JEUGDRECHT
24 – 25
3de Bach Criminologie
1
,Introductie
Een definitie van “jeugd(beschermings)recht”
Niet in brede of algemene zin want daaronder kan ook verstaan worden:
Onderwijsrecht, Leerplicht, Verbod op kinderarbeid, Algemeen jeugdbeleid,
Adoptiebeleid, Burgerlijk statuut van minderjarigen, …
Wat gaan we wel zien?
Jeugdbeschermingsrecht in de enge zin van het woord
“Het gaat hierbij over interventies van de overheid ten aanzien van kinderen en jongeren
die zich in bijzondere probleemsituaties bevinden (VOSKES) of die delicten hebben
gepleegd (MOFFERS). Deze interventies betreffen zowel vrijwillige als gerechtelijke
(gedwongen) maatregelen, veelal uitgevoerd in specifieke voorzieningen. De bevoegdheid
om die interventies te regelen komt grotendeels toe aan de gemeenschappen, maar ook
de federale staat heeft een aantal bevoegdheden behouden.
Twee doelgroepen
Enerzijds jongeren die opgroeien in POS, nu VOS
Van problematisch naar verontrustend, in het Engels; children in need of care, hier
spreekt men van het jeugdhulprecht
Anderzijds jongeren die MOF plegen
Hier spreekt men van het jeugddelinquentierecht
Minderjarigen zijn strafrechtelijk onverantwoordelijk
! Maar eigenlijk ook nog een derde doelgroep
De zogenaamde geesteszieken minderjarigen die aan een gedwongen observatie of
opname worden onderworpen maar wordt niet behandeld in dit vak
! Vosjes kunnen ook poffers zijn (kwalificatieswitch)
Twee soorten interventies
Geen duidelijke scheiding, overlap
1) De vrijwillige hulpverlening (buitengerechtelijke of sociale hulpverlening)
- Buiten de rechtbank
- Sociale assistenten, begeleiders, opvoeders, …
- Jeugdhulpaanbieders (johan put)
2) De gedwongen hulpverlening
- Opgelegd door het gerecht
2
, - In het bijzonder de jeugdrechtbank
- Zowel VOS als MOF kunnen aan beide soorten hulpverlening onderworpen worden
- Het is NIET zo dat vrijwillige hulpverlening enkel voor VOS is en de gedwongen
hulpverlening voor de MOF, ook ten aanzien van kinderen in VOS kan indien dat
nodig is met dwang door de jeugdrechtbank hulp worden opgelegd.
Twee bevoegdheidsniveaus
Gemeenschappen & Federale overheid
Heel complexe materie, in de loop van de eerste module dieper op ingaan
Wat zit nu precies bij de gemeenschappen en wat bij de federale overheid?
‘Sui generis’ karakter van het jeugdrecht
Het jeugdrecht heeft een eigensoortig recht, dat zie je door:
1) Bijzondere doelgroep: kinderen en jongeren
Ten aanzien van deze doelgroep wordt gewerkt met specifieke procedures, die afwijken
van het klassieke strafrecht
Één alleen zetelende jeugdrechter die doorheen de hele procedure maatregelen gaat
nemen en kan herzien
Geen voorlopige hechtenis in jeugdrecht
Wel voorlopige maatregelen
2) Bijzondere finaliteit of doelstelling
Ten aanzien van kinderen en jongeren is hulpverlening aan die jongeren en kinderen
steeds een belangrijke doelstelling
Het gaat niet louter over repressie of bestraffing maar ook het beschermen van of het hulp
verlenen aan jongeren
3) Kinderen (omdat ze jonger zijn en nog op een ontwikkelingspad zitten) ook
bijzondere rechten; kinderrechten
4) Jeugdrecht heeft een gezinsgerichtheid
Gezin is de fundamentele kern van de MS
In eerste instantie het gezin die instaat voor de opvoeding van het kind
Het is pas wanneer ouders daar niet aan tegemoet komen, dat de overheid die rol kan
overnemen van de ouders (kan of soms zelf moet, om het kind te beschermen)
3
, 5) Subsidiariteitsbeginsel
Wil zeggen dat de overheid in haar interventies steeds de voorrang moet geven aan
interventies die gezinsgericht zijn
Zolang mogelijk het kind in het gezien laten
Alleen wanneer dat niet kan of moet de overheid het kind uit het gezin halen en ergens
anders onderbrengen waar het wel een degelijke opvoeding kan krijgen
6) Finaliteit: hulpverlening
