Casusbespreking aansprakelijkheidsrecht
Leereenheid 1 t/m 3
Casus 1 – De winkelstraat
Janneke heeft een schoenenwinkel in het centrum van Utrecht. Op een rustige
ochtend besluit zij, vlak na het openen van de winkel, nog even de natuurstenenvloer
te dweilen. Halverwege bedenkt ze zich dat zij het bordje dat aangeeft dat de vloer
glad is, is vergeten mee te nemen uit de berging. Normaal gesproken zet ze dit bordje
neer als ze heeft gedweild. De tegelzetter heeft bij het plaatsen van de vloer namelijk
aangegeven dat dit type vloer extra glad is wanneer deze nat wordt gemaakt. Op het
moment dat zij klaar is en naar de berging loopt om haar spullen op te ruimen, hoort
zij een enorm kabaal in de winkel. Nilan, een vaste klant, heeft bij het binnenkomen
niet gezien dat de vloer nat is en is uitgegleden over de natte gladde tegels. Als gevolg
daarvan moet hij naar het ziekenhuis voor de behandeling van zijn gebroken
schouderblad. In de maanden erna blijft Nilan een zeurende pijn houden in zijn
schouder. Hierdoor kan hij zijn baan als buschauffeur niet uitoefenen.
Vraag 1
Nilan stelt Janneke aansprakelijk voor de door hem geleden schade. Beoordeel of
aansprakelijkheid voor het eigen handelen van Janneke jegens Nilan kan worden
gevestigd. Motiveer uw antwoord aan de hand van relevante wetgeving, literatuur en
jurisprudentie.
Kijken welke wettelijke grondslag van toepassing is?
Art. 6:162 BW en art. 6:163 BW (hierin is aansprakelijkheid voor eigen gedrag
geregeld). Aan die vereisten moet zijn voldaan om aansprakelijkheid te kunnen
vestigen.
1. Onrechtmatige daad
- Er moet sprake zijn van een gedraging (daad) een doen of nalaten. Er is in dit
geval sprake van een doen omdat Janneke een actieve handeling verricht. Zij heeft
de vloer gedweild en nat en glad achtergelaten, waardoor er een gevaarlijke
situatie in het leven is geroepen. Het nalaten ligt hier niet voor de hand omdat het
doen (de actieve handeling) vooraf is gegaan. Er is om deze reden geen sprake van
zuiver nalaten.
Zuiver nalaten als je iemand ziet verdrinken en je niks doet (een situatie
die niet door jezelf in het leven is geroepen waardoor je door zuiver
stilzitten onrechtmatig handelt. Gaat om de actieve handeling vooraf.
- Er moet sprake zijn van onrechtmatigheid (art. 6:162 lid 2 BW). Hierover zijn drie
onrechtmatigheidsgronden. De grond die hiervan toepassing is, is een doen of
nalaten volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt. Geen
inbreuk op subjectief recht omdat het daarover gaat om opzettelijke inbreuk. Geen
wettelijk plicht omdat een AVV wordt verstaan, de casus geeft geen melding van
een wettelijk norm waarmee in strijd is gehandeld (dan wordt de wettelijke norm
opgenomen in de casus.
, Dus sprake kortgezegd van ongeschreven zorgvuldigheidsnorm. Iedereen
moet de zorg betrachten die van een zorgvuldig mens mag worden
verwacht. Hier gaat het om een open norm. Voor deze invulling zijn
gevaltypen ontwikkeld (gelijksoortige gevallen waarin de opennorm is
toegepast door rechters). Gevaltypen ontwikkelen zich door actualiteit.
In dit geval het gevaltype gevaarzetting (het inroepen van een gevaarlijke
situatie of laten voortbestaan). Janneke had vloer gedweild en was glad.
Kelderluikarrest: werknemer had bij het laden en lossen een Kelderluik laten
openstaan, waardoor een bezoeker van het café hierin was ingevallen en
had schade opgelopen. De vraag: was het open laten staan van het
Kelderluik een onrechtmatige gevaarzetting? Hoge Raad oordeelde dat het
afhing van de omstandigheden van het geval
(gezichtspunten/kelderluikfactoren) goed afwegen en koppelen:
- De mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste
oplettendheid en zorgvuldigheid bij de ander kan worden verwacht;
Hiervoor kijken naar de kans dat de benadeelde in de situatie onoplettend
of onvoorzichtig is. Indien iemand een winkel binnenstapt wordt er niet
verwacht dat deze super glad is.
