PENOLOGIE EN PENITENTIAIR RECHT
HOOFSTUK 1: DE INLEIDING
WAT IS PENOLOGIE
Penologie is de wetenschap van de bestraffing.
JURIDISCH BEGRIP DOOR HOF VAN CASSATIE
“Straf is een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als een sanctie wegens
een gepleegd misdrijf”
- Er moet een misdrijf worden gepleegd die door de wet als een misdrijf miet gezien worden
voor er een straf is.
- Men spreekt van een bewuste toevoeging van leed ten opzicht van wie een inbreuk pleegt op
de strafrechtelijke norm
PENOLOGEN GAAN ZICH AFVRAGEN OVER WELK SOORT LEED HET GAAT
1.WELKE VORMEN LEED KUNNEN VOLGENS JOUW ALS STRAF OPGELEGD WORDEN
Financieel leed Inpakken op geld dus geldboete of slachtoffer betalen
Mentaal leed Gevangenisstraf brengt mentaal leed met zich mee, heel je sociaal leven
valt inneen.
Fysiek leed Gevangenisleven heeft een negatief invloed op het lichaam, bijvoorbeeld
ze vermageren of verdikken.
Arbeid leed Werkstraf
2.WELKE STRAFFEN?
- Elektronische toezicht (vrijheidstraf)
- Verbeurdsverklaring
- Ter beschikkingstelling
- Probatiestraf
- Gedragstraining (bij probatie)
- Beroepsverbod (bijvoorbeeld je mag geen les meer geven aan kinderen, doordat je
zedenfeiten hebt gepleegd)
Strafrechtelijke sancties of gemeentelijke administratieve sancties. Moet dus niet perse door de
rechter uitgesproken worden voor penologen, het gaat over het sociologisch effect
,3.WAT MOET MEN VOLGENS JOU PROBEREN TE BEREIKEN MET HET STRAFFEN
- Bewustwording van eigen fouten
- Afschrikking
- Vergelding Doelstelling van oud strafwetboek
- Recidive
- Re-integratie
BESTRAFFING ALS COMPLEX GEGEVEN/INSTITUUT
VERSCHILLENDE FASEN
- Opsporing en vervolging
- Straftoemeting
- Strafuitvoering : hier gaan we het over hebben in penologie
o Gevangenisstraf
o Internering
VERSCHILLENDE PARTIJEN
- Gestrafte opgesloten personen
- Straffende of justitiele actoren
o Gevangenisdirecteur
o OM (justitiele actoren)
o Rechters
o …
- Slachtoffers
- Media – publiek opinie
o Publieke opinie krijgt een grotere plaats, we zien dit op sociale media hoe een impact
dat dit heeft zoals de zaak van Sanda Dia, de zaak van Bart de Pauw… We zien dat het
maatschappelijke bewustzijn van normen en waarden kan veranderen doorheen de
tijd, dat er gevoeligheden zijn.
Bestraffing als organisatie/instituut waar mensen beslissingen nemen over complexe zaken
bestuderen
- Dus niet enkel de straf maar ook alle actoren (hierboven vermeld), fases die erbij komen
kijken
,PENOLOGIE GAAT BREDER DAN HET LOUTER JURIDISCH ‘STRAFFEN’
Sociologische /criminologische Empirisch onderzoek Multidiciplinaire benadering
visie van het straffen
Wat is de impact, men gaat Onze kennis is gebasseerd op We hebben aandacht voor
kijken wat de sociale realiteit is empirisch onderzoek waar we uridisch, sociologisch,
van het straffen. verschillende vormen van criminologisch, historisch,…
onderzoek hebben. processen (Komen allemaal
Men gaat de samen in dit vak)
bestraffingsinstituten gaan Onderzoek in de gevangenis,
bestuderen justitiehuizen, rechtbanken
zowel kwantitatief (survey) als
Rechtbank, gevangenis, kwalitatief onderzoek
justitiehuizen, centra ET , maar (interviews, etnografisch
ook kijken we naar personeel, onderzoek…).
gedetineerden, cultuur,
ruimtelijke aspecten,
effectiviteit van straf,...
BEGRIPPEN
PENITENTIAIR RECHT
Geheel van juridische normen i.v.m. de behandeling van gedetineerden, rechten van de gedetineerde
in gevangenis.
1. Interne rechtspositie: Basiswet gevangeniswezen, 2005
Welke rechten heeft de gedetineerden tijdens detentie bv een “wandeling” 1 keer per dag
2. Externe rechtspositie: Wet op de externe rechtspositie (wetten van 17 mei 2006 e.v.)
Regeling van de overgang van binnen de gevangenis naar buiten. Denk bv aan voorwaardelijke
invrijheidstelling
DOEL CURSUS
Kritisch naar het systeem gaan kijken. We moeten in het achterhoofd houden dat mensen niet al hun
rechten verliezen als ze opgesloten worden, daarom het belang van de rechtspositie. Nadenken over
de legitimiteit van de straf, is het wel oké die straf te gebruiken etc.
