Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
Inhoud
TAAK 1 – ONTWIKKELING VAN KINDEREN.....................................................5
Psychomotoriek en psychomotorische ontwikkeling.................................5
Motorische ontwikkeling van een kind van 0 t/m 12 jaar..........................5
Fundamentele vaardigheden van het kind................................................7
Cognitieve ontwikkeling kind van 0 t/m 12 jaar......................................10
Sociale ontwikkeling van een kind van 0 t/m 12 jaar..............................11
Ontwikkeling van een kind verklaren a.d.h.v. ontwikkelingstheorieën....12
Raamwerk motorisch leren.....................................................................14
Beroepsprofiel van de kinderfysiotherapeut en wanneer doorverwijzen?
................................................................................................................15
Psychomotorische ontwikkeling observeren...........................................15
TAAK 2 – DE OUDERE PATIËNT...................................................................15
Zelfmanagement....................................................................................15
Beperkte gezondheidsvaardigheden en hoe hiermee rekening houden in
de communicatie....................................................................................15
Fenotype en genotype............................................................................16
Geriatrie en gerontologie........................................................................16
Veroudering en (dubbele) vergrijzing......................................................16
Biologische leeftijd en kalenderleeftijd...................................................17
8 levensfasen volgens Erikson................................................................17
CLUKS......................................................................................................22
Life-events waarmee een oudere te maken kan hebben........................24
Cascade breakdown................................................................................24
Kwetsbare ouderen.................................................................................25
Sarcopenie..............................................................................................25
Diagnosticeren sarcopenie......................................................................26
Coping & coping strategieën...................................................................28
Vormen van preventie.............................................................................28
Geriatriefysiotherapie.............................................................................30
MIBBO-klapper........................................................................................31
Zorgverzekering......................................................................................31
Zelfmanagement....................................................................................31
1
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
TAAK 3 - osteoporose.................................................................................32
Screeningsproces bij een patiënt met osteoporose................................32
Diagnostisch proces bij een patiënt met osteoporose............................32
Therapeutisch proces bij een patiënt met osteoporose..........................34
Pathologie osteoporose...........................................................................35
Medisch onderzoek en behandeling bij een patiënt met osteoporose....37
Verschil tussen angst en angststoornissen en hoe hiermee om te gaan 38
Belang van voeding en hoe hierop in te spelen door een fysiotherapeut
................................................................................................................39
Stellingen................................................................................................41
TAAK 4 – diabetes.......................................................................................42
Pathologie diabetes mellitus type II........................................................42
Belang van bewegen/trainen..................................................................44
Beweegrichtlijn 2017..............................................................................44
Complicaties bij patiënten met DM2.......................................................45
Orthopedisch schoenmaker en podotherapeut.......................................45
GLI – gecombineerde leefstijlinterventie.................................................46
Behandeling, preventie en coachen op leefstijl bij DM2.........................46
KNGF.......................................................................................................48
Beoordelen wetenschappelijk artikel, adhv de PEDRO-schaal................54
Veroudering lever en alvleesklier............................................................55
TAAK 5 – Diabetes Mellitus 2 en osteopenie..............................................56
Ziekte specifieke anamnestische vragen: osteoporose en diabetes.......56
Hypotheses en onderzoek.......................................................................57
TAAK 6 – Parkinson.....................................................................................57
Anatomie van het extrapiramidale baansysteem en basale kernen.......57
Pathologie, pathofysiologie, symptomen, epidemiologie, prognose van
Parkinson................................................................................................66
Parkinson en Parkinsonismen..................................................................68
Classificatie volgens Hoehn en Yahr........................................................68
Verband tussen Parkinson en de hersenmodellen..................................72
Verband tussen motorische leervormen en het raamwerk motorische
leren van de ziekte van Parkinson..........................................................74
Medisch onderzoek en medische behandeling.......................................75
2
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
Onderzoek bij Parkinson volgens de KNGF-richtlijn.................................76
Mogelijke meetinstrumenten bij de ziekte van Parkinson volgens de
KNGF-richtlijn..........................................................................................79
Fysiotherapeutische behandeling m.b.t. de stadia..................................80
Parkinsonnet...........................................................................................83
Zelfmanagement en de rol van mantelzorg per fase..............................83
TAAK 7 – multiple sclerose.........................................................................84
Veroudering van het zenuwstelsel..........................................................84
Pathologie, pathofysiologie en epidemiologie van MS............................84
Verschillende vormen van MS.................................................................90
Factoren die het beloop kunnen beïnvloeden.........................................92
Pathologie MS adhv verschillende modellen van het zenuwstelsel.........92
Anatomie en functie van het cerebellum in relatie tot coördinatie en
evenwichtsproblemen.............................................................................94
Tremoren.................................................................................................95
Impact van eventueel aanwezige vermoeidheid – centrale en perifere
vermoeidheid..........................................................................................97
Meetinstrumenten voor MS.....................................................................98
Fysiotherapeutische en niet-fysiotherapeutische behandelmogelijkheden
bij MS......................................................................................................99
Toepassingsmogelijkehden van herstellen en compenseren van functies
en vaardigheden...................................................................................101
Rol van hulpmiddelen in de behandeling van een MS-patiënt..............102
Autonomie en participatie.....................................................................102
Zorgsettings voor patiënten met een chronische aandoening..............103
TAAK 8 – dementie...................................................................................104
Cognitie en verschillende vormen van cognitieve functiestoornissen. .104
Normale veroudering van het CZS en hersenen...................................106
Meest voorkomende vormen van dementie (alzheimer, vasculaire
dementie, lewy-bodydementie, mengbeeld, fronto-temporaal dementie)
..............................................................................................................107
Psychiatrische stoornissen bij een dementieel beeld............................112
Symptomatologie bij dementie.............................................................114
Consequenties van cognitieve functiestoornissen voor onderzeok en
behandeling..........................................................................................115
3
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
Medisch onderzoek en behandeling......................................................115
Preventie...............................................................................................116
Tilhulpmiddelen....................................................................................117
Differentiaaldiagnostiek bij dementie in relatie tot depressiviteit en delier
..............................................................................................................118
Belevingsgerichte zorg.........................................................................118
Stimuleren van een actieve leefstijl en trainen van spierkracht en
uithoudingsvermogen...........................................................................119
Realiteits-oriënterende benaderingswijze (ROB)...................................119
Validation..............................................................................................119
Warme zorg...........................................................................................120
Passiviteit van het dagelijks leven (PDL)...............................................120
Van Rakt-methode................................................................................122
Paratonie (geen belevingsgerichte zorgvorm)......................................122
De Van der Brugge-methode.................................................................123
Koppeling met motorisch leren.............................................................127
4
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
TAAK 1 – ONTWIKKELING VAN KINDEREN
Psychomotoriek en psychomotorische ontwikkeling
Motoriek is het uitgangspunt van handelen. Motorische vaardigheden zijn ondenkbaar zonder
sensoriek. Zintuigen zijn heel belangrijk om onze motoriek te kunnen regelen. Bij het woord
psychomotoriek wil zeggen dat er meer aspecten zijn dan zintuigen en motoriek, namelijk ook
psychologische aspecten.
