H5. Staten........................................................................................................ 34
5.1 Definitie (p. 103)................................................................................. 34
5.1.1 Constitutieve bestanddelen......................................................34
5.1.2 Fundamentele kenmerken.........................................................35
5.1.3 Voorbehouden domein......................................................................35
5.2 Staatsvorming.......................................................................................36
5.1.1 Totstandkoming van Staten.....................................................36
5.2.2 Verwerving van Grondgebied........................................................37
5.2.3 Erkenning...............................................................................................37
5.2.4 Statenopvolging...................................................................................38
H6. Niet-Statelijke actoren.........................................................................41
6.1 Internationale organisaties (p. 121).............................................41
6.2 Heilige Stoel (p. 124).........................................................................41
6.3 Bevrijdingsbewegingen (p. 125)....................................................42
6.4 Individuen (p. 126)..............................................................................42
6.4.1 Een recent en fragmentarisch verschijnsel.........................42
6.4.2 Internationale strafrechtelijke aansprakelijkheid..............42
6.5 Niet-gouvermentele organisaties (NGO’s) (p. 139).................46
6.6 Transnationale Ondernemingen (p. 143)....................................46
2
, lOMoARcPSD|25605203
H7. Jurisdictie over personen en grondgebied.........................................48
7.1 Territoriale jurisdictie (p. 150)........................................................48
7.1.1 Grondgebied.........................................................................................49
7.1.2 Luchtruim...............................................................................................50
7.2 Personele jurisdictie: de nationaliteitsband (p. 157)..............50
7.3 Extraterritoriale criminele jurisdictie (p. 161)..........................51
7.3.1 Rechtsmachtbeginselen...................................................................51
7.3.2 Uitlevering..............................................................................................52
H8. Jurisdictie over zee, Antarctica en de ruimte...............................55
8.1 Internationaal recht van de zee (p. 175)....................................55
8.1.1 Territoriale zee...............................................................................56
8.1.2 Andere maritieme zones............................................................56
8.2 Internationaal recht van de ruimte (p. 192)..............................59
8.2.1 Juridisch regime...................................................................................59
8.2.2 Internationale organisaties actief op het gebied van de ruimte
59
8.3 Het internationaal recht inzake Antarctica (p. 198)................60
H9. Immuniteiten...........................................................................................61
9.1 Immuniteiten van vreemde Staten en
overheidsfunctionarissen (p. 201).......................................................61
9.1.1 Basisbegrippen.....................................................................................61
9.1.2 Immuniteit van vreemde Staten..............................................62
9.1.3 Immuniteit van vreemde overheidsfunctionarissen.........63
9.2 Immuniteiten van diplomaten, consuls, internationale
organisaties & ambtenaren (p. 213)...................................................64
9.2.1 Diplomaten............................................................................................64
9.2.2 Consuls....................................................................................................66
9.2.3 Internationale organisaties en ambtenaren........................67
