Wetenschappen 1
Anatomie en fysiologie
9. de zintuigen
9.1 Sensorische cellen
Sensorische transductie
o Omstandigheden binnen of buiten lichaam omzetten in elektrisch signaal
o Via sensorische cellen (‘zintuigcellen’)
- Neuronen via hun dendrieten: ‘vrije zenuwuiteinden’
- Gespecialiseerde cellen
o Soms beschermd door accessoire structuren en bindweefsel
o Types sensorische transductie
- Nocitransductie: pijn
- Thermotransductie: temperatuur
- Mechanotransductie: tast, druk, houding, evenwicht, gehoor
- Chemotransductie: pH, pO2, pCO2, reuk, smaak
- Fototransductie: zicht
De vorm en werking van de receptoren van de algemene en speciale zenuwen
beschrijven
Receptoren
o Exteroceptoren
- Prikkel afkomstig van externe milieu
- Pijn, temperatuur, tast, druk, reuk, smaak, zicht, gehoor
o Interoceptoren
- Prikkel afkomstig van interne milieu
- Pijn, temperatuur, baroreceptoren (bloeddruk), chemoreceptoren (pH, pO2,
pCO2, glucosegehalte)
o Proprioceptoren
- Prikkels afkomstig van vestibulum, halfcirkelvormige kanalen,
peeslichaampjes, spierspoeltjes
- Geven info over positie lichaam in ruimte
Receptorveld
o Het gebied dat informatie levert aan één sensorische cel
o Hoe groter het gebied, hoe kleiner het onderscheidend ofte discriminerend
vermogen
o Tweepuntsdiscriminatie
, - Minimale afstand tussen twee prikkels om afzonderlijk te worden
waargenomen
Intensiteit
o Hoe intenser de prikkel, hoe hoger de frequentie van de actiepotentialen door
axon
Adaptie
o afname gevoeligheid van sensorische cel in aanwezigheid van constante prikkel
9.2 Algemene zintuigen
Begrip ‘algemene’ zintuigen
o Sensorische cellen van algemene zintuigen zijn vrij eenvoudig van structuur
o Ze liggen verspreid over het hele lichaam (en dus niet in gespecialiseerde
organen)
1. Pijn (en nociceptie)
o Vrije zenuwuiteinden zijn gevoelig voor
- Mechanische prikkels (bv. snijwonde)
- Thermische prikkels (bv. kokend water)
- Chemische prikkels (bv. n.a.v. ontstekingsreactie ofte inflammatie)
o Twee types axonen
- Gemyeliniseerde Aδ-vezels:
• Snelle (± 5km/u), stekende pijn
• ‘Epikritische pijn’: goed gelokaliseerd
, - Ongemyeliniseerde C-vezels:
• Trage (± 100km/u), doffe of brandende pijn
• ‘Dyskritische of protopathische pijn’: niet goed gelokaliseerd
o We maken onderscheid tussen
- Nociceptie
• autonome respons op schadelijke prikkel thv sensorische cellen
• zweten, bloeddrukdaling, nausea (misselijkheid),…
- Pijn
• bewuste, onaangename ervaring als gevolg van echte of potentiële
weefselschade
o Via tractus spinothalamicus naar primair sensorische cortex
o Gerefereerde pijn is= pijngewaarwording in deel van lichaam dat niet wordt
geprikkeld
- Prikkels komen van ingewanden maar lijken onterecht afkomstig van
lichaamsoppervlak
- Axonen van de ingewanden en het gerefereerde lichaamsoppervlak delen
dezelfde spinale zenuw
Anatomie en fysiologie
9. de zintuigen
9.1 Sensorische cellen
Sensorische transductie
o Omstandigheden binnen of buiten lichaam omzetten in elektrisch signaal
o Via sensorische cellen (‘zintuigcellen’)
- Neuronen via hun dendrieten: ‘vrije zenuwuiteinden’
- Gespecialiseerde cellen
o Soms beschermd door accessoire structuren en bindweefsel
o Types sensorische transductie
- Nocitransductie: pijn
- Thermotransductie: temperatuur
- Mechanotransductie: tast, druk, houding, evenwicht, gehoor
- Chemotransductie: pH, pO2, pCO2, reuk, smaak
- Fototransductie: zicht
De vorm en werking van de receptoren van de algemene en speciale zenuwen
beschrijven
Receptoren
o Exteroceptoren
- Prikkel afkomstig van externe milieu
- Pijn, temperatuur, tast, druk, reuk, smaak, zicht, gehoor
o Interoceptoren
- Prikkel afkomstig van interne milieu
- Pijn, temperatuur, baroreceptoren (bloeddruk), chemoreceptoren (pH, pO2,
pCO2, glucosegehalte)
o Proprioceptoren
- Prikkels afkomstig van vestibulum, halfcirkelvormige kanalen,
peeslichaampjes, spierspoeltjes
- Geven info over positie lichaam in ruimte
Receptorveld
o Het gebied dat informatie levert aan één sensorische cel
o Hoe groter het gebied, hoe kleiner het onderscheidend ofte discriminerend
vermogen
o Tweepuntsdiscriminatie
, - Minimale afstand tussen twee prikkels om afzonderlijk te worden
waargenomen
Intensiteit
o Hoe intenser de prikkel, hoe hoger de frequentie van de actiepotentialen door
axon
Adaptie
o afname gevoeligheid van sensorische cel in aanwezigheid van constante prikkel
9.2 Algemene zintuigen
Begrip ‘algemene’ zintuigen
o Sensorische cellen van algemene zintuigen zijn vrij eenvoudig van structuur
o Ze liggen verspreid over het hele lichaam (en dus niet in gespecialiseerde
organen)
1. Pijn (en nociceptie)
o Vrije zenuwuiteinden zijn gevoelig voor
- Mechanische prikkels (bv. snijwonde)
- Thermische prikkels (bv. kokend water)
- Chemische prikkels (bv. n.a.v. ontstekingsreactie ofte inflammatie)
o Twee types axonen
- Gemyeliniseerde Aδ-vezels:
• Snelle (± 5km/u), stekende pijn
• ‘Epikritische pijn’: goed gelokaliseerd
, - Ongemyeliniseerde C-vezels:
• Trage (± 100km/u), doffe of brandende pijn
• ‘Dyskritische of protopathische pijn’: niet goed gelokaliseerd
o We maken onderscheid tussen
- Nociceptie
• autonome respons op schadelijke prikkel thv sensorische cellen
• zweten, bloeddrukdaling, nausea (misselijkheid),…
- Pijn
• bewuste, onaangename ervaring als gevolg van echte of potentiële
weefselschade
o Via tractus spinothalamicus naar primair sensorische cortex
o Gerefereerde pijn is= pijngewaarwording in deel van lichaam dat niet wordt
geprikkeld
- Prikkels komen van ingewanden maar lijken onterecht afkomstig van
lichaamsoppervlak
- Axonen van de ingewanden en het gerefereerde lichaamsoppervlak delen
dezelfde spinale zenuw