Cognitief (waarneming en expressie: leren kennen van onszelf en onze omgeving)
Emotioneel (kleuren en menselijk maken van onze motoriek)
Psychomotoriek
- Verwijst naar de relatie tussen psychische processen van een individu (bv voelen, denken
en waarnemen) en hun motorische vaardigheden (lichaamshouding, beweging, coördinatie)
- Omvat interactie tussen cognitieve functies en fysieke activiteit, en hoe deze aspecten
samenwerken in het gedrag van een persoon
- Dit kan worden beschouwd als het gebied dat zich bezighoudt met de ontwikkeling,
integratie en functionering van zowel mentale als motorische vaardigheden.
Psychomotorische ontwikkeling
- Verwijst naar de progressieve verwerving en verfijning van motorische vaardigheden in
combinatie met de ontwikkeling van psychologische processen (perceptie, cognitie, emotie,
sociale interactie)
- Omvat groei en ontwikkeling van zowel fysieke (motorische) als mentale (psychologische)
aspecten van een individu, met inbegrip van hun vermogen om te bewegen, handelen,
reageren op stimuli, en te leren van hun ervaringen
- Verwijst eigenlijk naar de voortdurende interactie tussen lichaam en geest gedurende het
hele leven, waarbij de ontwikkeling van motorische vaardigheden en controle hand in hand
gaat met cognitieve processen, emoties en sociaal gedrag
Motorische ontwikkeling van een kind van 0 t/m 12 jaar
Fijne motoriek
Leeftijd Het kind…
4 weken - Houdt de handjes in een vuist
16 weken - Opent en sluit de handjes regelmatig
28 weken - Kan een kubus oppakken in palmaire greep (helemaal in de hand)
- Kan een knikker volgen met de ogen
40 weken - Laat voorwerpen los zonder controle
- Wijst in de richting van voorwerpen
52 weken - Kan een knikker oppakken met de pincetgreep
1,5 jaar - Kan een toren bouwen van 3 blokjes
- Slaat bladzijden uit een boekje met 2 of 3 tegelijk om
2 jaar - Kan een toren bouwen van 6 blokjes
- Kan bladzijden één voor één omslaan
3 jaar - Een toren bouwen van 10 blokjes
- Een pen op valwassen manier vasthouden
- Papier knippen
- Plakken m.b.v. een vinger
- Rondjes en plusjes tekenen
- Binnen 25sec 10 knikkers in een flesje stoppen
- Poppetjes tekenen
- Eenvoudige puzzel maken
4 jaar - Binnen de lijntjes kleuren
- Papier in driehoeken vouwen
- Naam schrijven
- Kralen rijgen
- Binnen 20sec 10 knikkers in een flesje stoppen
- Schenken zonder te morsen
- Knijpers openen en ergens op vastzetten
5 jaar - Papier in helften en kwarten vouwen
- Driehoek, rechthoek en cirkel tekenen
- Letters naschrijven
5
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
- Twee korte worden naschrijven
- Voorwerpen van klei maken
- Binnen 18sec 10 knikkers in een flesje stoppen
- Een vierkant uitknippen met 5mm speling
Grove motoriek
Leeftijd Kenmerken
4 weken - Het hoofd van het kind hangt
16 weken - Het kind houdt het hoofd stabiel en er is sprake van een symmetrische
houding
28 weken - Het kind zit, leunt voorwaarts op de handen
- Het kind kan stabiel staan met steun
10 maanden - Het kind kan zitten zonder steun
- Het kind kan kruipen
- Het kind kan zich optrekken tot staan
13 maanden - Het kind kan lopen aan één hand, of lopen door vasthouden opjecten
18 maanden - Het kind kan goed los lopen
- Het kind gaat zelf zitten
2 jaar - Het kind kan goed hard lopen
- Het kind kan tegen een bal trappen
3 jaar - Het kind kan kort op één been staan
- Het kind kan van een kleine hoogte springen
4 jaar - Het kind kan huppelen op één been (galoppas)
- Het kind kan met beide voeten naar voren springen (trappelt niet meer)
5 jaar - Het kind kan huppelen
Baby – 0-1,5 jaar
In de prenatale fase (voor geboorte) ontwikkelen de hersenen zich al veel, waardoor een kind al
meer en meer gaat bewegen. Ook vindt er ontwikkeling van de neurale structuren plaats. Deze
neurale verbindingen vormen de basis van de ontwikkeling van de motoriek. Er moet neurale rijping
aanwezig zijn om te kunnen bewegen.
Peuter 1,5-4 jaar, kleuter 4-7 jaar
Ontwikkeling van de fundamentele vaardigheden
- Grondpatronen van bewegen (Wickstrom): lopen, rennen, springen, werpen, vangen
- 3 hoofdstadia
o Minimaal: eenvoudigste vorm, typisch voor bepaalde leeftijd
o Volwassen/volgroeid: eindvorm
o Sportvorm: behorend bij bepaalde sport
Basisschoolkind 7-12 jaar
De integratie van de fundamentele vaardigheden tot complexere vaardigheden > gegeneraliseerde
vaardigheden.
