ECONOMIE B
Studiepunten: 5
HOOFDSTUK 18 TABLE OF CONTENTS
INLEIDING ................................................................................................................................................................................ 5
HOOFDSTUK 19 MEDEDINGINGSBELEID (HERHALING) .......................................................................................................... 9
19.1 MARKTMACHT....................................................................................................................................................................... 9
HOOFDSTUK 20 EXTERNE EFFECTEN.....................................................................................................................................10
20.1 NEGATIEVE EXTERNE EFFECTEN ............................................................................................................................................... 10
20.2 POSITIEVE EXTERNE EFFECTEN ................................................................................................................................................. 20
20.3 ALTERNATIEVE MANIEREN OM EXTERNALITEITEN OP TE LOSSEN ...................................................................................................... 22
20.3.1 Morele normen, sociale normen, vrijwilligers en liefdadigheid .............................................................................. 22
20.3.2 Industrieel beleid .................................................................................................................................................... 22
20.3.3 Coase theorema...................................................................................................................................................... 23
20.4 INTERNALITEITEN.................................................................................................................................................................. 24
20.4.1 Merite en demeritegoederen.................................................................................................................................. 24
HOOFDSTUK 21 PUBLIEKE GOEDEREN EN GEMEENSCHAPPELIJKE BRONNEN .......................................................................25
21.1 VIER SOORTEN GOEDEREN EN DIENSTEN .................................................................................................................................... 25
21.1.1 Twee kenmerken van goederen.............................................................................................................................. 25
21.1.2 Soorten goederen ................................................................................................................................................... 25
21.2 PUBLIEKE GOEDEREN............................................................................................................................................................. 25
21.2.1 Vrijbuiters en de financiering van publieke goederen ............................................................................................ 26
21.2.2 Kosteneffeciviteitsanalyse ...................................................................................................................................... 29
21.3 GEMEENSCHAPPELIJKE BRONNEN ............................................................................................................................................ 36
21.3.1 De bijdrage van Elinor Ostrom................................................................................................................................ 38
HOOFDSTUK 22 OVERHEIDSFINANCIËN ...............................................................................................................................38
22.1 INLEIDING ........................................................................................................................................................................... 38
22.2 ONTVANGSTEN EN UITGAVEN ................................................................................................................................................. 39
22.3 DE GROEIENDE OVERHEID ...................................................................................................................................................... 39
22.4 IS DE OVERHEID TE GROOT? .................................................................................................................................................... 40
22.4.1 De wet van Wagner ................................................................................................................................................ 40
22.4.2 De wet van Baumol ................................................................................................................................................ 40
22.4.3 Pal of Ratchet effect ............................................................................................................................................... 41
HOOFDSTUK 23 GEVOLGEN VAN BELEIDSINSTRUMENTEN ...................................................................................................41
23.1 INDIRECTE BELASTINGEN EN SUBSIDIES ...................................................................................................................................... 41
23.1.1 Belasting op het aanbod......................................................................................................................................... 42
23.1.2 Belasting op de vraag ............................................................................................................................................. 44
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 1
, 23.1.3 Subsidie aan de producent ..................................................................................................................................... 46
23.1.4 Subsidie aan de Consument .................................................................................................................................... 47
23.2 PRIJSINTERVENTIES ............................................................................................................................................................... 47
23.2.1 Maximumprijs of prijsplafond ................................................................................................................................ 48
23.2.2 Minimumprijzen of prijsbodem .............................................................................................................................. 48
23.3 QUOTA .............................................................................................................................................................................. 49
HOOFDSTUK 24 PUBLIEKE EN SOCIALE KEUZE ......................................................................................................................50
24.1 PUBLIEKE KEUZE ................................................................................................................................................................... 50
24.1.1 Normatieve welvaartstheorie ................................................................................................................................. 50
