Individuele Toets : 21 Januari
2025
Hoofdstukken “de diagnostische
cyclus”, openingscollege en
werkgroepslides.
Getoetst wordt:
- Kennis over/inzicht in de
stappen van de
diagnostische cyclus
- Kunnen toepassen van de
stappen van de diagnostische cyclus adv korte vignetten
Openingscollege
Waarom diagnostische cyclus?
- We nemen vaak slechte
beslissingen
Ruis:
1. Onregelmatige aandacht en
motivatie: kinderen en
jongeren kunnen moeite
hebben om gedurende een langere tijd gefocust en gemotiveerd te
blijven tijdens tests, wat tot inconsistente antwoorden kan leiden.
2. Afhankelijkheid van ouderrapportages: ouders kunnen subjectief en
variërend rapporteren over het gedrag van hun kind, afhankelijk van
hun eigen stemming, verwachtingen en ervaringen op dat moment.
Bias:
1. Leeftijdsgerelateerde interpretatiebias: jongere kinderen vertonen soms
gedragingen die voor hun leeftijd normaal zijn, maar die ten onrechte
worden geïnterpreteerd als probleemgedrag, terwijl dit bij oudere
kinderen misschien wel afwijkend is.
2. Geslachtsbias: bij jongens worden gedragsproblemen vaak sneller
gediagnosticeerd, terwijl internaliserende problemen bij meisjes eerder
worden herkend, wat kan leiden tot verschillen in diagnose zonder dat
het gedrag zelf significant verschilt
3. Sociale-klasse-bias: diagnostici kunnen onbewust bepaalde
gedragingen als probleemgedrag interpreteren afhankelijk van de
sociaaleconomische achtergrond van het kind, bv. Door normverschillen
in opvoeding en gedrag.
4. Bias in verwachtingen rond ontwikkelingsstoornissen : wanneer een kind
al een etiket (zoals ADHD of autisme) heeft, kunnen nieuwe observaties
sneller worden geïnterpreteerd in lijn met de bestaande diagnose,
waardoor andere verklaringen over het hoofd gezien worden.
Veelvoorkomende denkfouten in de diagnostiek
- Bevestigingsbias: alleen zoeken naar info die een eerste hypothese
bevestigt.
, - Beschikbaarheidsbias: beïnvloeding door recente ervaringen/casussen.
- Voortijdige afsluiting: te snel een diagnose stellen zonder volledig
onderzoek.
- Verankering: eerste indruk bepaalt te sterk het verdere proces.
- Representativiteitsbias: associatie met een bekende diagnose zonder
alternatieven te overwegen.
- Attributiefout: gedrag toeschrijven aan persoonlijkheid, context negeren.
- Zelfoverschatting: te veel vertrouwen in eigen oordeel.
- Framing effect: interpretatie beïnvloed door hoe informatie wordt
gepresenteerd.
Beslishygiëne
- Een gestructureerde, rationele aanpak voor zorgvuldige besluitvorming
- Doel: het nemen van betere en consistentere besluiten door het
minimaliseren van fouten, vooroordelen en externe invloeden
- Kenmerken van goede beslishygiëne:
o Helder gedefinieerde criteria
o Open en transparante communicatie
o Gebruik van objectieve informatiebronnen
- Uitkomst:
o Verhoogd vertrouwen in het proces en de uitkomsten
- Een psychodiagnostisch onderzoek kan in feite als een N = 1
wetenschappelijk onderzoek worden beschouwd, waarover op
systematische, objectieve, volledige en transparante wijze verslag wordt
gedaan. De diagnostische cyclus biedt hiervoor een leidraad.
- Elke pijl in de cyclus is een beslismoment.
o Is de cliënt hier op de goede plek en is de aanmelding ontvankelijk?
Formele posities van alle betrokkenen is duidelijk
Geen juridische beletselen
o Wat is het vervolgtraject?
Klachtanalyse
- Verhelderen van klachten en hulpvragen
o Expliciet: verduidelijken en concreet maken van klachten
o Specifiek: wanneer en waar treden klachten op?
o Feitelijk: objectieve beschrijvingen van de klachten zonder
subjectieve interpretaties
o Volledig: doorvragen tot alle relevante informatie mbt de klachten
verkregen is
o Consistent: geen tegenstrijdigheden in de informatie
o Betekenis: impact van klachten op het dagelijks leven
Probleemanalyse
1. Ordening en benoeming: het clusteren/bundelen van klachten van de
probleemgedragingen
2. Ernsttaxatie
Verklarende analyse
1. Formuleren
, 2. Toetsen
Van wetenschappelijke alternatieve verklaringen voor het onderkennende
probleem
Indicatieanalyse
- Welke interventie past het beste bij de problemen van deze cliënt?
