Straf(proces)recht
Bijeenkomsten systeem
2024-2025
,Inhoudsopgave
Bijeenkomst A: Strafbaarstellingscriteria................................................................3
Bijeenkomst B: Legaliteitsbeginsel.......................................................................13
Bijeenkomst C – Rechtsvisies................................................................................ 21
Bijeenkomst D – Voorwaarden voor strafbaarheid & beslissingsmodel; causaliteit
............................................................................................................................. 25
Bijeenkomst E - Onafhankelijkheid en onpartijdigheid rechter; rol slachtoffer
strafproces........................................................................................................... 28
Taak E2 De rol van het slachtoffer in het strafproces...........................................43
Bijeenkomst F – Straffen en maatregelen.............................................................46
Bijeenkomst G - Subsidiariteitsbeginsel; straftheorieën en
strafrechtsgeschiedenis; herstelrecht...................................................................62
,Bijeenkomst A: Strafbaarstellingscriteria
1. Welke criteria voor strafbaarstelling noemt Cleiren en wat houden
ze in?
Als criteria worden onder meer genoemd:
- Het moreel verwerpelijk karakter van het gedrag
- Het tolerantiecriterium
- Het principe van ultimum remedium
- Het schade-principe
- De handhaafbaarheidsnorm
- Een effectiviteitseis
- De frequentie van het gedrag.
Korte toelichting:
Het principe van ultimum remedium, door sommige ook wel aangeduid als
subsidiariteitsbeginsel, impliceert dat de wetgever zich van strafbaarstelling
moet onthouden als andere, juridische en/of buiten juridische middelen, die
minder vergaand zijn, voorhanden zijn. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als
een preventiebeleid tot oplossingen zou kunnen leiden of een aanpak via het
bestuursrecht mogelijk is.
Intern en extern onderscheid ->
extern betekend als andere rechtsgebied ook voldoende zijn
intern betekend als opties zijn binnen het strafrecht
Het schadeprincipe vereist dat het gedrag schade veroorzaak of zou kunnen
veroorzaken.
Het criterium van het moreel verwerpelijk karakter van het gedrag bevordert dat
reeds bestaande normen van religieuze of levensbeschouwelijke aarde
strafrechtelijk worden gesanctioneerd. De wetgever creëert geen norm maar
bevestigt de in de samenleving geldende norm.
Het criterium van de handhaafbaarheid en effectiviteit van een strafbaarstelling
is gebaseerd op de idee dat strafbaarstelling normstellend, normbevestigend of
preventief karakter ontbeert als al vooraf duidelijk is dat die niet zal zijn te
handhaven. Daarbij wordt overigens wel onderkend dat symbolische wetgeving
soms legitiem kan zijn.
Het criterium van de frequentie van het gedrag impliceert dat in geval het
onwenselijke gedrag heel frequent voorkomt de wetgever zich moet beramen
over de vraag of strafbaarstelling past in het sociale beeld van strafwaardigheid
én of bestrijding via het strafrecht dan een wenselijk en haalbaar instrument is.
Op het moment dat het in de maatschappij als normaal gezien wordt, is het
wellicht niet helemaal passend in het strafrecht.
, 2. Hoe kan de 'catalogus' strafbaarstellingscriteria het beste worden
omschreven?
De ‘categorie’ criteria voor strafbaarstelling vormt geen neerslag van een
daaraan ten grondslag
liggende theorie. Men kan de ‘categorie’ het best omschrijven als een
referentiekader of toetsingsschema voor de beoordeling van de vraag of
strafbaarstelling al dan niet op zijn plaats is. Corstens duidt ze bijvoorbeeld aan
als een denkschema. Het gaat bij het toetsingsschema om een niet limitatief
aantal criteria die kunnen – en wellicht ook zouden moeten – bijdragen aan de
keuze om strafbaarstelling als middel in te zetten. Criteria voor strafbaarstelling
zijn dan ook geen homogene groep van criteria, maar een verzameling van
criteria van zeer diverse aard.
