Hoofdstuk 1: Begrippenkader
1.1 Welzijnszorg
Welzijnszorg: is het antwoord van de omgeving op de nootsituatie van een individu.
De omgeving is voornamelijk het familiaal netwerk, maar ook een voorziening of de
overheid. Het familiaal netwerk staat ook vaak onder druk, ouders hebben zelf
relatieproblemen. Soms is er helemaal geen familiaal netwerk meer.
TIJDELIJKE WELZIJN: verlies van werk
BLIJVEND BEDREIGD: chronische ziekte
ONTOEREIKEND: generatie- / kansarmoede
Voorbeeld: Deze morgen heb je ruzie gehad met je vriend, je komt op het school
aan en legt de situatie uit aan een vriendin. Zij zegt hetzelfde meegemaakt te
hebben en dat dit wel overwaait. Hierdoor ben je geruster.
Je hebt jezelf in het midden staan, hierrond is je netwerk (familie, vrienden,..)
Als je op je netwerk geen beroep kan doen ga je naar de buitenste cirkel, dit
zijn de welzijnsvoorzieningen.
Helène Lanssens Verkennen van het Werkveld1 1
,1.2 Welzijnsvoorzieningen
Welzijnsvoorzieningen: zijn instellingen en diensten (overheid/particulier) die
worden opgericht om personen met welzijnsproblemen te helpen. Het gaat om
personen die getroffen zijn door een probleem, dat hen tegenhoudt om deel te
nemen aan de algemeen maatschappelijke structuren (school, werk,..)
Voorbeeld: Een persoon met een beperking kan minder goed deelnemen aan de
arbeidsmarkt dan een persoon zonder beperking. Waardoor zijn financiële status
minder is.
Verschil dienst- hulpverlening en sociale zekerheid?
Omdat er in een sociaal zekerheidsstelsel enkel geldbedragen worden getransfereerd
(bv: uitkering), terwijl dienst- hulpverlening het verlenen is van praktische en
materiële hulp (woning, kleding,…). Soms kan de hulpverlening ook financieel zijn
(leefloon) door het OCMW.
1.3 De Vlaamse overheid en het welzijnsbeleid
De staatshervormingen hebben ertoe geleidt dat welzijn 1 van de grootste Vlaamse
beleidsdomeinen is geworden. Jo Vandeurzen is de Vlaamse minister voor welzijn,
volksgezondheid en gezin. Omdat we in een complex land leven is de federale
overheid ook actief met betrekking tot welzijn.
Voorbeeld: op beleidsvelden zoals armoede en adoptie.
Vanaf 2018 MOETEN provincies hun activiteiten op vlak van cultuur, jeugd, sport of
welzijn volledig overdragen naar het Vlaams gewest/gemeenten.
1.4 De groei van de welzijnszorg vanuit de
verzorgingsstaat
Golden Sixties: in deze periode werd de basis gelegd voor oa. de huidige
gehandicaptenzorg, ouderenzorg en bijzondere jeugdbijstand. Ons land kende op dit
moment een sterke economische groei (= economische expansie: je hebt geld en je
begint dit te investeren).
Voorbeeld: De verkoop van auto’s nam toe, werkloosheid daalde en investeringen
stegen.
Hierdoor beleefde men in deze periode een explosieve groei van voorzieningen en
diensten, dus er konden meer professionele medewerkers worden ingezet. Door een
overschot aan bruto nationaal product (geheel van goederen en diensten die wij
samen in België produceren) kon er meer geld worden besteed aan meer verfijnde,
uitgebreide en nieuwe welzijnsnoden. De nieuwe initiatieven waren te
Helène Lanssens Verkennen van het Werkveld1 2
,geprogrammeerd en een duidelijk welzijnsplan ontbrak. Hierdoor is het aanbod
ongelijk verspreid (in sommige regio’s zijn geen instanties te vinden).
De welzijnssector is dus op een organische manier vanuit de basis gegroeid. Deze
groeiwijze laat nog steeds zijn sporen na.
Voorbeeld: Wie bijstand of hulp nodig heeft, heeft het niet eenvoudig om bij de
juiste deur aan te kloppen.
Waarom is er nauwelijks sprake van een geïntegreerd beleid?
Omdat in de jaren ’56 tot ’75 de welzijnszorg een snelle ontwikkeling kent.
Verschillende werksoorten, subsidies, instellingen en federaties bestaan naast elkaar,
overlappen of verdringen mekaar. = VERKOKERING.
Waarom is er geen evenredige verbetering in welzijn en gezondheidszorg?