Puber/adolescent 12-18 jaar
Specifieke vaardigheden ontwikkelen zich steeds meer, zoals bv ook sportvaardigheden.
6
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
- Puberteit: periode van ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken + lichamelijke
groei en ontwikkeling
- Adolescentie: volwassen worden, proces van groei naar maatschappelijke en geestelijke
volwassenheid
Volwassenen, > 18 jaar
Fundamentele vaardigheden van het kind
Fundamentele vaardigheden
Vaardigheden die van groot belang zijn voor de motorische ontwikkeling. Deze vaardigheden zijn
belangrijk omdat ze de basis vormen om context specifieke en specifieke sport- en
spelvaardigheden effectief te kunnen gebruiken en in te zetten bij bewegingsactiviteiten.
Lopen
Normale ontwikkeling: vanaf 2 jaar lopen, laatste fase tussen 4 de en 7de levensjaar, afhankelijk van
de ontwikkelingssnelheid.
- Initial – cognitieve fase
o Tijdens het neerzetten is er eerst knieflexie, daarna
hyperextensie
o Grondcontact met hele voet
o Voeten staan in exorotatie tijdens het lopen
o Kleine paslengte, breed gangspoor
o Onzeker looppatroon door gebrek aan evenwicht
o Moeilijkheden met rechtop blijven lopen
o Star looppatroon (verstijfd)
- Elementary – associatieve fase
o Afwikkelen voet van hiel naar tenen
o Exorotatie van voeten verminderd of verdwenen
o Grotere paslengte, gangspoor smaller
o Armen hangen naast lichaam
o Heup wordt geheven
o Verticale verplaatsing lichaam tijdens lopen
- Mature – autonome fase
o Afwikkeling voet aanwezig
o Smal gangspoor
o Soepele loopbeweging
o Automatische alternerende armbewegingen
o Minimale verticale verplaatsing lichaam tijdens het lopen
Rennen
Er vindt een zweeffase plaats, dit vindt voor het eerst rond het 2e levensjaar plaats >
loopontwikkeling hoeft nog niet voltooid te zijn. Rennen is wel de basis voor
vele sportactiviteiten.
- Initial
o Geen volledige extensie standbeen tijdens ‘push off’
o Been en voet tijdens zwaaifase in exorotatie
o Korte beenzwaai
o Onregelmatige paslengte, breed gangspoor
o Geen zweeffase aanwezig
o Horizontale bewegingen met de armen
- Elementary
o Meer extensie knie aanwezig tijdens ‘push off’
o Korte observeerbare zweeffase
o Zwaaibeen kruist middenlijn
o Vergroting paslengte, pasfrequentie neemt toe
7
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
o Toename armzwaai, armbewegingen naar voren en achteren
- Mature
o Volledige extensie standbeen
o Maximale paslengte, maximale pasfrequentie
o Minimale rotaties heup en voet, minimale roterende bewegingen zwaaibeen
o Goed observeerbare zwaaifase
o Armen zwaaien verticaal t.o.v. de benen
Springen (horizontale sprong)
Moeilijkheid is het afzetten en landen op 2 voeten. Meisjes voeren deze sprong
beter uit dan jongens van dezelfde leeftijd.
- Initial
o Beperkte armzwaai: armen initiëren de sprongbeweging niet
o Inconsistente buiging benen tijdens hurken voorafgaande aan de
sprong
o Beperkte extensie enkel, knie, heup tijdens afzetten
o Tijdens zweeffase bewegen armen in verschillende richtingen
voor behouden balans
o Romp beweegt in verticale richting: nauwelijks accent op lengte
van de sprong
o Moeilijkheden bij gebruiken beide voeten
o Zwaartepunt ligt achter het lichaam tijdens de landing
- Elementary
o Armen blijven voor lichaam tijdens hurken voorafgaand aan
sprong: armen initiëren sprongbeweging
o Hurken voorafgaande aan sprong is consistenter en knieflexie
wordt groter
o Meer extensie van de knieën en heupen bij afzetten
o Armen worden naar buiten bewogen om balans te houden tijdens zweeffase
o Heupen geflecteerd tijdens zweeffase
- Mature
o Armen bewegen hoog naar achteren tijdens hurken voorafgaande aan sprong
o Hurken voorafgaande aan sprong is consistent en diep
o Volledige extensie enkels, knie en heup tijdens afzetten
o Tijdens afzetten zwaaien met armen krachtig en hoog naar voren
o Romp in hoek van ongeveer 45o
o Armen blijven hoog tijdens sprong
o Accent sprong ligt op de verte van de sprong
o Dijbenen zijn tijdens sprong parallel aan de grond
o Lichaamsgewicht is naar voren tijdens de landing
Hinkelen
Goed kunnen hinkelen houdt in dat er sprake is van een goede ruimtelijke en temporele
afstemming van verschillende lichaamsdelen. Door het kleine steunvlak en de afzet met een been
doet hinkelen een groot beroep op deze afstemming. Hierdoor is hinkelen een complexe
fundamentele vaardigheid.
- Initial
o Heupflexie van opgetrokken been is 90o
o Dijbeen van opgetrokken been is parallel aan de grond
o Lichaam helemaal recht
o Ellebogen in flexie en armen licht geabducteerd
o Klein sprongetje met weinig hoogteverschil
o Snel balansverlies
o Maximaal 1 of 2 hinken mogelijk
- Elementary
o Heupflexie van opgetrokken been kleiner dan 90o
o Dijbeen van opgetrokken been is in hoek van 45o met de
grond
o Bovenlichaam is licht geflecteerd waardoor zwaartepunt
naar voren verschuift
o Heup van opgetrokken been licht in extensie en erna
geflecteerd om meer kracht te produceren voor te
springen
8
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
o Tijdens neerkomen wordt heup van standbeen geflecteerd om kracht op te vangen
o Armen bewegen krachtig en bilateraal op en neer
o Slecht gecontroleerde balans
o Nog steeds beperkt aantal hinken
- Mature
o Heupflexie minimaal
o Dijbeen opgetrokken been is verticaal t.o.v. de grond
o Zwaartepunt verder naar voren
o Ritmische bewegingen opgetrokken been: zwaai voor produceren meer kracht
o Armen niet nodig voor behouden balans maar voor produceren meer kracht
Gooien
3 componenten belangrijk voor kwaliteit van gooien: vorm, afstand en
precisie.
