2024
Samenvatting MK-FO-1
ZORG VERLENEN AAN EEN PASGEBORENE MET EEN LAAG-
EN MIDDEN COMPLEXE ZORGVRAAG
JGL - AMSTEL ACADEMIE
Fysiologie van zwangerschap, embryo en placenta
De menstruele cyclus
Organen die een rol spelen bij de menstruele cyclus:
Centraal -> cortex cerebri, hypothalamus en hypofyse(voorkwab)
Doelorgaan -> ovaria (eierstokken)
Eindorganen: uterus, cervix uteri (baarmoederhals), vagina
Hormonen die een rol spelen bij de menstruele cyclus:
GnRH -> door hypothalamus
FSH en LH -> door hypofyse
Oestrogeen
, o Door rijpende follikel in ovarium
Progesteron
o Door corpus luteum in ovarium
De mens is een mono-ovulator -> meestal zal slechts één follikel volledig tot rijping en
ovulatie komen.
FSH-spiegel stijgt zodat follikels kunnen groeien -> de follikels gaan oestrogeen
produceren
In de hypothalamus en de hypofyse wordt vervolgens de oestrogeenspiegel gemeten
en zal de concentratie FSH dalen om te voorkomen dat er meer dan één follikel kan
doorgroeien
Ronde de 8e of de 9e dag is de dominante follikel echoscopisch zichtbaar
Menstruatie -> dag 1-5
Baarmoederslijmvlies wordt afgescheiden en via de vagina uitgescheiden. Menstruatie duurt
gemiddeld 3-5 dagen. Vanaf dag 5 is het baarmoederslijmvlies afgescheiden kan er nieuw
baarmoederslijmvlies groeien.
Folliculaire fase -> dag 1-14 (proliferatiefase)
Vanaf dag 1 van de menstruatie begint een nieuw ovum (eitje) te rijpen in de eierstokken.
De hypothalamus maakt Gonadotropine releasing hormone (GnRH) aan, dat via
plaatselijke bloedvaatjes naar de hypofyse gaat. Als de receptoren van de hypofyse met
GnRH bezet raken gaat de hypofyse FSH en LH produceren. FSH wordt door de hypofyse
1
,afgegeven aan de bloedbaan en komt terecht bij de eierstokken. Het follikel (vochtblaasje
waarin een eicel zit) zal onder invloed van FSH gaan groeien en de eicel gaat rijpen.
Daarnaast gaat het follikel ook oestrogenen uitscheiden, wat zorgt voor de opbouw van het
baarmoederslijmvlies en cervixslijm. Het oestrogeen-gehalte in het bloed stijgt van dag 0 tot
en met dag 12, waarbij er op dag 12 een piek is.
Ovulatie -> dag 14/15
Op dag 14 is er zo veel oestrogeen in het bloed dat er sprake is van positieve feedback naar
de hypothalamus en de hypofyse. Hierdoor ontstaat er een piek van zowel FSH en vooral LH
in het bloed. De piek van de LH zorgt voor de eisprong -> het follikel barst open, de rijpe
eicel komt vrij en wordt opgenomen door de eileiders. In de eileiders kan de eicel 12-24 uur
overleven totdat het afsterft en weer wordt opgenomen door de wanden van de eileider. De
eicel komt zonder bevruchting nooit bij de baarmoeder of de vagina terecht. Een zaadcel kan
meer dan 48 uur in het cervixslijm overleven.
Luteale fase -> dag 15-28 (secretiefase)
Na de eisprong verandert het follikel in het corpus luteum (gele lichaam), dat onder invloed
van LH de hormonen oestrogeen en progesteron gaat produceren. Beide hormonen
stimuleren de groei van het baarmoederslijmvlies, het slijmvlies wordt dikker tot aan het
einde van de menstruatiecyclus.
Een hoge hoeveelheid progesteron en een lage hoeveelheid oestrogenen hebben een
negatieve terugkoppeling op de hypothalamus en de hypofyse: de hypothalamus scheidt
GnRH af -> de hypofyse gaat meer LH gaat afscheiden -> het gele lichaam scheidt meer
progesteron af. Hoe meer progesteron, hoe sterker de hypothalamus en de hypofyse worden
afgeremd. Dus veel progesteron = minder afscheiding van GnRH = minder afscheiding van
LH = dus ook minder afscheiding van progesteron door het gele lichaam.
