DEEL 1: Basisprincipes van het Belgisch fiscaal recht
Het begrip belasting
We gebruiken woord belasting maar volgens wet geen definitie.
Aan wie betalen wij belastingen?
Aan de staat (overheid) en dus NIET aan de particulier.
Waarom betalen wij belastingen?
Wij betalen geld (belastingen) aan de staat omdat zij aan ons bepaalde publieke goederen/diensten
verschaffen. Vb.: politie, brandweer, onderwijs, wegen.
Definitie belasting:
Uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie en het Grondwettelijk Hof blijkt dat een belasting de
volgende bestanddelen omvat: (5) , maar algemene kenmerken (5)
1. een door de overheid
2. eenzijdig opgelegde en verplichte bijdrage die
3. volgens bepaalde rechtsregels
4. opgelegd wordt aan personen/feiten die een band hebben met het territorium
5. en bestemd is om diensten van algemeen nut te financieren
ð Elke belasting moet geheven worden op basis van een wet.
ð Meestal te betalen in cash
Het begrip belasting
1. Verplichte bijdrage
Geen keuzemogelijkheid indien men zich in geviseerde situatie bevindt. Er is dus een verplichte
betaling aan de staat. Er is geen keuzemogelijkheid. Bij niet-betaling kan de uitvoerende macht
zelfs sancties of maatregelen nemen. (bv. belastingverhoging of gevangenisstraffen
• Waarom? Essentiële functies van de staat: gezondheidszorg, infrastructuur en nationale
veiligheid
Vb. belasting voor ophalen huisvuil terwijl je hier geen gebruik van maakt (geviseerde situatie)
à maakt deel uit van publiek recht
2. Opgelegd volgens rechtsregels
• Geheven volgens wettelijke bepalingen = legaliteitsbeginsel
• Goedgekeurd door bevoegde “Parlement” = democratische controle (art. 170 GW)
• Jaarlijkse toestemming tot heffen van belastingen (Financiewet) en doen van uitgaven
(Rijksmiddelenbegroting) (art. 171 GW)
• Fiscale “wetgeving”
– Diverse nationale rechtsbronnen: wet, uitvoeringsbesluiten
– Meer en meer impact internationale en supranationale normen:
dubbelbelastingverdragen, EU-Verdragen, Europese Richtlijnen (vooral in btw maar ook
steeds meer in directe belastingen) à alle EU verdragen en richtlijnen moeten uniform
worden omgezet in nationale wet bv. gegevensuitwisseling tussen verschillende landen
Dubbelbelastingsverdragen = belangrijk voor personen die woonachtig zijn in België en in het
buitenland wonen.
2. Een belasting is een bijdrage opgelegd door en betaald aan de overheid
1
, 1. Grondwet en bijzondere Financieringswetten en Gemeente en Provincie-wetten
bepalen welke overheid kan heffen
2. Federale staat, gewest, gemeenschap, provincies, gemeenten
De overheid heeft recht om belasting te heffen door het feit dat zij de overheid is. In België àfederale
staat, gewesten, gemeenschappen, provincies en gemeenten en agglomeraties en federaties van
gemeenten. Deze hebben de bevoegdheid om belastingen te heffen, binnen hun territorium en
binnen de grenzen van de grondwet.
4. Opgelegd wordt aan personen/feiten die een band hebben met het territorium
Belasting moet een bepaalde band hebben met territorium van België. Je kan dus niet zeggen: wij
gaan voortaan belastingen heffen op elke Nederlander die in Nederland woont.
à Personele aanknopingsfactoren (bv.woonplaats van belastingsubject, ben je in belgie betaal je
hier belasting, ook zo met belastingen! Betalen in het land waar de overledene woonde) en
zakelijke (rechtspersoon met fiscale woonplaats in belgie dan ben je onderworpen aan belgische
vennootschapsbelasting
Territorialiteitsprincipe: Elke overheid die in België uit de Grondwet de bevoegdheid put om belasting
te heffen, kan dat maar doen ten aanzien van personen of feiten die een voldoende nauwe band
vertonen met het territorium waarop die overheid effectief haar gezag kan uitoefenen.
- Vb. federale overheid oefent inkomstenbelasting uit op natuurlijke personen die inwoners
zijn van België, niet-inwoners als deze eigenaar zijn van onroerend goed dat in België is
gelegen of werkzaam zijn op het Belgische grondgebied.