Eerst het gezin het laten oplossen, de overheid heeft een ondersteunende verplichting
pas daarna mag het kind weggenomen worden van de ouders om een gepaste opvoeding
te voorzien
De geschiedenis van het belgische jeugdrecht in vogelvlucht
Ontstaan van de eerste wet op de kinderbescherming in 1912
Hoofdpunten:
- Mof (16jaar)
- Predelinquentie
- Ouderlijke klacht bij wangedrag
- Ontzetting “onwaardige ouders” (rechtbank eerste aanleg)
Voor 1912:
De gewone strafrechter (vaak correctionele) gaat na of het kind onder de 16 jaar al dan
niet met het oordeel des onderscheid had gehandeld was dat het geval gaan ze straffen
Als het kind zonder oordeel des onderscheid had gehandeld moest de rechter het kind
vrijspreken maar kon het kind indien nodig ter beschikking van de regering worden gesteld
om op die manier maatregelen te laten opleggen door de minister van justitie
Vanaf dan:
Kinderen en jongeren onder de 16 jaar die delicten plegen, apart zetten van het volwassen
strafrecht.
Het onweerlegbaar vermoede instellen dat kinderen onder de 16 jaar dat altijd zonder
oordeel des onderscheid doen
Rechter moet dit niet meer nagaan
Speciale nieuwe kinderrechter (nu jeugdrechter) zal bevoegd worden voor alle
delinquente kinderen onder de 16 jaar
4
, Niet enkel kinderen niet delicten hebben gepleegd maar ook kinderen die gedrag vertonen
dat erop kan wijzen dat ze aan het begin van een crimineel pad zitten = pre delinquente
kinderen, ook onder bevoegdheid van nieuwe kinderrechter (kinderen die landlopen of
bedelen)
Kinderen die ontuchtig gedrag vertonen (vaak meer in de seksuele sfeer, meisjes die bvb
zwanger werden voor het huwelijk of te veel interesse hebben in mannen of seksualiteit)
Nefaste eigen bezigheden (wat meer de jongens geviseerd)
Kinderrechter ook bevoegd voor kinderen waarover de ouders een klacht gaan neerleggen
bij de kinderrechter
Is nog een overblijfsel van tijd van Napoleon; correction paternelle (vaderlijk
tuchtegingsrecht). Vader kon (vanaf de 18e eeuw) naar de voorzitter van de rechtbank
gaan om te eisen dan zijn kind gedurende 6 maand werd opgesloten omwille van
wangedrag
Vaderlijk tuchtegingsrecht overgedragen naar kinderrechter en wordt vanaf 1912 de
ouderlijke klacht bij wangedrag genoemd
Kinderen die slachtoffer zijn van toen genoemd onwaardige ouders (bvb ouders die hun
kinderen mishandelen, verwaarlozen)
Die ouders en hun kinderen worden geen bevoegdheid van de kinderrechter maar van de
rechtbank van 1912
Toen vond men het niet gepast om kinderen die delicten, wangedrag of predelicten plegen
te vermengen met kinderen die louter slachtoffer zijn van hun onwaardige ouders
Want anno 1912 oordeelt men nog dat een kind waarvan een ouder wordt ontzet uit hun
ouderlijk gezag geen delinquent is, dus kunnen deze niet in dezelfde categorie gezet
worden
« L’enfant dont le père en la mère est déchu de la puissance paternelle n’est pas un
délinquant. On ne peut donc le ranger dans la catégorie de ceux qui ont commis une faute
même légère »
Deze vraag (samenzetten of niet) keert in de hele 20e eeuw van de jeugdbescherming
terugkeren
Ondanks de wet die kinderen van onwaardige ouders uitdrukkelijk gaat uitsluiten van de
bevoegdheid van de kinderrechter en de kinderrechtbank zien we dat dit in de praktijk
toch ander verloopt
De wet van 1912 wil zeggen dat alleen kinderen die delicten plegen of wangedrag vertonen
in aanmerking komen voor een beschermende maatregel terwijl de kinderen die écht
slachtoffer zijn van onwaardige ouders, wat aan hun lot worden overgelaten
5
24 – 25
3de Bach Criminologie
1
,Introductie
Een definitie van “jeugd(beschermings)recht”
Niet in brede of algemene zin want daaronder kan ook verstaan worden:
Onderwijsrecht, Leerplicht, Verbod op kinderarbeid, Algemeen jeugdbeleid,
Adoptiebeleid, Burgerlijk statuut van minderjarigen, …
Wat gaan we wel zien?