9.3 Immuniteiten, mensenrechten en internationale misdaden
(p. 224).68 H10. Staatsaansprakelijkheid..............................................69
10.1 Oorzaken van staatsaansprakelijkheid (p. 234)....................69
10.1.1 Toerekenbare gedraging..........................................................69
10.1.2 Schending van een volkenrechtelijke verplichting.........70
10.1.3 Aansprakelijkheid voor rechtmatige daden.......................71
10.2 Gevolgen van staatsaansprakelijkheid (p. 240)....................71
10.2.1 Herstel van de schade..............................................................71
10.2.2 Staten die de gevolgen kunnen inroepen..........................71
10.3 Diplomatieke bescherming (p. 243)...........................................72
10.3.1 Kenmerken..........................................................................................72
10.3.2 Minimumstandaard voor vreemdelingen............................72
H11. Methoden van vreedzame geschillenbeslechting...................73
11.1 Diplomatieke middelen (p. 248)...................................................73
3
, lOMoARcPSD|25605203
11.2 Jurisdictionele middelen (p. 250).................................................73
11.2.1 Arbitrage..............................................................................................73
11.2.2 Gerechtelijke geschillenregeling...........................................74
H12. Rechtshandhaving..............................................................................77
12.1 Niet-gewelddadige middelen (p. 265)........................................77
12.2 Gebruik van geweld..........................................................................77
12.1 Voorgeschiedenis..........................................................................77
12.2.2 VN-Handvest...............................................................................78
H13. Internationale organisaties: algemene aspecten....................80
13.1 Soorten internationale organisaties (p. 299)...........................80
13.2 Bevoegdheden (p.300)....................................................................80
13.3 Lidmaatschap (p. 302)....................................................................80
13.4 Organen en besluitvorming (p. 304)..........................................81
13.5 Rechtspersoonlijkheid (p. 308).....................................................82
13.6 Financiën.....................................................................................................82
H14. Mondiale en internationale organisaties: VN............................83
14.1 Verenigde Naties (p. 311)..............................................................83
14.1.1 Voorgeschiedenis..............................................................................83
14.1.2 Doelstellingen (p. 314).............................................................83
14.1.3 Lidmaatschap (p. 314).............................................................84
14.1.4 Hoofdorganen (p. 318) (art. 7, §1 HVN).............................84
14.1.5 Hulporganen.......................................................................................86
12.1.6 Mensenrechtenbescherming.................................................87
14.1.7 Vredesoperaties........................................................................90
14.2 Gespecialiseerde en aanverwante organisaties van de VN
(p. 352)91 14.2.1 Internationale arbeidsorganisatie (ILO).......91
14.2.2 Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)...................................92
14.2.3 Organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur (UNESCO).
92
14.2.4 Voedsel- en landbouworganisatie (FAO).................................92
14.2.5 International Fonds voor Landbouwontwikkeling (IFAD). 92
14.2.6 Internationaal Muntfonds (IMF)..................................................93
14.2.7 Wereldbankgroep.............................................................................93
H15. Wereldhandelsorganisatie...............................................................94
15.1 Geschiedenis (p. 371).....................................................................94
15.2 Lidmaatschap (p. 371)....................................................................94