- Welke interventie heeft een grote kans van slagen?
Hoofdstuk 3: De diagnostische cyclus
Hulpvraag (Cliënt) type diagnostische hulpvraag (Diagnosticus) type
vraagstelling (Cliënt en Diagnosticus) type onderzoek (Diagnosticus)
Vraag Type vraagstelling Type onderzoek Component
Hoe moet ik Verheldering (VHD) Verhelderende Klachtanalyse
verwoorden wat ik hypothese,
t.o.v mij/dit kind verhelderend
ervaar? onderzoek
Wat is er met Onderkennend Onderkennende Probleemanalys
mij/dit kind aan (ODK) hypothese, e
de hand? onderkennend
onderzoek
Waarom is dit met Verklarend (VKR) Verklarende Verklaringsanal
mij/dit kind aan hypothese, yse
de hand? verklarend
onderzoek
Hoe kan ik/dit Indicatie (IDC) Indicerende Indicatieanalys
kind het beste hypothese, e
geholpen worden? indicerend
onderzoek
Elke combinatie van vraagstellingen/onderzoek kan voorkomen. Als
combinaties voorkomen, is er nagenoeg nooit sprake van een willekeurige
of neutrale volgorde van de typen onderzoek, maar van een intrinsiek
noodzakelijke volgorde. De diagnosticus start altijd met de verheldering
van de hulpvraag.
- Diagnostische scenario’s:
o 0-scenario: na de verheldering wordt geconcludeerd dat verder
onderzoek niet nodig is.
o 1-scenario: 0-scenario wordt na verheldering met één type
onderzoek aangevuld.
o 2-scenario: 0-scenario wordt na verheldering met twee typen
onderzoek aangevuld.
o 3-scenario: het meest volledige geval, bestaat uit de geordende
combinatie: verheldering onderkenning verklaring indicatie
- De verklarende diagnostiek is het meest empirisch-wetenschappelijke
onderdeel van de diagnostische besluitvorming
2025
Hoofdstukken “de diagnostische
cyclus”, openingscollege en
werkgroepslides.
Getoetst wordt:
- Kennis over/inzicht in de
stappen van de
diagnostische cyclus
- Kunnen toepassen van de
stappen van de diagnostische cyclus adv korte vignetten
Openingscollege
Waarom diagnostische cyclus?
- We nemen vaak slechte
beslissingen
Ruis:
1. Onregelmatige aandacht en
motivatie: kinderen en
jongeren kunnen moeite
hebben om gedurende een langere tijd gefocust en gemotiveerd te
blijven tijdens tests, wat tot inconsistente antwoorden kan leiden.
2. Afhankelijkheid van ouderrapportages: ouders kunnen subjectief en
variërend rapporteren over het gedrag van hun kind, afhankelijk van
hun eigen stemming, verwachtingen en ervaringen op dat moment.
Bias:
1. Leeftijdsgerelateerde interpretatiebias: jongere kinderen vertonen soms
gedragingen die voor hun leeftijd normaal zijn, maar die ten onrechte
worden geïnterpreteerd als probleemgedrag, terwijl dit bij oudere
kinderen misschien wel afwijkend is.
2. Geslachtsbias: bij jongens worden gedragsproblemen vaak sneller
gediagnosticeerd, terwijl internaliserende problemen bij meisjes eerder
worden herkend, wat kan leiden tot verschillen in diagnose zonder dat
het gedrag zelf significant verschilt
3. Sociale-klasse-bias: diagnostici kunnen onbewust bepaalde
gedragingen als probleemgedrag interpreteren afhankelijk van de
sociaaleconomische achtergrond van het kind, bv. Door normverschillen
in opvoeding en gedrag.
4. Bias in verwachtingen rond ontwikkelingsstoornissen : wanneer een kind
al een etiket (zoals ADHD of autisme) heeft, kunnen nieuwe observaties
sneller worden geïnterpreteerd in lijn met de bestaande diagnose,
waardoor andere verklaringen over het hoofd gezien worden.
Veelvoorkomende denkfouten in de diagnostiek
- Bevestigingsbias: alleen zoeken naar info die een eerste hypothese
bevestigt.