3. Welk onderscheid maakt Cleiren binnen de groep
strafbaarstellingscriteria?
Positieve en negatieve criteria voor strafbaarstelling
Positieve criteria richten zich op argumenten die de overheid dwingen tot
strafbaarstelling.
Negatieve criteria richten zich op argumenten die noodzaken tot het afzien van
het inzetten van het strafrecht en dus tegen strafbaarstelling.
Instrumenteel : (uitwerken)
Normatief biologisch : (uitwerken)
4. Welk criterium noemt Cleiren wel, maar legt ze vervolgens niet
uit? Wat wordt met dit beginsel bedoeld volgens Claessen?
Het tolerantiecriterium
Ook al levert een bepaalde gedraging schade op of ook al houdt een bepaalde
gedraging het risico op schade in, toch kan op grond van het tolerantiebeginsel
worden afgezien van strafbaarstelling, wanneer men vindt dat dit gedrag dient te
worden getolereerd in een democratische rechtsstaat.
Samen met het schadebeginsel vormt het tolerantiebeginsel in het
toetsingsschema van De Roos het belangrijkste criterium om te bepalen of
bepaald gedrag al dan niet strafbaar dient te worden gesteld. Naar aanleiding
van de gesignaleerde ontwikkeling van een aanzienlijke daling van de
tolerantiedrempel in de Nederlandse samenleving is er tegenwoordig evenwel
weinig te verwachten van het tolerantiebeginsel in die zin dat het een mogelijke
dam zou kunnen vormen tegen vergaande strafbaarstelling. Ook De Roos zelf lijkt
deze tenderns niet te zijn ontgaan. Zowel het (risico op) schadebeginsel als het
tolerantiebeginsel leidt onder invloed van het risicodenken respectievelijk de
huidige intolerantie in de samenleving niet tot die effecten die de liberale
bedenkers en protagonisten ervan hebben voorgestaan.
Samen zien met schadebeginsel. Je hebt aan een kant schade en aan de andere
kant tolerantie. Stel je zit op het terras, sommige vormen van intimiteit moet je
Bijeenkomsten systeem
2024-2025
,Inhoudsopgave
Bijeenkomst A: Strafbaarstellingscriteria................................................................3
Bijeenkomst B: Legaliteitsbeginsel.......................................................................13
Bijeenkomst C – Rechtsvisies................................................................................ 21
Bijeenkomst D – Voorwaarden voor strafbaarheid & beslissingsmodel; causaliteit
............................................................................................................................. 25
Bijeenkomst E - Onafhankelijkheid en onpartijdigheid rechter; rol slachtoffer
strafproces........................................................................................................... 28
Taak E2 De rol van het slachtoffer in het strafproces...........................................43
Bijeenkomst F – Straffen en maatregelen.............................................................46
Bijeenkomst G - Subsidiariteitsbeginsel; straftheorieën en
strafrechtsgeschiedenis; herstelrecht...................................................................62
,Bijeenkomst A: Strafbaarstellingscriteria
1. Welke criteria voor strafbaarstelling noemt Cleiren en wat houden
ze in?
Als criteria worden onder meer genoemd:
- Het moreel verwerpelijk karakter van het gedrag
- Het tolerantiecriterium
- Het principe van ultimum remedium
- Het schade-principe
- De handhaafbaarheidsnorm
- Een effectiviteitseis
- De frequentie van het gedrag.
Korte toelichting:
Het principe van ultimum remedium, door sommige ook wel aangeduid als
subsidiariteitsbeginsel, impliceert dat de wetgever zich van strafbaarstelling
moet onthouden als andere, juridische en/of buiten juridische middelen, die
minder vergaand zijn, voorhanden zijn. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als
een preventiebeleid tot oplossingen zou kunnen leiden of een aanpak via het
bestuursrecht mogelijk is.
Intern en extern onderscheid ->
extern betekend als andere rechtsgebied ook voldoende zijn
intern betekend als opties zijn binnen het strafrecht
Het schadeprincipe vereist dat het gedrag schade veroorzaak of zou kunnen
veroorzaken.
