Sociale psychologie
Hoorcollege 1
Sociale psychologie: de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop de echte of denkbeeldige
aanwezigheid van anderen de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen beïnvloedt.
Sociale invloed: waarden, gedragingen, aanwezigheden van anderen beïnvloeden onze gedachtes,
gevoelens en gedragingen.
Construct: interpretatie en begrip van de sociale omgeving is een individueel subjectief en creatief
proces.
Determinant: bepalende factor van menselijk gedrag, ontwikkeling en toestand.
Doel sociale psychologie: beschrijven, verklaren hoe mensen elkaar beïnvloeden, welke factoren zijn
universeel en welke zijn cultureel.
Behaviorisme: belang omgeving (beloning en straf)
- Geen aandacht voor cognitie, denken en voelen
Gestalt: nadruk op constructen, Kurt Lewin
Zelfverheffingsmotief: behoefte aan positieve zelfwaardering, H6
Accuraatheidsmotief: behoefte om accuraat waarnemen (sociale cognitie en selffulfilling prophecy,
H6)
Biologische drijfveren= honger, dorst, H10 en 11
Behoefte aan controle= H11
Hoorcollege 2, hoofdstuk 3 cognitie
Sociale cognitie 2 soorten:
1 automatische sociale cognitie (onbewust)
2 gecontroleerde sociale cognitie (bewust, veel inspanning)
Schema: mentale structuren die mensen gebruiken om hun kennis over de sociale wereld te
organiseren in categorieën en om nieuwe informatie te begrijpen= perseveratie- effect
Script: schema over een specifieke gebeurtenis
Wanneer welk schema:
1 toegankelijkheid van schema’s
2 priming
Priming: recente ervaringen die ervoor zorgen dat een schema in je bewust zijn meer op de
voorgrond aanwezig is.
Selffulfilling prophecy: de verwachtingen van het eigen of andermans gedrag komen sneller
uit omdat deze verwachtingen onze interpretaties en gedrag sturen.
,Selffulfilling prophecy in het onderwijs: Pygmalion effect vs. golemeffect
Pygmalion effect: hoge verwachtingen van leerlingen
Golemeffect: lage verwachtingen van leerlingen
Soorten automatisch denken:
1 automatisch doelen nastreven (vb. wel of niet aangeven dat de trui niet aangeslagen is bij
kassa)
2 zintuigelijke en lichamelijke sensaties (stel je bent moe, dan interpreteer je de wereld
negatiever dan wanneer je energiek bent, of als je honger hebt ook chagrijniger)
3 beoordelingsheuristiek
Beoordelingsheuristieken:
1. Beschikbaarheid heuristiek: mentale aanname waarbij mensen een oordeel baseren
op het gemak waarmee ze zich iets voor de geest kunnen halen (grote kans dat de
patiënt dezelfde diagnose krijgt als patiënt ervoor)
2. Representativiteitheuristiek: mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op
grond van de mate waarin het lijkt op een karakteristiek geval (bv. 3 mensen
ontmoeten, je weet dat 1 leraar is. 1 iemand vindt kinderen leuk 2 niet. Je beoordeelt
hierop al dat de leraar diegene is.)
3. Anker- en correctieheuristiek: mentale aanname waarbij mensen een getal of
waarde als beginpunt gebruiken en vervolgens weinig op dit ankerpunt corrigeren
(bv. Wat is gemiddeld inkomen van nl, eerst denken wat is mijn inkomen en dan
logisch antw. geven. vb. black Friday acties)
Invloed van cultuur op automatisch sociaal denken:
1. Holistisch denken: aandacht voor het geheel en de wijze waarop objecten zich tot
elkaar verhouden.
2. Analytisch denken: meer aandacht voor kenmerken van objecten, minder aandacht
voor context
Gecontroleerd denken: het denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil plaatsvindt en dat
inspanning vereist.
Contra feitelijk denken: een aspect van het verleden in gedachten veranderen zodat je je
kunt voorstellen hoe het had kunnen zijn “wat als”-denken
- Negatief: versterkte emotionele reactie
- Positief: leren van ervaringen (het had erger gekund)
Opwaarts contra feitelijk denken (wat als ik dit nou gewoon zo had gedaan) vs. neerwaarts
contra feitelijk denken (het had erger gekund)
Gedachte onderdrukking: poging om alle gedachten te vermijden aan wat we zo snel
mogelijk willen vergeten.
- Negatieve gevolgen: - verwerkingsproces kan langer en heftiger worden
- negatief effect op het immuunsysteem
, Denkfouten verminderen:
Barrière van overdreven zelfvertrouwen: gegeven dat mensen gewoonlijk te veel
vertrouwen op de nauwkeurigheid van hun eigen oordeel.
Voorbeeld: planningsfout
Hoe doorbreek je deze barrière?
- Breng mensen aan het twijfelen +
- Statistisch redeneren (vb. lessen onderzoeken vaardigheden en statistiek)
Toets vraag: meestal haalt ca 60% van de studenten de toets voor algemene psychologie bij
de eerste kans. Schat in welk percentage de eerste toets kans van sociale zal halen
Antwoord: minder dan 60%
(Anker- en correctie heuristiek) x
Hoorcollege 1
Sociale psychologie: de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop de echte of denkbeeldige
aanwezigheid van anderen de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen beïnvloedt.
