Samenvatting Diversiteit
Powerpoint 1
Ieder individu kan beschouwd worden als een ‘sociale identiteit’.
- Sociale identiteit heeft betrekking op de vraag hoe iemand in relatie tot de sociale
omgeving wordt gedefinieerd
a. Bv. je bent ‘jong’ omdat er mensen zijn die ‘oud’er zijn; je bent een man, geen
vrouw (binair?); je bent een ‘zus’ omdat je een broer of een zus hebt en geen enig
kind bent ....
Kruispuntdenken/intersectioneel denken/caleidoscopisch denken
= Het actuele denken rond diversiteit. Bij dat denken hoort een bepaalde kijk op sociale
identiteit.
Ieder individu kenmerkt zich door een meervoudige identiteit bestaande uit verschillende
sociale deelidentiteiten omdat hij/zij tot verschillende ‘collectieven’ behoort.
- Collectieven kenmerken zich door een zekere cultuur
- We kunnen spreken over de multicollectiviteit of multiculturaliteit van een individu
- Binnen elk collectief waartoe je behoort, krijg je een stukje cultuur mee
Verschillende definities van cultuur
Gemeenschappelijk
Cultuur is een kenmerk van een sociale groep en niet van een individu.
Definitie van Hoffman
= Cultuur is de gemeenschappelijke wereld van betekenissen en gewoonten die een
bepaalde sociale groep kenmerkt.
Elk collectief wordt gekenmerkt door homogeniteit
- Dat is wat de leden met elkaar delen en waarin ze zich onderscheiden van andere
collectieven.
Elk collectief wordt gekenmerkt door heterogeniteit
- Er is interne verscheidenheid binnen een collectief
- Bv. biologische, psychische, interpersoonlijke, politieke, socio-economische,
juridische verschillen, …
- Elk individu is (ook) uniek.
Sociale deelidentiteiten
We onderscheiden verschillende sociale deelidentiteiten
Intersectionaliteit
= De intersecties van de verschillende ordeingsprincipes die gelijktijdig met elkaar verweven
zijn in het snijpunt.
Maatschappelijke/sociale ordeningsprincipes
= Assen van de intersectionaliteit die de maatschappelijke betekenisgeving vormen
- Bv. Gender, etniciteit, klasse, seksuele identiteit, religie, levensfase, …
Assen van maatschappelijke betekenisgeving
= Bij intersectionaliteit staan verschillen en hun combinaties centraal, die belangrijke assen
van maatschappelijke betekenisgeving vormen
1
, Helma Lutz benoemt 14 assen,
andere auteurs bakenen wat als
sociale deelidentiteiten benoemd
wordt, niet zo strikt af.
Identiteit: veelkleurig, veelvormig en bewegend mozaïek
Machtsrelaties beïnvloeden elkaar de hele tijd
Dynamisch, er zit beweging in
Hierin worden verschillende sociale
deelidentiteiten onderscheiden
De sociale identiteit kan weergegeven worden als een veelkleurig, veelvormig en
bewegend mozaïek van sociale deelidentiteiten.
- Dat brengt ons bij het dynamisch karakter van de sociale identiteit: Er doen zich
voortdurend veranderingen voor in en tussen de sociale deelidentiteiten
a. ‘Tussen’ omdat afhankelijk van de context bepaalde deelidentiteiten meer op de
voorgrond kunnen staan dan andere; cfr. verder ‘hiërarchie van sociale
deelidentiteiten’
2
,Verhouding persoon-cultuur
Menszijn/menselijke natuur (1e niveau)
= Onderste niveau dat iedereen met elkaar deelt
- Zelfde menselijke basisbehoeften, basisemoties, universele basisvermogens
(rationaliteit, logica, …)
- Mensen doen niet zomaar wat ‘vanuit hun cultuur’: hier zit een logica in hun motieven
- Iedereen is in staat om na te denken en voelen, en ze kunnen daarover een verhaal
met uitleg geven
Culturen (2e niveau)
= Hoe mensen omgaan met en uiting geven aan hun basisbehoeften, basisemoties en
basisvermogens is aangeleerd
- Beïnvloed door de verschillende culturen van de collectieven waartoe mensen,
samen met anderen, behoren of behoord hebben
- Etniciteit, sekse, leeftijd, reiligie, nationaliteit, opleiding, seksuele voorkeur, …
Persoonlijkheden (3e niveau)
= De communicatie tussen personen
- Jij als persoon of jouw persoonlijkheid vormt de combinatie van unieke lichamelijke of
psychologische eigenschappen die je met niemand anders deelt
- Deze unieke eigenschappen zijn gedeeltelijk cultureel aangeleerd en
gedeeltelijkaangeboren
De verschillende sociale deelidentiteiten beïnvloeden elkaar onderling.
