SAMENVATTING TAAL: THERAPIE: ONTWIKKELINGSDYSFASIE
1 Inleiding ........................................................................................................................................................... 3
2 Indirecte therapie............................................................................................................................................ 3
2.1 Waarom indirecte thx? .......................................................................................................................... 3
2.2 Vormen van indirecte therapie.............................................................................................................. 4
2.2.1 Thuisbegeleiding ............................................................................................................................... 4
2.2.2 Thuisbegeleiding in combinatie met directe therapie ...................................................................... 5
3 Logopedische therapie .................................................................................................................................... 6
3.1 Algemene principes ............................................................................................................................... 6
3.1.1 Behandelplan .................................................................................................................................... 6
3.1.2 Taalvertraging vs taalstoornis ........................................................................................................... 7
3.1.3 Communicatieve therapie ................................................................................................................. 7
3.1.4 Uitgangspunten voor therapie .......................................................................................................... 7
3.2 Therapie op vlak van auditieve perceptie ............................................................................................. 9
3.2.1 Luisterhouding................................................................................................................................... 9
3.2.2 Auditieve waarneming .................................................................................................................... 10
3.2.3 Fonologisch en fonemisch bewustzijn............................................................................................. 10
Auditieve identificatie ............................................................................................................................... 11
Auditieve discriminatie ............................................................................................................................. 11
Auditieve analyse ...................................................................................................................................... 11
Auditieve synthese .................................................................................................................................... 11
Rijm ........................................................................................................................................................... 12
Manipuleren van klanken in een woord ................................................................................................... 12
3.2.4 Auditief sequentiëren...................................................................................................................... 12
3.2.5 auditief geheugen ........................................................................................................................... 13
3.3 Therapie op vlak van taalbegrip .......................................................................................................... 13
3.4 Therapie gericht op spraakstoornissen ............................................................................................... 15
3.5 Therapie op semantisch vlak ............................................................................................................... 15
3.5.1 Woorden leren ................................................................................................................................ 15
3.5.2 Leren woorden leren ....................................................................................................................... 18
3.5.3 Leren over woorden ........................................................................................................................ 18
3.5.4 Strategieën om woordvindingsproblemen aan te pakken .............................................................. 19
3.6 Therapie op morfosyntactisch vlak ...................................................................................................... 19
3.6.1 Zinsstructuren ................................................................................................................................. 20
3.6.2 Woordvormen ................................................................................................................................. 22
1
, Vervoegen van werkwoorden ................................................................................................................... 23
3.7 Therapie op taalpragmatisch vlak ....................................................................................................... 23
Verbuigen van zelfstandige naamwoorden .............................................................................................. 24
Verbuigen van bijvoeglijke naamwoorden ................................................................................................ 24
3.8 Therapie op taalpragmatisch vlak ....................................................................................................... 24
3.9 Therapie op vlak van schoolse vaardigheden ...................................................................................... 26
3.9.1 Leestherapie .................................................................................................................................... 27
Aanvankelijk lezen ..................................................................................................................................... 27
Voortgezet lezen ....................................................................................................................................... 28
3.9.2 Spellingtherapie .............................................................................................................................. 30
