ARCHITECTUURGESCHIEDENIS
Inhoud
1) introductiecollege...................................................................................................................................... 3
de essentie van de architectuurgeschiedenis...........................................................................................3
inleiding..................................................................................................................................................... 3
België en zijn haat/ liefde- relatie met architecturaal erfgoed en bouwcultuur.......................................3
wat is architectuur(-geschiedenis)?....................................................................................................... 4
aspecten – boeken................................................................................................................................ 5
2) neostijlen en eclectisme........................................................................................................................... 5
context................................................................................................................................................... 5
neostijlen................................................................................................................................................... 7
Nieuwe programma’s en typologieën.................................................................................................... 7
esthetisch debat.................................................................................................................................... 8
neoclassicisme.......................................................................................................................................... 9
van neoclassicisme naar neo-(vlaamse) renaissance.............................................................................12
neogotische beweging als alternatief...................................................................................................... 13
van neogotiek naar eclectisme................................................................................................................ 15
stijlanalyse.............................................................................................................................................. 15
extra uitleg........................................................................................................................................... 16
nieuwe bouwmaterialen.......................................................................................................................... 17
dubbele gelaat van de 19e eeuw (examenvraag).................................................................................18
3) Fin de siècle........................................................................................................................................... 19
Art nouveau............................................................................................................................................. 19
naar een art nouveau stijl (1893-1914) – art nouveau 2.0...................................................................23
internationale ontwikkelingen............................................................................................................... 23
Art Déco.................................................................................................................................................. 26
Antwerpen – zurenborg........................................................................................................................... 26
4) modernisme en modernisme na woii...................................................................................................... 28
le corbusier............................................................................................................................................. 28
beginjaren............................................................................................................................................ 28
evolutie oeuvre vanaf 1922................................................................................................................. 30
wooncel en sociale architectuur........................................................................................................... 31
latere werken....................................................................................................................................... 32
The international style......................................................................................................................... 32
, modernisme in België: interbellum.......................................................................................................... 34
modernisme in belgië : na 1945.............................................................................................................. 37
modernisme na 1945 (postmodernisme)................................................................................................. 40
materialiteit en diversiteit in het oevre van léon stynen...............................................................................42
gastcollege................................................................................................................................................. 46
examen....................................................................................................................................................... 46
https://drive.google.com/drive/folders/19y7KcIM_h-gF5bzEC0ZDiMD-CRGFjVVG
,1) INTRODUCTIECOLLEGE
DE ESSENTIE VAN DE ARCHITECTUURGESCHIEDENIS
INLEIDING
BELGIË EN ZIJN HAAT/ LIEFDE- RELATIE MET ARCHITECTURAAL ERFGOED EN
BOUWCULTUUR
Antwerpse Stadhuis
o Heropbouw zonder verandering van het gebouw
Erfgoed
o Niet beperkt tot 1 gebouw => context
vb. Antwerpen stad
Problemen?
o Afgebrand gebouw => opnieuw opbouwen
Historisch of iets nieuws bouwen (de grote vraag)
o Brussel duidt UNESCO-zones aan
In Brussel veel hoogbouw => men houdt weinig rekening met historische stad
Voorbeelden
o Koninklijke serre
Nieuw type architectuur + technologie
o Gare maritime
Oud spoorweg – spoorwegen weg en hernieuwd met hout
o Boerentoren
1e hoogbouw in Europa
Brand geweest
o Victor Horta’s hotel
Koepel – lichtinval
In het kort: “afzetten tegen ouders (haat) maar liefde voor grootouders (nostalgie)”
o Ook zo met erfgoed
o Opgegroeid met bepaalde architectuur maar die wordt niet aanvaard
o De ‘oudere’ architectuur: dus van de grootouders wordt wel meer geaccepteerd en dus niet vernieuwd
vb. expo ’58 (Brussel – Atomium) blijft zijn architectuur behouden maar maison du peuple verdwijnt
o Die verandering gebeurd dus vooral vanaf de jaren 70 en 80
vb. Brusselse Noordwijk: daar vele nog niet zo oude gebouwen worden afgebroken en komen
nieuwere wooncomplexen te staan men houdt daar weinig rekening met de historische stad
Historische gevels
vb. Brusselse Violetstraat
o Gevel bewaren MAAR alles erachter afbreken
o ‘historische vervalsing’
o = Façadisme
o Expo ’58 Brussel
Luchthaven Zaventem = België op de kaart zetten
, Atomium
WAT IS ARCHITECTUUR(-GESCHIEDENIS)?