Het criterium van het moreel verwerpelijk karakter van het gedrag bevordert dat
reeds bestaande normen van religieuze of levensbeschouwelijke aarde
strafrechtelijk worden gesanctioneerd. De wetgever creëert geen norm maar
bevestigt de in de samenleving geldende norm.
Het criterium van de handhaafbaarheid en effectiviteit van een strafbaarstelling
is gebaseerd op de idee dat strafbaarstelling normstellend, normbevestigend of
preventief karakter ontbeert als al vooraf duidelijk is dat die niet zal zijn te
handhaven. Daarbij wordt overigens wel onderkend dat symbolische wetgeving
soms legitiem kan zijn.
Het criterium van de frequentie van het gedrag impliceert dat in geval het
onwenselijke gedrag heel frequent voorkomt de wetgever zich moet beramen
over de vraag of strafbaarstelling past in het sociale beeld van strafwaardigheid
én of bestrijding via het strafrecht dan een wenselijk en haalbaar instrument is.
Op het moment dat het in de maatschappij als normaal gezien wordt, is het
wellicht niet helemaal passend in het strafrecht.
, 2. Hoe kan de 'catalogus' strafbaarstellingscriteria het beste worden
omschreven?
De ‘categorie’ criteria voor strafbaarstelling vormt geen neerslag van een
daaraan ten grondslag
liggende theorie. Men kan de ‘categorie’ het best omschrijven als een
referentiekader of toetsingsschema voor de beoordeling van de vraag of
strafbaarstelling al dan niet op zijn plaats is. Corstens duidt ze bijvoorbeeld aan
als een denkschema. Het gaat bij het toetsingsschema om een niet limitatief
aantal criteria die kunnen – en wellicht ook zouden moeten – bijdragen aan de
keuze om strafbaarstelling als middel in te zetten. Criteria voor strafbaarstelling
zijn dan ook geen homogene groep van criteria, maar een verzameling van
criteria van zeer diverse aard.
3. Welk onderscheid maakt Cleiren binnen de groep
strafbaarstellingscriteria?
Positieve en negatieve criteria voor strafbaarstelling
Positieve criteria richten zich op argumenten die de overheid dwingen tot
strafbaarstelling.
Negatieve criteria richten zich op argumenten die noodzaken tot het afzien van
het inzetten van het strafrecht en dus tegen strafbaarstelling.
Instrumenteel : (uitwerken)
Normatief biologisch : (uitwerken)
4. Welk criterium noemt Cleiren wel, maar legt ze vervolgens niet
uit? Wat wordt met dit beginsel bedoeld volgens Claessen?
Het tolerantiecriterium
Ook al levert een bepaalde gedraging schade op of ook al houdt een bepaalde
gedraging het risico op schade in, toch kan op grond van het tolerantiebeginsel
worden afgezien van strafbaarstelling, wanneer men vindt dat dit gedrag dient te
worden getolereerd in een democratische rechtsstaat.
Samen met het schadebeginsel vormt het tolerantiebeginsel in het
toetsingsschema van De Roos het belangrijkste criterium om te bepalen of
bepaald gedrag al dan niet strafbaar dient te worden gesteld. Naar aanleiding
van de gesignaleerde ontwikkeling van een aanzienlijke daling van de
tolerantiedrempel in de Nederlandse samenleving is er tegenwoordig evenwel
weinig te verwachten van het tolerantiebeginsel in die zin dat het een mogelijke
dam zou kunnen vormen tegen vergaande strafbaarstelling. Ook De Roos zelf lijkt
deze tenderns niet te zijn ontgaan. Zowel het (risico op) schadebeginsel als het
tolerantiebeginsel leidt onder invloed van het risicodenken respectievelijk de
huidige intolerantie in de samenleving niet tot die effecten die de liberale
bedenkers en protagonisten ervan hebben voorgestaan.
Samen zien met schadebeginsel. Je hebt aan een kant schade en aan de andere
kant tolerantie. Stel je zit op het terras, sommige vormen van intimiteit moet je
