Samenvatting psychische kwetsbaarheid
Hoofdstuk 1: Inleiding
1.1 Kwetsbaarheid en veerkracht
Psychische kwetsbaarheid vs veerkracht
- Psychische kwetsbaarheid
= Een verhoogde kans om problemen te ontwikkelen bij stress
Iedereen is kwetsbaar! Continuüm
Stress = sterk bepaald door de omgeving
- Veerkracht (resilience)
= Een persoonlijkheidskenmerk dat je in staat stelt om de negatieve
effecten van stress te modereren en je mogelijkheden tot adaptatie
vergroot. Het bepaalt hoe groot de impact op jou zal zijn van stress en
tegenslagen.
Psychisch lijden vs geestelijke gezondheid
- Psychisch lijden
= Wanneer kwetsbaarheid langdurig en ernstig is of stress te hoog is
Functioneren wordt beperkt
- Geestelijke gezondheid
= Een toestand van welzijn waarin het individu zijn of haar eigen
capaciteiten realiseert, de normale spanningen van het leven aankan,
productief en vruchtbaar kan werken en in staat is om een bijdrage te
leven aan zijn of haar gemeenschap.
Meer dan alleen de afwezigheid van psychische klachten.
Van “psychopathologie” naar “psychische gezondheid”
- Psychopathologie
= De leer van de stoornissen van het psychisch functioneren.
Een richting in de wetenschap die zich bezighoudt met de aard, de
totstandkoming en de mogelijke behandelingen en voorkoming van
psychische klachten.
- Welbevinden heeft 3 componenten:
Emotioneel: subjectieve ervaring van welbevinden
Psychologisch: effectief functioneren in de zin van zelfrealisatie
Sociaal: effectief functioneren in de maatschappij
Psychisch lijden is … (niet)
- Psychisch lijden is geen identiteit (ik ben…) maar een kwetsbaarheid die
periodiek problematisch kan zijn (ik heb last van…)
- Deze kwetsbaarheid is “normaal” en in de bevolking verspreid
- Psychische lijden is gecontextualiseerd
1
,Kwetsbaarheids-stressmodel
Psychische klachten komen voort vanuit interactie tussen:
1. Onderliggende kwetsbaarheden
= Factoren die mensen gevoeliger maken, waardoor ze minder goed met
bepaalde ervaringen kunnen omgaan of er een negatieve betekenis aan
toeschrijven.
2. Persoonlijke beschermende factoren
= Factoren die mensen weerbaarder maken en ervoor zorgen dat bepaalde
ervaringen hen niet uit evenwicht brengen of voor problemen zorgen.
3. Context
= Mensen met een lage
kwetsbaarheid kunnen heel veel stressoren aan voordat ze
een vorm van psychisch lijden ervaren, en
omgekeerd.
Dynamisch kwetsbaarheids-stressmodel
Het diathese – stressmodel
2
,1.2 Visie op psychische kwetsbaarheid
Visie op psychische kwetsbaarheid: evolutie
- Medisch model en deficitdenken eco-bio-psycho-sociaal model (zie
disability studies) en burgerschapsdenken (zie orthopedagogiek)
- Genezing (doel = klachtenreductie) herstel/rehabilitatie (doel = quality
of life) (zie denkkaders)
- Behandeling van “afwijkend”/ “gestoord” gedrag bevordering
welbevinden, gezondheid en veerkracht (zie supra)
- Individuele aanpak public mental health, vermaatschappelijking van de
zorg
- Categoriaal & classificerend denken dimensioneel & transdiagnostisch
denken
- Rigide kaders evidence-based werken en eclectisch werken
- Verklaringsmodellen: slingerbeweging nature-nurture
Vermaatschappelijking van de zorg voor psychisch kwetsbare mensen
- Kwetsbare mensen een zinvolle plek geven
- Waar nodig ondersteunen (“balanced care”)
- Zo veel mogelijk geïntegreerd in de gemeenschap
Balanced care (evenwichtige zorg)
- Meer online, ambulant, mobiel
- Ziekenhuisfaciliteiten in de samenleving
- Langetermijn woonfaciliteiten in de samenleving
- Mobiele zorg wanneer nodig
- Ondersteuning van werk, opleiding, dagbesteding
- Gericht op blijvende beperkingen en acute klachten
- Respect voor rechten van de mens
Artikel 107 van de ziekenhuiswet
Meer samenwerking in zorgnetwerken
- Zorgcoördinatie, indien nodig casemanagement
Zorgcircuits: volledig GGZ-aanbod voor een specifieke
leeftijdsdoelgroep van personen met psychische problemen
- Netwerken in functie van stepped care
Stepped care is zorg bieden op die plaats en die mate dat deze
cliënt nodig heeft.