- Vb. het Vlaamse Gewest heft de erfbelasting over het nagelaten vermogen van natuurlijke
personen die hun laatste woonplaats in het Vlaamse Gewest hadden. à erfbelasting
wordt betaald in het land waar de overledene woonde
- Vb. Belastbare handelingen zijn ook onderworpen aan BTW zoals bijvoorbeeld betaling op
consumptie (je betaalt belasting als je iets koopt).
5. Bestemd om diensten van algemeen nut te financieren
• Overheid neemt beslissing omtrent gebruik fiscale opbrengsten
• Afhankelijk noden maatschappij en de politieke en economische context Bv.
Klimaatverandering
à investeringen in milieu worden aangemoedigd door overheid in vorm van fiscale voordelen
zoals belastingsvermindering
• Overheid moet wel bepaalde regels respecteren
• Gebruik voor algemeen nut ➔ verplichting om belasting te betalen ongeacht gebruik
openbare goederen/diensten, dus afwezigheid aanwijsbare of individuele tegenprestatie
Andere soorten bijdragen die geen belastingen zijn:
1. RSZ = geen belasting, maar lijkt er erg op en is verplicht. à Gesteund op het
verzekeringsbeginsel (bijdrageplicht schept recht op ontvangst voordelen) ➔ viseren
specifieke aanwending (bepaalde uitgaven zoals pensioenen)
Het is geen belasting omdat de bijdrage specifiek is: bv werkloosheidsuitkering. Het geld komt
dus niet in 1 grote pot terecht komt die voor alles dient.
Sociale zekerheid is dus geen belasting aangezien er een specifieke tegenprestatie is. Met andere
woorden: we weten waarvoor het geld gebruikt wordt. Er is dus geen gebruik voor algemeen nut
en daardoor zijn de algemene beginselen van het belastingrecht niet op hen van toepassing. Er is
dus ook geen jaarlijkse wettelijke controle
2
, 2. Retributies = Vergoeding voor tegenprestatie door overheid in rechtstreeks en onmiddellijk
belang begunstigde (geïndividualiseerde dienst)
Bv. tolgeld, parkeerretributies, haven- en kaaigelden. à Geen belasting want niet verplicht bv. je
bent niet verplicht een toltunnel te nemen. (= geen verplichte bijdrage)
Dit zorgt voor discussie. Bv bij KM-heffing. Afhankelijk van waar je jezelf bevindt kan het gepercipieerd
worden als belasting of niet.
Waarom is dit belangrijk? Vanaf dat iets erkend word als een belasting gaan er een heel deel regels
vanuit de grondwet in werking die ons kunnen bescherming.
3. Strafrechtelijke boetes
4. Inkomgelden van bv. musea en zwembaden
5. Aankopen vervoerbewijzen openbare vervoersmaatschappijen
Waarom belastingen?
Belasting volgens draagkracht à inkomstenbelasting à hoge inkomsten , hoge belastingen
Regulering --> personen straffen of belonen op bepaalde dingen (milieuinvesteringen, zware uitstoot)
FUNCTIES VAN BELASTINGEN EN FISCAAL BELEID
Wat zijn de drie belangrijkste functies van belastingen?
Financiële-, herverdelende- en gedrag sturende functie
1. Financiële functie
De overheden leggen belastingen op aan de burgers en
rechtspersonen om over de financiële middelen te
beschikken om hun politieke taken (onderwijs, veiligheid, infrastructuur, verkeer, cultuur,
gezondheid, etc.) te kunnen vervullen. Het belastinggeld wordt dus met andere woorden gebruikt
om de publieke goederen en diensten te kunnen financieren. De hoeveelheid belastingen is
afhankelijk van de taken die de staat op zich neemt.
2. Herverdelende functie
Maar sommige belastingen hebben een herverdelende functie. Via gedifferentieerde heffingen wordt
geprobeerd het inkomen en vermogen te herverdelen en zo de ongelijkheid tussen klein- en
grootverdieners en kleine en grote vermogens zoveel mogelijk weg te werken. à Belasting volgens
draagkracht
Het Belgisch personenbelasting tarief is progressief: wie meer inkomsten heeft, wordt zwaarder
belast en moet dus meer belastingen betalen. (Art. 130 WIB)
ð Eerste inkomensschijf is vrijgesteld van personenbelasting, zgn belastingvrije som
3
, 3. Regulerende functie (of economische)
Daarnaast wordt de belastingheffing ook ingezet als middel om het gedrag van burgers en
rechtspersonen zowel in positieve zin als in negatieve zin te sturen. (Stimulerend versus
ontradend).
