GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
Prof. Andreas Von Leopoldt
GEMAAKT DOOR BO VAN OVERBEKE DE COCK
1
,LES 1: INLEIDING
GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE ALS WETENSCHAPSGEBIED
Studie: wat is het belangrijkste in je leven?
• 2000 volwassenen random sample
• Survey over 1 maand periode
• Zowel goede als slechte dingen toegelaten
• Resultaten:
o Eigen gezondheid
o Gezondheid van mensen die belangrijk zijn voor jou
Meest belangrijke effecten van langdurige ziekte:
DEFINITIE GEZONDHEID
Etymologie van gezond = geheel, actief, energiek
Etymologie van health = state of harmony, balance, equilbirium
Volgens WHO (1948): a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the abscence
of disease or infirmity.
Je kan je mentaal slecht voelen terwijl je fysiek wel in orde bent
Je kan je mentaal goed voelen terwijl je fysiek niet in orde bent
DEFINITIE GEDRAG
Gedrag = anything that an organism does involving action in response to stimulation
The response of an individual, group, or species to its environment
Gedrag en observatie van gedrag is heel belangrijk in gezondheidspsychologie (bv rapportage van symptomen).
DEFINITIE PSYCHOLOGIE
Belangrijke deeldiscipline: experimentele psychofysiologie en gedragsneurowetenschappen
The application of the principles of biology, to the study of physiological, genetic, and
developmental mechanisms of behavior in human and non-human animals
2
,GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
Primaire focus van gezondheidspsychologie: problemen die zich voordoen als lichamelijke klachten in
tegenstelling tot problemen die zich beperken tot emotionele of mentale gezondheid
Het gaat hier over het lichaam en niet de ziekten zelf!
Doelgroepen van gezondheidspsychologie:
• Gezonde mensen (ten behoeve van gezondheidsbevordering en ziektepreventie: hoe kan dit zo blijven
en hoe kunnen we ziekte voorkomen?)
• Mensen met verhoogd risico op ziekte (genetische dragers, risicovol gedrag)
• Mensen met acute gezondheidsproblemen of complexe zorgbehoeften (bv astma)
• Mensen met chronische ziekten
De correlatie tussen het hebben van ziekten en klachten is zeer laag: factoren die maken dat sommige mensen
met een ziekte heel veel klachten hebben en andere mensen weinig, terwijl onderliggende ziekte blijft
hetzelfde.
Persoonlijke benadering nodig
Definitie gezondheidspsychologie volgens APA:
• The aggregate of the special educational, scientific, professional contributions of
• The discipline of psychology to the
o Promotion of health (lifestyle changes)
o Maintenance of health (lifestyle changes)
o Prevention of illness (affect – cognition – behavior symptoms)
o Treatment of illness (affect – cognition – behavior symptoms)
o Identification of etiological factors (cohort studies, experiments) => groepen van mensen
langdurig opvolgen
• And analysis of improvement of the health care system (program evaluation health
economics/quality of life)
INTERNATIONAL CLASSIFICATION OF FUNCTIONING, DISABILITY AND HEALTH
Bedoeling van classificatie = gestandaardiseerde taal om gezondheidsdomeinen te classificeren en beschrijven
Common frame work
3
, Body structure and function: bepaalde limitatie in het organisme
• Gebroken been
Activity: welke lichamelijke activiteiten kan je met dit letsel niet doen?
• Zwemmen, stappen
Participatie: waaraan kan je met dit letsel niet meer deelnemen?
• Niet meer fysiek naar de les komen, geen boodschappen meer kunnen doen
Environmental factors: factoren uit de omgeving die meespelen
• Al dan niet vrienden hebben die je helpen met boodschappen doen
Personal factors: cognities etc
• Het heel vervelend vinden dat je je been gebroken hebt of net eerder optimistisch zijn
BEHAVIORAL MEDICINE: GEDRAGSGENEESKUNDE
Gedragsgeneeskunde = het interdisciplinaire veld dat zich bezighoudt met de ontwikkeling en integratie van
gedrags- en biomedische wetenschappelijke kennis en technieken die relevant zijn voor gezondheid en ziekte,
en de toepassing van deze kennis en technieken op preventie, diagnose, behandeling en revalidatie.
Oorsprong ligt anders dan bij gewone geneeskunde, maar tegenwoordig wel veel overlap
Ligt dicht bij gezondheidspsychologie, maar dan iets meer vanuit gezondheidssector
Steeds meer belangstelling vanuit de geneeskunde voor psychologische factoren
LICHAAM EN GEEST: EEN KORTE GESCHIEDENIS
BIOMEDISCH MODEL
Het biomedisch model is een traditioneel model in de geneeskunde dat de dag van vandaag nog het meest
overheersend is.
Idee: als iemand lichamelijke klacht heeft, moet hier een biologische reden voor zijn
17e eeuw: René Descartes (filosoof, mathematicus, natuurwetenschapper)
Pijn = reflex van brein, veroorzaakt door lichamelijke letsel
Reflexen werden toen gebruikt om veel verschillende zaken te verklaren
Dualisme tussen lichaam en geest: mind-body problem
In het biomedisch model gaat men ervan uit dat klachten alleen een biologische oorzaak hebben:
Dit model krijgt wel heel wat kritiek:
4
Prof. Andreas Von Leopoldt
GEMAAKT DOOR BO VAN OVERBEKE DE COCK
1
,LES 1: INLEIDING
GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE ALS WETENSCHAPSGEBIED
Studie: wat is het belangrijkste in je leven?
