DEEL 1: INLEIDING TOT HET RECHT
H1 ALGEMENE INLEIDING
1 VERANTWOORDING
Het recht is een zaak van alle burgers, en er wordt verondersteld dat iedereen de wet kent.
==> Daarom wordt dagelijks het Belgisch staatsblad gepubliceerd.
Verschil tussen recht en andere normenstelsels.
Normen zoals moraal en godsdienst maken niet noodzakelijk deel uit van het rechtssysteem, al
kunnen ze elkaar beïnvloeden.
- Moraal = geheel van normen die de bedrijvigheid van de individuele mens beheersen, en
hem leiden naar geestelijk welzijn
o Gericht op het individu, niet op de maatschappij
o Sanctie: een slecht geweten
o Overlap met recht: sommige normen zijn zowel juridisch als moreel, zoals het
verbod op doden.
- Godsdienst = gericht op de eeuwige zaligheid van de mens
o Religie beïnvloedt het recht wel (vb. zondag = rustdag)
o Recht is in principe neutraal tegenover religie, maar wordt soms indirect beïnvloedt.
Door de tijd heen zijn elementen van moraal en godsdienst in het recht doorgedrongen.
2 HET BEGRIP RECHT
Bij de studie van het recht onderscheiden we:
- Objectief recht: Het geheel van rechtsregels dat algemeen geldt.
- Subjectief recht: Individuele rechten, zoals het recht om iets te eisen (‘ik heb het recht
om...”)
Kenmerken van het objectief recht:
- Algemeen geldende (Rechtsregels bevatten gedragsvoorschriften en normen:)
o Verbodsbepalingen: bijvoorbeeld het verbod op stelen
o Gebodsbepalingen: bijvoorbeeld verplichte verzekeringen
o Toelatingsnormen: bijvoorbeeld het verkrijgen van een bouwvergunning
o Organieke regels: regels die processen organiseren, zoals gerechtelijke procedures.
o Dwingend recht: regels waar niet van afgeweken mag worden.
o Aanvullend recht: regels die gelden als er geen afwijkende afspraken zijn gemaakt.
o Algemene normen: toepasbaar op iedereen.
o Individuele normen: gericht op specifieke situaties of personen.
Regels zijn afdwingbaar. Niet-naleving kan leiden tot sancties.
DWINGEND RECHT VS. AANVULLEND RECHT
,- Dwingend recht = Rechtsregels die voor iedereen gelden en waarvan niet mag worden
afgeweken. Niet-naleving leidt tot sancties.
o Openbare orde = Beschermen de maatschappij, bijvoorbeeld het verbod op stelen.
o Goede zeden: Beschermen morele waarden, zoals het verbod op openbare
dronkenschap.
o Ter bescherming van de zwakken = Beschermen kwetsbare groepen, zoals
huurders of werknemers.
- Aanvullend recht = Regels die gelden wanneer partijen geen afwijkende afspraken maken.
o Vb. Volgens de wet moet je pas betalen als je het goed hebt ontvangen, tenzij anders
afgesproken (zoals een voorschot bij het bestellen van een auto).
ALGEMENE NORMEN VS. INDIVIDUELE NORMEN
- Algemene normen = Van toepassing op iedereen die zich in eenzelfde situatie bevindt. (vb.
huurrecht, arbeidsrecht)
- Individuele normen = Toepasbaar op specifieke personen of groepen. (vb.
onschendbaarheid koning)
DOOR DE STAAT OPGELEGDE OF ONTVANGEN EN BEKRACHTIGDE NORMEN
Staat = Een entiteit die beschikt over een bevolking (inwoners), een grondgebied (gebied
waarover de staat gezag uitoefent) en een regering (gezagsinstantie die wetten uitvoert
en naleving afdwingt) die gezag uitoefent en die bovendien soeverein en onafhankelijk is.
- Wetgevende macht: maakt wetten
- Uitvoerende macht: voert wetten uit
- Rechterlijke macht: oordeelt over geschillen en past wetten toe
REGELS KUNNEN OP VERSCHILLENDE NIVEAUS UITGEVAARDIGD WORDEN: `
- Federaal niveau: Bevoegdheid voor heel België.