3.9.3 Rekentherapie ................................................................................................................................. 31
Behandeladviezen ifv getallenkennis ........................................................................................................ 31
Behandeladviezen ifv bewerkingen .......................................................................................................... 31
Behandeladviezen ifv probleemoplossing................................................................................................. 32
Behandeladviezen ifv metend rekenen..................................................................................................... 32
3.10 Specifieke methoden ........................................................................................................................... 32
3.10.1 Tan-Söderbergh methode ........................................................................................................... 32
3.10.2 reflecterende moedertaalmethode van Van Uden..................................................................... 33
3.10.3 vergelijking Tan-Söderbergh en Reflecterende moedertaalmethode ........................................ 34
4 Multidisciplinaire therapie ............................................................................................................................ 34
4.1 Logopedische therapie in een multidisciplinaire context .................................................................... 34
4.2 Psychomotorische therapie/ ergotherapie ......................................................................................... 34
4.3 Algemene ontwikkelingsstimulering ................................................................................................... 35
4.4 Psychologische begeleiding ................................................................................................................. 35
5 Buitengewoon onderwijs type 7- taalklas en GON ....................................................................................... 36
5.1 Taalklas (BUO type 7)........................................................................................................................... 37
5.2 GON begeleiding .................................................................................................................................. 39
6 Besluit............................................................................................................................................................ 40
2
,1 INLEIDING
• OD= een complexe spectrumstoornis
o Spectrum:
▪ het gaat over een continuüm van symptomen van licht -> ernstig
▪ Er zijn problemen in verschillende taalinhouden, waardoor er grote verschillen zijn in
de taalprofielen van kinderen met OD
• TI
• TV
• TG
o Stoornis:
▪ Het gaat om hardnekkige problemen met typische stoorniskenmerken die niet
zomaar op te lossen zijn
▪ OD is thx resistent en vraagt specifieke, intensieve begeleiding enerzijds en
aanwenden van compenserende hulpmiddelen anderzijds. (<-> taalvertraging- of
achterstand is makkelijk weg te werken via thx)
• Bij jonge kinderen kunnen we enkel spreken over een ‘vermoeden van OD’ want hierbij is de diagnose
nog niet gesteld
o Kids met vermoeden hebben zelfde thx nodig als kids bij wie diagnose al is gesteld
2 INDIRECTE THERAPIE
• Indirecte thx= omgeving van het kind met OD begeleiden en op die manier indirect de spraak-en
taalontwikkeling positief beïnvloeden
• Doel= ouders en andere opvoeders helpen in het communiceren met het kind en in het optimaliseren
van hun taalaanbod
• Thuisbegeleiding (= specifieke vorm van indirecte thx) w geadviseerd bij heel jonge kinderen (<3j) bij
wie taal moeizaam op gang komt
o want zijn nog niet thx rijp
o kunnen aandacht nog onvoldoende richten
o meer baat bij indirecte thx in thuissituatie
• Bij kinderen met OD is indirecte begeleiding onvoldoende, en moet gelijktijdig of nadien directe
logopedische thx opgestart worden
2.1 WAAROM INDIRECTE THX?
• Ouders stimuleren onbewust de TO vh kind tijdens dagelijkse opvoeding
o Door: gunstig klimaat scheppen, speelgoed aanbieden, samen boekjes lezen, uitstappen
maken, praten met kind, liedjes zingen, versjes opzeggen, gedrag bewoorden, …
• Ouders bieden dus gunstig pedagogisch aanbod waaruit kinderen spontaan heel veel leren
• Kinderen leren taal door conversaties die te maken h met alledaagse belevingswereld
• Bij kind met OD voelen ouders aan dat het taalaanbod ontoereikend is
o Want TOSkids kunnen taalaanbod niet optimaal benutten → leren minder spontaan uit
gesprekjes met ouders
o communicatie ts kind & ouder raakt verstoord
3
, • Ouders reageren op verschillende manieren
o Sommige ouders blijven op pos. Manier omgaan met comm.problemen maar stellen zich
versch. vragen
o sommige ouders gaan meer praten: id plaats van het kind
o sommige ouders gaan minder praten want kind gft geen respons of begrijpt niet
• soms kan ouder-kindinteractie zodanig verstoord geraken dat er emotionele/gedragsproblemen
ontstaan bij het kind
o intern extern
• professionele hulp = dus belangrijk!
o Ouders coachen + tools aanreiken om
▪ communicatie behouden
▪ communicatie herstellen
▪ gestoorde taalontwikkeling verbeteren
2.2 VORMEN VAN INDIRECTE THERAPIE
2.2.1 THUISBEGELEIDING
• In VL: thuisbegeleiding voor kinderen van 0-6 jaar
o Het thuisbegeleidingsteam is multidisciplinair
▪ logopedisten
▪ orthopedagogen
▪ opvoedkundigen
▪ psychologen
▪ sociaal-admin medew
• Stappen in de thuisbegeleiding:
o 1: aanmelding
▪ Via K&G, via huisarts, via kinderarts, via kinderopvang, via kleuterschool, …
▪ !! vermoeden taalprobleem ≠ diagnose OD
▪ Wilt niet zeggen dat als je een vermoeden hebt van een TOS, dat je direct ook
dusdanig moet behandelen! Niet te snel oordelen
o 2: eerste huisbezoek
▪ beeld krijgen v
• problematiek
• concrete hulpvragen
• verwachtingen
▪ ouders informeren over werking van de thuisbegeleidingsdienst
o 3: regelmatige huisbezoeken
▪ vaste thuisbgl = éénzelfde persoon
▪ frequentie vd bezoeken aanpassen ad noden vh gezin
▪ DOEL = aanbieden van opvoedingszekerheid en adequate
communicatievaardigheden eden
▪ inspelen op zorgvragen vd ouders → problemen voorkomen of oplossen op vlak van
taalontw, comm. ontw, alg ontw, opvoeding
• In samenspraak met ouders maakt de thuisbegeleider een individueel handelingsplan (IHP) op, waarin
men de doelstellingen omschrijft die men wil bereiken
o aandacht voor opvatting v ouders over:
▪ opvoeding & taalstimulering