Jeugdbeschermingsrecht in de enge zin van het woord
“Het gaat hierbij over interventies van de overheid ten aanzien van kinderen en jongeren
die zich in bijzondere probleemsituaties bevinden (VOSKES) of die delicten hebben
gepleegd (MOFFERS). Deze interventies betreffen zowel vrijwillige als gerechtelijke
(gedwongen) maatregelen, veelal uitgevoerd in specifieke voorzieningen. De bevoegdheid
om die interventies te regelen komt grotendeels toe aan de gemeenschappen, maar ook
de federale staat heeft een aantal bevoegdheden behouden.
Twee doelgroepen
Enerzijds jongeren die opgroeien in POS, nu VOS
Van problematisch naar verontrustend, in het Engels; children in need of care, hier
spreekt men van het jeugdhulprecht
Anderzijds jongeren die MOF plegen
Hier spreekt men van het jeugddelinquentierecht
Minderjarigen zijn strafrechtelijk onverantwoordelijk
! Maar eigenlijk ook nog een derde doelgroep
De zogenaamde geesteszieken minderjarigen die aan een gedwongen observatie of
opname worden onderworpen maar wordt niet behandeld in dit vak
! Vosjes kunnen ook poffers zijn (kwalificatieswitch)
Twee soorten interventies
Geen duidelijke scheiding, overlap
1) De vrijwillige hulpverlening (buitengerechtelijke of sociale hulpverlening)
- Buiten de rechtbank
- Sociale assistenten, begeleiders, opvoeders, …
- Jeugdhulpaanbieders (johan put)
2) De gedwongen hulpverlening
- Opgelegd door het gerecht
2
, - In het bijzonder de jeugdrechtbank
- Zowel VOS als MOF kunnen aan beide soorten hulpverlening onderworpen worden
- Het is NIET zo dat vrijwillige hulpverlening enkel voor VOS is en de gedwongen
hulpverlening voor de MOF, ook ten aanzien van kinderen in VOS kan indien dat
nodig is met dwang door de jeugdrechtbank hulp worden opgelegd.
Twee bevoegdheidsniveaus
Gemeenschappen & Federale overheid
Heel complexe materie, in de loop van de eerste module dieper op ingaan
Wat zit nu precies bij de gemeenschappen en wat bij de federale overheid?
‘Sui generis’ karakter van het jeugdrecht
Het jeugdrecht heeft een eigensoortig recht, dat zie je door:
1) Bijzondere doelgroep: kinderen en jongeren
Ten aanzien van deze doelgroep wordt gewerkt met specifieke procedures, die afwijken
van het klassieke strafrecht
Één alleen zetelende jeugdrechter die doorheen de hele procedure maatregelen gaat
nemen en kan herzien
Geen voorlopige hechtenis in jeugdrecht
Wel voorlopige maatregelen
2) Bijzondere finaliteit of doelstelling
Ten aanzien van kinderen en jongeren is hulpverlening aan die jongeren en kinderen
steeds een belangrijke doelstelling
Het gaat niet louter over repressie of bestraffing maar ook het beschermen van of het hulp
verlenen aan jongeren
3) Kinderen (omdat ze jonger zijn en nog op een ontwikkelingspad zitten) ook
bijzondere rechten; kinderrechten
4) Jeugdrecht heeft een gezinsgerichtheid
Gezin is de fundamentele kern van de MS
In eerste instantie het gezin die instaat voor de opvoeding van het kind
Het is pas wanneer ouders daar niet aan tegemoet komen, dat de overheid die rol kan
overnemen van de ouders (kan of soms zelf moet, om het kind te beschermen)
3
, 5) Subsidiariteitsbeginsel
Wil zeggen dat de overheid in haar interventies steeds de voorrang moet geven aan
interventies die gezinsgericht zijn
Zolang mogelijk het kind in het gezien laten
Alleen wanneer dat niet kan of moet de overheid het kind uit het gezin halen en ergens
anders onderbrengen waar het wel een degelijke opvoeding kan krijgen
6) Finaliteit: hulpverlening
