Recht en samenleving: Les 1 2023-2024 BAC3
Recht en samenleving
INLEIDING
Leermateriaal
- PPTs
o kern van de leerstof
o op Ufora voorafgaand aan de les
- Nota’s
- Reader
o Zie Ufora
o + zie specifieke instructies / les
Handvaten bij het gebruik van een reader
- De kern van de leerstof is wat behandeld wordt in de les.
- De teksten in de reader bieden verdieping en achtergrond bij de concepten die gezien worden in
de les, en helpen om deze beter te begrijpen. Om goed op sommige vragen te kunnen
antwoorden, is het lezen van de teksten dus nodig.
- Het examen peilt echter niet naar concepten/zaken die totaal niet behandeld werden in de les,
en dus enkel in de reader staan.
- Het examen peilt ook niet naar specifieke feitenkennis van bepaalde gevalstudies.
o Je moet bijvoorbeeld niet kunnen uitleggen hoe de mode-industrie in New York werkt,
maar wel wat een semiautonoom sociaal veld is en daarvan voorbeeld(en) kunnen geven
(cf. tekst Sally Engle Merry bij les ‘recht in actie’)
Examen
- Schriftelijk examen, gesloten boek
- Combinatie van kennis-, inzichts- en reflectievragen
o Ongeveer 1/3 à 1/4 van de punten -> lessen prof. Colman (naar verhouding van de
lessen)
o Vb. als je hierover een onderzoek zou doen, hoe zou je dat dan doen?
- Maximum twee punten worden toegekend op basis van meerkeuzevragen (aandeel
meerkeuzevragen is dus 10%)
- Tip: Leg de concepten die je gebruikt (bv. in essayvraag) uit!
(LES 1)
RECHTSANTROPOLOGIE
DEEL 1. Kernconcepten in recht en samenleving
1. ‘Law and society’ (studies)
- Alle cirkels stellen rechtstakken/rechtsvakken voor zoals internationaal publiekrecht, procesrecht,
strafrecht etc.
- In de rechtswetenschappen gaan we vooral kijken van waar die regels komen en hoe die een
impact hebben op de samenleving.
1
,Recht en samenleving: Les 1 2023-2024 BAC3
- Recht en samenleving staan in een co-constitutieve verhouding met elkaar.
o = Die gaan elkaar vormen
o Vb. wijzigingen in het erfrecht door maatschappelijke evoluties, maar dat recht heeft ook
een impact op de wijziging van de samenleving
o Recht Samenleving
- Voorbeeld
o Vb. overal werd gerookt. Door verandering en inzicht in de samenleving dat roken
ongezond is komt er wetgeving en dit heeft zijn effect/gevolgen in de samenleving want
er kwam een rookverbod. In 2019 een verbod om te roken in auto als er kinderen van
jonger dan 16 jaar bij zitten.
o Je ziet die interactie hier doordat er een wet aangenomen wordt, dat dit een effect heeft
op wat er gebeurt in de samenleving
- Voorbeeld
o Vb. in het personen- en familierecht is er in 2003 in BW expliciet ingeschreven dat
huwelijk door personen van hetzelfde geslacht kan. Dit heeft zijn impact gehad in de
samenleving. Een paar jaar later konden homokoppels ook kinderen adopteren.
o Dit weerspiegelt de samenleving, maar in de praktijk niet altijd zo gemakkelijk.
- Die invloed is soms beperkter dan dat we denken.
- Het is niet omdat we willen dat er geen discriminatie meer is, dat dat dan ook verdwijnt uit de
samenleving.
- Het recht kan vervormende effecten (distortions) en contraproductieve effecten hebben
o Vb. als je een muur bouwt aan de grens, dan gaan mensen een gevaarlijkere route
zoeken of een bootje nemen op zee om toch over de grens te geraken.