- Gewesten en gemeenschappen: Regelen specifieke bevoegdheden (zoals taal/economie).
- Provincies: Regionale bevoegdheden.
- Gemeenten: Lokale bevoegdheden (vb. gemeentebelastingen).
NORMEN ONTSTAAN DOOR RECHTSSUBJECTEN ZELF:
Gewoonterecht: Recht gebaseerd op:
- Herhaald gedrag: Het consistent toepassen van een bepaalde praktijk.
- Sanctie: Erkenning of afdwinging door een rechtsinstantie.
Rechtspraak: Rechters kunnen rechtsregels creëren via vonnissen of arresten, vooral bij
interpretatie van de wet.
2 INLEIDINGEN VAN HET RECHT
1 ALGEMEEN
,Het recht kent een grote verscheidenheid van regels. Elke rechtstak heeft ook een aantal eigen
principes. Een bewijs daarvan zijn onder meer de verschillende soorten rechtbanken die elk
hun specialiteit hebben. Een indeling van het objectief recht dringt zich dan ook op.
2 PRIVAAT – PUBLIEKRECHT
- Privaat recht = Richt zich op private belangen en regelt de verhouding tussen burgers
onderling.
o Burgerlijk recht (= Het 'gemeen' privaatrecht dat voor alle burgers geldt.)
Personenrecht: Regelt de status en rechten van personen.
Goederenrecht: Beheert de relaties tussen personen en goederen.
Familierecht: Gaat over familiale relaties, zoals huwelijk en afstamming.
Familiaal vermogensrecht: Regelt de verdeling van goederen binnen
families, zoals erfenissen.
Verbintenissenrecht: Behandelt contracten en verplichtingen tussen
partijen.
o Internationaal privaatrecht (IPR): Regelt grensoverschrijdende gevallen en
bepaalt de bevoegdheid van de Belgische rechters en welk recht van toepassing is.
- Publiek recht = Richt zich op de algemene belangen Het regelt de inrichting, werking en
onderlinge verhoudingen van overheidsorganen. De relatie tussen de overheid en burgers,
waarbij het openbaar gezag centraal staat.
o Grondwettelijk recht: De basisregels van de staat en de rechten van burgers.
o Bestuursrecht (administratief recht): Regelt het functioneren van de overheid en
haar diensten.
o Onderwijsrecht: Richt zich op regelgeving binnen het onderwijs.
o Strafrecht:
Materieel strafrecht: Bepaalt welke gedragingen strafbaar zijn.
Formeel strafprocesrecht: Regelt hoe strafrecht wordt toegepast in de
praktijk.
o Socialezekerheidsrecht: Zorgt voor collectieve verzekeringen en ondersteuning.
o Fiscaal recht: Behandelt belastingwetgeving.
- Gemengde rechtstakken = Sommige rechtstakken bevatten zowel private als publieke
elementen:
o Ondernemings- en economisch recht: Combinatie van commerciële regels en
publieke regulering.
o Vennootschapsrecht: Regelt zowel de interne werking van vennootschappen als de
publieke verplichtingen.
o Gerechtelijk recht: Combinatie van burgerlijk procesrecht en publiek toezicht op
het gerechtelijk apparaat.
o Sociaal recht:
Arbeidsrecht: Private afspraken tussen werkgevers en werknemers.
Socialezekerheidsrecht: Publieke regelingen voor sociale bescherming.
, o Burgerlijk procesrecht: Regelt de procedure voor de uitoefening van
privaatrechtelijke geschillen, maar onder toezicht van de rechterlijke macht.
3 SUPRANATIONAAL RECHT VS. NATIONAALRECHT
Internationaal publiekrecht (volkenrecht) regelt de verhoudingen tussen staten en andere
internationale rechtssubjecten, evenals de structuur en bevoegdheden van internationale
organisaties (bijv. verdragen, Europees recht).
Nationaal recht = rechtsregels die tot stand komen door federale overheid, gemeenschappen,
gewesten, provincies en gemeenten.