Meer participatie, patiëntgerichtheid, integratieve benadering, beddenreductie
3
, Vlaams decreet geestelijke gezondheidszorg
- Toegankelijke zorg
O.a. eerstelijnszorg
- Aanvaardbare zorg
O.a. Zelfregie – shared decision making (samen beslissen)
- Geïntegreerde zorg
O.a. naadloze zorg (bv. mantelzorg)
- Populatiegerichte acties
Public mental health perspectief
Shared decision making
- Aanpak waarin clinicus en cliënt de beste wetenschappelijke kennis delen
in een besluitvormingsproces waarbij de cliënt aangemoedigd wordt om
verschillende opties te overwegen, zijn voorkeuren te bepalen en samen
met de clinicus en eindkeuze te maken.
- 3 gesprekkenmodel
Praten over het feit dat er keuzemogelijkheid is
Praten over de opties
Praten over de beslissing of eindkeuze
Public menetal health perspeectief
- Doel = nurturing society / community of caring
- Gezondheidsdoelstellingen voor de hele gemeenschap (op dit moment in
Vlaanderen: suïcides doen dalen)
- Evolutie van “sick care” (doel = afwezigheid van symptomen) naar “health
care” (doel = mensen in staat stellen betekenisvolle doelen te stellen)
- Concreet:
• Preventie en vroegtijdige focus op kinderen en jongeren (vb. infant
mental health)
• Laagdrempelig groepsaanbod – sterke aansluiting eerste lijn
• Interventies op “vindplaatsen” (vb. scholen, jeugdbeweging,
dienstencentra)
Nieuwe zorgvisie, nieuwe zorgvormen
- Outreach
- Psychiatrische eerstelijnsteams: voor eerstelijns gezondheidsmedewerkers
4
Hoofdstuk 1: Inleiding
1.1 Kwetsbaarheid en veerkracht
Psychische kwetsbaarheid vs veerkracht
- Psychische kwetsbaarheid
= Een verhoogde kans om problemen te ontwikkelen bij stress
Iedereen is kwetsbaar! Continuüm
Stress = sterk bepaald door de omgeving
- Veerkracht (resilience)
= Een persoonlijkheidskenmerk dat je in staat stelt om de negatieve
effecten van stress te modereren en je mogelijkheden tot adaptatie
vergroot. Het bepaalt hoe groot de impact op jou zal zijn van stress en
tegenslagen.
Psychisch lijden vs geestelijke gezondheid
- Psychisch lijden
= Wanneer kwetsbaarheid langdurig en ernstig is of stress te hoog is
Functioneren wordt beperkt
- Geestelijke gezondheid
= Een toestand van welzijn waarin het individu zijn of haar eigen
capaciteiten realiseert, de normale spanningen van het leven aankan,
productief en vruchtbaar kan werken en in staat is om een bijdrage te
leven aan zijn of haar gemeenschap.
Meer dan alleen de afwezigheid van psychische klachten.
Van “psychopathologie” naar “psychische gezondheid”
- Psychopathologie
= De leer van de stoornissen van het psychisch functioneren.
Een richting in de wetenschap die zich bezighoudt met de aard, de
totstandkoming en de mogelijke behandelingen en voorkoming van
psychische klachten.
- Welbevinden heeft 3 componenten:
Emotioneel: subjectieve ervaring van welbevinden
Psychologisch: effectief functioneren in de zin van zelfrealisatie
Sociaal: effectief functioneren in de maatschappij
Psychisch lijden is … (niet)
- Psychisch lijden is geen identiteit (ik ben…) maar een kwetsbaarheid die
periodiek problematisch kan zijn (ik heb last van…)
- Deze kwetsbaarheid is “normaal” en in de bevolking verspreid
- Psychische lijden is gecontextualiseerd
1
,Kwetsbaarheids-stressmodel
Psychische klachten komen voort vanuit interactie tussen:
1. Onderliggende kwetsbaarheden
= Factoren die mensen gevoeliger maken, waardoor ze minder goed met
bepaalde ervaringen kunnen omgaan of er een negatieve betekenis aan
toeschrijven.