- Om situaties, mogelijkheden/kansen, moeilijkheden/uitdagingen goed te kunnen
begrijpen moet je naar de kruispunten van sociale deelidentiteiten/dimensies
kijken.
Sociale deelidentiteiten/dimensies zijn machtsgeladen.
- Sommige kruispunten bieden méér of minder kansen, zijn al dan niet gevoeliger voor
sociale uitsluiting of discriminatie.(‘kwetsbare kruispunten’)
3
, Metafoor van de caleidoscoop
“Een mens is immers geen monoliet, maar bestaat eerder uit veelkleurige glasstukjes die in
een bepaalde situatie in een bepaald patroon samenvallen. Zoals je dus ooit als kind
misschien door een caleidoscoop keek, een beetje draaide en telkens andere mooie figuren
zag, zo vallen ook de stukjes van al de sociale identiteiten waartoe mensen zich verhouden
in elke context en in elke interactie in een ander patroon samen. Daarbij kan één identiteit
voorop staan, bv. het vrouw-zijn of het moslim-zijn, maar veel plausibeler is het dat mensen
in een bepaalde interactie of situatie op een bepaald kruispunt staan waar meerdere
deelidentiteiten tegelijkertijd van betekenis zijn.”
Niet vanbuiten, gewoon deels kunnen uitleggen denk ik
Kruispuntdenken nodigt ons uit te kijken naar welke levensdomeinen van belang zijn in
het worstelen met identiteit bij onszelf en onze cliënten.
Methodiek ‘GLASSWERFF’
= Wat is je situatie op de volgende terreinen
- Gezondheid
- Leeftijd
- Arbeidssituatie
- Sekse en seksuele oriëntatie (seksuele identiteit)
- Scholing
- Woonsituatie
- Etnisch-culturele achtergrond
- Religieuze/levensbeschouwelijke overtuiging
- Familiale situatie
- Financiële situatie
Kruispuntdenken of intersectionaliteit
= Recentere term, maar betekenis en analyse niet nieuw
- Kimberlé Crenshaw, professor of Law (Columbia/UCLA, VS): kritische analyse van
rechtszaken Recht geen erkenning voor wijze waarop verschillende
discriminatiegronden in de praktijk interageren
Racisme en intersectionele onzichtbaarheid
4
Powerpoint 1
Ieder individu kan beschouwd worden als een ‘sociale identiteit’.
- Sociale identiteit heeft betrekking op de vraag hoe iemand in relatie tot de sociale
omgeving wordt gedefinieerd
a. Bv. je bent ‘jong’ omdat er mensen zijn die ‘oud’er zijn; je bent een man, geen
vrouw (binair?); je bent een ‘zus’ omdat je een broer of een zus hebt en geen enig
kind bent ....
Kruispuntdenken/intersectioneel denken/caleidoscopisch denken
= Het actuele denken rond diversiteit. Bij dat denken hoort een bepaalde kijk op sociale
identiteit.
Ieder individu kenmerkt zich door een meervoudige identiteit bestaande uit verschillende
sociale deelidentiteiten omdat hij/zij tot verschillende ‘collectieven’ behoort.
- Collectieven kenmerken zich door een zekere cultuur
- We kunnen spreken over de multicollectiviteit of multiculturaliteit van een individu
- Binnen elk collectief waartoe je behoort, krijg je een stukje cultuur mee
Verschillende definities van cultuur
Gemeenschappelijk
Cultuur is een kenmerk van een sociale groep en niet van een individu.
Definitie van Hoffman
= Cultuur is de gemeenschappelijke wereld van betekenissen en gewoonten die een
bepaalde sociale groep kenmerkt.
Elk collectief wordt gekenmerkt door homogeniteit
- Dat is wat de leden met elkaar delen en waarin ze zich onderscheiden van andere
collectieven.
Elk collectief wordt gekenmerkt door heterogeniteit
- Er is interne verscheidenheid binnen een collectief
- Bv. biologische, psychische, interpersoonlijke, politieke, socio-economische,
juridische verschillen, …
- Elk individu is (ook) uniek.
Sociale deelidentiteiten
We onderscheiden verschillende sociale deelidentiteiten
Intersectionaliteit
= De intersecties van de verschillende ordeingsprincipes die gelijktijdig met elkaar verweven
zijn in het snijpunt.