Sociale invloed: waarden, gedragingen, aanwezigheden van anderen beïnvloeden onze gedachtes,
gevoelens en gedragingen.
Construct: interpretatie en begrip van de sociale omgeving is een individueel subjectief en creatief
proces.
Determinant: bepalende factor van menselijk gedrag, ontwikkeling en toestand.
Doel sociale psychologie: beschrijven, verklaren hoe mensen elkaar beïnvloeden, welke factoren zijn
universeel en welke zijn cultureel.
Behaviorisme: belang omgeving (beloning en straf)
- Geen aandacht voor cognitie, denken en voelen
Gestalt: nadruk op constructen, Kurt Lewin
Zelfverheffingsmotief: behoefte aan positieve zelfwaardering, H6
Accuraatheidsmotief: behoefte om accuraat waarnemen (sociale cognitie en selffulfilling prophecy,
H6)
Biologische drijfveren= honger, dorst, H10 en 11
Behoefte aan controle= H11
Hoorcollege 2, hoofdstuk 3 cognitie
Sociale cognitie 2 soorten:
1 automatische sociale cognitie (onbewust)
2 gecontroleerde sociale cognitie (bewust, veel inspanning)
Schema: mentale structuren die mensen gebruiken om hun kennis over de sociale wereld te
organiseren in categorieën en om nieuwe informatie te begrijpen= perseveratie- effect
Script: schema over een specifieke gebeurtenis
Wanneer welk schema:
1 toegankelijkheid van schema’s
2 priming
Priming: recente ervaringen die ervoor zorgen dat een schema in je bewust zijn meer op de
voorgrond aanwezig is.
Selffulfilling prophecy: de verwachtingen van het eigen of andermans gedrag komen sneller
uit omdat deze verwachtingen onze interpretaties en gedrag sturen.
,Selffulfilling prophecy in het onderwijs: Pygmalion effect vs. golemeffect
Pygmalion effect: hoge verwachtingen van leerlingen
Golemeffect: lage verwachtingen van leerlingen
Soorten automatisch denken:
1 automatisch doelen nastreven (vb. wel of niet aangeven dat de trui niet aangeslagen is bij
kassa)
2 zintuigelijke en lichamelijke sensaties (stel je bent moe, dan interpreteer je de wereld
negatiever dan wanneer je energiek bent, of als je honger hebt ook chagrijniger)
3 beoordelingsheuristiek
Beoordelingsheuristieken:
1. Beschikbaarheid heuristiek: mentale aanname waarbij mensen een oordeel baseren
op het gemak waarmee ze zich iets voor de geest kunnen halen (grote kans dat de
patiënt dezelfde diagnose krijgt als patiënt ervoor)
2. Representativiteitheuristiek: mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op
grond van de mate waarin het lijkt op een karakteristiek geval (bv. 3 mensen
ontmoeten, je weet dat 1 leraar is. 1 iemand vindt kinderen leuk 2 niet. Je beoordeelt
hierop al dat de leraar diegene is.)
3. Anker- en correctieheuristiek: mentale aanname waarbij mensen een getal of
waarde als beginpunt gebruiken en vervolgens weinig op dit ankerpunt corrigeren
(bv. Wat is gemiddeld inkomen van nl, eerst denken wat is mijn inkomen en dan
logisch antw. geven. vb. black Friday acties)
Invloed van cultuur op automatisch sociaal denken:
1. Holistisch denken: aandacht voor het geheel en de wijze waarop objecten zich tot
elkaar verhouden.
2. Analytisch denken: meer aandacht voor kenmerken van objecten, minder aandacht
voor context
Gecontroleerd denken: het denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil plaatsvindt en dat
inspanning vereist.
Contra feitelijk denken: een aspect van het verleden in gedachten veranderen zodat je je
kunt voorstellen hoe het had kunnen zijn “wat als”-denken
- Negatief: versterkte emotionele reactie
- Positief: leren van ervaringen (het had erger gekund)
Opwaarts contra feitelijk denken (wat als ik dit nou gewoon zo had gedaan) vs. neerwaarts
contra feitelijk denken (het had erger gekund)
Gedachte onderdrukking: poging om alle gedachten te vermijden aan wat we zo snel
mogelijk willen vergeten.
- Negatieve gevolgen: - verwerkingsproces kan langer en heftiger worden
- negatief effect op het immuunsysteem
, Denkfouten verminderen:
Barrière van overdreven zelfvertrouwen: gegeven dat mensen gewoonlijk te veel
vertrouwen op de nauwkeurigheid van hun eigen oordeel.
Voorbeeld: planningsfout
Hoe doorbreek je deze barrière?
- Breng mensen aan het twijfelen +
- Statistisch redeneren (vb. lessen onderzoeken vaardigheden en statistiek)
Toets vraag: meestal haalt ca 60% van de studenten de toets voor algemene psychologie bij
de eerste kans. Schat in welk percentage de eerste toets kans van sociale zal halen
Antwoord: minder dan 60%
(Anker- en correctie heuristiek) x