24.1.2 Publieke keuzetheorie ............................................................................................................................................. 50
24.1.3 Verkiezingen en onmogelijkheidstheorema van Arrow .......................................................................................... 52
24.1.4 Theorie van de mediaankiezer ................................................................................................................................ 54
24.1.5 De budgetmaximaliserende ambtenaar van een overheidsdienst (Niskanen) ....................................................... 55
24.1.6 De Omzetmaximaliserende manager van een overheidsbedrijf ............................................................................. 55
HOOFDSTUK 25 ONGELIJKHEID EN HERVERDELING ..............................................................................................................56
25.1 BEOORDELING VAN ONGELIJKHEID ........................................................................................................................................... 56
25.1.1 Inleiding .................................................................................................................................................................. 56
25.2 HOE ONGELIJKHEID METEN? ................................................................................................................................................... 61
25.3 ARMOEDE........................................................................................................................................................................... 66
25.4 HERVERDELINGSBELEID.......................................................................................................................................................... 67
INTRODUCTIE: RUSLAND VERSUS OEKRAÏNE ...........................................................................................................................70
VAN MICRO-ECONOMIE NAAR MACRO-ECONOMIE.................................................................................................................72
HOOFDSTUK 26 BESCHRIJVENDE MACRO-ECONOMIE ..........................................................................................................79
26.1 INTRODUCTIE ...................................................................................................................................................................... 79
26.2 DE ECONOMISCHE KRINGLOOP ................................................................................................................................................ 80
26.3 BRUTO BINNENLANDS PRODUCT (BBP).................................................................................................................................... 81
26.4 VAN PRODUCT NAAR INKOMEN (BNI) ...................................................................................................................................... 83
26.5 VAN INKOMEN NAAR LEKKEN EN INJECTIES ................................................................................................................................ 84
26.6 GEBRUIK VAN HET BBP ......................................................................................................................................................... 86
26.7 INFLATIE ............................................................................................................................................................................. 91
26.8 KRITIEKEN OP HET BBP ......................................................................................................................................................... 95
HOOFDSTUK 27 CONJUNCTUUR ...........................................................................................................................................96
27.1 CIJFERMATERIAAL INTERPRETEREN ........................................................................................................................................... 96
27.2 RECESSIE EN CONJUNCTUUR ................................................................................................................................................... 97
27.3 CONJUNCTUURSSTUDIE ....................................................................................................................................................... 100
27.4 EEN ANALYSEKADER: AGGREGATIEVE VRAAG EN AANBOD - VRAAGZIJDE EN AANBODZIJDE ................................................................. 102
HOOFDSTUK 28 GELD ........................................................................................................................................................105
28.1 DE FUNCTIES VAN GELD ....................................................................................................................................................... 105
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 2
, 28.2 GOEDERENGELD ................................................................................................................................................................. 107
28.3 VAN GOEDERENGELD NAAR PAPIERGELD ................................................................................................................................. 108
28.4 GELDCREATIE .................................................................................................................................................................... 110
28.5 DE INTRESTVOET ................................................................................................................................................................ 116
28.6 GELDVRAAG EN AANBOD ..................................................................................................................................................... 119
HOOFDSTUK 29 MONETAIR BELEID ....................................................................................................................................121
29.1 REGELEN VAN EEN THERMOSTAAT ......................................................................................................................................... 122
29.2 ARGUMENTEN VOOR EEN ONAFHANKELIJKE CENTRALE BANK ....................................................................................................... 124
29.3 CONVENTIONEEL MONETAIR BELEID VAN DE ECB ...................................................................................................................... 125
29.4 CRISIS EN ONCONVENTIONEEL MONETAIR BELEID ...................................................................................................................... 129
29.5 ZULLEN DEZE INTERVENTIES TOT (HYPER)INFLATIE LEIDEN? ......................................................................................................... 135
29.6 VERSCHILLEN MET HET MONETAIR BELEID VAN DE FED (VS) ....................................................................................................... 136
HOOFDSTUK 30 ARBEID .....................................................................................................................................................137