- De kans dat daaruit ongevallen ontstaan;
Deze is aanzienlijk omdat iemand die niet bedacht is op een vloer die nat is,
de kans groot is dat deze persoon valt.
- De ernst en gevolgen van die ongevallen;
Deze kunnen ook ernstig zijn mensen kunnen iets breken etc.
- De mate van bezwaarlijkheid van te nemen voorzorgsmaatregelen.
Het nemen van eenvoudige waarschuwingsmogelijkheden zoals het
plaatsen van een waarschuwingsbord, is een voor de hand liggende stap
aangezien ze op de hoogte was van het risico en ze deze al vaker had
geplaatst. Of gewoon niet de vloer dweilen voordat de winkel opengaat.
Extra toets: kenbaarheidsvereiste (Taxus). Het moet gaan om een objectief
kenbaar gevaar. In dit geval was het bekend voor Janneke dat een natte
vloer een gevaarlijke situatie oplevert. Ze is door die tegelzetter nog
expliciet gewaarschuwd voor het gevaar.
Taxusarrest: Ging om Hulsbos met daaromheen weilanden met paarden.
Aan de rand van dat weiland hadden mensen ook een huis en een tuin. Aan
de rand van die tuin is er een afhaalhoop geplaatst met ook een taxusstruik.
Een taxusstruik is heel giftig voor paarden. De paarden van het Hulsbos
hadden van die struik gegeten, in de hoek van die tuin. Er werd geoordeeld
dat er niet onrechtmatig werd gehandeld jegens het Hulsbos omdat zij niet
bekend waren met het gevaar en dat de Taxusstruik giftig was voor paarden
en hoefden dat ook niet te weten (geen sprake van algemene bekendheid).
Er moet sprake zijn van kenbaarheid van het gevaar.
Janneke heeft in dit geval een gevaarzettende situatie in het leven
geroepen. Dit kan aan de hand van de Kelderluikfactoren en het
kenbaarheidsvereiste, zoals hierboven toegepast.
, Er moet ook nog getoetst worden of er sprake is van een
rechtvaardigingsgrond. Aanwezigheid van rechtvaardigingsgrond heeft als
het gevolg dat de onrechtmatigheid van die gedraging wordt weggenomen.
Er is in dit geval geen aanleiding om te kunnen spreken van een
rechtvaardigingsgrond. Tussenconclusie: er is sprake van een onrechtmatige
gedraging van Janneke.
2. Toerekenbaarheid
Art. 6:162 lid 3 BW (drie toerekeningsgronden):
- Schuld, wet en verkeersopvattingen
In dit geval is de toerekeningsgrond schuld. Schuld wordt uitgelegd of er sprake is van
verwijtbaarheid. Kan het Janneke worden verweten of de vloer is gedweild en daaruit
een gevaarlijke situatie is ontstaan? Ze heeft verwijtbaar gehandeld, ze had anders
kunnen en moeten handelen. Kijken naar wat van een redelijk persoon kan worden
verwacht. Arrest Meppelse ree er is vrij snel sprake van verwijtbaarheid.
Toetsen: schulduitsluitingsgrond? Als hiervan sprake is moet dan invloed hebben op
de toerekeningsgrond schuld. Als hiervan sprake is kan schuld nog steeds worden
toegerekend op grond van de andere toerekeningsgronden. In dit geval is er geen
sprake van een schulduitsluitingsgrond, de casus geeft hier geen aanknopingspunten
voor.
3. Schade
De benadeelde moet ook daadwerkelijk schade hebben geleden. Art. 6:95 BW
worden twee categorieën van schade genoemd= vermogensschade en ander nadeel
(immateriële schadevergoeding). Nilan heeft medische kosten gemaakt en er is sprake
van gederfde inkomsten.
4. Causaal verband
Causaal verband tussen de onrechtmatige gedraging en de schade (oorzakelijk
verband – conditio sine qanon). Indien Janneke de vloer niet had natgemaakt was
Nilan ook niet ten val gekomen.
5. Relativiteit
Er moet sprake zijn van een relatief verband tussen de normschending en het
geschonden belang (art. 6:163 BW). De gedraging moet onrechtmatig zijn jegens de
benadeelde. De relativiteit is gekoppeld aan de onrechtmatigheid, speelt vooral een
rol bij doen of nalaten met wettelijke plicht. Die relativiteit zit al ingebakken in die
norm, hier is voldaan aan het relativiteitsvereiste.
Relativiteit speelt bijv. geen rol als je een raam inslaat omdat je een hond hieruit wil
redden. Die onrechtmatigheid wordt namelijk weggelaten door de
rechtvaardigingsgrond.