- Initial
o Vaak doelloze verschuivingen van voeten tijdens
voorbereiding op het gooien
o Beweging voornamelijk in de elleboog
o Beweging voornamelijk plaats voor het lichaam en lijkt op
wegduwen van een voorwerp
o Vingers spreiden bij het loslaten van de bal
o Doorgaande beweging is naar voren en beneden gericht
o Romp blijft loodrecht t.o.v. het doel
o Weinig rotaties tijdens het gooien
o Lichaamsgewicht verschuift licht naar achteren voor
behouden van balans
o Voeten blijven op de plaats staan
- Elementary
o Arm tijdens voorbereidingsfase naar boven, achteren en
zijkant bewogen samen met flexie van de elleboog
o Bal wordt achter hoofd gehouden
o Arm naar voren gezwaaid over schouder
o Romp roteert naar zijde waarmee bal wordt gegooid tijdens
voorbereiding
o Voorwaartse stap met homolaterale been van de arm waarmee de bal wordt
gegooid
o Duidelijke voorwaartse verplaatsing lichaamsgewicht tijdens gooien van de bal
- Mature
o Gewicht tijdens voorbereiding op achterste voet
o Arm naar achteren gezwaaid als voorbereiding
o Elleboog van heterolaterale arm geflecteerd
o Romp roteert naar zijde waarmee bal wordt gegooid
o Gooiende arm beweegt naar voren in extensie
o Gooiende arm roteert en duim wijst naar beneden
o Duidelijke rotatie heupen, benen, rug en schouders tijdens gooien
o Tijdens gooien vindt gewichtsverplaatsing plaats en wordt stap gemaakt met
heterolaterale been
Vangen
- Initial
o Vaak afweerreactie: gezicht weggedraaid of beschermd met
handen
o Armen in extensie en voor het lichaam
o Handpalmen wijzen naar boven, vingers zijn gestrekt
o Geen beweging tot de armen contact maken met de bal
o Vangen lijkt een schepbeweging
o M.b.v. het lichaam wordt de bal vastgehouden
o Handen niet gebruikt bij de vangbeweging
- Elementary
o Afweerreactie bestaat uit sluiten ogen bij contact maken met
de bal
o Ellebogen wijzen naar zijkant en in een hoek van ongeveer
90o
9
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
o Handen tegenover elkaar gehouden met duimen omhoog
o Vangen van de bal met handen mislukt vaak waardoor deze erdoorheen valt
o Bij balcontact wordt bal vastgeknepen (ongelijkmatige beweging)
- Mature
o Geen afweerreactie
o Onderarmen bevinden zich voor het lichaam
o Duimen wijzen naar elkaar toe
o Armen passen zich aan de vluchtroute van de bal aan
o Ogen van kind volgen de bal
o Handen vangen bal met goede timing
o Vingers grijpen effectiever de bal vast
Cognitieve ontwikkeling kind van 0 t/m 12 jaar
0-2 jaar, sensomotorisch stadium
- 0-1 maanden: reflexen
o Beperkt aantal aangeboren reflexen (bv zuigreflex) > worden enigszins verfijnd,
maar er ontstaat nog geen nieuw gedrag
- 1-4 maanden: primaire circulaire reacties
o Eerdere afzonderlijke acties worden gecoördineerd tot geïntegreerde activiteiten
o Primaire reacties: m.b.t. het eigen lichaam
o Circulair: als aan het einde van de handeling een positief effect optreedt, zal het
kind deze handeling opnieuw verrichten > interessant / plezierig effect
- 4-8 maanden: secundaire circulaire reacties
o Verleggen cognitieve horizon naar de wereld buiten zichzelf. Ze beginnen in te
spelen op hun omgeving.
- 8-12 maanden: coördinatie van secundaire schema’s
o Gebeurtenissen bewuster tot stand brengen en combineren van verschillende
schema’s tot één handeling > ontwikkeling van objectpermanentie begint hier
- 12-18 maanden: tertiaire circulaire reacties
o Kind begint te experimenteren en zelf variaties aan te brengen in acties. >
ontdekken oorzaak- en gevolg reacties (voorwerpen naar mond brengen, voeten en
handen naar elkaar brengen, hand- oog coördinatie)
- 18-24 maanden: het eerste denken
o Voor het eerst probleem in gedachten oplossen i.p.v. zoeken naar oplossingen door
lichamelijke handelingen > einde van sensomotorische periode en overgang naar
symbolisch denken oftewel mentale representatie > taal is vorm van symbolisch
denken, objectpermanentie is het einde van deze fase
2-7 jaar, pre-operationeel stadium
Ontbreken van logische denkstrategieën of operaties. Wel eenvoudige causale relaties in het
dagelijks leven, maar het magisch denken speelt ook nog een duidelijke rol.
Kenmerken:
- Centratie
o Onvermogen van jonge kinderen om op meer dan één aspect van een stimulus te
concentreren > in plaats daarvan concentreren op oppervlakkige, in het oog
springende elementen
- Geen conservatie
o Nog niet het inzicht dat kwantiteit niet gerelateerd is aan opstelling en uiterlijke
verschijningsvorm van objecten
- Geen transformatie
o Nog niet in staat het concept van transformatie te begrijpen
- Egocentrisme
o Nog niet in staat om zich in het perspectief van een ander te verplaatsen
- Ontstaan van intuïtief denken
o Nieuwsgierigheid, primitief redeneren en gretig kennis over de wereld verwerven
- Animisme
o Neiging om aan niet-levende dingen leven toe te kennen
- Artificialisme
o Neing om te geloven dat alles door mensen is gemaakt
- Realisme
o Neiging om psychische fenomenen zoals gedachten of dromen als fysieke
fenomenen te zien
7-11 jaar, concreet operationeel stadium
10
Zuyd Hogeschool - Heerlen
Inhoud
TAAK 1 – ONTWIKKELING VAN KINDEREN.....................................................5
Psychomotoriek en psychomotorische ontwikkeling.................................5
Motorische ontwikkeling van een kind van 0 t/m 12 jaar..........................5
Fundamentele vaardigheden van het kind................................................7
Cognitieve ontwikkeling kind van 0 t/m 12 jaar......................................10
Sociale ontwikkeling van een kind van 0 t/m 12 jaar..............................11
Ontwikkeling van een kind verklaren a.d.h.v. ontwikkelingstheorieën....12
Raamwerk motorisch leren.....................................................................14
Beroepsprofiel van de kinderfysiotherapeut en wanneer doorverwijzen?