30.1 INLEID .............................................................................................................................................................................. 137
30.2 VRAAG EN AANBOD VAN ARBEID: COMPETITIEF MODEL .............................................................................................................. 140
30.3 MEER REALISTISCH MODEL: LOONONDERLANDELINGEN .............................................................................................................. 144
30.4 WERKLOOSHEID ................................................................................................................................................................. 148
HOOFDSTUK 31 INLEIDING MACRO-ECONOMISCH MODEL ................................................................................................149
31.1 ASSUMPTIES EN MODELLEN .................................................................................................................................................. 149
31.2 MODELOPBOUW ................................................................................................................................................................ 150
HOOFDSTUK 32 VRAAGZIJDE REËEL ...................................................................................................................................151
32.1 GELOSTEN ECONOMIE ZONDER OVERHEID ............................................................................................................................... 152
32.2 GESLOTEN ECONOMIE MET OVERHEID .................................................................................................................................... 159
32.3 OPEN ECONOMIE MET OVERHEID ........................................................................................................................................... 162
32.4 ALGEMENE EVALUATIE ........................................................................................................................................................ 164
HOOFDSTUK 33 VRAAGZIJDE REËEL EN MONETAIR ............................................................................................................165
33.1 DE AGGREGATIEVE VRAAG EN DE INTREST ................................................................................................................................ 165
HOOFDSTUK 34 VRAAGZIJDE EN AANBODZIJDE .................................................................................................................170
34.1 AGGREGATIEVE VRAAG ........................................................................................................................................................ 170
34.2 AGGREGATIEF AANBOD ....................................................................................................................................................... 170
34.3 AGGREGATIEVE VRAAG EN AGGREGATIEF AANBOD .................................................................................................................... 172
34.4 SCHOKKEN ........................................................................................................................................................................ 172
HOOFDSTUK 35 BUDGETTAIR BELEID .................................................................................................................................179
35.1 MOET DE OVERHEID STABILISEREN? ....................................................................................................................................... 179
35.2 HOE STABILISEERT DE OVERHEID? .......................................................................................................................................... 180
35.3 PROCYCLISCH EN ANTICYCLISCH ............................................................................................................................................. 180
HOOFDSTUK 36 KAPITAAL .................................................................................................................................................181
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 3
, 36.1 INLEIDING ......................................................................................................................................................................... 181
36.2 KAPITAALVORMEN EN WAARDERING ...................................................................................................................................... 182
36.3 VERMOGENSMARKT............................................................................................................................................................ 185
36.4 FINANCIËLE PRODUCTEN ...................................................................................................................................................... 185
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 4
,INLEIDING
→ drie grote taken van de overheid:
Marktfaling (H18 – H19 – H20)
1
Overheidsfaling (H22)
Allocatie
Belastingen (H7 – H23)
2
Ongelijkheid en herverdeling (H21)
Distributie
3
Stabilisatie
PUBLIEKE ECONOMIE
Stel: geen overheid/staat
⟹ ongereguleerde economie / natuurlijke anarchie
Speler 1
ü Geen eigendomsrechten
Boer Viking
ü Geen contractwetgeving
ü Geen rechtshandhaving Boer 10 , 10 -2 , 12
Speler
2
Speltheorie analyse ter illustratie: Viking 12 , -2 0,0
ü Stel er zijn twee individuen (spelers)
ü Er zijn twee carrièrepaden (strategieën)
o Boer worden: werken levert pay-off van 12 maar kost 2 inspanning NASH-evenwicht
o Viking worden: steel het werk van de andere
ü Minimale staat ⟹ verbetering voor alle twee (paretoverbetering)
Paretoverbetering = een verandering die ertoe leidt dat de welvaart (het nut) van minstens één individu
toeneemt zonder dat de welvaart van iemand anders afneemt.
Idee van de ideale staat Vb. CS ↑ en PS cte
ü Volledig ongereguleerde economie kan niet goed werken Of PS ↑ en CS cte
o Staat van natuurlijke anarchie
o Overheid als sociaal contract
ü Nood aan een “minimale staat”
o Eigendomsrechten (overval, diefstal, fraude)
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 5
, o Contractwetgeving (bv. bescherming tegen contractbreuk)
o Rechtshandhaving
§ Politie, justitie, leger, … ⟹ zijn de minimale bestaande instituties
= voorwaarden om een markt te laten werken.
o Geen verdere overheidsinmenging nodig (?)
De minimale staat
→ Night-watchman state (Nozick, 1974)
“Our main conclusions about the state are that a minimal state, limited, to the narrow functions of protection
against force, theft, fraud, enforcement of contracts, and so on, is justified, but any more extensive state will
violate persons' rights not to be forced to do certain things, and is unjustified; and that the minimal state is
inspiring as well as right.”
Marktefficiëntie
P
Vraagcurve A of MK
ü Marginale Bereidheid Tot Betalen curve
⟹ MBTB CS
Aanbodcurve MBTB
ü Marginale Kosten curve
MK1 = P1 DWL
⟹ MK
In Q1 en P1 ⟹ welvaart maximaal! MK2
PS
Stel Q2, P2: CS en PS?
V of MBTB
→ Welvaartsverlies! ⟹ DWL
Maar: Invisible Hand → nieuw marktevenwicht PE. Q
Q2 Q1
MBTB = MK = P ⟹ CS + PS ⟹ TS = maximaal.