Bewust maken van grote machtsongelijkheden (gevangenis als een machtssysteem met
machtsongelijkheid.
Tegenwind bieden tegen ‘taken for granted’ populistische stellingen . Er heerst een denken, meer
criminaliteit meer gedetineerden. Het zit niet zo makkelijk in elkaar.
, STRAFFEN: EEN PENOLOGISCHE INTRODUCTIE
JURIDISCHE INDELING
BELANGRIJKSTE HOOFSTRAFFEN IN BELGIE
- Vrijspraak
- Vrijheidsstraf: gevangenisstraf
o Voorlopige hechtenis is GEEN straf, maar bewarende maatregel
- Vrijheidsbeperkende straffen : opschorting, uitstel, probatie, werkstraf, elektronisch toezicht,
alcoholslot, verval recht tot sturen, stadionverbod, woonverbod binnen bepaalde zone,
huisverbod,…
- Vermogensstraf: geldboete
o Wordt met 8 keer vermeningdvuldigd dit zijn de opdeciemen
o Rechter kan rekening houden met de financiele toestand van de dader
- Internering: is juridisch gezien geen straf maar maatregel Politiestraffen, correctionele en
criminele straffen
SUBSIDIAIRE OF BIJKOMENDE STRAFFEN
- Soms automatisch verbonden aan straf:
o Ontzetting uit politieke en burgerlijke rechten
o Worden ook verborgen straffen genoemd want ze worden niet uitgesproken door de
rechter
- Verbeurdverklaring goederen
- Afzetting van titels
o Voor belang van politieke mandaten
- Beroepsverbod
o Pedofielen mogen bijvoorbeeld geen badmeester meer zijn
- Bekendmaking uitspraak
VERVANGENDE STRAFFEN
- Gevangenisstraf of geldboete
- Niet-uitvoering van de vervangende gevangenisstraf (3 dagen tot 6 maanden)
- Vervangend rijverbod
Nodig wanneer je niet voldoet aan opgelegde voorwaarden (consensuele straffen). Bv als je je
opgelegde werkstraf niet uitvoert is de vervangende straf een gevangenisstraf
HOOFSTUK 1: DE INLEIDING
WAT IS PENOLOGIE
Penologie is de wetenschap van de bestraffing.
JURIDISCH BEGRIP DOOR HOF VAN CASSATIE
“Straf is een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als een sanctie wegens
een gepleegd misdrijf”
- Er moet een misdrijf worden gepleegd die door de wet als een misdrijf miet gezien worden
voor er een straf is.
- Men spreekt van een bewuste toevoeging van leed ten opzicht van wie een inbreuk pleegt op
de strafrechtelijke norm
PENOLOGEN GAAN ZICH AFVRAGEN OVER WELK SOORT LEED HET GAAT
1.WELKE VORMEN LEED KUNNEN VOLGENS JOUW ALS STRAF OPGELEGD WORDEN
Financieel leed Inpakken op geld dus geldboete of slachtoffer betalen
Mentaal leed Gevangenisstraf brengt mentaal leed met zich mee, heel je sociaal leven
valt inneen.
Fysiek leed Gevangenisleven heeft een negatief invloed op het lichaam, bijvoorbeeld
ze vermageren of verdikken.
Arbeid leed Werkstraf
2.WELKE STRAFFEN?
- Elektronische toezicht (vrijheidstraf)
- Verbeurdsverklaring
- Ter beschikkingstelling
- Probatiestraf
- Gedragstraining (bij probatie)
- Beroepsverbod (bijvoorbeeld je mag geen les meer geven aan kinderen, doordat je
zedenfeiten hebt gepleegd)
Strafrechtelijke sancties of gemeentelijke administratieve sancties. Moet dus niet perse door de
rechter uitgesproken worden voor penologen, het gaat over het sociologisch effect
,3.WAT MOET MEN VOLGENS JOU PROBEREN TE BEREIKEN MET HET STRAFFEN
- Bewustwording van eigen fouten
- Afschrikking
- Vergelding Doelstelling van oud strafwetboek
- Recidive
- Re-integratie
BESTRAFFING ALS COMPLEX GEGEVEN/INSTITUUT
VERSCHILLENDE FASEN
- Opsporing en vervolging
- Straftoemeting
- Strafuitvoering : hier gaan we het over hebben in penologie
o Gevangenisstraf
o Internering
VERSCHILLENDE PARTIJEN
- Gestrafte opgesloten personen
- Straffende of justitiele actoren
o Gevangenisdirecteur
o OM (justitiele actoren)
o Rechters
o …
- Slachtoffers
- Media – publiek opinie
o Publieke opinie krijgt een grotere plaats, we zien dit op sociale media hoe een impact
dat dit heeft zoals de zaak van Sanda Dia, de zaak van Bart de Pauw… We zien dat het
maatschappelijke bewustzijn van normen en waarden kan veranderen doorheen de
tijd, dat er gevoeligheden zijn.