Leereenheid 1 t/m 3
Casus 1 – De winkelstraat
Janneke heeft een schoenenwinkel in het centrum van Utrecht. Op een rustige
ochtend besluit zij, vlak na het openen van de winkel, nog even de natuurstenenvloer
te dweilen. Halverwege bedenkt ze zich dat zij het bordje dat aangeeft dat de vloer
glad is, is vergeten mee te nemen uit de berging. Normaal gesproken zet ze dit bordje
neer als ze heeft gedweild. De tegelzetter heeft bij het plaatsen van de vloer namelijk
aangegeven dat dit type vloer extra glad is wanneer deze nat wordt gemaakt. Op het
moment dat zij klaar is en naar de berging loopt om haar spullen op te ruimen, hoort
zij een enorm kabaal in de winkel. Nilan, een vaste klant, heeft bij het binnenkomen
niet gezien dat de vloer nat is en is uitgegleden over de natte gladde tegels. Als gevolg
daarvan moet hij naar het ziekenhuis voor de behandeling van zijn gebroken
schouderblad. In de maanden erna blijft Nilan een zeurende pijn houden in zijn
schouder. Hierdoor kan hij zijn baan als buschauffeur niet uitoefenen.
Vraag 1
Nilan stelt Janneke aansprakelijk voor de door hem geleden schade. Beoordeel of
aansprakelijkheid voor het eigen handelen van Janneke jegens Nilan kan worden
gevestigd. Motiveer uw antwoord aan de hand van relevante wetgeving, literatuur en
jurisprudentie.
Kijken welke wettelijke grondslag van toepassing is?
Art. 6:162 BW en art. 6:163 BW (hierin is aansprakelijkheid voor eigen gedrag
geregeld). Aan die vereisten moet zijn voldaan om aansprakelijkheid te kunnen
vestigen.
1. Onrechtmatige daad
- Er moet sprake zijn van een gedraging (daad) een doen of nalaten. Er is in dit
geval sprake van een doen omdat Janneke een actieve handeling verricht. Zij heeft
de vloer gedweild en nat en glad achtergelaten, waardoor er een gevaarlijke
situatie in het leven is geroepen. Het nalaten ligt hier niet voor de hand omdat het
doen (de actieve handeling) vooraf is gegaan. Er is om deze reden geen sprake van
zuiver nalaten.
Zuiver nalaten als je iemand ziet verdrinken en je niks doet (een situatie
die niet door jezelf in het leven is geroepen waardoor je door zuiver
stilzitten onrechtmatig handelt. Gaat om de actieve handeling vooraf.
- Er moet sprake zijn van onrechtmatigheid (art. 6:162 lid 2 BW). Hierover zijn drie
onrechtmatigheidsgronden. De grond die hiervan toepassing is, is een doen of
nalaten volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt. Geen
inbreuk op subjectief recht omdat het daarover gaat om opzettelijke inbreuk. Geen
wettelijk plicht omdat een AVV wordt verstaan, de casus geeft geen melding van
een wettelijk norm waarmee in strijd is gehandeld (dan wordt de wettelijke norm
opgenomen in de casus.
, Dus sprake kortgezegd van ongeschreven zorgvuldigheidsnorm. Iedereen
moet de zorg betrachten die van een zorgvuldig mens mag worden
verwacht. Hier gaat het om een open norm. Voor deze invulling zijn
gevaltypen ontwikkeld (gelijksoortige gevallen waarin de opennorm is
toegepast door rechters). Gevaltypen ontwikkelen zich door actualiteit.
In dit geval het gevaltype gevaarzetting (het inroepen van een gevaarlijke
situatie of laten voortbestaan). Janneke had vloer gedweild en was glad.
Kelderluikarrest: werknemer had bij het laden en lossen een Kelderluik laten
openstaan, waardoor een bezoeker van het café hierin was ingevallen en
had schade opgelopen. De vraag: was het open laten staan van het
Kelderluik een onrechtmatige gevaarzetting? Hoge Raad oordeelde dat het
afhing van de omstandigheden van het geval
(gezichtspunten/kelderluikfactoren) goed afwegen en koppelen:
- De mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste
oplettendheid en zorgvuldigheid bij de ander kan worden verwacht;
Hiervoor kijken naar de kans dat de benadeelde in de situatie onoplettend
of onvoorzichtig is. Indien iemand een winkel binnenstapt wordt er niet
verwacht dat deze super glad is.
- De kans dat daaruit ongevallen ontstaan;
Deze is aanzienlijk omdat iemand die niet bedacht is op een vloer die nat is,
de kans groot is dat deze persoon valt.