Eerst het gezin het laten oplossen, de overheid heeft een ondersteunende verplichting
pas daarna mag het kind weggenomen worden van de ouders om een gepaste opvoeding
te voorzien
De geschiedenis van het belgische jeugdrecht in vogelvlucht
Ontstaan van de eerste wet op de kinderbescherming in 1912
Hoofdpunten:
- Mof (16jaar)
- Predelinquentie
- Ouderlijke klacht bij wangedrag
- Ontzetting “onwaardige ouders” (rechtbank eerste aanleg)
Voor 1912:
De gewone strafrechter (vaak correctionele) gaat na of het kind onder de 16 jaar al dan
niet met het oordeel des onderscheid had gehandeld was dat het geval gaan ze straffen
Als het kind zonder oordeel des onderscheid had gehandeld moest de rechter het kind
vrijspreken maar kon het kind indien nodig ter beschikking van de regering worden gesteld
om op die manier maatregelen te laten opleggen door de minister van justitie
Vanaf dan:
Kinderen en jongeren onder de 16 jaar die delicten plegen, apart zetten van het volwassen
strafrecht.
Het onweerlegbaar vermoede instellen dat kinderen onder de 16 jaar dat altijd zonder
oordeel des onderscheid doen
Rechter moet dit niet meer nagaan
Speciale nieuwe kinderrechter (nu jeugdrechter) zal bevoegd worden voor alle
delinquente kinderen onder de 16 jaar
4
, Niet enkel kinderen niet delicten hebben gepleegd maar ook kinderen die gedrag vertonen
dat erop kan wijzen dat ze aan het begin van een crimineel pad zitten = pre delinquente
kinderen, ook onder bevoegdheid van nieuwe kinderrechter (kinderen die landlopen of
bedelen)
Kinderen die ontuchtig gedrag vertonen (vaak meer in de seksuele sfeer, meisjes die bvb
zwanger werden voor het huwelijk of te veel interesse hebben in mannen of seksualiteit)
Nefaste eigen bezigheden (wat meer de jongens geviseerd)
Kinderrechter ook bevoegd voor kinderen waarover de ouders een klacht gaan neerleggen
bij de kinderrechter
Is nog een overblijfsel van tijd van Napoleon; correction paternelle (vaderlijk
tuchtegingsrecht). Vader kon (vanaf de 18e eeuw) naar de voorzitter van de rechtbank
gaan om te eisen dan zijn kind gedurende 6 maand werd opgesloten omwille van
wangedrag
Vaderlijk tuchtegingsrecht overgedragen naar kinderrechter en wordt vanaf 1912 de
ouderlijke klacht bij wangedrag genoemd
Kinderen die slachtoffer zijn van toen genoemd onwaardige ouders (bvb ouders die hun
kinderen mishandelen, verwaarlozen)
Die ouders en hun kinderen worden geen bevoegdheid van de kinderrechter maar van de
rechtbank van 1912
Toen vond men het niet gepast om kinderen die delicten, wangedrag of predelicten plegen
te vermengen met kinderen die louter slachtoffer zijn van hun onwaardige ouders
Want anno 1912 oordeelt men nog dat een kind waarvan een ouder wordt ontzet uit hun
ouderlijk gezag geen delinquent is, dus kunnen deze niet in dezelfde categorie gezet
worden
« L’enfant dont le père en la mère est déchu de la puissance paternelle n’est pas un
délinquant. On ne peut donc le ranger dans la catégorie de ceux qui ont commis une faute
même légère »
Deze vraag (samenzetten of niet) keert in de hele 20e eeuw van de jeugdbescherming
terugkeren
Ondanks de wet die kinderen van onwaardige ouders uitdrukkelijk gaat uitsluiten van de
bevoegdheid van de kinderrechter en de kinderrechtbank zien we dat dit in de praktijk
toch ander verloopt
De wet van 1912 wil zeggen dat alleen kinderen die delicten plegen of wangedrag vertonen
in aanmerking komen voor een beschermende maatregel terwijl de kinderen die écht
slachtoffer zijn van onwaardige ouders, wat aan hun lot worden overgelaten
5