15.3 Organen en besluitvorming (p. 372)..........................................94
15.4 Taken (p. 373)...............................................................................95
15.5 Onderhandelingsronden (p. 374).................................................95
15.6 Materieel recht van de WTO (p. 375).........................................95
15.6.1 Fundamentele beginselen en uitzonderingen..................95
4
, lOMoARcPSD|25605203
15.6.2 Andere materiële WTO-regels....................................................96
15.7 WTO-Geschillenbeslechtingsmechanisme..................................97
5
,Deel I: bronnen
van
internationaal
recht
Inleiding
Info:
- Voorzitter vd Eur. Raad: Charles Michel (eerste minister)
- Intergouvernementele organisatie = internationale organisatie tussen regeringen
(geen overdracht van soevereiniteit) -> Vb: Raad van Europa
Interactie tussen beide bestuursniveaus
Vb: Conventie van Genève = internationaal verdrag voor
vluchtelingenbescherming (= toekenning van asiel)
Mogelijk ALS je vervolgd wordt & je
land geen bescherming biedt hiertegen (vb: beter economisch leven ≠ voldoende
reden)
EU: Europese richtlijnen uitgevoerd in nationale wetgeving vd lidstaten
-> Vb: Europees asielbeleid
-> MOET bevoegd zijn voor materie vooraleer optreden
Van coëxistentie & coöperatie tot integratie van staten
Recht van coëxistentie = vreedzaam naast elkaar bestaan van soevereine staten
(= regels IR)
Recht van coöperatie = recht van internationale organisaties
Recht van integratie = recht vd EU
6
, 1648: Vrede van Westfalen = einde van godsdientoorlogen in Europa
à Vaststellingen: elke staat eigen soevereinteit & andere staten moeten dit
respecteren (geregeld door IR)
à Begin recht van vreedzame coëxistentie
1919: Volkenbond (= internationale organisatie)
Opgesteld door: Verdrag van Versailles (gesloten na 1 ste WO)
à Begin recht van coöperatie = meer systematische samenwerking tussen landen
om bepaalde doelen te bereiken
1945: VN = verbeterde versie vd Volkenbond
Huidige versie vh recht van coöperatie: regionale instellingen opgericht (vb: EU,
Afrikaanse Unie)
1957: EEG-verdrag
Opgesteld door: Verdrag van Rome
Begin sterk Europa & recht van integratie (= bevoegdheden toegekend aan EU)
EU krijgt eigen autonomie (= supranationale organisatie)
≠ internationale organisatie zoals VN WANT samenwerking tussen
regeringen
2015: Brexit
à Risico: recht van desintegratie:
-> Kan unie versplinteren? Ja, MAAR door brexit EU juist sterker
geworden
H1. BASISKENMERKEN VAN INTERNATIONAAL RECHT
1.1 Definitie (p. 1)
Volkenrecht/ internationaal recht = regels over internationale
betrekkingen
• 19e eeuw: enkel staten subject van IR (DUS enkel betrekkingen
tussen staten)
o Konden internationale rechtspersoonlijkheid bezitten
o Droegen volkenrechtelijke rechten en verplichtingen
• 20e eeuw: betrekkingen tussen staten en internationale
organisaties, tussen staten, tussen IO’s onderling, tussen
staten en natuurlijke- of rechtspersonen
o Kunnen nu ook internationale rechtspersoonlijkheid bezitten
7
, o Dragen nu ook volkenrechtelijke rechten en verplichtingen
Centrale actoren = nog steeds staten
• Nog steeds ruimste bevoegdheden: kunnen kiezen of ze
toetreden of niet, kunnen uittreden als ze het willen…
-> Soevereiniteit (= hoogste macht) bij de staten
• Lid VN
• Beroep op veiligheidsraad of AV (= algemene vergadering) (art. 35 VN-
Handvest)
• Partij voor Internationaal Gerechtshof (art. 34 lid 1 statuut IGH)
-> Enkel voor geschillen tussen staten
• Internationale organisaties
Onderscheid:
• Internationaal publiekrecht = volkenrecht = IR
• Internationaal privaatrecht (IPR): bepaalt welk (nationaal)
recht toepasselijk & welke rechter bevoegd is
1.2 Functies van het internationaal recht (p. 2)
1. Bevoegdheid volkenrechtelijke subjecten
afbakenen
CO- EXISTENTIE
o Ratione territorii (= in de ruimte): in welke staat
bevind ik mij?
o Ratione temporis (= in de tijd): ontstaan van nieuwe
staten, opvolging van staten
o Ratione personae (= wat betreft de persoon):
▪ Verplichtingen & rechten vh individu
▪ Jurisdictie m.b.t. eigen onderdanen in buitenland,
immuniteiten
▪ Iedereen heeft nationaliteit; wat moet staat doen
om jou in het buitenland te beschermen?
