Management Handboek: Management 14e editie
Schooljaar 2023-2024
Hoofdstuk 1: Managen in een concurrentiële wereld................................................................................................. 6
(DE-) GLOBALISERING...................................................................................................................................................6
Evolutie van globalisering:.................................................................................................................................... 6
TECHNOLOGISCHE VERANDERING............................................................................................................................... 6
Mid-1990 tot begin 2000 ‘internet’:..................................................................................................................... 6
2004 tot 2015 ‘mobiel internet’:...........................................................................................................................7
2015 tot heden ‘AI’:...............................................................................................................................................7
Het internet:..........................................................................................................................................................7
KENNISMANAGEMENT.................................................................................................................................................7
SAMENWERKING OVER DE GRENZEN HEEN................................................................................................................ 8
MANAGEN MET HET OOG OP CONCURRENTIEVOORDEEL.......................................................................................... 8
Innovatie:.............................................................................................................................................................. 9
Kwaliteit:............................................................................................................................................................... 9
Dienstverlening en snelheid:.................................................................................................................................9
Kostencompetitiviteit:...........................................................................................................................................9
Duurzaamheid:....................................................................................................................................................10
VIER FUNCTIES VAN MANAGEMENT.......................................................................................................................... 10
Dagelijkse uitoefening van de vier managementfuncties:.................................................................................. 11
MANAGEMENTNIVEAUS EN -VAARDIGHEDEN...........................................................................................................11
ROLLEN VAN EEN MANAGER......................................................................................................................................12
MUST-HAVE VAARDIGHEDEN (SKILLS)........................................................................................................................12
‘Soft’ en ‘hard’ skills:...........................................................................................................................................12
Technisch:............................................................................................................................................................12
Conceptueel en beslissingsgericht:..................................................................................................................... 13
Intermenselijk en communicatiegericht:............................................................................................................ 13
Top 10 vaardigheden in 2025 (prognose):...........................................................................................................13
FIG. 1.4 TWEE RELATIES: WELKE VERKIES JE?.............................................................................................................13
Appendix A.............................................................................................................................................................. 14
INLEIDING...................................................................................................................................................................14
VROEGE CONCEPTEN EN INVLOEDEN IN HET DOMEIN VAN MANAGEMENT............................................................ 15
Industriële revolutie (I) 1750-1860, (II) 1870-1914:............................................................................................15
KLASSIEKE BENADERINGEN........................................................................................................................................15
Midden 19e eeuw tot jaren 1940:...................................................................................................................... 15
Systematic management:....................................................................................................................................15
Scientific management (eind 19e eeuw):........................................................................................................... 16
Bureaucracy (begin 20e eeuw):.......................................................................................................................... 16
Administrative management (begin 20e eeuw):.................................................................................................17
Human relations (jaren 1930-1940):...................................................................................................................17
HEDENDAAGSE BENADERINGEN................................................................................................................................ 18
Sinds WOII:..........................................................................................................................................................18
Quantitative management (jaren 1940-1950):................................................................................................... 18
Organizational behavior:.....................................................................................................................................19
Systems theory:...................................................................................................................................................19
1
, Contingency perspective:....................................................................................................................................19
HUIDIGE BENADERINGEN EN BLIK OP DE TOEKOMST................................................................................................20
Hoofdstuk 2: De externe en interne omgeving..........................................................................................................21
ORGANISATIE ALS OPEN SYSTEEM............................................................................................................................. 21
MARKTEN VAN INPUTS EN OUTPUTS.........................................................................................................................21
DE EXTERNE EN INTERNE OMGEVING........................................................................................................................21
MACRO-OMGEVING: PESTEL......................................................................................................................................22
CONCURRENTIEOMGEVING: VIJFKRACHTENMODEL PORTER....................................................................................23
Vijfkrachtenmodel van Michael Porter:.............................................................................................................. 23
Rivalen - bestaande concurrentie:...................................................................................................................... 23
Nieuwe toetreders:............................................................................................................................................. 24
Substituten en complementaire goederen:........................................................................................................ 24
Leveranciers:....................................................................................................................................................... 25
Klanten (kopers):................................................................................................................................................. 26
Samenvatting:..................................................................................................................................................... 26
ANALYSE VAN DE OMGEVING.................................................................................................................................... 26
Voorbeelden:...................................................................................................................................................... 27
Analyse van de omgeving:...................................................................................................................................27
