Strafrecht samenvatting
Les 1: inleiding tot het strafrecht (hfdstk. 1- 5)
Wat is strafrecht?
Strafrecht = materieel strafrecht + formeel strafrecht
Strafrecht in de brede betekenis omvat zowel het materieel strafrecht als het
(formeel) strafprocesrecht.
Materieel strafrecht: Het geheel aan rechtsregels die bepaalde
gedragingen strafbaar stellen en sanctioneren. Hierbij staan twee
begrippen centraal:
Misdrijf: wat gaan we straffen? De omschrijving van de strafbare
gedragingen of onthoudingen
Strafrechtelijke sanctie: hoe gaan we het straffen? De bepaling van
de straf.
-> vooral gericht op de burger
Formeel strafrecht: Het formeel strafrecht, ook wel strafprocesrecht of
kan worden omschreven als het geheel der rechtsregels over de
vaststelling, de opsporing, vervolging en berechting van personen die
ervan verdacht worden een misdrijf te hebben gepleegd.
-> Procedurele spelregels
-> gericht op de overheid (overheid moet weten wat wel en wat niet te
doen)
Definitie van het strafrecht in ruime zin:
- Het gaat om een geheel van regels
- Schuld maakt het verschil tussen wie straf verdient en wie niet, Nullum
crimen sine culpa.
- De regels zijn opgesteld door de heersende gemeenschap. (Wie er op
dat moment aan de macht is)
- Het gaat om een gedraging: men doet iets, men handelt
- De gedraging wordt strafbaar gesteld: ze moet uitdrukkelijk door de
gemeenschap afgekeurd worden en dus opgenomen zijn in het
strafwetboek = legaliteitsprincipe
- De gedraging wordt gesanctioneerd, strafrechtketen, er wordt extra
leed opgelegd.
,Historiek van het strafrecht
1. Archaïsche stelsel
- “talio-wet” = oog om oog, tand om tand
2. Middeleeuwen rond 1200, Steden ontwikkeling
- Verbod op eigenrichting
- Feodale oversten en rondtrekkende rechters
Met passieve rol en irrationele bewijsvoering
Je moest als dader je zelf gaan verdedigen en zelf bewijzen dat je
onschuldig was.
3. Einde late middeleeuwen
- Modern strafrecht
- Hing samen met de kerk, je moet boete doen in functie van de kerk.
- Bewijs verzameling was geheim
- Wrede straffen en publiekelijk ter afschrikking
4. De verlichting, revolutionair strafrecht
- Legitimatie van de staat?
- Maatschappelijke verdrag of sociaal contract, je staat je
eigenrichting af.
- Er was chaos dus: collectieve wil om via regels eigen private
belangen veilig te stellen
- Staat krijgt niet het gezag van god maar vanuit individuen
- Iedereen gelijk voor de wet
- Scheiding justitie en kerk
De manga charta, drie belangrijke principes: (het recht op bestraffing)
1. Het proportionaliteitsbeginsel = de straffen moeten in verhouding
zijn met de ernst van het misdrijf
2. Het legaliteitsbeginsel = misdrijven en straffen moeten op
voorhand in de wet zijn vastgelegd en de rechter dient de wet (zonder
ruime interpretatie) toe te passen.
3. Het subsidiariteitsbeginsel = gedragingen kunnen enkel strafbaar
worden gesteld wanneer bestraffing echt noodzakelijk is. De meest
optimale straf is een minimale straf met het meest effect, het moet
zinvol zijn dat je iemand straft.
De instrumentele doelstellingen van straffen
- Vergelding
Straf/ sanctie opleggen die pijn doet
, De straf moet altijd een leed inhouden maar de schuld moet ook
vaststaan
- Preventie
Preventie van toekomstig delinquent gedrag
Bestraffing is hier gelinkt aan het bereiken van een nuttig effect in
de toekomst met name preventie van toekomstig delinquent
gedrag.
Algemene of generale preventie:
o Normering: wetten met normbevestiging worden publiekelijk
afgekondigd en als iemand een strafbaar gedrag stelt, wordt dit
publiekelijk gemaakt. Door de sanctie wordt de norm nog eens
bevestigd.
o Afschrikking: zware misdrijven moeten gesanctioneerd worden
met zware straffen.
o Vredemaking (pacificatie): het strafrecht verzekert rust in de
maatschappij. De vrede in de maatschappij wordt hersteld
doordat mensen die zich aan den normhouden beloond worden
door niet gestraft te worden. We hebben er baat bij dat de
samenleving geordend blijft.
o Onschadelijk maken (incapacitatie): de neutralisering van
(potentiële toekomstige) delinquenten. Vb. Een bendeleider gaan
opsluiten zodat de andere leden van de bende niks meer gaan
doen.