Bestraffing als organisatie/instituut waar mensen beslissingen nemen over complexe zaken
bestuderen
- Dus niet enkel de straf maar ook alle actoren (hierboven vermeld), fases die erbij komen
kijken
,PENOLOGIE GAAT BREDER DAN HET LOUTER JURIDISCH ‘STRAFFEN’
Sociologische /criminologische Empirisch onderzoek Multidiciplinaire benadering
visie van het straffen
Wat is de impact, men gaat Onze kennis is gebasseerd op We hebben aandacht voor
kijken wat de sociale realiteit is empirisch onderzoek waar we uridisch, sociologisch,
van het straffen. verschillende vormen van criminologisch, historisch,…
onderzoek hebben. processen (Komen allemaal
Men gaat de samen in dit vak)
bestraffingsinstituten gaan Onderzoek in de gevangenis,
bestuderen justitiehuizen, rechtbanken
zowel kwantitatief (survey) als
Rechtbank, gevangenis, kwalitatief onderzoek
justitiehuizen, centra ET , maar (interviews, etnografisch
ook kijken we naar personeel, onderzoek…).
gedetineerden, cultuur,
ruimtelijke aspecten,
effectiviteit van straf,...
BEGRIPPEN
PENITENTIAIR RECHT
Geheel van juridische normen i.v.m. de behandeling van gedetineerden, rechten van de gedetineerde
in gevangenis.
1. Interne rechtspositie: Basiswet gevangeniswezen, 2005
Welke rechten heeft de gedetineerden tijdens detentie bv een “wandeling” 1 keer per dag
2. Externe rechtspositie: Wet op de externe rechtspositie (wetten van 17 mei 2006 e.v.)
Regeling van de overgang van binnen de gevangenis naar buiten. Denk bv aan voorwaardelijke
invrijheidstelling
DOEL CURSUS
Kritisch naar het systeem gaan kijken. We moeten in het achterhoofd houden dat mensen niet al hun
rechten verliezen als ze opgesloten worden, daarom het belang van de rechtspositie. Nadenken over
de legitimiteit van de straf, is het wel oké die straf te gebruiken etc.
Bewust maken van grote machtsongelijkheden (gevangenis als een machtssysteem met
machtsongelijkheid.
Tegenwind bieden tegen ‘taken for granted’ populistische stellingen . Er heerst een denken, meer
criminaliteit meer gedetineerden. Het zit niet zo makkelijk in elkaar.
, STRAFFEN: EEN PENOLOGISCHE INTRODUCTIE
JURIDISCHE INDELING
BELANGRIJKSTE HOOFSTRAFFEN IN BELGIE
- Vrijspraak
- Vrijheidsstraf: gevangenisstraf
o Voorlopige hechtenis is GEEN straf, maar bewarende maatregel
- Vrijheidsbeperkende straffen : opschorting, uitstel, probatie, werkstraf, elektronisch toezicht,
alcoholslot, verval recht tot sturen, stadionverbod, woonverbod binnen bepaalde zone,
huisverbod,…
- Vermogensstraf: geldboete
o Wordt met 8 keer vermeningdvuldigd dit zijn de opdeciemen
o Rechter kan rekening houden met de financiele toestand van de dader
- Internering: is juridisch gezien geen straf maar maatregel Politiestraffen, correctionele en
criminele straffen
SUBSIDIAIRE OF BIJKOMENDE STRAFFEN
- Soms automatisch verbonden aan straf:
o Ontzetting uit politieke en burgerlijke rechten
o Worden ook verborgen straffen genoemd want ze worden niet uitgesproken door de
rechter
- Verbeurdverklaring goederen
- Afzetting van titels
o Voor belang van politieke mandaten
- Beroepsverbod
o Pedofielen mogen bijvoorbeeld geen badmeester meer zijn
- Bekendmaking uitspraak
VERVANGENDE STRAFFEN
- Gevangenisstraf of geldboete
- Niet-uitvoering van de vervangende gevangenisstraf (3 dagen tot 6 maanden)
- Vervangend rijverbod
Nodig wanneer je niet voldoet aan opgelegde voorwaarden (consensuele straffen). Bv als je je
opgelegde werkstraf niet uitvoert is de vervangende straf een gevangenisstraf