Scenario-ontwikkeling (contingency planning):.................................................................................................. 27
Benchmarking:.................................................................................................................................................... 28
Voorspelling (forecasting):.................................................................................................................................. 28
STRATEGISCH MANOEUVREREN.................................................................................................................................28
Domeinselectie:.................................................................................................................................................. 29
Diversificatie:...................................................................................................................................................... 29
Fusie:...................................................................................................................................................................29
Overname:.......................................................................................................................................................... 29
Desinvestering/afstoting:....................................................................................................................................29
DE INTERNE OMGEVING: CULTUUR EN KLIMAAT IN EEN ORGANISATIE.................................................................... 29
Organisatiecultuur:............................................................................................................................................. 29
Toxische cultuur:................................................................................................................................................. 30
Resultaten:.......................................................................................................................................................... 31
Organisatieklimaat:............................................................................................................................................. 32
Hoofdstuk 3: Besluitvorming in een organisatie........................................................................................................33
UITDAGINGEN M.B.T. BESLUITVORMING................................................................................................................... 33
De beslissing mist structuur:............................................................................................................................... 33
Risico:..................................................................................................................................................................33
Onzekerheid:....................................................................................................................................................... 34
Conflict:...............................................................................................................................................................34
FASEN VAN BESLUITVORMINGSPROCES.....................................................................................................................34
Identificatie van het probleem:...........................................................................................................................35
Aanleveren van alternatieve oplossingen:.......................................................................................................... 35
Evaluatie van de alternatieven:...........................................................................................................................35
Beslissing: kiezen voor het beste alternatief:......................................................................................................36
Implementatie van de beslissing:........................................................................................................................37
Evaluatie van de beslissing:.................................................................................................................................37
HINDERPALEN VOOR EEN DOELTREFFENDE BESLUITVORMING.................................................................................37
Psychologische factoren:.....................................................................................................................................37
2
, Tijdsdruk:............................................................................................................................................................ 38
Sociale aspecten:................................................................................................................................................ 38
BESLUITVORMING OP GROEPSNIVEAU: VOOR- EN NADELEN....................................................................................38
Voordelen:...........................................................................................................................................................38
Nadelen:..............................................................................................................................................................38
SOORTEN CONFLICTEN...............................................................................................................................................39
Cognitief conflict:................................................................................................................................................ 39
Affectief/emotioneel conflict:.............................................................................................................................39
Aanmoedigen van cognitief en constructief conflict:..........................................................................................39
Aanmoedigen van creativiteit:............................................................................................................................ 40
BEGRENSDE RATIONALITEIT....................................................................................................................................... 40
Managers:........................................................................................................................................................... 40
Een beslissing is rationeel als:............................................................................................................................. 40
Hoofdstuk 4: Planning en strategisch management.................................................................................................. 41
VERSCHIL PLANNING EN STRATEGIE...........................................................................................................................41
PLANNING: DOELEN EN PLANNEN............................................................................................................................. 41
Hiërarchie van doelstellingen en plannen:..........................................................................................................42
Doelen en plannen:.............................................................................................................................................42
Bereiken van SMART doelen voor maximale prestatie:...................................................................................... 43
Plannen en contingentieplannen:....................................................................................................................... 43
STRATEGISCH MANAGEMENT.................................................................................................................................... 44
Bepalen van missie en visie:................................................................................................................................44
Analyse van opportuniteiten en bedreigingen:...................................................................................................44
Analyse van sterktes en zwaktes:........................................................................................................................45
SWOT-analyse en formulering van de strategie:................................................................................................. 46
Implementatie van de strategie:......................................................................................................................... 48
Strategische controle:......................................................................................................................................... 48
VOORBEELD UITGEVERIJ............................................................................................................................................ 48
Situatieanalyse:...................................................................................................................................................48
Mogelijke doelstellingen en plannen:................................................................................................................. 49
Evaluatie doelstellingen en plannen:.................................................................................................................. 49
Selectie doelstellingen en plannen:.................................................................................................................... 49