2. Persoonlijke beschermende factoren
= Factoren die mensen weerbaarder maken en ervoor zorgen dat bepaalde
ervaringen hen niet uit evenwicht brengen of voor problemen zorgen.
3. Context
= Mensen met een lage
kwetsbaarheid kunnen heel veel stressoren aan voordat ze
een vorm van psychisch lijden ervaren, en
omgekeerd.
Dynamisch kwetsbaarheids-stressmodel
Het diathese – stressmodel
2
,1.2 Visie op psychische kwetsbaarheid
Visie op psychische kwetsbaarheid: evolutie
- Medisch model en deficitdenken eco-bio-psycho-sociaal model (zie
disability studies) en burgerschapsdenken (zie orthopedagogiek)
- Genezing (doel = klachtenreductie) herstel/rehabilitatie (doel = quality
of life) (zie denkkaders)
- Behandeling van “afwijkend”/ “gestoord” gedrag bevordering
welbevinden, gezondheid en veerkracht (zie supra)
- Individuele aanpak public mental health, vermaatschappelijking van de
zorg
- Categoriaal & classificerend denken dimensioneel & transdiagnostisch
denken
- Rigide kaders evidence-based werken en eclectisch werken
- Verklaringsmodellen: slingerbeweging nature-nurture
Vermaatschappelijking van de zorg voor psychisch kwetsbare mensen
- Kwetsbare mensen een zinvolle plek geven
- Waar nodig ondersteunen (“balanced care”)
- Zo veel mogelijk geïntegreerd in de gemeenschap
Balanced care (evenwichtige zorg)
- Meer online, ambulant, mobiel
- Ziekenhuisfaciliteiten in de samenleving
- Langetermijn woonfaciliteiten in de samenleving
- Mobiele zorg wanneer nodig
- Ondersteuning van werk, opleiding, dagbesteding
- Gericht op blijvende beperkingen en acute klachten
- Respect voor rechten van de mens
Artikel 107 van de ziekenhuiswet
Meer samenwerking in zorgnetwerken
- Zorgcoördinatie, indien nodig casemanagement
Zorgcircuits: volledig GGZ-aanbod voor een specifieke
leeftijdsdoelgroep van personen met psychische problemen
- Netwerken in functie van stepped care
Stepped care is zorg bieden op die plaats en die mate dat deze
cliënt nodig heeft.
Meer participatie, patiëntgerichtheid, integratieve benadering, beddenreductie
3
, Vlaams decreet geestelijke gezondheidszorg
- Toegankelijke zorg
O.a. eerstelijnszorg
- Aanvaardbare zorg
O.a. Zelfregie – shared decision making (samen beslissen)
- Geïntegreerde zorg
O.a. naadloze zorg (bv. mantelzorg)
- Populatiegerichte acties
Public mental health perspectief
Shared decision making
- Aanpak waarin clinicus en cliënt de beste wetenschappelijke kennis delen
in een besluitvormingsproces waarbij de cliënt aangemoedigd wordt om
verschillende opties te overwegen, zijn voorkeuren te bepalen en samen
met de clinicus en eindkeuze te maken.
- 3 gesprekkenmodel
Praten over het feit dat er keuzemogelijkheid is
Praten over de opties
Praten over de beslissing of eindkeuze
Public menetal health perspeectief
- Doel = nurturing society / community of caring
- Gezondheidsdoelstellingen voor de hele gemeenschap (op dit moment in
Vlaanderen: suïcides doen dalen)
- Evolutie van “sick care” (doel = afwezigheid van symptomen) naar “health
care” (doel = mensen in staat stellen betekenisvolle doelen te stellen)
- Concreet:
• Preventie en vroegtijdige focus op kinderen en jongeren (vb. infant
mental health)
• Laagdrempelig groepsaanbod – sterke aansluiting eerste lijn
• Interventies op “vindplaatsen” (vb. scholen, jeugdbeweging,
dienstencentra)
Nieuwe zorgvisie, nieuwe zorgvormen
- Outreach
- Psychiatrische eerstelijnsteams: voor eerstelijns gezondheidsmedewerkers
4