................................................................................................................15
Psychomotorische ontwikkeling observeren...........................................15
TAAK 2 – DE OUDERE PATIËNT...................................................................15
Zelfmanagement....................................................................................15
Beperkte gezondheidsvaardigheden en hoe hiermee rekening houden in
de communicatie....................................................................................15
Fenotype en genotype............................................................................16
Geriatrie en gerontologie........................................................................16
Veroudering en (dubbele) vergrijzing......................................................16
Biologische leeftijd en kalenderleeftijd...................................................17
8 levensfasen volgens Erikson................................................................17
CLUKS......................................................................................................22
Life-events waarmee een oudere te maken kan hebben........................24
Cascade breakdown................................................................................24
Kwetsbare ouderen.................................................................................25
Sarcopenie..............................................................................................25
Diagnosticeren sarcopenie......................................................................26
Coping & coping strategieën...................................................................28
Vormen van preventie.............................................................................28
Geriatriefysiotherapie.............................................................................30
MIBBO-klapper........................................................................................31
Zorgverzekering......................................................................................31
Zelfmanagement....................................................................................31
1
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
TAAK 3 - osteoporose.................................................................................32
Screeningsproces bij een patiënt met osteoporose................................32
Diagnostisch proces bij een patiënt met osteoporose............................32
Therapeutisch proces bij een patiënt met osteoporose..........................34
Pathologie osteoporose...........................................................................35
Medisch onderzoek en behandeling bij een patiënt met osteoporose....37
Verschil tussen angst en angststoornissen en hoe hiermee om te gaan 38
Belang van voeding en hoe hierop in te spelen door een fysiotherapeut
................................................................................................................39
Stellingen................................................................................................41
TAAK 4 – diabetes.......................................................................................42
Pathologie diabetes mellitus type II........................................................42
Belang van bewegen/trainen..................................................................44
Beweegrichtlijn 2017..............................................................................44
Complicaties bij patiënten met DM2.......................................................45
Orthopedisch schoenmaker en podotherapeut.......................................45
GLI – gecombineerde leefstijlinterventie.................................................46
Behandeling, preventie en coachen op leefstijl bij DM2.........................46
KNGF.......................................................................................................48
Beoordelen wetenschappelijk artikel, adhv de PEDRO-schaal................54
Veroudering lever en alvleesklier............................................................55
TAAK 5 – Diabetes Mellitus 2 en osteopenie..............................................56
Ziekte specifieke anamnestische vragen: osteoporose en diabetes.......56
Hypotheses en onderzoek.......................................................................57
TAAK 6 – Parkinson.....................................................................................57
Anatomie van het extrapiramidale baansysteem en basale kernen.......57
Pathologie, pathofysiologie, symptomen, epidemiologie, prognose van
Parkinson................................................................................................66
Parkinson en Parkinsonismen..................................................................68
Classificatie volgens Hoehn en Yahr........................................................68
Verband tussen Parkinson en de hersenmodellen..................................72
Verband tussen motorische leervormen en het raamwerk motorische
leren van de ziekte van Parkinson..........................................................74
Medisch onderzoek en medische behandeling.......................................75
2
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
Onderzoek bij Parkinson volgens de KNGF-richtlijn.................................76
Mogelijke meetinstrumenten bij de ziekte van Parkinson volgens de
KNGF-richtlijn..........................................................................................79
Fysiotherapeutische behandeling m.b.t. de stadia..................................80
Parkinsonnet...........................................................................................83
Zelfmanagement en de rol van mantelzorg per fase..............................83
TAAK 7 – multiple sclerose.........................................................................84
Veroudering van het zenuwstelsel..........................................................84
Pathologie, pathofysiologie en epidemiologie van MS............................84
Verschillende vormen van MS.................................................................90
Factoren die het beloop kunnen beïnvloeden.........................................92
Pathologie MS adhv verschillende modellen van het zenuwstelsel.........92
Anatomie en functie van het cerebellum in relatie tot coördinatie en
evenwichtsproblemen.............................................................................94
Tremoren.................................................................................................95
Impact van eventueel aanwezige vermoeidheid – centrale en perifere
vermoeidheid..........................................................................................97
Meetinstrumenten voor MS.....................................................................98
Fysiotherapeutische en niet-fysiotherapeutische behandelmogelijkheden
bij MS......................................................................................................99
Toepassingsmogelijkehden van herstellen en compenseren van functies
en vaardigheden...................................................................................101
Rol van hulpmiddelen in de behandeling van een MS-patiënt..............102
Autonomie en participatie.....................................................................102
Zorgsettings voor patiënten met een chronische aandoening..............103
TAAK 8 – dementie...................................................................................104
Cognitie en verschillende vormen van cognitieve functiestoornissen. .104
Normale veroudering van het CZS en hersenen...................................106
Meest voorkomende vormen van dementie (alzheimer, vasculaire
dementie, lewy-bodydementie, mengbeeld, fronto-temporaal dementie)
..............................................................................................................107
Psychiatrische stoornissen bij een dementieel beeld............................112
Symptomatologie bij dementie.............................................................114
Consequenties van cognitieve functiestoornissen voor onderzeok en
behandeling..........................................................................................115
3
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
Medisch onderzoek en behandeling......................................................115
Preventie...............................................................................................116
Tilhulpmiddelen....................................................................................117
Differentiaaldiagnostiek bij dementie in relatie tot depressiviteit en delier
..............................................................................................................118
Belevingsgerichte zorg.........................................................................118
Stimuleren van een actieve leefstijl en trainen van spierkracht en
uithoudingsvermogen...........................................................................119
Realiteits-oriënterende benaderingswijze (ROB)...................................119
Validation..............................................................................................119
Warme zorg...........................................................................................120
Passiviteit van het dagelijks leven (PDL)...............................................120
Van Rakt-methode................................................................................122
Paratonie (geen belevingsgerichte zorgvorm)......................................122
De Van der Brugge-methode.................................................................123
Koppeling met motorisch leren.............................................................127
4
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
TAAK 1 – ONTWIKKELING VAN KINDEREN
Psychomotoriek en psychomotorische ontwikkeling
Motoriek is het uitgangspunt van handelen. Motorische vaardigheden zijn ondenkbaar zonder
sensoriek. Zintuigen zijn heel belangrijk om onze motoriek te kunnen regelen. Bij het woord
psychomotoriek wil zeggen dat er meer aspecten zijn dan zintuigen en motoriek, namelijk ook
psychologische aspecten.