▪ omgevingsfactoren
4
1 Inleiding ........................................................................................................................................................... 3
2 Indirecte therapie............................................................................................................................................ 3
2.1 Waarom indirecte thx? .......................................................................................................................... 3
2.2 Vormen van indirecte therapie.............................................................................................................. 4
2.2.1 Thuisbegeleiding ............................................................................................................................... 4
2.2.2 Thuisbegeleiding in combinatie met directe therapie ...................................................................... 5
3 Logopedische therapie .................................................................................................................................... 6
3.1 Algemene principes ............................................................................................................................... 6
3.1.1 Behandelplan .................................................................................................................................... 6
3.1.2 Taalvertraging vs taalstoornis ........................................................................................................... 7
3.1.3 Communicatieve therapie ................................................................................................................. 7
3.1.4 Uitgangspunten voor therapie .......................................................................................................... 7
3.2 Therapie op vlak van auditieve perceptie ............................................................................................. 9
3.2.1 Luisterhouding................................................................................................................................... 9
3.2.2 Auditieve waarneming .................................................................................................................... 10
3.2.3 Fonologisch en fonemisch bewustzijn............................................................................................. 10
Auditieve identificatie ............................................................................................................................... 11
Auditieve discriminatie ............................................................................................................................. 11
Auditieve analyse ...................................................................................................................................... 11
Auditieve synthese .................................................................................................................................... 11
Rijm ........................................................................................................................................................... 12
Manipuleren van klanken in een woord ................................................................................................... 12
3.2.4 Auditief sequentiëren...................................................................................................................... 12
3.2.5 auditief geheugen ........................................................................................................................... 13
3.3 Therapie op vlak van taalbegrip .......................................................................................................... 13
3.4 Therapie gericht op spraakstoornissen ............................................................................................... 15
3.5 Therapie op semantisch vlak ............................................................................................................... 15
3.5.1 Woorden leren ................................................................................................................................ 15
3.5.2 Leren woorden leren ....................................................................................................................... 18
3.5.3 Leren over woorden ........................................................................................................................ 18
3.5.4 Strategieën om woordvindingsproblemen aan te pakken .............................................................. 19
3.6 Therapie op morfosyntactisch vlak ...................................................................................................... 19
3.6.1 Zinsstructuren ................................................................................................................................. 20
3.6.2 Woordvormen ................................................................................................................................. 22
1
, Vervoegen van werkwoorden ................................................................................................................... 23
3.7 Therapie op taalpragmatisch vlak ....................................................................................................... 23
Verbuigen van zelfstandige naamwoorden .............................................................................................. 24
Verbuigen van bijvoeglijke naamwoorden ................................................................................................ 24
3.8 Therapie op taalpragmatisch vlak ....................................................................................................... 24
3.9 Therapie op vlak van schoolse vaardigheden ...................................................................................... 26
3.9.1 Leestherapie .................................................................................................................................... 27
Aanvankelijk lezen ..................................................................................................................................... 27
Voortgezet lezen ....................................................................................................................................... 28
3.9.2 Spellingtherapie .............................................................................................................................. 30