Doordat er geen duidelijks welzijnsplan is ontwikkelt in de jaren 60, is er een ongelijk
aanbod ontstaan. Hierdoor bestaan er in sommige regio’s veel aanbod en in andere
regio’s enkel leemtes. Voornamelijk in stedelijke gebieden is er meer welzijnszorg.
1.4.1 Verzuiling
= het levensbeschouwelijk pluralisme (het naast elkaar bestaan van verschillende
groepen binnen een samenleving) wordt doorgetrokken in een aantal
maatschappelijke activiteiten, namelijk:
o Gezondheidszorg: in een katholiek ziekenhuis is euthanasie moeilijker
bespreekbaar
o Onderwijs: vervuild onderwijssysteem – katholiek en gemeenschapsschool
o Media: VTM is rechts, een commerciële zender en brengt het nieuws negatief –
VRT is links, brengt het nieuws positiever.
o Cultuur
o Welzijnswerk
Grote visies in het pluralisme: Vrijzinnigen en katholieken.
Voorbeeld verzuiling binnen de welzijnszorg : verschillende mutualiteiten.
1.4.2 Verkokering
= het langs elkaar heen werken van organisaties die op hetzelfde beleidsterrein bezig
zijn.
VROEGER: was het heel bepalend waar je start met hulp zoeken. Je zou zelf
starten bij het CLB, terwijl de dokter je zou doorverwijzen naar het VAPH, die je op
hun beurt in een instelling plaatsen. Of ouders gaan aankloppen bij het CAW, die
zegt dat de persoon naar een internaat moet.
Helène Lanssens Verkennen van het Werkveld1 3
, NU: doorbreken ze de verkokering door diensten te laten samenwerken. Ze
bieden niet meer elk hun eigen oplossing, maar Integrale jeugdhulp gaat kijken
waar de persoon terecht moet met zijn probleem.
Het is niet omdat we vandaag integrale jeugdhulp hebben, dat er ook
onmiddellijk een oplossing is. Soms moet iemand in een instelling geplaatst
worden, maar is de wachttijd 6maanden. Hierdoor moeten de ouders die 6
maanden nog steeds zien te overbruggen tot de opname kan plaatsvinden.
Voorbeeld: Vroeger moest iedere persoon met een beperking elk jaar langs bij het
VAPH voor een attest. Ook als je maar 1 been had, moest je het jaar nadien
opnieuw bewijzen dat je nog steeds maar 1 been hebt.
1.5 De grenzen van de verzorgingsstaat
Na de jaren ’75, kwam er de ontnuchtering. Investeringen namen af en
arbeidsplaatsen gingen verloren. Deze economische crisis heeft voor een wijziging
in de houding tegenover de welzijnszorg gezorgd.
Dit betekent voor welzijn dat er 3 dingen worden gevraagd, namelijk:
o Efficiëntie: zorgen dat ziekenhuisbezoeken niet zolang zijn, liefst bevallen en dag
erna al naar huis.
o Subsidiëring wordt selectiever: besparingen.
o Stellen van prioriteiten: naar welke doelgroep gaat het geld, minder geld voor
drugverslaafden, meer geld voor mensen met een beperking.
Waarom is er een stijging met betrekking tot de welzijnsvraag?
o Kwantitatieve stijging: het leven wordt complexer (mensen worden werkloos, ze
moeten met 2 gaan werken). Mensen hebben meer welzijnsvragen, omdat ze
leven in een verzorgingsstaat en ze verwachten dat deze verzorgingsstaat
antwoorden geeft. Wij hebben onze bevolking zo gepamperd dat wij alles van de
overheid verwachten. Dit gepamper moet minderen, dus beslist de overheid dat
we grotendeels zelf voor ons pensioen moeten zorgen.
Voorbeeld: Als er bij ons water in de straat staat, steken wij de schuld op de
overheid dus zij moeten dit ook oplossen. Amerikanen zouden dit niet van de
overheid verwachten.
o Kwalitatieve stijging: mensen verwachten dat wanneer je een vraag stelt aan een
welzijnsvoorziening dat ze een professioneel antwoord krijgen.
Steeds meer mensen kwamen in de ONmogelijkheid een leven te leiden dat
beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Dit komt door langdurige werkloosheid,
het stijgen van de kosten van levensonderhoud, opbouwen van schulden en de
veranderde gezinspatronen. Er zijn steeds meer werklozen, kwetsbare jongeren,
alleenstaande ouderen, … die beroep doen op financiële en materiële hulp.