‘mijn antwoordt in de les:’
1. Bouwstijl
2. Bouw
3. Constructie
=> alle drie moet een architect kunnen
architect = breed figuur
Architectuur = bouwkunst
Hoe kunnen we architectuur vanuit historisch perspectief bestuderen?
VITRUVIUS (examenvraag)
o ± 85 – 20 V.C.
o ‘De architectura libri decem’
10 boeken over architectuur
1e keer sprake over het woord architectuur en het begrip in algemeen
- Enige bewaarde bron van de oudheid
o Boeken
VENUSTAS = vorm
- Vanuit welk perspectief?
UTILITAS = functie Hiermee wordt veel geschiedschrijving gedaan*1
- Door wie?
FIRMITAS = constructie
- Voor wie?
o ≠ architect MAAR was een militair ingenieur
o Unicum
= enige bewaarde tekstuele vorm
Renaissance gebruikte dit als inspiratiebron
o Nu nemen we soms nog aspecten over uit de geschiedenis
o Studie van ‘architecturale patrimonium’ om zowel kennis op te bouwen over bestaande als over nog te
construeren gebouwen
kennis over vormelijke, semantische (betekenisdrager) en pragmatische aspecten van
architectuur
zoektocht naar architectuurprincipes die contemporaine en toekomstige architecten kunnen
helpen om ‘kwaliteitsvolle architectuur’ te realiseren
o in die periode
overgangsperiode waarbij Romeinse architectuur verder opbouwt op Griekse architectuur
overschakeling van enkel het esthetische naar een verbreding van perspectief: materialen,
technieken…
traditie en innovatie vinden plaats
1
Resultaat is waaier aan architectuurhistorische kritieken
- nadruk op ‘vorm’, ‘functie’ of ‘constructie’ (en integratie)
- nadruk op auteur (tijd, ruimte, context) en invalshoek
Inhoud
1) introductiecollege...................................................................................................................................... 3
de essentie van de architectuurgeschiedenis...........................................................................................3
inleiding..................................................................................................................................................... 3
België en zijn haat/ liefde- relatie met architecturaal erfgoed en bouwcultuur.......................................3
wat is architectuur(-geschiedenis)?....................................................................................................... 4
aspecten – boeken................................................................................................................................ 5
2) neostijlen en eclectisme........................................................................................................................... 5
context................................................................................................................................................... 5
neostijlen................................................................................................................................................... 7
Nieuwe programma’s en typologieën.................................................................................................... 7
esthetisch debat.................................................................................................................................... 8
neoclassicisme.......................................................................................................................................... 9
van neoclassicisme naar neo-(vlaamse) renaissance.............................................................................12
neogotische beweging als alternatief...................................................................................................... 13
van neogotiek naar eclectisme................................................................................................................ 15
stijlanalyse.............................................................................................................................................. 15
extra uitleg........................................................................................................................................... 16
nieuwe bouwmaterialen.......................................................................................................................... 17
dubbele gelaat van de 19e eeuw (examenvraag).................................................................................18
3) Fin de siècle........................................................................................................................................... 19
Art nouveau............................................................................................................................................. 19
naar een art nouveau stijl (1893-1914) – art nouveau 2.0...................................................................23
internationale ontwikkelingen............................................................................................................... 23
Art Déco.................................................................................................................................................. 26
Antwerpen – zurenborg........................................................................................................................... 26
4) modernisme en modernisme na woii...................................................................................................... 28
le corbusier............................................................................................................................................. 28
beginjaren............................................................................................................................................ 28
evolutie oeuvre vanaf 1922................................................................................................................. 30
wooncel en sociale architectuur........................................................................................................... 31
latere werken....................................................................................................................................... 32
The international style......................................................................................................................... 32
, modernisme in België: interbellum.......................................................................................................... 34
modernisme in belgië : na 1945.............................................................................................................. 37
modernisme na 1945 (postmodernisme)................................................................................................. 40
materialiteit en diversiteit in het oevre van léon stynen...............................................................................42
gastcollege................................................................................................................................................. 46
examen....................................................................................................................................................... 46
https://drive.google.com/drive/folders/19y7KcIM_h-gF5bzEC0ZDiMD-CRGFjVVG
,1) INTRODUCTIECOLLEGE
DE ESSENTIE VAN DE ARCHITECTUURGESCHIEDENIS
INLEIDING
BELGIË EN ZIJN HAAT/ LIEFDE- RELATIE MET ARCHITECTURAAL ERFGOED EN
BOUWCULTUUR
Antwerpse Stadhuis
o Heropbouw zonder verandering van het gebouw
Erfgoed
o Niet beperkt tot 1 gebouw => context
vb. Antwerpen stad
Problemen?