Cognitief (waarneming en expressie: leren kennen van onszelf en onze omgeving)
Emotioneel (kleuren en menselijk maken van onze motoriek)
Psychomotoriek
- Verwijst naar de relatie tussen psychische processen van een individu (bv voelen, denken
en waarnemen) en hun motorische vaardigheden (lichaamshouding, beweging, coördinatie)
- Omvat interactie tussen cognitieve functies en fysieke activiteit, en hoe deze aspecten
samenwerken in het gedrag van een persoon
- Dit kan worden beschouwd als het gebied dat zich bezighoudt met de ontwikkeling,
integratie en functionering van zowel mentale als motorische vaardigheden.
Psychomotorische ontwikkeling
- Verwijst naar de progressieve verwerving en verfijning van motorische vaardigheden in
combinatie met de ontwikkeling van psychologische processen (perceptie, cognitie, emotie,
sociale interactie)
- Omvat groei en ontwikkeling van zowel fysieke (motorische) als mentale (psychologische)
aspecten van een individu, met inbegrip van hun vermogen om te bewegen, handelen,
reageren op stimuli, en te leren van hun ervaringen
- Verwijst eigenlijk naar de voortdurende interactie tussen lichaam en geest gedurende het
hele leven, waarbij de ontwikkeling van motorische vaardigheden en controle hand in hand
gaat met cognitieve processen, emoties en sociaal gedrag
Motorische ontwikkeling van een kind van 0 t/m 12 jaar
Fijne motoriek
Leeftijd Het kind…
4 weken - Houdt de handjes in een vuist
16 weken - Opent en sluit de handjes regelmatig
28 weken - Kan een kubus oppakken in palmaire greep (helemaal in de hand)
- Kan een knikker volgen met de ogen
40 weken - Laat voorwerpen los zonder controle
- Wijst in de richting van voorwerpen
52 weken - Kan een knikker oppakken met de pincetgreep
1,5 jaar - Kan een toren bouwen van 3 blokjes
- Slaat bladzijden uit een boekje met 2 of 3 tegelijk om
2 jaar - Kan een toren bouwen van 6 blokjes
- Kan bladzijden één voor één omslaan
3 jaar - Een toren bouwen van 10 blokjes
- Een pen op valwassen manier vasthouden
- Papier knippen
- Plakken m.b.v. een vinger
- Rondjes en plusjes tekenen
- Binnen 25sec 10 knikkers in een flesje stoppen
- Poppetjes tekenen
- Eenvoudige puzzel maken
4 jaar - Binnen de lijntjes kleuren
- Papier in driehoeken vouwen
- Naam schrijven
- Kralen rijgen
- Binnen 20sec 10 knikkers in een flesje stoppen
- Schenken zonder te morsen
- Knijpers openen en ergens op vastzetten
5 jaar - Papier in helften en kwarten vouwen
- Driehoek, rechthoek en cirkel tekenen
- Letters naschrijven
5
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
- Twee korte worden naschrijven
- Voorwerpen van klei maken
- Binnen 18sec 10 knikkers in een flesje stoppen
- Een vierkant uitknippen met 5mm speling
Grove motoriek
Leeftijd Kenmerken
4 weken - Het hoofd van het kind hangt
16 weken - Het kind houdt het hoofd stabiel en er is sprake van een symmetrische
houding
28 weken - Het kind zit, leunt voorwaarts op de handen
- Het kind kan stabiel staan met steun
10 maanden - Het kind kan zitten zonder steun
- Het kind kan kruipen
- Het kind kan zich optrekken tot staan
13 maanden - Het kind kan lopen aan één hand, of lopen door vasthouden opjecten
18 maanden - Het kind kan goed los lopen
- Het kind gaat zelf zitten
2 jaar - Het kind kan goed hard lopen
- Het kind kan tegen een bal trappen
3 jaar - Het kind kan kort op één been staan
- Het kind kan van een kleine hoogte springen
4 jaar - Het kind kan huppelen op één been (galoppas)
- Het kind kan met beide voeten naar voren springen (trappelt niet meer)
5 jaar - Het kind kan huppelen
Baby – 0-1,5 jaar
In de prenatale fase (voor geboorte) ontwikkelen de hersenen zich al veel, waardoor een kind al
meer en meer gaat bewegen. Ook vindt er ontwikkeling van de neurale structuren plaats. Deze
neurale verbindingen vormen de basis van de ontwikkeling van de motoriek. Er moet neurale rijping
aanwezig zijn om te kunnen bewegen.
Peuter 1,5-4 jaar, kleuter 4-7 jaar
Ontwikkeling van de fundamentele vaardigheden
- Grondpatronen van bewegen (Wickstrom): lopen, rennen, springen, werpen, vangen
- 3 hoofdstadia
o Minimaal: eenvoudigste vorm, typisch voor bepaalde leeftijd
o Volwassen/volgroeid: eindvorm
o Sportvorm: behorend bij bepaalde sport
Basisschoolkind 7-12 jaar
De integratie van de fundamentele vaardigheden tot complexere vaardigheden > gegeneraliseerde
vaardigheden.