Markten en pareto-efficiëntie
Handel:
ü Marktpartijen beschikken over goederen
ü Kunnen deze goederen ruilen
ü Ruil is vrijwillig
ü Marktpartijen ruilen (enkel als situatie voor beiden verbetert)
ü Handel ⟹ pareto-verbeteringen
Uitgewerkt voorbeeld:
ü Bertel: heeft enkel brood ter beschikking ⟹ nut = 10, maar heeft dorst.
ü Stijn: heeft enkel water ter beschikking ⟹ nut = 10, maar heeft honger
ü Oplossing: ruilhandel?
o Bertel geeft brood.
o Stijn geeft water.
ü Analyse van de pareto-efficiëntie aan de hand van de paretogrens.
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 6
, Bertel een Stijn hebben elk Ruilhandel! Enkel als Paretogrens alle Gearceerd deel:
een nut gelijk aan 10 (punt a) hun (nut) niet daalt! mogelijke combinaties bereikbare
van bereikbare paretoverbetering t.o.v.
⟹ Punt a is niet pareto-
nutsniveaus. punt a
efficiënt
Nut Opmerking 1:
Stijn Beoordeling aan de hand van het
paretocriterium is relatief, ten opzichte van
b bepaalde referentiesituatie
c
b is een pareto-verbetering ten opzichte van a
10 a
maar niet ten opzichte van c
Opmerking 2:
d Veel pareto-efficiënte punten, die
e
zijn niet pareto vergelijkbaar.
10 Nut
Vergelijk b en d …
Bertel
Voorbeelden van Pareto-verbeteringen:
ü Auto’s, fietsen en voetgangers scheiden
ü Twee auto’s die achter elkaar een besneeuwde bergweg met haarspeldbochten afrijden
o 1e auto = toerist (rijdt langzaam)
o 2e auto = local (rijdt snel)
ü …
De taken van de overheid:
1. ALLOCATIE
P
A of MK
van a → b
Gevolg:
a b
P1 en P2 DWL
DWL
V of MBTB
Q1 Q2 Q
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 7
Studiepunten: 5
HOOFDSTUK 18 TABLE OF CONTENTS
INLEIDING ................................................................................................................................................................................ 5
HOOFDSTUK 19 MEDEDINGINGSBELEID (HERHALING) .......................................................................................................... 9
19.1 MARKTMACHT....................................................................................................................................................................... 9
HOOFDSTUK 20 EXTERNE EFFECTEN.....................................................................................................................................10
20.1 NEGATIEVE EXTERNE EFFECTEN ............................................................................................................................................... 10
20.2 POSITIEVE EXTERNE EFFECTEN ................................................................................................................................................. 20
20.3 ALTERNATIEVE MANIEREN OM EXTERNALITEITEN OP TE LOSSEN ...................................................................................................... 22
20.3.1 Morele normen, sociale normen, vrijwilligers en liefdadigheid .............................................................................. 22
20.3.2 Industrieel beleid .................................................................................................................................................... 22
20.3.3 Coase theorema...................................................................................................................................................... 23
20.4 INTERNALITEITEN.................................................................................................................................................................. 24
20.4.1 Merite en demeritegoederen.................................................................................................................................. 24
HOOFDSTUK 21 PUBLIEKE GOEDEREN EN GEMEENSCHAPPELIJKE BRONNEN .......................................................................25
21.1 VIER SOORTEN GOEDEREN EN DIENSTEN .................................................................................................................................... 25
21.1.1 Twee kenmerken van goederen.............................................................................................................................. 25
21.1.2 Soorten goederen ................................................................................................................................................... 25
21.2 PUBLIEKE GOEDEREN............................................................................................................................................................. 25
21.2.1 Vrijbuiters en de financiering van publieke goederen ............................................................................................ 26
21.2.2 Kosteneffeciviteitsanalyse ...................................................................................................................................... 29
21.3 GEMEENSCHAPPELIJKE BRONNEN ............................................................................................................................................ 36
21.3.1 De bijdrage van Elinor Ostrom................................................................................................................................ 38
HOOFDSTUK 22 OVERHEIDSFINANCIËN ...............................................................................................................................38
22.1 INLEIDING ........................................................................................................................................................................... 38
22.2 ONTVANGSTEN EN UITGAVEN ................................................................................................................................................. 39
22.3 DE GROEIENDE OVERHEID ...................................................................................................................................................... 39
22.4 IS DE OVERHEID TE GROOT? .................................................................................................................................................... 40
22.4.1 De wet van Wagner ................................................................................................................................................ 40
22.4.2 De wet van Baumol ................................................................................................................................................ 40
22.4.3 Pal of Ratchet effect ............................................................................................................................................... 41
HOOFDSTUK 23 GEVOLGEN VAN BELEIDSINSTRUMENTEN ...................................................................................................41
23.1 INDIRECTE BELASTINGEN EN SUBSIDIES ...................................................................................................................................... 41
23.1.1 Belasting op het aanbod......................................................................................................................................... 42
23.1.2 Belasting op de vraag ............................................................................................................................................. 44
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 1