H1 ALGEMENE INLEIDING
1 VERANTWOORDING
Het recht is een zaak van alle burgers, en er wordt verondersteld dat iedereen de wet kent.
==> Daarom wordt dagelijks het Belgisch staatsblad gepubliceerd.
Verschil tussen recht en andere normenstelsels.
Normen zoals moraal en godsdienst maken niet noodzakelijk deel uit van het rechtssysteem, al
kunnen ze elkaar beïnvloeden.
- Moraal = geheel van normen die de bedrijvigheid van de individuele mens beheersen, en
hem leiden naar geestelijk welzijn
o Gericht op het individu, niet op de maatschappij
o Sanctie: een slecht geweten
o Overlap met recht: sommige normen zijn zowel juridisch als moreel, zoals het
verbod op doden.
- Godsdienst = gericht op de eeuwige zaligheid van de mens
o Religie beïnvloedt het recht wel (vb. zondag = rustdag)
o Recht is in principe neutraal tegenover religie, maar wordt soms indirect beïnvloedt.
Door de tijd heen zijn elementen van moraal en godsdienst in het recht doorgedrongen.
2 HET BEGRIP RECHT
Bij de studie van het recht onderscheiden we:
- Objectief recht: Het geheel van rechtsregels dat algemeen geldt.
- Subjectief recht: Individuele rechten, zoals het recht om iets te eisen (‘ik heb het recht
om...”)
Kenmerken van het objectief recht:
- Algemeen geldende (Rechtsregels bevatten gedragsvoorschriften en normen:)
o Verbodsbepalingen: bijvoorbeeld het verbod op stelen
o Gebodsbepalingen: bijvoorbeeld verplichte verzekeringen
o Toelatingsnormen: bijvoorbeeld het verkrijgen van een bouwvergunning
o Organieke regels: regels die processen organiseren, zoals gerechtelijke procedures.
o Dwingend recht: regels waar niet van afgeweken mag worden.
o Aanvullend recht: regels die gelden als er geen afwijkende afspraken zijn gemaakt.
o Algemene normen: toepasbaar op iedereen.
o Individuele normen: gericht op specifieke situaties of personen.
Regels zijn afdwingbaar. Niet-naleving kan leiden tot sancties.
DWINGEND RECHT VS. AANVULLEND RECHT
,- Dwingend recht = Rechtsregels die voor iedereen gelden en waarvan niet mag worden
afgeweken. Niet-naleving leidt tot sancties.
o Openbare orde = Beschermen de maatschappij, bijvoorbeeld het verbod op stelen.
o Goede zeden: Beschermen morele waarden, zoals het verbod op openbare
dronkenschap.
o Ter bescherming van de zwakken = Beschermen kwetsbare groepen, zoals
huurders of werknemers.
- Aanvullend recht = Regels die gelden wanneer partijen geen afwijkende afspraken maken.
o Vb. Volgens de wet moet je pas betalen als je het goed hebt ontvangen, tenzij anders
afgesproken (zoals een voorschot bij het bestellen van een auto).
ALGEMENE NORMEN VS. INDIVIDUELE NORMEN
- Algemene normen = Van toepassing op iedereen die zich in eenzelfde situatie bevindt. (vb.
huurrecht, arbeidsrecht)
- Individuele normen = Toepasbaar op specifieke personen of groepen. (vb.
onschendbaarheid koning)
DOOR DE STAAT OPGELEGDE OF ONTVANGEN EN BEKRACHTIGDE NORMEN
Staat = Een entiteit die beschikt over een bevolking (inwoners), een grondgebied (gebied
waarover de staat gezag uitoefent) en een regering (gezagsinstantie die wetten uitvoert
en naleving afdwingt) die gezag uitoefent en die bovendien soeverein en onafhankelijk is.
- Wetgevende macht: maakt wetten
- Uitvoerende macht: voert wetten uit
- Rechterlijke macht: oordeelt over geschillen en past wetten toe
REGELS KUNNEN OP VERSCHILLENDE NIVEAUS UITGEVAARDIGD WORDEN: `
- Federaal niveau: Bevoegdheid voor heel België.
