De bestuurlijke kaart van Nederland - Samenvatting

OBBW: De bestuurlijke kaart van Nederland


Hoofdstuk 1: De bestuurlijke kaart van Nederland
§1.1: Wat is openbaar bestuur?
- Juridisch: organisaties met een publiekrechtelijke grondslag (d.w.z.
bestaan van organisatie is wettelijk vastgesteld).
- Financiering:
a. Contributie  vereniging
b. Verkoop producten en diensten  bedrijven
c. Algemene middelen (d.w.z. belasting, premie, subsidie + publieke
organisaties)
- Doel:
a. Private organisaties  deelbelang: van een bepaalde groep
mensen
b. Publieke organisaties  algemeen belang
- Maatschappelijk middenveld: geen winst als doel. Dit zijn actoren die
invloed hebben op het functioneren van het openbaar bestuur.


§1.2: Kenmerken van Nederlands openbaar bestuur
1. Constitutionele monarchie  koninkrijk waarin de macht van de
koning grondwettelijk (constitutioneel) is vastgesteld (beperkt).
2. Rechtsstaat  twee kenmerken:
a. zowel de overheid als de burgers zijn gebonden aan de wet 
legaliteitsbeginsel = de overheid mag alleen handelend optreden
binnen het kader van haar wettelijke bevoegdheden.
b. Burgers beschikken over grondrechten.
3. Trias politica  de machten zijn gescheiden en controleren elkaar
4. Scheiding van kerk en staat
5. Parlementair stelsel (indirecte democratie/representatieve
democratie)  bevolking kiest rechtstreeks hoogste
besluitvormende orgaan, de Tweede Kamer
6. Beginsel van ministeriële verantwoordelijkheid  pijler 1 van
parlementaire stelsel. De koning is onschendbaar en de ministers
zijn verantwoordelijk.



1

,OBBW: De bestuurlijke kaart van Nederland

7. Vertrouwensregel  pijer 2. Minister moet aftreden als de
volksvertegenwoordiging geen vertrouwen meer heeft.
8. Dualisme  volksvertegenwoordiging (wetgevend) en regering
(uitvoerend) zijn onafhankelijk van elkaar.
9. Bevolking kiest niet de bestuurders
10. Kiesstelsel: stelsel van evenredige vertegenwoordiging 
a. Aantal zetels is evenredig aan aantal stemmen
b. Geen kiesdrempel; elke partij kan zetel veroveren
11. Gedecentraliseerde eenheid  beleid wordt in grote lijnen
geschetst. Invulling door lagere overheden
12. Geen constitutioneel hof  wet wordt niet getoetst aan de
grondwet;
13. Geen juryrechtspraak
14. Functioneel bestuur  tal van bestuursorganen die wettelijk
vastgestelde taken hebben
- Drie bestuurslagen: Rijk, provincie en gemeente.




2

,OBBW: De bestuurlijke kaart van Nederland




Hoofdstuk 2: De Nederlandse Staat
- Kenmerken van een staat:
1. Specifiek grondgebied
2. Een bevolking
3. Erkenning door andere staten
4. Wettelijke ordening en bestuurlijke organisatie die gezaghebbend
de wet- en regelgeving kan handhaven. De overheid heeft het
geweldsmonopolie.
- Staat der Nederlanden = juridische term voor de Nederlandse overheid.
De staat is net als een individu, bevoegd rechtshandelingen te
verrichten.
- Koninkrijk der Nederlanden = Nederland, de Nederlandse Antillen
(Curaçao en Sint Maarten) en Aruba.
- Sinds 1986 heeft Aruba de status van land binnen het Koninkrijk der
Nederlanden.
- Sinds 2010 hebben ook Sint Maarten en Curaçao de status van land
binnen het Koninkrijk der Nederlanden.
- Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn openbare lichamen en worden
aangeduid als bijzondere gemeenten. De inwoners kiezen leden van de
eilandsraad (gemeenteraad), de gezaghebber (burgemeester) en de
eilandgedeputeerden (wethouders) vormen het bestuurscollege van
een eiland. De inwoners hebben actief en passief kiesrecht voor de
Tweede Kamer.
- Sinds 1815 is Nederland een constitutionele monarchie: het
koningschap is verankerd in een constitutie. De koning staat niet boven
de wet, maar is daaraan ondergeschikt.
- Constitutie = geheel van elementaire geschreven en ongeschreven
regels: (grond)wetten en conventies, met betrekking tot de organisatie
van een staat.

3

, OBBW: De bestuurlijke kaart van Nederland



§2.1: Parlementair stelsel
- Twee principes van het parlementaire stelsel:
1. Ministeriële verantwoordelijkheid: de koning en de ambtenaren
zijn onschendbaar  de minister is verantwoordelijk.
2. Vertrouwensregel: het kabinet moet het vertrouwen hebben van
de meerderheid van de Tweede Kamer.
- Parlementair stelsel = staatsorganisatie waarin de hoogste
bestuursmacht berust bij een gekozen volksvertegenwoordiging.


§2.2: Rechtsstaat
- Kenmerken van de rechtsstaat:
1. De overheid is gebonden aan de wet: legaliteitsbeginsel
2. Machtenscheiding
3. Vrije en geheime verkiezingen
4. Bestaan van grondrechten
5. Vrije en onafhankelijke media (waakhondfunctie)


§2.3: Gedecentraliseerde eenheid
- Decentralisatie = het overhevelen van overheidstaken naar lagere
bestuursniveaus (subsidiariteitsbeginsel).
- Eenheidsstaat = samenhang en coördinatie van bovenaf.
- De gemeente en de provincie hebben een zekere mate van autonomie.
Ze hebben APV’s (Algemene Plaatselijke Verordeningen)  hierin kan
de gemeenteraad regelingen treffen die zijn afgestemd op lokale
omstandigheden.
Helemaal autonoom is de gemeente niet: de APV mag, net als
andere gemeentelijke verordeningen, niet in strijd zijn met hogere
regelgeving.
- Medebewind: provincies en gemeenten stellen regels op in opdracht
van een hogere regeling. De inhoud van de regels is vrij, maar
gemeenten en provincies moeten wel rekening houden met regels van
een hogere orde.

4