Implementatie:................................................................................................................................................... 50
Monitoring en controle:......................................................................................................................................50
Hoofdstuk 5: Ethiek en duurzaamheidsmanagement................................................................................................51
INLEIDING...................................................................................................................................................................51
Waarom ethiek en duurzaamheidsmanagement:...............................................................................................51
ETHIEK........................................................................................................................................................................ 51
Ethisch gedrag impliceert het stellen van de juiste vragen:................................................................................52
Artikel:.................................................................................................................................................................52
Ethische stromingen:.......................................................................................................................................... 53
Ethiek en duurzaamheidsmanagement in de vier managementfuncties:.......................................................... 53
Stakeholders:...................................................................................................................................................... 54
Wetten en richtlijnen - VS:.................................................................................................................................. 54
Wetten en richtlijnen - EU:..................................................................................................................................54
Zeven signalen van onethisch gedrag in een organisatie:................................................................................... 55
Ethiek en besluitvorming: kritische vragen vanuit stakeholderperspectief:....................................................... 55
3
, DUURZAAMHEIDSMANAGEMENT............................................................................................................................. 55
Visies op maatschappelijke verantwoordelijkheid:.............................................................................................56
Verplichting → ontvankelijkheid → verantwoordelijkheid:................................................................................56
Management en duurzaamheid:.........................................................................................................................57
Duurzame waardeketen:.....................................................................................................................................57
CASES......................................................................................................................................................................... 58
Adidas Yeezy:.......................................................................................................................................................58
Lotus Bakeries:.................................................................................................................................................... 58
Hoofdstuk 6: Internationaal management................................................................................................................ 60
MANAGEMENT IN DE GLOBALE ECONOMIE.............................................................................................................. 60
Globalisering:...................................................................................................................................................... 60
Indicatoren:.........................................................................................................................................................60
OFFSHORING:............................................................................................................................................................. 60
BEDRIJFSLEVEN GEOGRAFISCH BEKEKEN...................................................................................................................61
WTO als regulator van internationale handel:.................................................................................................... 61
Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Azië:................................................................................................. 61
Europa..........................................................................................................................................................61
Noord-Amerika............................................................................................................................................ 61
Zuid-Amerika................................................................................................................................................61
Azië.............................................................................................................................................................. 62
Corruptie - een uitdaging in de externe macro-omgeving:................................................................................. 62
INTERNATIONALE STRATEGIE - TWEE DIMENSIES...................................................................................................... 62
Nastreven van globale integratie (kostenefficiëntie):......................................................................................... 62
Nastreven van responsiviteit (aanpassing aan lokale markten):.........................................................................62
HOE GAAN ORGANISATIES INTERNATIONAAL?.......................................................................................................... 62
Toetredingswijzen:.............................................................................................................................................. 62
Voor- en nadelen:................................................................................................................................................64
WERKEN IN HET BUITENLAND: MANAGEMENT OVER DE GRENZEN HEEN................................................................64
Vaardigheden van de global manager:................................................................................................................65
Cultuurschok:...................................................................................................................................................... 65
Hoe kan opdrachtgever het falen van de buitenlandse opdracht bij global managers (expats,...) beperken?... 65
Begrijpen van de culturele omgeving:................................................................................................................ 65
De zes culturele dimensies van Geert Hofstede:.................................................................................................65
Hoofdstuk 8: Organisatiestructuur........................................................................................................................... 67
BASISPRINCIPES INZAKE ORGANISATIESTRUCTUUR...................................................................................................67
Organisatiestructuur:.......................................................................................................................................... 67
Interne differentiatie, integratie en coördinatie binnen de organisatie:............................................................ 67
Organisatiestructuur: twee dimensies:............................................................................................................... 67
DE VERTICALE DIMENSIE............................................................................................................................................68
Gezag in organisaties:......................................................................................................................................... 68
Verantwoordelijkheid:.........................................................................................................................................68
Hiërarchie (gezagslijn):........................................................................................................................................68
Delegatie van gezag:........................................................................................................................................... 68
Span of control (reikwijdte):............................................................................................................................... 69
Delegeren:...........................................................................................................................................................70
Centralisatie vs. decentralisatie van besluitvorming:..........................................................................................70
Centralisatie vs. decentralisatie:......................................................................................................................... 71