Vb. ontradend:
o Accijnzen op alcohol en tabak worden geheven om zo mensen af te raden om te
roken of om te drinken. Of Milieuheffing om zo mensen af te raden om vervuilende
activiteiten te doen.
Vb. stimulerend:
o Belastingvermindering indien je aan pensioensparen doet.
o Bonussen indien vennootschappen investeren in R&D.
Waarom belasting?
1. Financiële functie
Principe: Belastingen bestaan bijna uitsluitend uit bijdragen in geld om de overheidsuitgaven te
helpen financieren
−België kent hoge belastingdruk
−Gemiddelde belastingdruk van alle OESO-landen: 34,1% van het BBP
OESO = organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling
−Voor België ligt dat percentage al twintig jaar tussen 40 en de 45 %, maar is het gestaag afgenomen
2. Economische functie
• Invloed op de prijsvorming (accijnzen)
• Invloed op het spaarwezen (bv pensioensparen)
• Invloed op de consumptie (belasting op wegwerpverpakking)
• Invloed op de investeringen (6% bij verbouwingen, zonnepanelen)
• Invloed op de tewerkstelling (bv. werkbonus)
3. Sociale functie
−Herverdeling van inkomens en vermogens à Het draagkrachtbeginsel: “The broadest shoulders
should bear the greatest burden” (Hoe hoger de inkomsten hoe hoger de belastingen)
−Familiale aanpassing van belastingen (burgerlijke staat, gezinssituatie)
−Verlichting van BTW op
levensnoodzakelijke
goederen (voeding)
Wie mag belastingen
heffen?
à Zie Grondwet - art. 170
1. De staat (federale overheid)
2. De gemeenschappen en gewesten (regionale overheid) bv. Vlaanderen die lage
belastingstarieven heeft voor de eerste gezinswoning, erfbelasting, registratiebelasting
3. Provincies en gemeenten (lokale overheid)
4
Het begrip belasting
We gebruiken woord belasting maar volgens wet geen definitie.
Aan wie betalen wij belastingen?
Aan de staat (overheid) en dus NIET aan de particulier.
Waarom betalen wij belastingen?
Wij betalen geld (belastingen) aan de staat omdat zij aan ons bepaalde publieke goederen/diensten
verschaffen. Vb.: politie, brandweer, onderwijs, wegen.
Definitie belasting:
Uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie en het Grondwettelijk Hof blijkt dat een belasting de
volgende bestanddelen omvat: (5) , maar algemene kenmerken (5)
1. een door de overheid
2. eenzijdig opgelegde en verplichte bijdrage die
3. volgens bepaalde rechtsregels
4. opgelegd wordt aan personen/feiten die een band hebben met het territorium
5. en bestemd is om diensten van algemeen nut te financieren
ð Elke belasting moet geheven worden op basis van een wet.
ð Meestal te betalen in cash
Het begrip belasting
1. Verplichte bijdrage
Geen keuzemogelijkheid indien men zich in geviseerde situatie bevindt. Er is dus een verplichte
betaling aan de staat. Er is geen keuzemogelijkheid. Bij niet-betaling kan de uitvoerende macht
zelfs sancties of maatregelen nemen. (bv. belastingverhoging of gevangenisstraffen
• Waarom? Essentiële functies van de staat: gezondheidszorg, infrastructuur en nationale
veiligheid
Vb. belasting voor ophalen huisvuil terwijl je hier geen gebruik van maakt (geviseerde situatie)
à maakt deel uit van publiek recht
2. Opgelegd volgens rechtsregels
• Geheven volgens wettelijke bepalingen = legaliteitsbeginsel
• Goedgekeurd door bevoegde “Parlement” = democratische controle (art. 170 GW)
• Jaarlijkse toestemming tot heffen van belastingen (Financiewet) en doen van uitgaven
(Rijksmiddelenbegroting) (art. 171 GW)
• Fiscale “wetgeving”
– Diverse nationale rechtsbronnen: wet, uitvoeringsbesluiten
– Meer en meer impact internationale en supranationale normen:
dubbelbelastingverdragen, EU-Verdragen, Europese Richtlijnen (vooral in btw maar ook
steeds meer in directe belastingen) à alle EU verdragen en richtlijnen moeten uniform
worden omgezet in nationale wet bv. gegevensuitwisseling tussen verschillende landen
Dubbelbelastingsverdragen = belangrijk voor personen die woonachtig zijn in België en in het
buitenland wonen.