Door de verminderde aanmaak van LH stopt het gele lichaam met groeien en sterft het na
een tijdje af waardoor het verandert in het corpus albicans (witte lichaam). Zonder geel
lichaam wordt er geen progesteron meer geproduceerd, waardoor de groei van het
baarmoederslijmvlies stopt en het slijmvlies wordt afgebroken -> de nieuwe
menstruatiecyclus begint.
BIJ BEVRUCHTING VAN EEN EICEL
Normaal gesproken zou bij een toename aan progesteron sprake zijn van een verminderde
afscheiding van GnRH en LH en zou het gele lichaam afsterven. Echter scheidt het
aanwezige embryo HcG af. HcG neemt de functie van LH over en zorgt ervoor dat het gele
lichaam blijft bestaan en ook progesteron en oestrogenen blijft produceren. Hierdoor blijft het
baarmoederslijmvlies in stand en kan het embryo zich hierin nestelen. Na een paar maanden
zal het gele lichaam alsnog afsterven en zal de placenta de functie van het gele lichaam
overnemen, namelijk progesteron en oestrogeen produceren
Bevruchting
Samensmelting van een eicel en een spermacel vindt plaats in de eileider
Eicel bestaat uit:
Kern
Zona pellucida
o = geleiachtige laag om de eicel
Corona radiata
2
, o Lagen van follikelcellen (ligt om de zona pellucida)
Zaadcel bestaat uit:
Kop met een kern
o Bevat voorin een acrosoom (blaasje) met enzymen
Middenstuk
o Gevuld met mitochondriën die ATP (energie) aanleveren
Flagel
o Staart voor de voortbeweging
Na ejaculatie in de vrouw en aankomst van de spermacel bij de eicel gaat de spermacel
gemakkelijk door de corona radiata heen. Bij contact met de zona pellucida wordt de
acrosoom reactie in gang gezet: het acrosoom barst open en de enzymen komen bij de
zona pellucida terecht. De spermacel gaat door de opening van de zona pellucida heen en
maakt contact met het plasma membraan -> het endoplasmatisch reticulum gaat CO2+
aanmaken.
De hoge concentratie CO2+ zet de corticale reactie in gang -> het plasma membraan
versmelt met het membraan ernaast en maakt de zona pellucida ondoordringbaar voor
andere spermacellen. Dit voorkomt polyspermie (bevruchting van een eicel door meerdere
spermacellen). De eicel en de zaadcel vormen samen een zygote -> meiose II wordt
afgerond en DNA-synthese start.
Vroege embryonale ontwikkeling
= eerste weken van een zwangerschap
Na de bevruchting vinden er een aantal mitotische delingen plaats -> de klievingsdelingen.
De zygote splitst zich in tweeën, waarna de twee ontstane cellen zich ook in tweeën delen
(nu zijn er dus 4 cellen), zonder daarbij in grootte te groeien. Uiteindelijk ontstaat er na
meerdere delingen op dag 4 na de bevruchting een morula: een massief klompje van 16-32
totipotente cellen.
Vervolgens vormt de morula zich rond dag 5-6 tot een holle blastula (ook wel blastocyst),
bestaande uit een trofoblast, blastulaholte en een embryonaalknop (ook wel
embryoblast).
De trofoblast is de buitenste cellaag van de blastocyst
o Beschermt de embryonaalknop en zorgt voor de innesteling
o Wordt uiteindelijk een deel van de placenta
De blastulaholte (ook wel blastocoel) is gevuld met vocht
De embryonaalknop wordt uiteindelijk het embryo
Nidatie (= innesteling)
Nidatie vindt plaats in de baarmoeder, 7-10 dagen na de bevruchting.
