Blok 2 mens tot cel, thema 1 bouwplan en ontwikkeling
Hoorcollege 2 bouwplan: geschiedenis van de anatomie
Vijf eeuwen anatomie in de collectie van museum Boerhaave
1e helft 17e eeuw
De anatomische les van dr. Tulp
→ Kritisch bekijken: ze begonnen met de zachte delen (ingewanden, buik) en op het
schilderij is alleen de arm blootgelegd.
De mens is een bijzonder wezen, handen zijn bijzonder.
Andreas Vesalius controleerde de anatomische kennis van de Grieken en Romeinen,
bijzondere academicus die ook zijn handen gebruikte voor het ontleden van lichamen.
Anatomische atlas: De Humani corporis fabrica
Tijd dat het menselijk lichaam weer op een voetstuk werd geplaatst.
Petrus Paaw was een Leidse volgeling van Vesalius, eindigde zijn reis ook in Padua in Italië.
Hier was een universiteit die voor liep op het gebied van anatomie. Hij reisde terug naar
Leiden en ging lesgeven in bijvoorbeeld het nieuwe anatomisch theater. Allerlei skeletten
met spreuken in hun handen in de zomer en anatomische lessen in de winter (vaak
misdadigers).
2e helft 17e eeuw anatomia nova
Tijd waarin microscopen, preparaten en experimenten erg in opkomst kwamen.
Microscopen
- Giuseppe Campani (1670)
- Antonie van Leeuwenhoek (1670) ontwikkelde een microscoop die 250x vergrootte,
25x was normaal, hield geheim hoe hij de microscopen maakte.
- Van Musschenbroek (1680) verkocht microscopen
Jan Swammerdam was preparateur onderzocht insecten en hun anatomie met behulp van
microscopen. Fysiologie interesseerde hem dus hij onderzocht het ademhalingsstelsel met
honden en slakken. Vrouwelijke voortplantingsorganen werden onderzocht met preparaten.
Reinier de Graaf onderzocht ook preparaten van de vrouwelijke voortplantingsorganen dus
er ontstond een strijd. Deed vivisectie (experimenten met levende wezens), experimenten
naar de alvleesklier.
Govard Bidloo na Vesalius de eerste grote anatomische atlas samen met Gerard de Lairesse
voor de tekeningen. Gruwelijke werkelijkheid van het ontleden. Lied ook preparaten zien.
Rene Descartes ontwikkelde het mechanisch wereldbeeld, alles wat er gebeurt en beweegt
is een groot mechanisme dat door radartjes werkt.
,Frederik Ruysch wil laten zien dat het menselijk organisme erg mooi is met behulp van
preparaten. Aderen werden ingespoten met was, erg mooie kleurrijke preparaten. Had een
anatomisch museum in zijn huis, een Rus heeft ze allemaal opgekocht.
18e eeuw
Herman Boerhaave is de leermeester van heel Europa, kon goed lesgeven en had alle kennis
uit de 17e eeuw kritisch bekeken naar wat bruikbaar was en niet. Vormde de basis voor de
18e eeuw.
Albinus was wel een anatoom en wilde laten zien dat het leven heel mooi was. Maakte een
atlas waarin het skelet steeds meer aangekleed werd met spieren tot de huid er ook op zat.
Platen werden aangekleed met tekeningen op de achtergrond om voor diepte te zorgen.
Hield zich ook bezig met preparaten, vooral kunstzinnige objecten. (1750)
Vanaf 1800 en daarna, alcoholoplossing. Ging vooral over wetenschappelijke informatie en
minder over de kunst.
Petrus Koning (1820) focuste zich op wasmodellen.
Auzoux (1850) ontwikkelde anatomische modellen van papier-mache, konden ook
gedemonteerd worden.
19e eeuw
Microscopen ontwikkelden ook verder, 1200/1300x vergroten is maximaal met licht.
Elektronenmicroscoop kan wel meer vergroten, elektronenbundel neemt de functie van het
licht over.
20e eeuw nieuwe technieken
Gebrandus Jelgersma maakte ook een anatomische atlas, maar van het menselijk brein.
Verdeelde de hersenen in flinterdunne plakjes en die werden geprepareerd met gelatine en
die werden ingekleurd voor het contrast. Atlas anatomicum cerebri humani (1931). Hield
zich ook bezig met de psychoanalyse van Sigmund Freud.
Hoorcollege 3 bouwplan: algemene inleiding
Kennis van de anatomie is van belang voor:
- Lichamelijk onderzoek
- Interpretatie MRI, röntgen, CT opnamen
- Algemene bouw in relatie tot hun functie
- Samenhang van organen en orgaansystemen
Anatomische stand: de stand waarin we het menselijk lichaam het beste kunnen
beschrijven. Er moet een eenheid zijn, handpalmen naar voren, benen gespreid, hoofd recht
naar voren.
- Links en rechts vanuit het perspectief van de patiënt.