Helène Lanssens Verkennen van het Werkveld1 4
1.1 Welzijnszorg
Welzijnszorg: is het antwoord van de omgeving op de nootsituatie van een individu.
De omgeving is voornamelijk het familiaal netwerk, maar ook een voorziening of de
overheid. Het familiaal netwerk staat ook vaak onder druk, ouders hebben zelf
relatieproblemen. Soms is er helemaal geen familiaal netwerk meer.
TIJDELIJKE WELZIJN: verlies van werk
BLIJVEND BEDREIGD: chronische ziekte
ONTOEREIKEND: generatie- / kansarmoede
Voorbeeld: Deze morgen heb je ruzie gehad met je vriend, je komt op het school
aan en legt de situatie uit aan een vriendin. Zij zegt hetzelfde meegemaakt te
hebben en dat dit wel overwaait. Hierdoor ben je geruster.
Je hebt jezelf in het midden staan, hierrond is je netwerk (familie, vrienden,..)
Als je op je netwerk geen beroep kan doen ga je naar de buitenste cirkel, dit
zijn de welzijnsvoorzieningen.
Helène Lanssens Verkennen van het Werkveld1 1
,1.2 Welzijnsvoorzieningen
Welzijnsvoorzieningen: zijn instellingen en diensten (overheid/particulier) die
worden opgericht om personen met welzijnsproblemen te helpen. Het gaat om
personen die getroffen zijn door een probleem, dat hen tegenhoudt om deel te
nemen aan de algemeen maatschappelijke structuren (school, werk,..)
Voorbeeld: Een persoon met een beperking kan minder goed deelnemen aan de
arbeidsmarkt dan een persoon zonder beperking. Waardoor zijn financiële status
minder is.
Verschil dienst- hulpverlening en sociale zekerheid?
Omdat er in een sociaal zekerheidsstelsel enkel geldbedragen worden getransfereerd
(bv: uitkering), terwijl dienst- hulpverlening het verlenen is van praktische en
materiële hulp (woning, kleding,…). Soms kan de hulpverlening ook financieel zijn
(leefloon) door het OCMW.
1.3 De Vlaamse overheid en het welzijnsbeleid
De staatshervormingen hebben ertoe geleidt dat welzijn 1 van de grootste Vlaamse
beleidsdomeinen is geworden. Jo Vandeurzen is de Vlaamse minister voor welzijn,
volksgezondheid en gezin. Omdat we in een complex land leven is de federale
overheid ook actief met betrekking tot welzijn.
Voorbeeld: op beleidsvelden zoals armoede en adoptie.
Vanaf 2018 MOETEN provincies hun activiteiten op vlak van cultuur, jeugd, sport of
welzijn volledig overdragen naar het Vlaams gewest/gemeenten.
1.4 De groei van de welzijnszorg vanuit de
verzorgingsstaat
Golden Sixties: in deze periode werd de basis gelegd voor oa. de huidige
gehandicaptenzorg, ouderenzorg en bijzondere jeugdbijstand. Ons land kende op dit
moment een sterke economische groei (= economische expansie: je hebt geld en je
begint dit te investeren).
Voorbeeld: De verkoop van auto’s nam toe, werkloosheid daalde en investeringen
stegen.
Hierdoor beleefde men in deze periode een explosieve groei van voorzieningen en
diensten, dus er konden meer professionele medewerkers worden ingezet. Door een
overschot aan bruto nationaal product (geheel van goederen en diensten die wij
samen in België produceren) kon er meer geld worden besteed aan meer verfijnde,
uitgebreide en nieuwe welzijnsnoden. De nieuwe initiatieven waren te
Helène Lanssens Verkennen van het Werkveld1 2
,geprogrammeerd en een duidelijk welzijnsplan ontbrak. Hierdoor is het aanbod
ongelijk verspreid (in sommige regio’s zijn geen instanties te vinden).
De welzijnssector is dus op een organische manier vanuit de basis gegroeid. Deze
groeiwijze laat nog steeds zijn sporen na.
Voorbeeld: Wie bijstand of hulp nodig heeft, heeft het niet eenvoudig om bij de
juiste deur aan te kloppen.
Waarom is er nauwelijks sprake van een geïntegreerd beleid?
Omdat in de jaren ’56 tot ’75 de welzijnszorg een snelle ontwikkeling kent.
Verschillende werksoorten, subsidies, instellingen en federaties bestaan naast elkaar,
overlappen of verdringen mekaar. = VERKOKERING.
Waarom is er geen evenredige verbetering in welzijn en gezondheidszorg?