De blastocyst nestelt zich in het endometrium
(baarmoederslijmvlies) van de baarmoederwand, met de kant
van de embryoblast richting het endometrium. Tijdens de
innesteling kan er een bloeding ontstaat, ook wel de
innestelingsbloeding genoemd. Vrouwen kunnen hiervan
schrikken en dit zien als een teken van een miskraam, maar de
3
Samenvatting MK-FO-1
ZORG VERLENEN AAN EEN PASGEBORENE MET EEN LAAG-
EN MIDDEN COMPLEXE ZORGVRAAG
JGL - AMSTEL ACADEMIE
Fysiologie van zwangerschap, embryo en placenta
De menstruele cyclus
Organen die een rol spelen bij de menstruele cyclus:
Centraal -> cortex cerebri, hypothalamus en hypofyse(voorkwab)
Doelorgaan -> ovaria (eierstokken)
Eindorganen: uterus, cervix uteri (baarmoederhals), vagina
Hormonen die een rol spelen bij de menstruele cyclus:
GnRH -> door hypothalamus
FSH en LH -> door hypofyse
Oestrogeen
, o Door rijpende follikel in ovarium
Progesteron
o Door corpus luteum in ovarium
De mens is een mono-ovulator -> meestal zal slechts één follikel volledig tot rijping en
ovulatie komen.
FSH-spiegel stijgt zodat follikels kunnen groeien -> de follikels gaan oestrogeen
produceren
In de hypothalamus en de hypofyse wordt vervolgens de oestrogeenspiegel gemeten
en zal de concentratie FSH dalen om te voorkomen dat er meer dan één follikel kan
doorgroeien
Ronde de 8e of de 9e dag is de dominante follikel echoscopisch zichtbaar
Menstruatie -> dag 1-5
Baarmoederslijmvlies wordt afgescheiden en via de vagina uitgescheiden. Menstruatie duurt
gemiddeld 3-5 dagen. Vanaf dag 5 is het baarmoederslijmvlies afgescheiden kan er nieuw
baarmoederslijmvlies groeien.
Folliculaire fase -> dag 1-14 (proliferatiefase)
Vanaf dag 1 van de menstruatie begint een nieuw ovum (eitje) te rijpen in de eierstokken.
De hypothalamus maakt Gonadotropine releasing hormone (GnRH) aan, dat via
plaatselijke bloedvaatjes naar de hypofyse gaat. Als de receptoren van de hypofyse met
GnRH bezet raken gaat de hypofyse FSH en LH produceren. FSH wordt door de hypofyse
1
,afgegeven aan de bloedbaan en komt terecht bij de eierstokken. Het follikel (vochtblaasje
waarin een eicel zit) zal onder invloed van FSH gaan groeien en de eicel gaat rijpen.
Daarnaast gaat het follikel ook oestrogenen uitscheiden, wat zorgt voor de opbouw van het
baarmoederslijmvlies en cervixslijm. Het oestrogeen-gehalte in het bloed stijgt van dag 0 tot
en met dag 12, waarbij er op dag 12 een piek is.
Ovulatie -> dag 14/15
Op dag 14 is er zo veel oestrogeen in het bloed dat er sprake is van positieve feedback naar
de hypothalamus en de hypofyse. Hierdoor ontstaat er een piek van zowel FSH en vooral LH
in het bloed. De piek van de LH zorgt voor de eisprong -> het follikel barst open, de rijpe
eicel komt vrij en wordt opgenomen door de eileiders. In de eileiders kan de eicel 12-24 uur
overleven totdat het afsterft en weer wordt opgenomen door de wanden van de eileider. De
eicel komt zonder bevruchting nooit bij de baarmoeder of de vagina terecht. Een zaadcel kan
meer dan 48 uur in het cervixslijm overleven.
Luteale fase -> dag 15-28 (secretiefase)
Na de eisprong verandert het follikel in het corpus luteum (gele lichaam), dat onder invloed
van LH de hormonen oestrogeen en progesteron gaat produceren. Beide hormonen
stimuleren de groei van het baarmoederslijmvlies, het slijmvlies wordt dikker tot aan het
einde van de menstruatiecyclus.
Een hoge hoeveelheid progesteron en een lage hoeveelheid oestrogenen hebben een
negatieve terugkoppeling op de hypothalamus en de hypofyse: de hypothalamus scheidt
GnRH af -> de hypofyse gaat meer LH gaat afscheiden -> het gele lichaam scheidt meer
progesteron af. Hoe meer progesteron, hoe sterker de hypothalamus en de hypofyse worden
afgeremd. Dus veel progesteron = minder afscheiding van GnRH = minder afscheiding van
LH = dus ook minder afscheiding van progesteron door het gele lichaam.