4
Schooljaar 2023-2024
Hoofdstuk 1: Managen in een concurrentiële wereld................................................................................................. 6
(DE-) GLOBALISERING...................................................................................................................................................6
Evolutie van globalisering:.................................................................................................................................... 6
TECHNOLOGISCHE VERANDERING............................................................................................................................... 6
Mid-1990 tot begin 2000 ‘internet’:..................................................................................................................... 6
2004 tot 2015 ‘mobiel internet’:...........................................................................................................................7
2015 tot heden ‘AI’:...............................................................................................................................................7
Het internet:..........................................................................................................................................................7
KENNISMANAGEMENT.................................................................................................................................................7
SAMENWERKING OVER DE GRENZEN HEEN................................................................................................................ 8
MANAGEN MET HET OOG OP CONCURRENTIEVOORDEEL.......................................................................................... 8
Innovatie:.............................................................................................................................................................. 9
Kwaliteit:............................................................................................................................................................... 9
Dienstverlening en snelheid:.................................................................................................................................9
Kostencompetitiviteit:...........................................................................................................................................9
Duurzaamheid:....................................................................................................................................................10
VIER FUNCTIES VAN MANAGEMENT.......................................................................................................................... 10
Dagelijkse uitoefening van de vier managementfuncties:.................................................................................. 11
MANAGEMENTNIVEAUS EN -VAARDIGHEDEN...........................................................................................................11
ROLLEN VAN EEN MANAGER......................................................................................................................................12
MUST-HAVE VAARDIGHEDEN (SKILLS)........................................................................................................................12
‘Soft’ en ‘hard’ skills:...........................................................................................................................................12
Technisch:............................................................................................................................................................12
Conceptueel en beslissingsgericht:..................................................................................................................... 13
Intermenselijk en communicatiegericht:............................................................................................................ 13
Top 10 vaardigheden in 2025 (prognose):...........................................................................................................13
FIG. 1.4 TWEE RELATIES: WELKE VERKIES JE?.............................................................................................................13
Appendix A.............................................................................................................................................................. 14
INLEIDING...................................................................................................................................................................14
VROEGE CONCEPTEN EN INVLOEDEN IN HET DOMEIN VAN MANAGEMENT............................................................ 15
Industriële revolutie (I) 1750-1860, (II) 1870-1914:............................................................................................15
KLASSIEKE BENADERINGEN........................................................................................................................................15
Midden 19e eeuw tot jaren 1940:...................................................................................................................... 15
Systematic management:....................................................................................................................................15
Scientific management (eind 19e eeuw):........................................................................................................... 16
Bureaucracy (begin 20e eeuw):.......................................................................................................................... 16
Administrative management (begin 20e eeuw):.................................................................................................17
Human relations (jaren 1930-1940):...................................................................................................................17
HEDENDAAGSE BENADERINGEN................................................................................................................................ 18
Sinds WOII:..........................................................................................................................................................18
Quantitative management (jaren 1940-1950):................................................................................................... 18
Organizational behavior:.....................................................................................................................................19
Systems theory:...................................................................................................................................................19
1
, Contingency perspective:....................................................................................................................................19
HUIDIGE BENADERINGEN EN BLIK OP DE TOEKOMST................................................................................................20
Hoofdstuk 2: De externe en interne omgeving..........................................................................................................21
ORGANISATIE ALS OPEN SYSTEEM............................................................................................................................. 21
MARKTEN VAN INPUTS EN OUTPUTS.........................................................................................................................21
DE EXTERNE EN INTERNE OMGEVING........................................................................................................................21
MACRO-OMGEVING: PESTEL......................................................................................................................................22
CONCURRENTIEOMGEVING: VIJFKRACHTENMODEL PORTER....................................................................................23
Vijfkrachtenmodel van Michael Porter:.............................................................................................................. 23
Rivalen - bestaande concurrentie:...................................................................................................................... 23
Nieuwe toetreders:............................................................................................................................................. 24
Substituten en complementaire goederen:........................................................................................................ 24
Leveranciers:....................................................................................................................................................... 25
Klanten (kopers):................................................................................................................................................. 26
Samenvatting:..................................................................................................................................................... 26
ANALYSE VAN DE OMGEVING.................................................................................................................................... 26
Voorbeelden:...................................................................................................................................................... 27
Analyse van de omgeving:...................................................................................................................................27