, 23.1.3 Subsidie aan de producent ..................................................................................................................................... 46
23.1.4 Subsidie aan de Consument .................................................................................................................................... 47
23.2 PRIJSINTERVENTIES ............................................................................................................................................................... 47
23.2.1 Maximumprijs of prijsplafond ................................................................................................................................ 48
23.2.2 Minimumprijzen of prijsbodem .............................................................................................................................. 48
23.3 QUOTA .............................................................................................................................................................................. 49
HOOFDSTUK 24 PUBLIEKE EN SOCIALE KEUZE ......................................................................................................................50
24.1 PUBLIEKE KEUZE ................................................................................................................................................................... 50
24.1.1 Normatieve welvaartstheorie ................................................................................................................................. 50
24.1.2 Publieke keuzetheorie ............................................................................................................................................. 50
24.1.3 Verkiezingen en onmogelijkheidstheorema van Arrow .......................................................................................... 52
24.1.4 Theorie van de mediaankiezer ................................................................................................................................ 54
24.1.5 De budgetmaximaliserende ambtenaar van een overheidsdienst (Niskanen) ....................................................... 55
24.1.6 De Omzetmaximaliserende manager van een overheidsbedrijf ............................................................................. 55
HOOFDSTUK 25 ONGELIJKHEID EN HERVERDELING ..............................................................................................................56
25.1 BEOORDELING VAN ONGELIJKHEID ........................................................................................................................................... 56
25.1.1 Inleiding .................................................................................................................................................................. 56
25.2 HOE ONGELIJKHEID METEN? ................................................................................................................................................... 61
25.3 ARMOEDE........................................................................................................................................................................... 66
25.4 HERVERDELINGSBELEID.......................................................................................................................................................... 67
INTRODUCTIE: RUSLAND VERSUS OEKRAÏNE ...........................................................................................................................70
VAN MICRO-ECONOMIE NAAR MACRO-ECONOMIE.................................................................................................................72
HOOFDSTUK 26 BESCHRIJVENDE MACRO-ECONOMIE ..........................................................................................................79
26.1 INTRODUCTIE ...................................................................................................................................................................... 79
26.2 DE ECONOMISCHE KRINGLOOP ................................................................................................................................................ 80
26.3 BRUTO BINNENLANDS PRODUCT (BBP).................................................................................................................................... 81
26.4 VAN PRODUCT NAAR INKOMEN (BNI) ...................................................................................................................................... 83
26.5 VAN INKOMEN NAAR LEKKEN EN INJECTIES ................................................................................................................................ 84
26.6 GEBRUIK VAN HET BBP ......................................................................................................................................................... 86
26.7 INFLATIE ............................................................................................................................................................................. 91
26.8 KRITIEKEN OP HET BBP ......................................................................................................................................................... 95
HOOFDSTUK 27 CONJUNCTUUR ...........................................................................................................................................96
27.1 CIJFERMATERIAAL INTERPRETEREN ........................................................................................................................................... 96
27.2 RECESSIE EN CONJUNCTUUR ................................................................................................................................................... 97
27.3 CONJUNCTUURSSTUDIE ....................................................................................................................................................... 100
27.4 EEN ANALYSEKADER: AGGREGATIEVE VRAAG EN AANBOD - VRAAGZIJDE EN AANBODZIJDE ................................................................. 102
HOOFDSTUK 28 GELD ........................................................................................................................................................105
28.1 DE FUNCTIES VAN GELD ....................................................................................................................................................... 105
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 2
, 28.2 GOEDERENGELD ................................................................................................................................................................. 107
28.3 VAN GOEDERENGELD NAAR PAPIERGELD ................................................................................................................................. 108
28.4 GELDCREATIE .................................................................................................................................................................... 110
28.5 DE INTRESTVOET ................................................................................................................................................................ 116