2. Een belasting is een bijdrage opgelegd door en betaald aan de overheid
1
, 1. Grondwet en bijzondere Financieringswetten en Gemeente en Provincie-wetten
bepalen welke overheid kan heffen
2. Federale staat, gewest, gemeenschap, provincies, gemeenten
De overheid heeft recht om belasting te heffen door het feit dat zij de overheid is. In België àfederale
staat, gewesten, gemeenschappen, provincies en gemeenten en agglomeraties en federaties van
gemeenten. Deze hebben de bevoegdheid om belastingen te heffen, binnen hun territorium en
binnen de grenzen van de grondwet.
4. Opgelegd wordt aan personen/feiten die een band hebben met het territorium
Belasting moet een bepaalde band hebben met territorium van België. Je kan dus niet zeggen: wij
gaan voortaan belastingen heffen op elke Nederlander die in Nederland woont.
à Personele aanknopingsfactoren (bv.woonplaats van belastingsubject, ben je in belgie betaal je
hier belasting, ook zo met belastingen! Betalen in het land waar de overledene woonde) en
zakelijke (rechtspersoon met fiscale woonplaats in belgie dan ben je onderworpen aan belgische
vennootschapsbelasting
Territorialiteitsprincipe: Elke overheid die in België uit de Grondwet de bevoegdheid put om belasting
te heffen, kan dat maar doen ten aanzien van personen of feiten die een voldoende nauwe band
vertonen met het territorium waarop die overheid effectief haar gezag kan uitoefenen.
- Vb. federale overheid oefent inkomstenbelasting uit op natuurlijke personen die inwoners
zijn van België, niet-inwoners als deze eigenaar zijn van onroerend goed dat in België is
gelegen of werkzaam zijn op het Belgische grondgebied.
- Vb. het Vlaamse Gewest heft de erfbelasting over het nagelaten vermogen van natuurlijke
personen die hun laatste woonplaats in het Vlaamse Gewest hadden. à erfbelasting
wordt betaald in het land waar de overledene woonde
- Vb. Belastbare handelingen zijn ook onderworpen aan BTW zoals bijvoorbeeld betaling op
consumptie (je betaalt belasting als je iets koopt).
5. Bestemd om diensten van algemeen nut te financieren
• Overheid neemt beslissing omtrent gebruik fiscale opbrengsten
• Afhankelijk noden maatschappij en de politieke en economische context Bv.
Klimaatverandering
à investeringen in milieu worden aangemoedigd door overheid in vorm van fiscale voordelen
zoals belastingsvermindering
• Overheid moet wel bepaalde regels respecteren
• Gebruik voor algemeen nut ➔ verplichting om belasting te betalen ongeacht gebruik
openbare goederen/diensten, dus afwezigheid aanwijsbare of individuele tegenprestatie
Andere soorten bijdragen die geen belastingen zijn:
1. RSZ = geen belasting, maar lijkt er erg op en is verplicht. à Gesteund op het
verzekeringsbeginsel (bijdrageplicht schept recht op ontvangst voordelen) ➔ viseren
specifieke aanwending (bepaalde uitgaven zoals pensioenen)
Het is geen belasting omdat de bijdrage specifiek is: bv werkloosheidsuitkering. Het geld komt
dus niet in 1 grote pot terecht komt die voor alles dient.
Sociale zekerheid is dus geen belasting aangezien er een specifieke tegenprestatie is. Met andere
woorden: we weten waarvoor het geld gebruikt wordt. Er is dus geen gebruik voor algemeen nut
en daardoor zijn de algemene beginselen van het belastingrecht niet op hen van toepassing. Er is
dus ook geen jaarlijkse wettelijke controle
2
, 2. Retributies = Vergoeding voor tegenprestatie door overheid in rechtstreeks en onmiddellijk
belang begunstigde (geïndividualiseerde dienst)
Bv. tolgeld, parkeerretributies, haven- en kaaigelden. à Geen belasting want niet verplicht bv. je
bent niet verplicht een toltunnel te nemen. (= geen verplichte bijdrage)
Dit zorgt voor discussie. Bv bij KM-heffing. Afhankelijk van waar je jezelf bevindt kan het gepercipieerd
worden als belasting of niet.