Scenario-ontwikkeling (contingency planning):.................................................................................................. 27
Benchmarking:.................................................................................................................................................... 28
Voorspelling (forecasting):.................................................................................................................................. 28
STRATEGISCH MANOEUVREREN.................................................................................................................................28
Domeinselectie:.................................................................................................................................................. 29
Diversificatie:...................................................................................................................................................... 29
Fusie:...................................................................................................................................................................29
Overname:.......................................................................................................................................................... 29
Desinvestering/afstoting:....................................................................................................................................29
DE INTERNE OMGEVING: CULTUUR EN KLIMAAT IN EEN ORGANISATIE.................................................................... 29
Organisatiecultuur:............................................................................................................................................. 29
Toxische cultuur:................................................................................................................................................. 30
Resultaten:.......................................................................................................................................................... 31
Organisatieklimaat:............................................................................................................................................. 32
Hoofdstuk 3: Besluitvorming in een organisatie........................................................................................................33
UITDAGINGEN M.B.T. BESLUITVORMING................................................................................................................... 33
De beslissing mist structuur:............................................................................................................................... 33
Risico:..................................................................................................................................................................33
Onzekerheid:....................................................................................................................................................... 34
Conflict:...............................................................................................................................................................34
FASEN VAN BESLUITVORMINGSPROCES.....................................................................................................................34
Identificatie van het probleem:...........................................................................................................................35
Aanleveren van alternatieve oplossingen:.......................................................................................................... 35
Evaluatie van de alternatieven:...........................................................................................................................35
Beslissing: kiezen voor het beste alternatief:......................................................................................................36
Implementatie van de beslissing:........................................................................................................................37
Evaluatie van de beslissing:.................................................................................................................................37
HINDERPALEN VOOR EEN DOELTREFFENDE BESLUITVORMING.................................................................................37
Psychologische factoren:.....................................................................................................................................37
2
, Tijdsdruk:............................................................................................................................................................ 38
Sociale aspecten:................................................................................................................................................ 38
BESLUITVORMING OP GROEPSNIVEAU: VOOR- EN NADELEN....................................................................................38
Voordelen:...........................................................................................................................................................38
Nadelen:..............................................................................................................................................................38
SOORTEN CONFLICTEN...............................................................................................................................................39
Cognitief conflict:................................................................................................................................................ 39
Affectief/emotioneel conflict:.............................................................................................................................39
Aanmoedigen van cognitief en constructief conflict:..........................................................................................39
Aanmoedigen van creativiteit:............................................................................................................................ 40
BEGRENSDE RATIONALITEIT....................................................................................................................................... 40
Managers:........................................................................................................................................................... 40
Een beslissing is rationeel als:............................................................................................................................. 40
Hoofdstuk 4: Planning en strategisch management.................................................................................................. 41
VERSCHIL PLANNING EN STRATEGIE...........................................................................................................................41
PLANNING: DOELEN EN PLANNEN............................................................................................................................. 41
Hiërarchie van doelstellingen en plannen:..........................................................................................................42
Doelen en plannen:.............................................................................................................................................42
Bereiken van SMART doelen voor maximale prestatie:...................................................................................... 43
Plannen en contingentieplannen:....................................................................................................................... 43
STRATEGISCH MANAGEMENT.................................................................................................................................... 44
Bepalen van missie en visie:................................................................................................................................44
Analyse van opportuniteiten en bedreigingen:...................................................................................................44
Analyse van sterktes en zwaktes:........................................................................................................................45
SWOT-analyse en formulering van de strategie:................................................................................................. 46
Implementatie van de strategie:......................................................................................................................... 48
Strategische controle:......................................................................................................................................... 48
VOORBEELD UITGEVERIJ............................................................................................................................................ 48
Situatieanalyse:...................................................................................................................................................48
Mogelijke doelstellingen en plannen:................................................................................................................. 49
Evaluatie doelstellingen en plannen:.................................................................................................................. 49
Selectie doelstellingen en plannen:.................................................................................................................... 49