28.6 GELDVRAAG EN AANBOD ..................................................................................................................................................... 119
HOOFDSTUK 29 MONETAIR BELEID ....................................................................................................................................121
29.1 REGELEN VAN EEN THERMOSTAAT ......................................................................................................................................... 122
29.2 ARGUMENTEN VOOR EEN ONAFHANKELIJKE CENTRALE BANK ....................................................................................................... 124
29.3 CONVENTIONEEL MONETAIR BELEID VAN DE ECB ...................................................................................................................... 125
29.4 CRISIS EN ONCONVENTIONEEL MONETAIR BELEID ...................................................................................................................... 129
29.5 ZULLEN DEZE INTERVENTIES TOT (HYPER)INFLATIE LEIDEN? ......................................................................................................... 135
29.6 VERSCHILLEN MET HET MONETAIR BELEID VAN DE FED (VS) ....................................................................................................... 136
HOOFDSTUK 30 ARBEID .....................................................................................................................................................137
30.1 INLEID .............................................................................................................................................................................. 137
30.2 VRAAG EN AANBOD VAN ARBEID: COMPETITIEF MODEL .............................................................................................................. 140
30.3 MEER REALISTISCH MODEL: LOONONDERLANDELINGEN .............................................................................................................. 144
30.4 WERKLOOSHEID ................................................................................................................................................................. 148
HOOFDSTUK 31 INLEIDING MACRO-ECONOMISCH MODEL ................................................................................................149
31.1 ASSUMPTIES EN MODELLEN .................................................................................................................................................. 149
31.2 MODELOPBOUW ................................................................................................................................................................ 150
HOOFDSTUK 32 VRAAGZIJDE REËEL ...................................................................................................................................151
32.1 GELOSTEN ECONOMIE ZONDER OVERHEID ............................................................................................................................... 152
32.2 GESLOTEN ECONOMIE MET OVERHEID .................................................................................................................................... 159
32.3 OPEN ECONOMIE MET OVERHEID ........................................................................................................................................... 162
32.4 ALGEMENE EVALUATIE ........................................................................................................................................................ 164
HOOFDSTUK 33 VRAAGZIJDE REËEL EN MONETAIR ............................................................................................................165
33.1 DE AGGREGATIEVE VRAAG EN DE INTREST ................................................................................................................................ 165
HOOFDSTUK 34 VRAAGZIJDE EN AANBODZIJDE .................................................................................................................170
34.1 AGGREGATIEVE VRAAG ........................................................................................................................................................ 170
34.2 AGGREGATIEF AANBOD ....................................................................................................................................................... 170
34.3 AGGREGATIEVE VRAAG EN AGGREGATIEF AANBOD .................................................................................................................... 172
34.4 SCHOKKEN ........................................................................................................................................................................ 172
HOOFDSTUK 35 BUDGETTAIR BELEID .................................................................................................................................179
35.1 MOET DE OVERHEID STABILISEREN? ....................................................................................................................................... 179
35.2 HOE STABILISEERT DE OVERHEID? .......................................................................................................................................... 180
35.3 PROCYCLISCH EN ANTICYCLISCH ............................................................................................................................................. 180
HOOFDSTUK 36 KAPITAAL .................................................................................................................................................181
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 3
, 36.1 INLEIDING ......................................................................................................................................................................... 181
36.2 KAPITAALVORMEN EN WAARDERING ...................................................................................................................................... 182
36.3 VERMOGENSMARKT............................................................................................................................................................ 185
36.4 FINANCIËLE PRODUCTEN ...................................................................................................................................................... 185
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 4
,INLEIDING
→ drie grote taken van de overheid:
Marktfaling (H18 – H19 – H20)
1
Overheidsfaling (H22)
Allocatie
Belastingen (H7 – H23)
2
Ongelijkheid en herverdeling (H21)
Distributie
3
Stabilisatie
PUBLIEKE ECONOMIE
Stel: geen overheid/staat
⟹ ongereguleerde economie / natuurlijke anarchie
Speler 1
ü Geen eigendomsrechten
Boer Viking
ü Geen contractwetgeving
ü Geen rechtshandhaving Boer 10 , 10 -2 , 12
Speler
2
Speltheorie analyse ter illustratie: Viking 12 , -2 0,0
ü Stel er zijn twee individuen (spelers)
ü Er zijn twee carrièrepaden (strategieën)
o Boer worden: werken levert pay-off van 12 maar kost 2 inspanning NASH-evenwicht
o Viking worden: steel het werk van de andere
ü Minimale staat ⟹ verbetering voor alle twee (paretoverbetering)
Paretoverbetering = een verandering die ertoe leidt dat de welvaart (het nut) van minstens één individu
toeneemt zonder dat de welvaart van iemand anders afneemt.