Waarom is dit belangrijk? Vanaf dat iets erkend word als een belasting gaan er een heel deel regels
vanuit de grondwet in werking die ons kunnen bescherming.
3. Strafrechtelijke boetes
4. Inkomgelden van bv. musea en zwembaden
5. Aankopen vervoerbewijzen openbare vervoersmaatschappijen
Waarom belastingen?
Belasting volgens draagkracht à inkomstenbelasting à hoge inkomsten , hoge belastingen
Regulering --> personen straffen of belonen op bepaalde dingen (milieuinvesteringen, zware uitstoot)
FUNCTIES VAN BELASTINGEN EN FISCAAL BELEID
Wat zijn de drie belangrijkste functies van belastingen?
Financiële-, herverdelende- en gedrag sturende functie
1. Financiële functie
De overheden leggen belastingen op aan de burgers en
rechtspersonen om over de financiële middelen te
beschikken om hun politieke taken (onderwijs, veiligheid, infrastructuur, verkeer, cultuur,
gezondheid, etc.) te kunnen vervullen. Het belastinggeld wordt dus met andere woorden gebruikt
om de publieke goederen en diensten te kunnen financieren. De hoeveelheid belastingen is
afhankelijk van de taken die de staat op zich neemt.
2. Herverdelende functie
Maar sommige belastingen hebben een herverdelende functie. Via gedifferentieerde heffingen wordt
geprobeerd het inkomen en vermogen te herverdelen en zo de ongelijkheid tussen klein- en
grootverdieners en kleine en grote vermogens zoveel mogelijk weg te werken. à Belasting volgens
draagkracht
Het Belgisch personenbelasting tarief is progressief: wie meer inkomsten heeft, wordt zwaarder
belast en moet dus meer belastingen betalen. (Art. 130 WIB)
ð Eerste inkomensschijf is vrijgesteld van personenbelasting, zgn belastingvrije som
3
, 3. Regulerende functie (of economische)
Daarnaast wordt de belastingheffing ook ingezet als middel om het gedrag van burgers en
rechtspersonen zowel in positieve zin als in negatieve zin te sturen. (Stimulerend versus
ontradend).
Vb. ontradend:
o Accijnzen op alcohol en tabak worden geheven om zo mensen af te raden om te
roken of om te drinken. Of Milieuheffing om zo mensen af te raden om vervuilende
activiteiten te doen.
Vb. stimulerend:
o Belastingvermindering indien je aan pensioensparen doet.
o Bonussen indien vennootschappen investeren in R&D.
Waarom belasting?
1. Financiële functie
Principe: Belastingen bestaan bijna uitsluitend uit bijdragen in geld om de overheidsuitgaven te
helpen financieren
−België kent hoge belastingdruk
−Gemiddelde belastingdruk van alle OESO-landen: 34,1% van het BBP
OESO = organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling
−Voor België ligt dat percentage al twintig jaar tussen 40 en de 45 %, maar is het gestaag afgenomen
2. Economische functie
• Invloed op de prijsvorming (accijnzen)
• Invloed op het spaarwezen (bv pensioensparen)
• Invloed op de consumptie (belasting op wegwerpverpakking)
• Invloed op de investeringen (6% bij verbouwingen, zonnepanelen)
• Invloed op de tewerkstelling (bv. werkbonus)
3. Sociale functie
−Herverdeling van inkomens en vermogens à Het draagkrachtbeginsel: “The broadest shoulders
should bear the greatest burden” (Hoe hoger de inkomsten hoe hoger de belastingen)
−Familiale aanpassing van belastingen (burgerlijke staat, gezinssituatie)
−Verlichting van BTW op
levensnoodzakelijke
goederen (voeding)
Wie mag belastingen
heffen?
à Zie Grondwet - art. 170
1. De staat (federale overheid)
2. De gemeenschappen en gewesten (regionale overheid) bv. Vlaanderen die lage
belastingstarieven heeft voor de eerste gezinswoning, erfbelasting, registratiebelasting
3. Provincies en gemeenten (lokale overheid)
4