- Herstel/ verzoening
Conflictoplossing tussen dader en slachtoffer
Hertelgericht werken betekent dat we het perspectief van de dader,
het slachtoffer, de omgeving en de maatschappij respectvol met
elkaar in verbinding brengen om polarisering te voorkomen.
Herstel betekent niet terugkeer naar de toestand van voor het
misdrijf!
Voorwaarde voor herstel = het slachtoffer moet ermee akkoord
gaan!
Les 2 & 3: de keten van het strafrecht: chronologie, wat is
een misdrijf? (hfdstk. 6-7)
Keten gaat van het misdrijf tot aan de rechtbank.
, Chronologische overzicht van de strafrechtketen (schema!)
- De start is altijd het misdrijf
- Vooraleer we over een misdrijf kunnen spreken hebben we een aantal
puzzelstukken nodig
Het misdrijf
= een algemene term die alle strafbare feiten omvat, los van de zwaarte of
aard van de feiten. Het is een generieke term die allesomvattend is. Of het
nu gaat om moord met voorbedachten rade, of een verkeersovertreding
zoals het rijden met een fiets zonder verlichting.
Definitie:
Een misdrijf = een menselijke gedraging waarbij een wettelijk geboden of
verboden gedrag (=legaliteitsprincipe) wordt geschonden en waarop de wet
een straf voorziet.
Uit deze definitie onderscheiden we 3 belangrijke elementen:
1. Menselijke gedraging
2. Wettelijk verboden
3. Waarop de wet een straf voorziet
-> de drie elementen van de definitie hebben een link met de manga charta
en met het materieel en formeel recht!
Poging?
= Wanneer het voornemen om een misdaad of een wanbedrijf te plegen zich
heeft geopenbaard door uitwendige daden die een begin van uitvoering van
die misdaad of dat wanbedrijf uitmaken en alleen ten gevolge van
omstandigheden, buiten de wil van de dader om, zijn gestaakt of hun
uitwerking hebben gemist.
Vb. Wanner je effectief actie gaat ondernemen zoals rattenvergif koopt en in
haar eten doet. Maar plots word je gestoord door de bel die gaat. (Bel is
derden)
Wat met strafbare deelneming?
Gaat over medeplichtige in bv. In een terreur proces
Strafbare deelneming: je kan niet zeggen dat 1 iemand de dader is terwijl er
nog zijn die eraan hebben deelgenomen om dezelfde uitkomst te bekomen.
Medeplichtigen dus.
Les 1: inleiding tot het strafrecht (hfdstk. 1- 5)
Wat is strafrecht?
Strafrecht = materieel strafrecht + formeel strafrecht
Strafrecht in de brede betekenis omvat zowel het materieel strafrecht als het
(formeel) strafprocesrecht.
Materieel strafrecht: Het geheel aan rechtsregels die bepaalde
gedragingen strafbaar stellen en sanctioneren. Hierbij staan twee
begrippen centraal:
Misdrijf: wat gaan we straffen? De omschrijving van de strafbare
gedragingen of onthoudingen
Strafrechtelijke sanctie: hoe gaan we het straffen? De bepaling van
de straf.
-> vooral gericht op de burger
Formeel strafrecht: Het formeel strafrecht, ook wel strafprocesrecht of
kan worden omschreven als het geheel der rechtsregels over de
vaststelling, de opsporing, vervolging en berechting van personen die
ervan verdacht worden een misdrijf te hebben gepleegd.
-> Procedurele spelregels
-> gericht op de overheid (overheid moet weten wat wel en wat niet te
doen)
Definitie van het strafrecht in ruime zin:
- Het gaat om een geheel van regels
- Schuld maakt het verschil tussen wie straf verdient en wie niet, Nullum
crimen sine culpa.
- De regels zijn opgesteld door de heersende gemeenschap. (Wie er op
dat moment aan de macht is)
- Het gaat om een gedraging: men doet iets, men handelt
- De gedraging wordt strafbaar gesteld: ze moet uitdrukkelijk door de
gemeenschap afgekeurd worden en dus opgenomen zijn in het
strafwetboek = legaliteitsprincipe
- De gedraging wordt gesanctioneerd, strafrechtketen, er wordt extra
leed opgelegd.
,Historiek van het strafrecht
1. Archaïsche stelsel
- “talio-wet” = oog om oog, tand om tand
2. Middeleeuwen rond 1200, Steden ontwikkeling
- Verbod op eigenrichting
- Feodale oversten en rondtrekkende rechters
Met passieve rol en irrationele bewijsvoering
Je moest als dader je zelf gaan verdedigen en zelf bewijzen dat je
onschuldig was.
3. Einde late middeleeuwen
- Modern strafrecht
- Hing samen met de kerk, je moet boete doen in functie van de kerk.