Maatschappelijke/sociale ordeningsprincipes
= Assen van de intersectionaliteit die de maatschappelijke betekenisgeving vormen
- Bv. Gender, etniciteit, klasse, seksuele identiteit, religie, levensfase, …
Assen van maatschappelijke betekenisgeving
= Bij intersectionaliteit staan verschillen en hun combinaties centraal, die belangrijke assen
van maatschappelijke betekenisgeving vormen
1
, Helma Lutz benoemt 14 assen,
andere auteurs bakenen wat als
sociale deelidentiteiten benoemd
wordt, niet zo strikt af.
Identiteit: veelkleurig, veelvormig en bewegend mozaïek
Machtsrelaties beïnvloeden elkaar de hele tijd
Dynamisch, er zit beweging in
Hierin worden verschillende sociale
deelidentiteiten onderscheiden
De sociale identiteit kan weergegeven worden als een veelkleurig, veelvormig en
bewegend mozaïek van sociale deelidentiteiten.
- Dat brengt ons bij het dynamisch karakter van de sociale identiteit: Er doen zich
voortdurend veranderingen voor in en tussen de sociale deelidentiteiten
a. ‘Tussen’ omdat afhankelijk van de context bepaalde deelidentiteiten meer op de
voorgrond kunnen staan dan andere; cfr. verder ‘hiërarchie van sociale
deelidentiteiten’
2
,Verhouding persoon-cultuur
Menszijn/menselijke natuur (1e niveau)
= Onderste niveau dat iedereen met elkaar deelt
- Zelfde menselijke basisbehoeften, basisemoties, universele basisvermogens
(rationaliteit, logica, …)
- Mensen doen niet zomaar wat ‘vanuit hun cultuur’: hier zit een logica in hun motieven
- Iedereen is in staat om na te denken en voelen, en ze kunnen daarover een verhaal
met uitleg geven
Culturen (2e niveau)
= Hoe mensen omgaan met en uiting geven aan hun basisbehoeften, basisemoties en
basisvermogens is aangeleerd
- Beïnvloed door de verschillende culturen van de collectieven waartoe mensen,
samen met anderen, behoren of behoord hebben
- Etniciteit, sekse, leeftijd, reiligie, nationaliteit, opleiding, seksuele voorkeur, …
Persoonlijkheden (3e niveau)
= De communicatie tussen personen
- Jij als persoon of jouw persoonlijkheid vormt de combinatie van unieke lichamelijke of
psychologische eigenschappen die je met niemand anders deelt
- Deze unieke eigenschappen zijn gedeeltelijk cultureel aangeleerd en
gedeeltelijkaangeboren
De verschillende sociale deelidentiteiten beïnvloeden elkaar onderling.
- Om situaties, mogelijkheden/kansen, moeilijkheden/uitdagingen goed te kunnen
begrijpen moet je naar de kruispunten van sociale deelidentiteiten/dimensies
kijken.
Sociale deelidentiteiten/dimensies zijn machtsgeladen.
- Sommige kruispunten bieden méér of minder kansen, zijn al dan niet gevoeliger voor
sociale uitsluiting of discriminatie.(‘kwetsbare kruispunten’)
3
, Metafoor van de caleidoscoop
“Een mens is immers geen monoliet, maar bestaat eerder uit veelkleurige glasstukjes die in
een bepaalde situatie in een bepaald patroon samenvallen. Zoals je dus ooit als kind
misschien door een caleidoscoop keek, een beetje draaide en telkens andere mooie figuren
zag, zo vallen ook de stukjes van al de sociale identiteiten waartoe mensen zich verhouden
in elke context en in elke interactie in een ander patroon samen. Daarbij kan één identiteit
voorop staan, bv. het vrouw-zijn of het moslim-zijn, maar veel plausibeler is het dat mensen
in een bepaalde interactie of situatie op een bepaald kruispunt staan waar meerdere
deelidentiteiten tegelijkertijd van betekenis zijn.”
Niet vanbuiten, gewoon deels kunnen uitleggen denk ik
Kruispuntdenken nodigt ons uit te kijken naar welke levensdomeinen van belang zijn in
het worstelen met identiteit bij onszelf en onze cliënten.
Methodiek ‘GLASSWERFF’
= Wat is je situatie op de volgende terreinen
- Gezondheid
- Leeftijd
- Arbeidssituatie
- Sekse en seksuele oriëntatie (seksuele identiteit)
- Scholing
- Woonsituatie
- Etnisch-culturele achtergrond
- Religieuze/levensbeschouwelijke overtuiging
- Familiale situatie
- Financiële situatie
Kruispuntdenken of intersectionaliteit
= Recentere term, maar betekenis en analyse niet nieuw
- Kimberlé Crenshaw, professor of Law (Columbia/UCLA, VS): kritische analyse van
rechtszaken Recht geen erkenning voor wijze waarop verschillende
discriminatiegronden in de praktijk interageren
Racisme en intersectionele onzichtbaarheid
4