- De ernst en gevolgen van die ongevallen;
Deze kunnen ook ernstig zijn mensen kunnen iets breken etc.
- De mate van bezwaarlijkheid van te nemen voorzorgsmaatregelen.
Het nemen van eenvoudige waarschuwingsmogelijkheden zoals het
plaatsen van een waarschuwingsbord, is een voor de hand liggende stap
aangezien ze op de hoogte was van het risico en ze deze al vaker had
geplaatst. Of gewoon niet de vloer dweilen voordat de winkel opengaat.
Extra toets: kenbaarheidsvereiste (Taxus). Het moet gaan om een objectief
kenbaar gevaar. In dit geval was het bekend voor Janneke dat een natte
vloer een gevaarlijke situatie oplevert. Ze is door die tegelzetter nog
expliciet gewaarschuwd voor het gevaar.
Taxusarrest: Ging om Hulsbos met daaromheen weilanden met paarden.
Aan de rand van dat weiland hadden mensen ook een huis en een tuin. Aan
de rand van die tuin is er een afhaalhoop geplaatst met ook een taxusstruik.
Een taxusstruik is heel giftig voor paarden. De paarden van het Hulsbos
hadden van die struik gegeten, in de hoek van die tuin. Er werd geoordeeld
dat er niet onrechtmatig werd gehandeld jegens het Hulsbos omdat zij niet
bekend waren met het gevaar en dat de Taxusstruik giftig was voor paarden
en hoefden dat ook niet te weten (geen sprake van algemene bekendheid).
Er moet sprake zijn van kenbaarheid van het gevaar.
Janneke heeft in dit geval een gevaarzettende situatie in het leven
geroepen. Dit kan aan de hand van de Kelderluikfactoren en het
kenbaarheidsvereiste, zoals hierboven toegepast.
, Er moet ook nog getoetst worden of er sprake is van een
rechtvaardigingsgrond. Aanwezigheid van rechtvaardigingsgrond heeft als
het gevolg dat de onrechtmatigheid van die gedraging wordt weggenomen.
Er is in dit geval geen aanleiding om te kunnen spreken van een
rechtvaardigingsgrond. Tussenconclusie: er is sprake van een onrechtmatige
gedraging van Janneke.
2. Toerekenbaarheid
Art. 6:162 lid 3 BW (drie toerekeningsgronden):
- Schuld, wet en verkeersopvattingen
In dit geval is de toerekeningsgrond schuld. Schuld wordt uitgelegd of er sprake is van
verwijtbaarheid. Kan het Janneke worden verweten of de vloer is gedweild en daaruit
een gevaarlijke situatie is ontstaan? Ze heeft verwijtbaar gehandeld, ze had anders
kunnen en moeten handelen. Kijken naar wat van een redelijk persoon kan worden
verwacht. Arrest Meppelse ree er is vrij snel sprake van verwijtbaarheid.
Toetsen: schulduitsluitingsgrond? Als hiervan sprake is moet dan invloed hebben op
de toerekeningsgrond schuld. Als hiervan sprake is kan schuld nog steeds worden
toegerekend op grond van de andere toerekeningsgronden. In dit geval is er geen
sprake van een schulduitsluitingsgrond, de casus geeft hier geen aanknopingspunten
voor.
3. Schade
De benadeelde moet ook daadwerkelijk schade hebben geleden. Art. 6:95 BW
worden twee categorieën van schade genoemd= vermogensschade en ander nadeel
(immateriële schadevergoeding). Nilan heeft medische kosten gemaakt en er is sprake
van gederfde inkomsten.
4. Causaal verband
Causaal verband tussen de onrechtmatige gedraging en de schade (oorzakelijk
verband – conditio sine qanon). Indien Janneke de vloer niet had natgemaakt was
Nilan ook niet ten val gekomen.
5. Relativiteit
Er moet sprake zijn van een relatief verband tussen de normschending en het
geschonden belang (art. 6:163 BW). De gedraging moet onrechtmatig zijn jegens de
benadeelde. De relativiteit is gekoppeld aan de onrechtmatigheid, speelt vooral een
rol bij doen of nalaten met wettelijke plicht. Die relativiteit zit al ingebakken in die
norm, hier is voldaan aan het relativiteitsvereiste.
Relativiteit speelt bijv. geen rol als je een raam inslaat omdat je een hond hieruit wil
redden. Die onrechtmatigheid wordt namelijk weggelaten door de
rechtvaardigingsgrond.