• 2000 volwassenen random sample
• Survey over 1 maand periode
• Zowel goede als slechte dingen toegelaten
• Resultaten:
o Eigen gezondheid
o Gezondheid van mensen die belangrijk zijn voor jou
Meest belangrijke effecten van langdurige ziekte:
DEFINITIE GEZONDHEID
Etymologie van gezond = geheel, actief, energiek
Etymologie van health = state of harmony, balance, equilbirium
Volgens WHO (1948): a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the abscence
of disease or infirmity.
Je kan je mentaal slecht voelen terwijl je fysiek wel in orde bent
Je kan je mentaal goed voelen terwijl je fysiek niet in orde bent
DEFINITIE GEDRAG
Gedrag = anything that an organism does involving action in response to stimulation
The response of an individual, group, or species to its environment
Gedrag en observatie van gedrag is heel belangrijk in gezondheidspsychologie (bv rapportage van symptomen).
DEFINITIE PSYCHOLOGIE
Belangrijke deeldiscipline: experimentele psychofysiologie en gedragsneurowetenschappen
The application of the principles of biology, to the study of physiological, genetic, and
developmental mechanisms of behavior in human and non-human animals
2
,GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
Primaire focus van gezondheidspsychologie: problemen die zich voordoen als lichamelijke klachten in
tegenstelling tot problemen die zich beperken tot emotionele of mentale gezondheid
Het gaat hier over het lichaam en niet de ziekten zelf!
Doelgroepen van gezondheidspsychologie:
• Gezonde mensen (ten behoeve van gezondheidsbevordering en ziektepreventie: hoe kan dit zo blijven
en hoe kunnen we ziekte voorkomen?)
• Mensen met verhoogd risico op ziekte (genetische dragers, risicovol gedrag)
• Mensen met acute gezondheidsproblemen of complexe zorgbehoeften (bv astma)
• Mensen met chronische ziekten
De correlatie tussen het hebben van ziekten en klachten is zeer laag: factoren die maken dat sommige mensen
met een ziekte heel veel klachten hebben en andere mensen weinig, terwijl onderliggende ziekte blijft
hetzelfde.
Persoonlijke benadering nodig
Definitie gezondheidspsychologie volgens APA:
• The aggregate of the special educational, scientific, professional contributions of
• The discipline of psychology to the
o Promotion of health (lifestyle changes)
o Maintenance of health (lifestyle changes)
o Prevention of illness (affect – cognition – behavior symptoms)
o Treatment of illness (affect – cognition – behavior symptoms)
o Identification of etiological factors (cohort studies, experiments) => groepen van mensen
langdurig opvolgen
• And analysis of improvement of the health care system (program evaluation health
economics/quality of life)
INTERNATIONAL CLASSIFICATION OF FUNCTIONING, DISABILITY AND HEALTH
Bedoeling van classificatie = gestandaardiseerde taal om gezondheidsdomeinen te classificeren en beschrijven
Common frame work
3
, Body structure and function: bepaalde limitatie in het organisme
• Gebroken been
Activity: welke lichamelijke activiteiten kan je met dit letsel niet doen?
• Zwemmen, stappen
Participatie: waaraan kan je met dit letsel niet meer deelnemen?
• Niet meer fysiek naar de les komen, geen boodschappen meer kunnen doen
Environmental factors: factoren uit de omgeving die meespelen
• Al dan niet vrienden hebben die je helpen met boodschappen doen
Personal factors: cognities etc
• Het heel vervelend vinden dat je je been gebroken hebt of net eerder optimistisch zijn
BEHAVIORAL MEDICINE: GEDRAGSGENEESKUNDE
Gedragsgeneeskunde = het interdisciplinaire veld dat zich bezighoudt met de ontwikkeling en integratie van
gedrags- en biomedische wetenschappelijke kennis en technieken die relevant zijn voor gezondheid en ziekte,
en de toepassing van deze kennis en technieken op preventie, diagnose, behandeling en revalidatie.
Oorsprong ligt anders dan bij gewone geneeskunde, maar tegenwoordig wel veel overlap
Ligt dicht bij gezondheidspsychologie, maar dan iets meer vanuit gezondheidssector
Steeds meer belangstelling vanuit de geneeskunde voor psychologische factoren
LICHAAM EN GEEST: EEN KORTE GESCHIEDENIS
BIOMEDISCH MODEL
Het biomedisch model is een traditioneel model in de geneeskunde dat de dag van vandaag nog het meest
overheersend is.
Idee: als iemand lichamelijke klacht heeft, moet hier een biologische reden voor zijn
17e eeuw: René Descartes (filosoof, mathematicus, natuurwetenschapper)
Pijn = reflex van brein, veroorzaakt door lichamelijke letsel
Reflexen werden toen gebruikt om veel verschillende zaken te verklaren
Dualisme tussen lichaam en geest: mind-body problem
In het biomedisch model gaat men ervan uit dat klachten alleen een biologische oorzaak hebben:
Dit model krijgt wel heel wat kritiek:
4