,Anatomische vlakken:
- Frontaal/coronaal: vanaf voren → betrekking op het voorhoofd, kroonnaad (sutura
coronaris) van de schedel.
- Transversaal: dwars doormidden → dwarslopend.
- Sagittaal: links naar recht → in de richting van een pijl, pijlnaad (sutura
sagittalis) van de schedel.
Anterior: voorzijde
Posterior: achterzijde
Superior: dichtbij het hoofd
Inferior: dichtbij de voeten
Lateraal: verder van het midden
Mediaal: dichtbij het midden
Ventraal: buikzijde, maag/holte
Dorsaal: rugzijde
Craniaal: richting de schedel schedel
Caudaal: richting waar de staart gelegen is (stuitje)
Proximaal: dichtbij
Distaal: ver weg
Dorsaal: bovenkant arm
Palmair/plantair: handpalm
, Aorta ascendes omhoog, stijgende deel
Arcus aorta (aortaboog) in een boog, links van oesophagus en trachea
Aorta descendes thoracalis omlaag in de thorax
Aorta descendes abdominalis omlaag in de buik
Arteria iliaca communis dextra en sinistra bij het darmbeen
Aorta iliaca externa dextra en sinistra buiten
Aorta iliaca interna dextra en sinistra binnen
Aorta femoralis communis dextra en sinistra bij het bovenbeenbot, dijbeen
Dextra: rechts
Sinistra: links
Topografische anatomie:
- Hoofd
- Hals/nek
- Thorax
- Abdomen
- Bekken/pelvis
- Lower limb
Je bekijkt de doorsnedes altijd van onderaf!
Rompwand
Welke spieren behoren tot de rompwand?
- Musculus pectoralis major (spier, borst, groot) → grote borstspier extremiteitspier,
zit op de borstwand om de arm te kunnen laten bewegen.
- Musculus serratus anterior (spier, gezaagd, voor) → voorste gezaagde spier
extremiteitspier, zit op de borstwand om het schouderblad te bewegen.
- Musculus obliquus externus abdominus → schuine buitenste spier, rompwandspier
Schoudergordel:
- Clavicula
- Scapula
Bekkengordel: onderdeel van de rompwand voor de stabiliteit
- Os coxae (pubis, ischium, ilium)
- Os sacrum
Thorax en abdomen: diaphragma is de scheidingslijn
(heeft de vorm van een parachute)
Diaphragma zit vast aan het borstbeen en niet aan de
ribben.
Diaphragma ligt boven de lever, op de doorsnede zie je
een cirkel.
Hoorcollege 2 bouwplan: geschiedenis van de anatomie
Vijf eeuwen anatomie in de collectie van museum Boerhaave
1e helft 17e eeuw
De anatomische les van dr. Tulp
→ Kritisch bekijken: ze begonnen met de zachte delen (ingewanden, buik) en op het
schilderij is alleen de arm blootgelegd.
De mens is een bijzonder wezen, handen zijn bijzonder.
Andreas Vesalius controleerde de anatomische kennis van de Grieken en Romeinen,
bijzondere academicus die ook zijn handen gebruikte voor het ontleden van lichamen.
Anatomische atlas: De Humani corporis fabrica
Tijd dat het menselijk lichaam weer op een voetstuk werd geplaatst.
Petrus Paaw was een Leidse volgeling van Vesalius, eindigde zijn reis ook in Padua in Italië.
Hier was een universiteit die voor liep op het gebied van anatomie. Hij reisde terug naar
Leiden en ging lesgeven in bijvoorbeeld het nieuwe anatomisch theater. Allerlei skeletten
met spreuken in hun handen in de zomer en anatomische lessen in de winter (vaak
misdadigers).
2e helft 17e eeuw anatomia nova
Tijd waarin microscopen, preparaten en experimenten erg in opkomst kwamen.
Microscopen
- Giuseppe Campani (1670)
- Antonie van Leeuwenhoek (1670) ontwikkelde een microscoop die 250x vergrootte,
25x was normaal, hield geheim hoe hij de microscopen maakte.
- Van Musschenbroek (1680) verkocht microscopen
Jan Swammerdam was preparateur onderzocht insecten en hun anatomie met behulp van
microscopen. Fysiologie interesseerde hem dus hij onderzocht het ademhalingsstelsel met
honden en slakken. Vrouwelijke voortplantingsorganen werden onderzocht met preparaten.
Reinier de Graaf onderzocht ook preparaten van de vrouwelijke voortplantingsorganen dus
er ontstond een strijd. Deed vivisectie (experimenten met levende wezens), experimenten
naar de alvleesklier.
Govard Bidloo na Vesalius de eerste grote anatomische atlas samen met Gerard de Lairesse
voor de tekeningen. Gruwelijke werkelijkheid van het ontleden. Lied ook preparaten zien.
Rene Descartes ontwikkelde het mechanisch wereldbeeld, alles wat er gebeurt en beweegt
is een groot mechanisme dat door radartjes werkt.