Door de verminderde aanmaak van LH stopt het gele lichaam met groeien en sterft het na
een tijdje af waardoor het verandert in het corpus albicans (witte lichaam). Zonder geel
lichaam wordt er geen progesteron meer geproduceerd, waardoor de groei van het
baarmoederslijmvlies stopt en het slijmvlies wordt afgebroken -> de nieuwe
menstruatiecyclus begint.
BIJ BEVRUCHTING VAN EEN EICEL
Normaal gesproken zou bij een toename aan progesteron sprake zijn van een verminderde
afscheiding van GnRH en LH en zou het gele lichaam afsterven. Echter scheidt het
aanwezige embryo HcG af. HcG neemt de functie van LH over en zorgt ervoor dat het gele
lichaam blijft bestaan en ook progesteron en oestrogenen blijft produceren. Hierdoor blijft het
baarmoederslijmvlies in stand en kan het embryo zich hierin nestelen. Na een paar maanden
zal het gele lichaam alsnog afsterven en zal de placenta de functie van het gele lichaam
overnemen, namelijk progesteron en oestrogeen produceren
Bevruchting
Samensmelting van een eicel en een spermacel vindt plaats in de eileider
Eicel bestaat uit:
Kern
Zona pellucida
o = geleiachtige laag om de eicel
Corona radiata
2
, o Lagen van follikelcellen (ligt om de zona pellucida)
Zaadcel bestaat uit:
Kop met een kern
o Bevat voorin een acrosoom (blaasje) met enzymen
Middenstuk
o Gevuld met mitochondriën die ATP (energie) aanleveren
Flagel
o Staart voor de voortbeweging
Na ejaculatie in de vrouw en aankomst van de spermacel bij de eicel gaat de spermacel
gemakkelijk door de corona radiata heen. Bij contact met de zona pellucida wordt de
acrosoom reactie in gang gezet: het acrosoom barst open en de enzymen komen bij de
zona pellucida terecht. De spermacel gaat door de opening van de zona pellucida heen en
maakt contact met het plasma membraan -> het endoplasmatisch reticulum gaat CO2+
aanmaken.
De hoge concentratie CO2+ zet de corticale reactie in gang -> het plasma membraan
versmelt met het membraan ernaast en maakt de zona pellucida ondoordringbaar voor
andere spermacellen. Dit voorkomt polyspermie (bevruchting van een eicel door meerdere
spermacellen). De eicel en de zaadcel vormen samen een zygote -> meiose II wordt
afgerond en DNA-synthese start.
Vroege embryonale ontwikkeling
= eerste weken van een zwangerschap
Na de bevruchting vinden er een aantal mitotische delingen plaats -> de klievingsdelingen.
De zygote splitst zich in tweeën, waarna de twee ontstane cellen zich ook in tweeën delen
(nu zijn er dus 4 cellen), zonder daarbij in grootte te groeien. Uiteindelijk ontstaat er na
meerdere delingen op dag 4 na de bevruchting een morula: een massief klompje van 16-32
totipotente cellen.
Vervolgens vormt de morula zich rond dag 5-6 tot een holle blastula (ook wel blastocyst),
bestaande uit een trofoblast, blastulaholte en een embryonaalknop (ook wel
embryoblast).
De trofoblast is de buitenste cellaag van de blastocyst
o Beschermt de embryonaalknop en zorgt voor de innesteling
o Wordt uiteindelijk een deel van de placenta
De blastulaholte (ook wel blastocoel) is gevuld met vocht
De embryonaalknop wordt uiteindelijk het embryo
Nidatie (= innesteling)
Nidatie vindt plaats in de baarmoeder, 7-10 dagen na de bevruchting.
De blastocyst nestelt zich in het endometrium
(baarmoederslijmvlies) van de baarmoederwand, met de kant
van de embryoblast richting het endometrium. Tijdens de
innesteling kan er een bloeding ontstaat, ook wel de
innestelingsbloeding genoemd. Vrouwen kunnen hiervan
schrikken en dit zien als een teken van een miskraam, maar de
3