o Afgebrand gebouw => opnieuw opbouwen
Historisch of iets nieuws bouwen (de grote vraag)
o Brussel duidt UNESCO-zones aan
In Brussel veel hoogbouw => men houdt weinig rekening met historische stad
Voorbeelden
o Koninklijke serre
Nieuw type architectuur + technologie
o Gare maritime
Oud spoorweg – spoorwegen weg en hernieuwd met hout
o Boerentoren
1e hoogbouw in Europa
Brand geweest
o Victor Horta’s hotel
Koepel – lichtinval
In het kort: “afzetten tegen ouders (haat) maar liefde voor grootouders (nostalgie)”
o Ook zo met erfgoed
o Opgegroeid met bepaalde architectuur maar die wordt niet aanvaard
o De ‘oudere’ architectuur: dus van de grootouders wordt wel meer geaccepteerd en dus niet vernieuwd
vb. expo ’58 (Brussel – Atomium) blijft zijn architectuur behouden maar maison du peuple verdwijnt
o Die verandering gebeurd dus vooral vanaf de jaren 70 en 80
vb. Brusselse Noordwijk: daar vele nog niet zo oude gebouwen worden afgebroken en komen
nieuwere wooncomplexen te staan men houdt daar weinig rekening met de historische stad
Historische gevels
vb. Brusselse Violetstraat
o Gevel bewaren MAAR alles erachter afbreken
o ‘historische vervalsing’
o = Façadisme
o Expo ’58 Brussel
Luchthaven Zaventem = België op de kaart zetten
, Atomium
WAT IS ARCHITECTUUR(-GESCHIEDENIS)?
‘mijn antwoordt in de les:’
1. Bouwstijl
2. Bouw
3. Constructie
=> alle drie moet een architect kunnen
architect = breed figuur
Architectuur = bouwkunst
Hoe kunnen we architectuur vanuit historisch perspectief bestuderen?
VITRUVIUS (examenvraag)
o ± 85 – 20 V.C.
o ‘De architectura libri decem’
10 boeken over architectuur
1e keer sprake over het woord architectuur en het begrip in algemeen
- Enige bewaarde bron van de oudheid
o Boeken
VENUSTAS = vorm
- Vanuit welk perspectief?
UTILITAS = functie Hiermee wordt veel geschiedschrijving gedaan*1
- Door wie?
FIRMITAS = constructie
- Voor wie?
o ≠ architect MAAR was een militair ingenieur
o Unicum
= enige bewaarde tekstuele vorm
Renaissance gebruikte dit als inspiratiebron
o Nu nemen we soms nog aspecten over uit de geschiedenis
o Studie van ‘architecturale patrimonium’ om zowel kennis op te bouwen over bestaande als over nog te
construeren gebouwen
kennis over vormelijke, semantische (betekenisdrager) en pragmatische aspecten van
architectuur
zoektocht naar architectuurprincipes die contemporaine en toekomstige architecten kunnen
helpen om ‘kwaliteitsvolle architectuur’ te realiseren
o in die periode
overgangsperiode waarbij Romeinse architectuur verder opbouwt op Griekse architectuur
overschakeling van enkel het esthetische naar een verbreding van perspectief: materialen,
technieken…
traditie en innovatie vinden plaats
1
Resultaat is waaier aan architectuurhistorische kritieken
- nadruk op ‘vorm’, ‘functie’ of ‘constructie’ (en integratie)
- nadruk op auteur (tijd, ruimte, context) en invalshoek