,Frederik Ruysch wil laten zien dat het menselijk organisme erg mooi is met behulp van
preparaten. Aderen werden ingespoten met was, erg mooie kleurrijke preparaten. Had een
anatomisch museum in zijn huis, een Rus heeft ze allemaal opgekocht.
18e eeuw
Herman Boerhaave is de leermeester van heel Europa, kon goed lesgeven en had alle kennis
uit de 17e eeuw kritisch bekeken naar wat bruikbaar was en niet. Vormde de basis voor de
18e eeuw.
Albinus was wel een anatoom en wilde laten zien dat het leven heel mooi was. Maakte een
atlas waarin het skelet steeds meer aangekleed werd met spieren tot de huid er ook op zat.
Platen werden aangekleed met tekeningen op de achtergrond om voor diepte te zorgen.
Hield zich ook bezig met preparaten, vooral kunstzinnige objecten. (1750)
Vanaf 1800 en daarna, alcoholoplossing. Ging vooral over wetenschappelijke informatie en
minder over de kunst.
Petrus Koning (1820) focuste zich op wasmodellen.
Auzoux (1850) ontwikkelde anatomische modellen van papier-mache, konden ook
gedemonteerd worden.
19e eeuw
Microscopen ontwikkelden ook verder, 1200/1300x vergroten is maximaal met licht.
Elektronenmicroscoop kan wel meer vergroten, elektronenbundel neemt de functie van het
licht over.
20e eeuw nieuwe technieken
Gebrandus Jelgersma maakte ook een anatomische atlas, maar van het menselijk brein.
Verdeelde de hersenen in flinterdunne plakjes en die werden geprepareerd met gelatine en
die werden ingekleurd voor het contrast. Atlas anatomicum cerebri humani (1931). Hield
zich ook bezig met de psychoanalyse van Sigmund Freud.
Hoorcollege 3 bouwplan: algemene inleiding
Kennis van de anatomie is van belang voor:
- Lichamelijk onderzoek
- Interpretatie MRI, röntgen, CT opnamen
- Algemene bouw in relatie tot hun functie
- Samenhang van organen en orgaansystemen
Anatomische stand: de stand waarin we het menselijk lichaam het beste kunnen
beschrijven. Er moet een eenheid zijn, handpalmen naar voren, benen gespreid, hoofd recht
naar voren.
- Links en rechts vanuit het perspectief van de patiënt.
,Anatomische vlakken:
- Frontaal/coronaal: vanaf voren → betrekking op het voorhoofd, kroonnaad (sutura
coronaris) van de schedel.
- Transversaal: dwars doormidden → dwarslopend.
- Sagittaal: links naar recht → in de richting van een pijl, pijlnaad (sutura
sagittalis) van de schedel.
Anterior: voorzijde
Posterior: achterzijde
Superior: dichtbij het hoofd
Inferior: dichtbij de voeten
Lateraal: verder van het midden
Mediaal: dichtbij het midden
Ventraal: buikzijde, maag/holte
Dorsaal: rugzijde
Craniaal: richting de schedel schedel
Caudaal: richting waar de staart gelegen is (stuitje)
Proximaal: dichtbij
Distaal: ver weg
Dorsaal: bovenkant arm
Palmair/plantair: handpalm
, Aorta ascendes omhoog, stijgende deel
Arcus aorta (aortaboog) in een boog, links van oesophagus en trachea
Aorta descendes thoracalis omlaag in de thorax
Aorta descendes abdominalis omlaag in de buik
Arteria iliaca communis dextra en sinistra bij het darmbeen
Aorta iliaca externa dextra en sinistra buiten
Aorta iliaca interna dextra en sinistra binnen
Aorta femoralis communis dextra en sinistra bij het bovenbeenbot, dijbeen
Dextra: rechts
Sinistra: links
Topografische anatomie:
- Hoofd
- Hals/nek
- Thorax
- Abdomen
- Bekken/pelvis
- Lower limb
Je bekijkt de doorsnedes altijd van onderaf!
Rompwand
Welke spieren behoren tot de rompwand?
- Musculus pectoralis major (spier, borst, groot) → grote borstspier extremiteitspier,
zit op de borstwand om de arm te kunnen laten bewegen.
- Musculus serratus anterior (spier, gezaagd, voor) → voorste gezaagde spier
extremiteitspier, zit op de borstwand om het schouderblad te bewegen.
- Musculus obliquus externus abdominus → schuine buitenste spier, rompwandspier
Schoudergordel:
- Clavicula
- Scapula
Bekkengordel: onderdeel van de rompwand voor de stabiliteit
- Os coxae (pubis, ischium, ilium)
- Os sacrum
Thorax en abdomen: diaphragma is de scheidingslijn
(heeft de vorm van een parachute)
Diaphragma zit vast aan het borstbeen en niet aan de
ribben.
Diaphragma ligt boven de lever, op de doorsnede zie je
een cirkel.