o Ratione materiae (= wat betreft het onderwerp):
!!! Internationale instellingen: enkel toegewezen
bevoegdheden door staten toegewezen
2. Reguleren vd interacties tussen de
internationale rechtssubjecten CO-EXISTENTIE
-> Internationale verkeersregels vh IR: om botsing te
voorkomen & vreedzame samenleving/coëxistentie van
staten te bekomen
o Geschillenbeslechting en -preventie
-> Voorkoming & oplossing geschillen (vb: voor int. hoven
& rechtbanken)
o Gebruik van geweld
▪ Ius ad bellum: legaliteit vd oorlog/geweldgebruik tov
andere staten
-> Mag je oorlog beginnen? Verbod, ook niet dreigen
8
, -> Uitz.:
- Zelfverdedigingsrecht
- Toelating vd Veiligheidsraad voor geweldgebruik
▪ Ius in bello: regels toepasselijk tijdens oorlog om leed te
verzachten
o Gebruik van grondgebied
-> Staat = soeverein op grondgebied (mag doen wat die wil)
-> MAAR niet gebruiken voor doeleinden die andere staten
schaden
(= onrechtmatige daad in IR)
-> Vb: terroristische beweging huisvesten (Afghanistan bij IS)
o Diplomatieke en consulaire betrekkingen
= vertegenwoordiging & verdediging vd eigen belangen tov andere staten
+ politieke vreedzame betrekkingen tussen landen tot stand brengen
-> European External Action Service = Europese diplomatieke dienst
o Staatsaansprakelijkheid
= ALS land internationale verplichtingen schendt, is
schadeloosstelling verschuldigd
3. Regelen van samenwerking tussen internationale
rechtssubjecten COÖPERATIE
-> Via internationale instellingen werken staten samen
-> Gemeenschappelijke problemen moeten samen
opgelost
worden via multilaterale instellingen op wereldvlak
o Mondiale & regionale organisaties
-> Vb: Afrikaanse Unie
-> Aan bepaalde organen normatieve bevoegdheden
toevertrouwd
o Subdomeinen
-> Vb: mensenrechten, milieurecht, handelsrecht
-> UVRM aangenomen door VN = resolutie vd AV
(aanbeveling ≠ bindend ≠ verdrag
= streefdoel om bindend verdrag te bekomen
-> Uitgewerkt tot universele & regionale
mensenrechten
-> Ook gebeurd bij milieu- en handelsrecht
(nl.
wereldhandelsorganisaties)
o Samenwerking kan zijn: coöperatie, integratie
-> In EU: toewijzing van bevoegdheden (= relativering vd
soevereiniteit) gaat heel ver DUS EU-recht = recht van
integratie (met eigen rechtsorde)
9
, - Voorrang EU-recht
- Autonomie EU-recht
4. Juridische onderbouwing van global governance
≠ rechtsbegrip
= geheel van formele & informele processen tussen staten en
organisaties die een antwoord proberen te bieden op mondiale
uitdagingen dmv:
Afdwinging van regels
Geven van sturing
Genereren van informatie
Beslechten van geschillen
1.2 Kenmerken van het internationaal recht (p. 3)
1) Geen centrale wetgever
o Algemene Vergadering VN geen wereldwetgever
➔ Resoluties ≠ bindend (= aanbevelingen)
o Staten = wetgever & rechtsonderhorige
-> IR: wetgever = rechtsonderhorigen (staten maken recht + zijn
bestemmelingen van dat recht)
-> GEEN apart wetgevend orgaan
- > Consensualisme: staten binden zichzelf aan regels die ze
aannemen
-> GEEN regel van IR geldt voor staten TENZIJ instemming
o Soevereine gelijkheid van Staten = grondbeginsel (art. 2, lid 1
HVN)
-> Staten = vrij om internationale normen te aanvaarden & terug
te trekken uit verdrag
-> Uitzondering:
- Ius congens = recht van internationale openbare orde
-> Fundamentele normen die staten niet mogen schenden
bij
sluiten van verdrag
-> Vb: verbod op foltering
- Internationaal gewoonterecht = bindend voor staten
-> Regels die meerderheid vd staten als bindend
ervaren
-> Persistent objector = blijvende dwarsligger
-> Staat verzet zich tegen nieuwe regels van
internationaal gewoonterecht door te blijven
oneens zijn -> ENKEL mogelijk bij
ontstaan van gewoonterecht
2) Geen centrale rechter
Trias politica in nationaal recht = scheiding & verschillende nationale
functies (UM, RM, WM) -> NIET op internationaal vlak WANT geen centrale
rechter
10