Puber/adolescent 12-18 jaar
Specifieke vaardigheden ontwikkelen zich steeds meer, zoals bv ook sportvaardigheden.
6
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
- Puberteit: periode van ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken + lichamelijke
groei en ontwikkeling
- Adolescentie: volwassen worden, proces van groei naar maatschappelijke en geestelijke
volwassenheid
Volwassenen, > 18 jaar
Fundamentele vaardigheden van het kind
Fundamentele vaardigheden
Vaardigheden die van groot belang zijn voor de motorische ontwikkeling. Deze vaardigheden zijn
belangrijk omdat ze de basis vormen om context specifieke en specifieke sport- en
spelvaardigheden effectief te kunnen gebruiken en in te zetten bij bewegingsactiviteiten.
Lopen
Normale ontwikkeling: vanaf 2 jaar lopen, laatste fase tussen 4 de en 7de levensjaar, afhankelijk van
de ontwikkelingssnelheid.
- Initial – cognitieve fase
o Tijdens het neerzetten is er eerst knieflexie, daarna
hyperextensie
o Grondcontact met hele voet
o Voeten staan in exorotatie tijdens het lopen
o Kleine paslengte, breed gangspoor
o Onzeker looppatroon door gebrek aan evenwicht
o Moeilijkheden met rechtop blijven lopen
o Star looppatroon (verstijfd)
- Elementary – associatieve fase
o Afwikkelen voet van hiel naar tenen
o Exorotatie van voeten verminderd of verdwenen
o Grotere paslengte, gangspoor smaller
o Armen hangen naast lichaam
o Heup wordt geheven
o Verticale verplaatsing lichaam tijdens lopen
- Mature – autonome fase
o Afwikkeling voet aanwezig
o Smal gangspoor
o Soepele loopbeweging
o Automatische alternerende armbewegingen
o Minimale verticale verplaatsing lichaam tijdens het lopen
Rennen
Er vindt een zweeffase plaats, dit vindt voor het eerst rond het 2e levensjaar plaats >
loopontwikkeling hoeft nog niet voltooid te zijn. Rennen is wel de basis voor
vele sportactiviteiten.
- Initial
o Geen volledige extensie standbeen tijdens ‘push off’
o Been en voet tijdens zwaaifase in exorotatie
o Korte beenzwaai
o Onregelmatige paslengte, breed gangspoor
o Geen zweeffase aanwezig
o Horizontale bewegingen met de armen
- Elementary
o Meer extensie knie aanwezig tijdens ‘push off’
o Korte observeerbare zweeffase
o Zwaaibeen kruist middenlijn
o Vergroting paslengte, pasfrequentie neemt toe
7
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
o Toename armzwaai, armbewegingen naar voren en achteren
- Mature
o Volledige extensie standbeen
o Maximale paslengte, maximale pasfrequentie
o Minimale rotaties heup en voet, minimale roterende bewegingen zwaaibeen
o Goed observeerbare zwaaifase
o Armen zwaaien verticaal t.o.v. de benen
Springen (horizontale sprong)
Moeilijkheid is het afzetten en landen op 2 voeten. Meisjes voeren deze sprong
beter uit dan jongens van dezelfde leeftijd.
- Initial
o Beperkte armzwaai: armen initiëren de sprongbeweging niet
o Inconsistente buiging benen tijdens hurken voorafgaande aan de
sprong
o Beperkte extensie enkel, knie, heup tijdens afzetten
o Tijdens zweeffase bewegen armen in verschillende richtingen
voor behouden balans
o Romp beweegt in verticale richting: nauwelijks accent op lengte
van de sprong
o Moeilijkheden bij gebruiken beide voeten
o Zwaartepunt ligt achter het lichaam tijdens de landing
- Elementary
o Armen blijven voor lichaam tijdens hurken voorafgaand aan
sprong: armen initiëren sprongbeweging
o Hurken voorafgaande aan sprong is consistenter en knieflexie
wordt groter
o Meer extensie van de knieën en heupen bij afzetten
o Armen worden naar buiten bewogen om balans te houden tijdens zweeffase
o Heupen geflecteerd tijdens zweeffase
- Mature
o Armen bewegen hoog naar achteren tijdens hurken voorafgaande aan sprong
o Hurken voorafgaande aan sprong is consistent en diep
o Volledige extensie enkels, knie en heup tijdens afzetten
o Tijdens afzetten zwaaien met armen krachtig en hoog naar voren
o Romp in hoek van ongeveer 45o
o Armen blijven hoog tijdens sprong
o Accent sprong ligt op de verte van de sprong
o Dijbenen zijn tijdens sprong parallel aan de grond
o Lichaamsgewicht is naar voren tijdens de landing
Hinkelen
Goed kunnen hinkelen houdt in dat er sprake is van een goede ruimtelijke en temporele
afstemming van verschillende lichaamsdelen. Door het kleine steunvlak en de afzet met een been
doet hinkelen een groot beroep op deze afstemming. Hierdoor is hinkelen een complexe
fundamentele vaardigheid.
- Initial
o Heupflexie van opgetrokken been is 90o
o Dijbeen van opgetrokken been is parallel aan de grond
o Lichaam helemaal recht
o Ellebogen in flexie en armen licht geabducteerd
o Klein sprongetje met weinig hoogteverschil
o Snel balansverlies
o Maximaal 1 of 2 hinken mogelijk
- Elementary
o Heupflexie van opgetrokken been kleiner dan 90o
o Dijbeen van opgetrokken been is in hoek van 45o met de
grond
o Bovenlichaam is licht geflecteerd waardoor zwaartepunt
naar voren verschuift
o Heup van opgetrokken been licht in extensie en erna
geflecteerd om meer kracht te produceren voor te
springen
8
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
o Tijdens neerkomen wordt heup van standbeen geflecteerd om kracht op te vangen
o Armen bewegen krachtig en bilateraal op en neer
o Slecht gecontroleerde balans
o Nog steeds beperkt aantal hinken
- Mature
o Heupflexie minimaal
o Dijbeen opgetrokken been is verticaal t.o.v. de grond
o Zwaartepunt verder naar voren
o Ritmische bewegingen opgetrokken been: zwaai voor produceren meer kracht
o Armen niet nodig voor behouden balans maar voor produceren meer kracht
Gooien
3 componenten belangrijk voor kwaliteit van gooien: vorm, afstand en
precisie.