Implementatie:................................................................................................................................................... 50
Monitoring en controle:......................................................................................................................................50
Hoofdstuk 5: Ethiek en duurzaamheidsmanagement................................................................................................51
INLEIDING...................................................................................................................................................................51
Waarom ethiek en duurzaamheidsmanagement:...............................................................................................51
ETHIEK........................................................................................................................................................................ 51
Ethisch gedrag impliceert het stellen van de juiste vragen:................................................................................52
Artikel:.................................................................................................................................................................52
Ethische stromingen:.......................................................................................................................................... 53
Ethiek en duurzaamheidsmanagement in de vier managementfuncties:.......................................................... 53
Stakeholders:...................................................................................................................................................... 54
Wetten en richtlijnen - VS:.................................................................................................................................. 54
Wetten en richtlijnen - EU:..................................................................................................................................54
Zeven signalen van onethisch gedrag in een organisatie:................................................................................... 55
Ethiek en besluitvorming: kritische vragen vanuit stakeholderperspectief:....................................................... 55
3
, DUURZAAMHEIDSMANAGEMENT............................................................................................................................. 55
Visies op maatschappelijke verantwoordelijkheid:.............................................................................................56
Verplichting → ontvankelijkheid → verantwoordelijkheid:................................................................................56
Management en duurzaamheid:.........................................................................................................................57
Duurzame waardeketen:.....................................................................................................................................57
CASES......................................................................................................................................................................... 58
Adidas Yeezy:.......................................................................................................................................................58
Lotus Bakeries:.................................................................................................................................................... 58
Hoofdstuk 6: Internationaal management................................................................................................................ 60
MANAGEMENT IN DE GLOBALE ECONOMIE.............................................................................................................. 60
Globalisering:...................................................................................................................................................... 60
Indicatoren:.........................................................................................................................................................60
OFFSHORING:............................................................................................................................................................. 60
BEDRIJFSLEVEN GEOGRAFISCH BEKEKEN...................................................................................................................61
WTO als regulator van internationale handel:.................................................................................................... 61
Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Azië:................................................................................................. 61
Europa..........................................................................................................................................................61
Noord-Amerika............................................................................................................................................ 61
Zuid-Amerika................................................................................................................................................61
Azië.............................................................................................................................................................. 62
Corruptie - een uitdaging in de externe macro-omgeving:................................................................................. 62
INTERNATIONALE STRATEGIE - TWEE DIMENSIES...................................................................................................... 62
Nastreven van globale integratie (kostenefficiëntie):......................................................................................... 62
Nastreven van responsiviteit (aanpassing aan lokale markten):.........................................................................62
HOE GAAN ORGANISATIES INTERNATIONAAL?.......................................................................................................... 62
Toetredingswijzen:.............................................................................................................................................. 62
Voor- en nadelen:................................................................................................................................................64
WERKEN IN HET BUITENLAND: MANAGEMENT OVER DE GRENZEN HEEN................................................................64
Vaardigheden van de global manager:................................................................................................................65
Cultuurschok:...................................................................................................................................................... 65
Hoe kan opdrachtgever het falen van de buitenlandse opdracht bij global managers (expats,...) beperken?... 65
Begrijpen van de culturele omgeving:................................................................................................................ 65
De zes culturele dimensies van Geert Hofstede:.................................................................................................65
Hoofdstuk 8: Organisatiestructuur........................................................................................................................... 67
BASISPRINCIPES INZAKE ORGANISATIESTRUCTUUR...................................................................................................67
Organisatiestructuur:.......................................................................................................................................... 67
Interne differentiatie, integratie en coördinatie binnen de organisatie:............................................................ 67
Organisatiestructuur: twee dimensies:............................................................................................................... 67
DE VERTICALE DIMENSIE............................................................................................................................................68
Gezag in organisaties:......................................................................................................................................... 68
Verantwoordelijkheid:.........................................................................................................................................68
Hiërarchie (gezagslijn):........................................................................................................................................68
Delegatie van gezag:........................................................................................................................................... 68
Span of control (reikwijdte):............................................................................................................................... 69
Delegeren:...........................................................................................................................................................70
Centralisatie vs. decentralisatie van besluitvorming:..........................................................................................70
Centralisatie vs. decentralisatie:......................................................................................................................... 71
4