3.9.3 Rekentherapie ................................................................................................................................. 31
Behandeladviezen ifv getallenkennis ........................................................................................................ 31
Behandeladviezen ifv bewerkingen .......................................................................................................... 31
Behandeladviezen ifv probleemoplossing................................................................................................. 32
Behandeladviezen ifv metend rekenen..................................................................................................... 32
3.10 Specifieke methoden ........................................................................................................................... 32
3.10.1 Tan-Söderbergh methode ........................................................................................................... 32
3.10.2 reflecterende moedertaalmethode van Van Uden..................................................................... 33
3.10.3 vergelijking Tan-Söderbergh en Reflecterende moedertaalmethode ........................................ 34
4 Multidisciplinaire therapie ............................................................................................................................ 34
4.1 Logopedische therapie in een multidisciplinaire context .................................................................... 34
4.2 Psychomotorische therapie/ ergotherapie ......................................................................................... 34
4.3 Algemene ontwikkelingsstimulering ................................................................................................... 35
4.4 Psychologische begeleiding ................................................................................................................. 35
5 Buitengewoon onderwijs type 7- taalklas en GON ....................................................................................... 36
5.1 Taalklas (BUO type 7)........................................................................................................................... 37
5.2 GON begeleiding .................................................................................................................................. 39
6 Besluit............................................................................................................................................................ 40
2
,1 INLEIDING
• OD= een complexe spectrumstoornis
o Spectrum:
▪ het gaat over een continuüm van symptomen van licht -> ernstig
▪ Er zijn problemen in verschillende taalinhouden, waardoor er grote verschillen zijn in
de taalprofielen van kinderen met OD
• TI
• TV
• TG
o Stoornis:
▪ Het gaat om hardnekkige problemen met typische stoorniskenmerken die niet
zomaar op te lossen zijn
▪ OD is thx resistent en vraagt specifieke, intensieve begeleiding enerzijds en
aanwenden van compenserende hulpmiddelen anderzijds. (<-> taalvertraging- of
achterstand is makkelijk weg te werken via thx)
• Bij jonge kinderen kunnen we enkel spreken over een ‘vermoeden van OD’ want hierbij is de diagnose
nog niet gesteld
o Kids met vermoeden hebben zelfde thx nodig als kids bij wie diagnose al is gesteld
2 INDIRECTE THERAPIE
• Indirecte thx= omgeving van het kind met OD begeleiden en op die manier indirect de spraak-en
taalontwikkeling positief beïnvloeden
• Doel= ouders en andere opvoeders helpen in het communiceren met het kind en in het optimaliseren
van hun taalaanbod
• Thuisbegeleiding (= specifieke vorm van indirecte thx) w geadviseerd bij heel jonge kinderen (<3j) bij
wie taal moeizaam op gang komt
o want zijn nog niet thx rijp
o kunnen aandacht nog onvoldoende richten
o meer baat bij indirecte thx in thuissituatie
• Bij kinderen met OD is indirecte begeleiding onvoldoende, en moet gelijktijdig of nadien directe
logopedische thx opgestart worden
2.1 WAAROM INDIRECTE THX?
• Ouders stimuleren onbewust de TO vh kind tijdens dagelijkse opvoeding
o Door: gunstig klimaat scheppen, speelgoed aanbieden, samen boekjes lezen, uitstappen
maken, praten met kind, liedjes zingen, versjes opzeggen, gedrag bewoorden, …
• Ouders bieden dus gunstig pedagogisch aanbod waaruit kinderen spontaan heel veel leren
• Kinderen leren taal door conversaties die te maken h met alledaagse belevingswereld
• Bij kind met OD voelen ouders aan dat het taalaanbod ontoereikend is
o Want TOSkids kunnen taalaanbod niet optimaal benutten → leren minder spontaan uit
gesprekjes met ouders
o communicatie ts kind & ouder raakt verstoord
3
, • Ouders reageren op verschillende manieren
o Sommige ouders blijven op pos. Manier omgaan met comm.problemen maar stellen zich
versch. vragen
o sommige ouders gaan meer praten: id plaats van het kind
o sommige ouders gaan minder praten want kind gft geen respons of begrijpt niet
• soms kan ouder-kindinteractie zodanig verstoord geraken dat er emotionele/gedragsproblemen
ontstaan bij het kind
o intern extern
• professionele hulp = dus belangrijk!
o Ouders coachen + tools aanreiken om
▪ communicatie behouden
▪ communicatie herstellen
▪ gestoorde taalontwikkeling verbeteren
2.2 VORMEN VAN INDIRECTE THERAPIE
2.2.1 THUISBEGELEIDING
• In VL: thuisbegeleiding voor kinderen van 0-6 jaar
o Het thuisbegeleidingsteam is multidisciplinair
▪ logopedisten
▪ orthopedagogen
▪ opvoedkundigen
▪ psychologen
▪ sociaal-admin medew
• Stappen in de thuisbegeleiding:
o 1: aanmelding
▪ Via K&G, via huisarts, via kinderarts, via kinderopvang, via kleuterschool, …
▪ !! vermoeden taalprobleem ≠ diagnose OD
▪ Wilt niet zeggen dat als je een vermoeden hebt van een TOS, dat je direct ook
dusdanig moet behandelen! Niet te snel oordelen
o 2: eerste huisbezoek
▪ beeld krijgen v
• problematiek
• concrete hulpvragen
• verwachtingen
▪ ouders informeren over werking van de thuisbegeleidingsdienst
o 3: regelmatige huisbezoeken
▪ vaste thuisbgl = éénzelfde persoon
▪ frequentie vd bezoeken aanpassen ad noden vh gezin
▪ DOEL = aanbieden van opvoedingszekerheid en adequate
communicatievaardigheden eden
▪ inspelen op zorgvragen vd ouders → problemen voorkomen of oplossen op vlak van
taalontw, comm. ontw, alg ontw, opvoeding
• In samenspraak met ouders maakt de thuisbegeleider een individueel handelingsplan (IHP) op, waarin
men de doelstellingen omschrijft die men wil bereiken
o aandacht voor opvatting v ouders over:
▪ opvoeding & taalstimulering
▪ omgevingsfactoren
4