- Initial
o Vaak doelloze verschuivingen van voeten tijdens
voorbereiding op het gooien
o Beweging voornamelijk in de elleboog
o Beweging voornamelijk plaats voor het lichaam en lijkt op
wegduwen van een voorwerp
o Vingers spreiden bij het loslaten van de bal
o Doorgaande beweging is naar voren en beneden gericht
o Romp blijft loodrecht t.o.v. het doel
o Weinig rotaties tijdens het gooien
o Lichaamsgewicht verschuift licht naar achteren voor
behouden van balans
o Voeten blijven op de plaats staan
- Elementary
o Arm tijdens voorbereidingsfase naar boven, achteren en
zijkant bewogen samen met flexie van de elleboog
o Bal wordt achter hoofd gehouden
o Arm naar voren gezwaaid over schouder
o Romp roteert naar zijde waarmee bal wordt gegooid tijdens
voorbereiding
o Voorwaartse stap met homolaterale been van de arm waarmee de bal wordt
gegooid
o Duidelijke voorwaartse verplaatsing lichaamsgewicht tijdens gooien van de bal
- Mature
o Gewicht tijdens voorbereiding op achterste voet
o Arm naar achteren gezwaaid als voorbereiding
o Elleboog van heterolaterale arm geflecteerd
o Romp roteert naar zijde waarmee bal wordt gegooid
o Gooiende arm beweegt naar voren in extensie
o Gooiende arm roteert en duim wijst naar beneden
o Duidelijke rotatie heupen, benen, rug en schouders tijdens gooien
o Tijdens gooien vindt gewichtsverplaatsing plaats en wordt stap gemaakt met
heterolaterale been
Vangen
- Initial
o Vaak afweerreactie: gezicht weggedraaid of beschermd met
handen
o Armen in extensie en voor het lichaam
o Handpalmen wijzen naar boven, vingers zijn gestrekt
o Geen beweging tot de armen contact maken met de bal
o Vangen lijkt een schepbeweging
o M.b.v. het lichaam wordt de bal vastgehouden
o Handen niet gebruikt bij de vangbeweging
- Elementary
o Afweerreactie bestaat uit sluiten ogen bij contact maken met
de bal
o Ellebogen wijzen naar zijkant en in een hoek van ongeveer
90o
9
, Samenvatting blok 7 – P.S.
Zuyd Hogeschool - Heerlen
o Handen tegenover elkaar gehouden met duimen omhoog
o Vangen van de bal met handen mislukt vaak waardoor deze erdoorheen valt
o Bij balcontact wordt bal vastgeknepen (ongelijkmatige beweging)
- Mature
o Geen afweerreactie
o Onderarmen bevinden zich voor het lichaam
o Duimen wijzen naar elkaar toe
o Armen passen zich aan de vluchtroute van de bal aan
o Ogen van kind volgen de bal
o Handen vangen bal met goede timing
o Vingers grijpen effectiever de bal vast
Cognitieve ontwikkeling kind van 0 t/m 12 jaar
0-2 jaar, sensomotorisch stadium
- 0-1 maanden: reflexen
o Beperkt aantal aangeboren reflexen (bv zuigreflex) > worden enigszins verfijnd,
maar er ontstaat nog geen nieuw gedrag
- 1-4 maanden: primaire circulaire reacties
o Eerdere afzonderlijke acties worden gecoördineerd tot geïntegreerde activiteiten
o Primaire reacties: m.b.t. het eigen lichaam
o Circulair: als aan het einde van de handeling een positief effect optreedt, zal het
kind deze handeling opnieuw verrichten > interessant / plezierig effect
- 4-8 maanden: secundaire circulaire reacties
o Verleggen cognitieve horizon naar de wereld buiten zichzelf. Ze beginnen in te
spelen op hun omgeving.
- 8-12 maanden: coördinatie van secundaire schema’s
o Gebeurtenissen bewuster tot stand brengen en combineren van verschillende
schema’s tot één handeling > ontwikkeling van objectpermanentie begint hier
- 12-18 maanden: tertiaire circulaire reacties
o Kind begint te experimenteren en zelf variaties aan te brengen in acties. >
ontdekken oorzaak- en gevolg reacties (voorwerpen naar mond brengen, voeten en
handen naar elkaar brengen, hand- oog coördinatie)
- 18-24 maanden: het eerste denken
o Voor het eerst probleem in gedachten oplossen i.p.v. zoeken naar oplossingen door
lichamelijke handelingen > einde van sensomotorische periode en overgang naar
symbolisch denken oftewel mentale representatie > taal is vorm van symbolisch
denken, objectpermanentie is het einde van deze fase
2-7 jaar, pre-operationeel stadium
Ontbreken van logische denkstrategieën of operaties. Wel eenvoudige causale relaties in het
dagelijks leven, maar het magisch denken speelt ook nog een duidelijke rol.
Kenmerken:
- Centratie
o Onvermogen van jonge kinderen om op meer dan één aspect van een stimulus te
concentreren > in plaats daarvan concentreren op oppervlakkige, in het oog
springende elementen
- Geen conservatie
o Nog niet het inzicht dat kwantiteit niet gerelateerd is aan opstelling en uiterlijke
verschijningsvorm van objecten
- Geen transformatie
o Nog niet in staat het concept van transformatie te begrijpen
- Egocentrisme
o Nog niet in staat om zich in het perspectief van een ander te verplaatsen
- Ontstaan van intuïtief denken
o Nieuwsgierigheid, primitief redeneren en gretig kennis over de wereld verwerven
- Animisme
o Neiging om aan niet-levende dingen leven toe te kennen
- Artificialisme
o Neing om te geloven dat alles door mensen is gemaakt
- Realisme
o Neiging om psychische fenomenen zoals gedachten of dromen als fysieke
fenomenen te zien
7-11 jaar, concreet operationeel stadium
10