, - Beschikbaarheidsbias: beïnvloeding door recente ervaringen/casussen.
- Voortijdige afsluiting: te snel een diagnose stellen zonder volledig
onderzoek.
- Verankering: eerste indruk bepaalt te sterk het verdere proces.
- Representativiteitsbias: associatie met een bekende diagnose zonder
alternatieven te overwegen.
- Attributiefout: gedrag toeschrijven aan persoonlijkheid, context negeren.
- Zelfoverschatting: te veel vertrouwen in eigen oordeel.
- Framing effect: interpretatie beïnvloed door hoe informatie wordt
gepresenteerd.
Beslishygiëne
- Een gestructureerde, rationele aanpak voor zorgvuldige besluitvorming
- Doel: het nemen van betere en consistentere besluiten door het
minimaliseren van fouten, vooroordelen en externe invloeden
- Kenmerken van goede beslishygiëne:
o Helder gedefinieerde criteria
o Open en transparante communicatie
o Gebruik van objectieve informatiebronnen
- Uitkomst:
o Verhoogd vertrouwen in het proces en de uitkomsten
- Een psychodiagnostisch onderzoek kan in feite als een N = 1
wetenschappelijk onderzoek worden beschouwd, waarover op
systematische, objectieve, volledige en transparante wijze verslag wordt
gedaan. De diagnostische cyclus biedt hiervoor een leidraad.
- Elke pijl in de cyclus is een beslismoment.
o Is de cliënt hier op de goede plek en is de aanmelding ontvankelijk?
Formele posities van alle betrokkenen is duidelijk
Geen juridische beletselen
o Wat is het vervolgtraject?
Klachtanalyse
- Verhelderen van klachten en hulpvragen
o Expliciet: verduidelijken en concreet maken van klachten
o Specifiek: wanneer en waar treden klachten op?
o Feitelijk: objectieve beschrijvingen van de klachten zonder
subjectieve interpretaties
o Volledig: doorvragen tot alle relevante informatie mbt de klachten
verkregen is
o Consistent: geen tegenstrijdigheden in de informatie
o Betekenis: impact van klachten op het dagelijks leven
Probleemanalyse
1. Ordening en benoeming: het clusteren/bundelen van klachten van de
probleemgedragingen
2. Ernsttaxatie
Verklarende analyse
1. Formuleren
, 2. Toetsen
Van wetenschappelijke alternatieve verklaringen voor het onderkennende
probleem
Indicatieanalyse
- Welke interventie past het beste bij de problemen van deze cliënt?
- Welke interventie heeft een grote kans van slagen?
Hoofdstuk 3: De diagnostische cyclus
Hulpvraag (Cliënt) type diagnostische hulpvraag (Diagnosticus) type
vraagstelling (Cliënt en Diagnosticus) type onderzoek (Diagnosticus)
Vraag Type vraagstelling Type onderzoek Component
Hoe moet ik Verheldering (VHD) Verhelderende Klachtanalyse
verwoorden wat ik hypothese,
t.o.v mij/dit kind verhelderend
ervaar? onderzoek
Wat is er met Onderkennend Onderkennende Probleemanalys
mij/dit kind aan (ODK) hypothese, e
de hand? onderkennend
onderzoek
Waarom is dit met Verklarend (VKR) Verklarende Verklaringsanal
mij/dit kind aan hypothese, yse
de hand? verklarend
onderzoek
Hoe kan ik/dit Indicatie (IDC) Indicerende Indicatieanalys
kind het beste hypothese, e
geholpen worden? indicerend
onderzoek
Elke combinatie van vraagstellingen/onderzoek kan voorkomen. Als
combinaties voorkomen, is er nagenoeg nooit sprake van een willekeurige
of neutrale volgorde van de typen onderzoek, maar van een intrinsiek
noodzakelijke volgorde. De diagnosticus start altijd met de verheldering
van de hulpvraag.
- Diagnostische scenario’s:
o 0-scenario: na de verheldering wordt geconcludeerd dat verder
onderzoek niet nodig is.
o 1-scenario: 0-scenario wordt na verheldering met één type
onderzoek aangevuld.
o 2-scenario: 0-scenario wordt na verheldering met twee typen
onderzoek aangevuld.
o 3-scenario: het meest volledige geval, bestaat uit de geordende
combinatie: verheldering onderkenning verklaring indicatie
- De verklarende diagnostiek is het meest empirisch-wetenschappelijke
onderdeel van de diagnostische besluitvorming