Idee van de ideale staat Vb. CS ↑ en PS cte
ü Volledig ongereguleerde economie kan niet goed werken Of PS ↑ en CS cte
o Staat van natuurlijke anarchie
o Overheid als sociaal contract
ü Nood aan een “minimale staat”
o Eigendomsrechten (overval, diefstal, fraude)
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 5
, o Contractwetgeving (bv. bescherming tegen contractbreuk)
o Rechtshandhaving
§ Politie, justitie, leger, … ⟹ zijn de minimale bestaande instituties
= voorwaarden om een markt te laten werken.
o Geen verdere overheidsinmenging nodig (?)
De minimale staat
→ Night-watchman state (Nozick, 1974)
“Our main conclusions about the state are that a minimal state, limited, to the narrow functions of protection
against force, theft, fraud, enforcement of contracts, and so on, is justified, but any more extensive state will
violate persons' rights not to be forced to do certain things, and is unjustified; and that the minimal state is
inspiring as well as right.”
Marktefficiëntie
P
Vraagcurve A of MK
ü Marginale Bereidheid Tot Betalen curve
⟹ MBTB CS
Aanbodcurve MBTB
ü Marginale Kosten curve
MK1 = P1 DWL
⟹ MK
In Q1 en P1 ⟹ welvaart maximaal! MK2
PS
Stel Q2, P2: CS en PS?
V of MBTB
→ Welvaartsverlies! ⟹ DWL
Maar: Invisible Hand → nieuw marktevenwicht PE. Q
Q2 Q1
MBTB = MK = P ⟹ CS + PS ⟹ TS = maximaal.
Markten en pareto-efficiëntie
Handel:
ü Marktpartijen beschikken over goederen
ü Kunnen deze goederen ruilen
ü Ruil is vrijwillig
ü Marktpartijen ruilen (enkel als situatie voor beiden verbetert)
ü Handel ⟹ pareto-verbeteringen
Uitgewerkt voorbeeld:
ü Bertel: heeft enkel brood ter beschikking ⟹ nut = 10, maar heeft dorst.
ü Stijn: heeft enkel water ter beschikking ⟹ nut = 10, maar heeft honger
ü Oplossing: ruilhandel?
o Bertel geeft brood.
o Stijn geeft water.
ü Analyse van de pareto-efficiëntie aan de hand van de paretogrens.
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 6
, Bertel een Stijn hebben elk Ruilhandel! Enkel als Paretogrens alle Gearceerd deel:
een nut gelijk aan 10 (punt a) hun (nut) niet daalt! mogelijke combinaties bereikbare
van bereikbare paretoverbetering t.o.v.
⟹ Punt a is niet pareto-
nutsniveaus. punt a
efficiënt
Nut Opmerking 1:
Stijn Beoordeling aan de hand van het
paretocriterium is relatief, ten opzichte van
b bepaalde referentiesituatie
c
b is een pareto-verbetering ten opzichte van a
10 a
maar niet ten opzichte van c
Opmerking 2:
d Veel pareto-efficiënte punten, die
e
zijn niet pareto vergelijkbaar.
10 Nut
Vergelijk b en d …
Bertel
Voorbeelden van Pareto-verbeteringen:
ü Auto’s, fietsen en voetgangers scheiden
ü Twee auto’s die achter elkaar een besneeuwde bergweg met haarspeldbochten afrijden
o 1e auto = toerist (rijdt langzaam)
o 2e auto = local (rijdt snel)
ü …
De taken van de overheid:
1. ALLOCATIE
P
A of MK
van a → b
Gevolg:
a b
P1 en P2 DWL
DWL
V of MBTB
Q1 Q2 Q
SAMENVATTING ECONOMIE B – SEM 2 7