Doordat er geen duidelijks welzijnsplan is ontwikkelt in de jaren 60, is er een ongelijk
aanbod ontstaan. Hierdoor bestaan er in sommige regio’s veel aanbod en in andere
regio’s enkel leemtes. Voornamelijk in stedelijke gebieden is er meer welzijnszorg.
1.4.1 Verzuiling
= het levensbeschouwelijk pluralisme (het naast elkaar bestaan van verschillende
groepen binnen een samenleving) wordt doorgetrokken in een aantal
maatschappelijke activiteiten, namelijk:
o Gezondheidszorg: in een katholiek ziekenhuis is euthanasie moeilijker
bespreekbaar
o Onderwijs: vervuild onderwijssysteem – katholiek en gemeenschapsschool
o Media: VTM is rechts, een commerciële zender en brengt het nieuws negatief –
VRT is links, brengt het nieuws positiever.
o Cultuur
o Welzijnswerk
Grote visies in het pluralisme: Vrijzinnigen en katholieken.
Voorbeeld verzuiling binnen de welzijnszorg : verschillende mutualiteiten.
1.4.2 Verkokering
= het langs elkaar heen werken van organisaties die op hetzelfde beleidsterrein bezig
zijn.
VROEGER: was het heel bepalend waar je start met hulp zoeken. Je zou zelf
starten bij het CLB, terwijl de dokter je zou doorverwijzen naar het VAPH, die je op
hun beurt in een instelling plaatsen. Of ouders gaan aankloppen bij het CAW, die
zegt dat de persoon naar een internaat moet.
Helène Lanssens Verkennen van het Werkveld1 3
, NU: doorbreken ze de verkokering door diensten te laten samenwerken. Ze
bieden niet meer elk hun eigen oplossing, maar Integrale jeugdhulp gaat kijken
waar de persoon terecht moet met zijn probleem.
Het is niet omdat we vandaag integrale jeugdhulp hebben, dat er ook
onmiddellijk een oplossing is. Soms moet iemand in een instelling geplaatst
worden, maar is de wachttijd 6maanden. Hierdoor moeten de ouders die 6
maanden nog steeds zien te overbruggen tot de opname kan plaatsvinden.
Voorbeeld: Vroeger moest iedere persoon met een beperking elk jaar langs bij het
VAPH voor een attest. Ook als je maar 1 been had, moest je het jaar nadien
opnieuw bewijzen dat je nog steeds maar 1 been hebt.
1.5 De grenzen van de verzorgingsstaat
Na de jaren ’75, kwam er de ontnuchtering. Investeringen namen af en
arbeidsplaatsen gingen verloren. Deze economische crisis heeft voor een wijziging
in de houding tegenover de welzijnszorg gezorgd.
Dit betekent voor welzijn dat er 3 dingen worden gevraagd, namelijk:
o Efficiëntie: zorgen dat ziekenhuisbezoeken niet zolang zijn, liefst bevallen en dag
erna al naar huis.
o Subsidiëring wordt selectiever: besparingen.
o Stellen van prioriteiten: naar welke doelgroep gaat het geld, minder geld voor
drugverslaafden, meer geld voor mensen met een beperking.
Waarom is er een stijging met betrekking tot de welzijnsvraag?
o Kwantitatieve stijging: het leven wordt complexer (mensen worden werkloos, ze
moeten met 2 gaan werken). Mensen hebben meer welzijnsvragen, omdat ze
leven in een verzorgingsstaat en ze verwachten dat deze verzorgingsstaat
antwoorden geeft. Wij hebben onze bevolking zo gepamperd dat wij alles van de
overheid verwachten. Dit gepamper moet minderen, dus beslist de overheid dat
we grotendeels zelf voor ons pensioen moeten zorgen.
Voorbeeld: Als er bij ons water in de straat staat, steken wij de schuld op de
overheid dus zij moeten dit ook oplossen. Amerikanen zouden dit niet van de
overheid verwachten.
o Kwalitatieve stijging: mensen verwachten dat wanneer je een vraag stelt aan een
welzijnsvoorziening dat ze een professioneel antwoord krijgen.
Steeds meer mensen kwamen in de ONmogelijkheid een leven te leiden dat
beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Dit komt door langdurige werkloosheid,
het stijgen van de kosten van levensonderhoud, opbouwen van schulden en de
veranderde gezinspatronen. Er zijn steeds meer werklozen, kwetsbare jongeren,
alleenstaande ouderen, … die beroep doen op financiële en materiële hulp.
Helène Lanssens Verkennen van het Werkveld1 4