- Gewesten en gemeenschappen: Regelen specifieke bevoegdheden (zoals taal/economie).
- Provincies: Regionale bevoegdheden.
- Gemeenten: Lokale bevoegdheden (vb. gemeentebelastingen).
NORMEN ONTSTAAN DOOR RECHTSSUBJECTEN ZELF:
Gewoonterecht: Recht gebaseerd op:
- Herhaald gedrag: Het consistent toepassen van een bepaalde praktijk.
- Sanctie: Erkenning of afdwinging door een rechtsinstantie.
Rechtspraak: Rechters kunnen rechtsregels creëren via vonnissen of arresten, vooral bij
interpretatie van de wet.
2 INLEIDINGEN VAN HET RECHT
1 ALGEMEEN
,Het recht kent een grote verscheidenheid van regels. Elke rechtstak heeft ook een aantal eigen
principes. Een bewijs daarvan zijn onder meer de verschillende soorten rechtbanken die elk
hun specialiteit hebben. Een indeling van het objectief recht dringt zich dan ook op.
2 PRIVAAT – PUBLIEKRECHT
- Privaat recht = Richt zich op private belangen en regelt de verhouding tussen burgers
onderling.
o Burgerlijk recht (= Het 'gemeen' privaatrecht dat voor alle burgers geldt.)
Personenrecht: Regelt de status en rechten van personen.
Goederenrecht: Beheert de relaties tussen personen en goederen.
Familierecht: Gaat over familiale relaties, zoals huwelijk en afstamming.
Familiaal vermogensrecht: Regelt de verdeling van goederen binnen
families, zoals erfenissen.
Verbintenissenrecht: Behandelt contracten en verplichtingen tussen
partijen.
o Internationaal privaatrecht (IPR): Regelt grensoverschrijdende gevallen en
bepaalt de bevoegdheid van de Belgische rechters en welk recht van toepassing is.
- Publiek recht = Richt zich op de algemene belangen Het regelt de inrichting, werking en
onderlinge verhoudingen van overheidsorganen. De relatie tussen de overheid en burgers,
waarbij het openbaar gezag centraal staat.
o Grondwettelijk recht: De basisregels van de staat en de rechten van burgers.
o Bestuursrecht (administratief recht): Regelt het functioneren van de overheid en
haar diensten.
o Onderwijsrecht: Richt zich op regelgeving binnen het onderwijs.
o Strafrecht:
Materieel strafrecht: Bepaalt welke gedragingen strafbaar zijn.
Formeel strafprocesrecht: Regelt hoe strafrecht wordt toegepast in de
praktijk.
o Socialezekerheidsrecht: Zorgt voor collectieve verzekeringen en ondersteuning.
o Fiscaal recht: Behandelt belastingwetgeving.
- Gemengde rechtstakken = Sommige rechtstakken bevatten zowel private als publieke
elementen:
o Ondernemings- en economisch recht: Combinatie van commerciële regels en
publieke regulering.
o Vennootschapsrecht: Regelt zowel de interne werking van vennootschappen als de
publieke verplichtingen.
o Gerechtelijk recht: Combinatie van burgerlijk procesrecht en publiek toezicht op
het gerechtelijk apparaat.
o Sociaal recht:
Arbeidsrecht: Private afspraken tussen werkgevers en werknemers.
Socialezekerheidsrecht: Publieke regelingen voor sociale bescherming.
, o Burgerlijk procesrecht: Regelt de procedure voor de uitoefening van
privaatrechtelijke geschillen, maar onder toezicht van de rechterlijke macht.
3 SUPRANATIONAAL RECHT VS. NATIONAALRECHT
Internationaal publiekrecht (volkenrecht) regelt de verhoudingen tussen staten en andere
internationale rechtssubjecten, evenals de structuur en bevoegdheden van internationale
organisaties (bijv. verdragen, Europees recht).
Nationaal recht = rechtsregels die tot stand komen door federale overheid, gemeenschappen,
gewesten, provincies en gemeenten.