- Bewijs verzameling was geheim
- Wrede straffen en publiekelijk ter afschrikking
4. De verlichting, revolutionair strafrecht
- Legitimatie van de staat?
- Maatschappelijke verdrag of sociaal contract, je staat je
eigenrichting af.
- Er was chaos dus: collectieve wil om via regels eigen private
belangen veilig te stellen
- Staat krijgt niet het gezag van god maar vanuit individuen
- Iedereen gelijk voor de wet
- Scheiding justitie en kerk
De manga charta, drie belangrijke principes: (het recht op bestraffing)
1. Het proportionaliteitsbeginsel = de straffen moeten in verhouding
zijn met de ernst van het misdrijf
2. Het legaliteitsbeginsel = misdrijven en straffen moeten op
voorhand in de wet zijn vastgelegd en de rechter dient de wet (zonder
ruime interpretatie) toe te passen.
3. Het subsidiariteitsbeginsel = gedragingen kunnen enkel strafbaar
worden gesteld wanneer bestraffing echt noodzakelijk is. De meest
optimale straf is een minimale straf met het meest effect, het moet
zinvol zijn dat je iemand straft.
De instrumentele doelstellingen van straffen
- Vergelding
Straf/ sanctie opleggen die pijn doet
, De straf moet altijd een leed inhouden maar de schuld moet ook
vaststaan
- Preventie
Preventie van toekomstig delinquent gedrag
Bestraffing is hier gelinkt aan het bereiken van een nuttig effect in
de toekomst met name preventie van toekomstig delinquent
gedrag.
Algemene of generale preventie:
o Normering: wetten met normbevestiging worden publiekelijk
afgekondigd en als iemand een strafbaar gedrag stelt, wordt dit
publiekelijk gemaakt. Door de sanctie wordt de norm nog eens
bevestigd.
o Afschrikking: zware misdrijven moeten gesanctioneerd worden
met zware straffen.
o Vredemaking (pacificatie): het strafrecht verzekert rust in de
maatschappij. De vrede in de maatschappij wordt hersteld
doordat mensen die zich aan den normhouden beloond worden
door niet gestraft te worden. We hebben er baat bij dat de
samenleving geordend blijft.
o Onschadelijk maken (incapacitatie): de neutralisering van
(potentiële toekomstige) delinquenten. Vb. Een bendeleider gaan
opsluiten zodat de andere leden van de bende niks meer gaan
doen.
- Herstel/ verzoening
Conflictoplossing tussen dader en slachtoffer
Hertelgericht werken betekent dat we het perspectief van de dader,
het slachtoffer, de omgeving en de maatschappij respectvol met
elkaar in verbinding brengen om polarisering te voorkomen.
Herstel betekent niet terugkeer naar de toestand van voor het
misdrijf!
Voorwaarde voor herstel = het slachtoffer moet ermee akkoord
gaan!
Les 2 & 3: de keten van het strafrecht: chronologie, wat is
een misdrijf? (hfdstk. 6-7)
Keten gaat van het misdrijf tot aan de rechtbank.
, Chronologische overzicht van de strafrechtketen (schema!)
- De start is altijd het misdrijf
- Vooraleer we over een misdrijf kunnen spreken hebben we een aantal
puzzelstukken nodig
Het misdrijf
= een algemene term die alle strafbare feiten omvat, los van de zwaarte of
aard van de feiten. Het is een generieke term die allesomvattend is. Of het
nu gaat om moord met voorbedachten rade, of een verkeersovertreding
zoals het rijden met een fiets zonder verlichting.
Definitie:
Een misdrijf = een menselijke gedraging waarbij een wettelijk geboden of
verboden gedrag (=legaliteitsprincipe) wordt geschonden en waarop de wet
een straf voorziet.
Uit deze definitie onderscheiden we 3 belangrijke elementen:
1. Menselijke gedraging
2. Wettelijk verboden
3. Waarop de wet een straf voorziet
-> de drie elementen van de definitie hebben een link met de manga charta
en met het materieel en formeel recht!
Poging?
= Wanneer het voornemen om een misdaad of een wanbedrijf te plegen zich
heeft geopenbaard door uitwendige daden die een begin van uitvoering van
die misdaad of dat wanbedrijf uitmaken en alleen ten gevolge van
omstandigheden, buiten de wil van de dader om, zijn gestaakt of hun
uitwerking hebben gemist.
Vb. Wanner je effectief actie gaat ondernemen zoals rattenvergif koopt en in
haar eten doet. Maar plots word je gestoord door de bel die gaat. (Bel is
derden)
Wat met strafbare deelneming?
Gaat over medeplichtige in bv. In een terreur proces
Strafbare deelneming: je kan niet zeggen dat 1 iemand de dader is terwijl er
nog zijn die eraan hebben deelgenomen om dezelfde uitkomst te bekomen.
Medeplichtigen dus.