2
,Recht en samenleving: Les 1 2023-2024 BAC3
- Vak ‘Recht en samenleving’:
o i) Inhoudelijk: interactie tussen recht en samenleving
o ii) ‘law and society’ studies
▪ We verwijzen naar een academische interdiscipline
o Normaal bekijken we het recht vanuit de rechtswetenschap/rechtsgeleerdheid =
doctrinaire methode ➔ vakken recht
▪ Men wilt verwijzen naar de wetenschappelijke discipline die het recht gaat
bestuderen. We gaan kijken naar de teksten, rechtsregels, rechtspraak,
rechtsleer etc.
o Er zijn ook de sociale wetenschappen
▪ Deze kijken naar de manieren hoe de samenleving vorm wordt gegeven
▪ Vb. antropologie, sociologie, politicologie, criminologie
▪ Die gebruiken vooral sociaalwetenschappelijke methoden: interviews,
focusgroepen, observaties etc.
o Hiertussen heb je de ‘interdisciplinaire velden’
▪ Men gaat vanuit de sociaalwetenschappelijke bril met de
sociaalwetenschappelijke methoden kijken naar het recht
▪ Hierin zitten de rechtsantropologie en de rechtssociologie.
- Stijlen in juridisch onderzoek
o Je gaat onderzoek doen binnen het domein van de rechtswetenschappen (kan
fundamenteel wetenschappelijk onderzoek zijn, kan meer toegepast zijn etc.)
o Wij situeren ons aan de linkerkant van het spectrum: dit kan meer toegepast zijn
(fundamental research), en om verandering te bekomen (law reform research)
3
, Recht en samenleving: Les 1 2023-2024 BAC3
- ‘Law and society’ onderzoek
o Heeft zijn oorsprong in de V.S.
o Dit is de ‘Sociaalwetenschappelijke’ (/ ‘empirische’) studie van het recht
▪ We gaan kijken naar de empirie (wat er gebeurt in de realiteit) + theorie
▪ Veel verschillende (visies op) empirische methoden
- ‘Law and society’ onderzoek: evolutie
o In 1970s: ‘law in the books’ (het recht zoals het neergeschreven staat) ‘law in action’
(wat er effectief gebeurd)
▪ ‘gap’ studies
• Bezorgdheid was: Hoe komt het dat er daar een gap in zit, dat er geen
overeenstemming is met hoe het recht is en hoe het recht wordt
toegepast?
• Dus de eerste beweging waren die ‘gap studies’ waarbij kloof tussen ‘law
in the books’ en ‘law in action’ werd bestudeerd.
o Maar er kwam kritiek op:
▪ Assumptie dat sociaal gedrag in overeenstemming is met juridische
voorschriften = problematisch (Abel)
• Die vooronderstelling is al problematisch op zich
▪ Why do most people go along? (Silbey)
• Je kan ook verwonderd zijn dat er effectief zoveel mensen het recht
naleven. Vb. de meeste mensen gaan niet andermans eigendom
vernietigen.
• Waarom worden die regels in de praktijk relatief goed gerespecteerd?
o -> Kritische benaderingen van de empirische studie van het recht
o -> Brede beweging
▪ We gaan naar een bredere beweging
- Kernvragen en onderzoeksmethodes
o We gaan kijken naar de normen en de praktijken
o Vertrekkende vanuit de actoren. Hoe gaan die actoren het recht gebruiken?
o De context waarin dit zich afspeelt is ook belangrijk. Die aandacht voor context is in
rechtsantropologisch opzicht belangrijk.
▪ Vb. hoe ben je opgevoed? Wat zijn normen en waarden die je hebt
meegekregen? Welke ervaringen heb je al meegemaakt? Wat is de politieke
context etc. ➔ Dit gaat allemaal een impact hebben op hoe je als actor met dat
recht aan de slag gaat.
o Door die wisselwerking tussen actoren en context worden enerzijds regels
gereproduceerd en bevestigd, en kan er anderzijds verandering optreden
o Er zijn verschillende schalen die we bekijken: supranationaal, nationaal, lokaal
4
Recht en samenleving
INLEIDING
Leermateriaal
- PPTs
o kern van de leerstof
o op Ufora voorafgaand aan de les
- Nota’s
- Reader
o Zie Ufora
o + zie specifieke instructies / les
Handvaten bij het gebruik van een reader
- De kern van de leerstof is wat behandeld wordt in de les.
- De teksten in de reader bieden verdieping en achtergrond bij de concepten die gezien worden in
de les, en helpen om deze beter te begrijpen. Om goed op sommige vragen te kunnen
antwoorden, is het lezen van de teksten dus nodig.
- Het examen peilt echter niet naar concepten/zaken die totaal niet behandeld werden in de les,
en dus enkel in de reader staan.
- Het examen peilt ook niet naar specifieke feitenkennis van bepaalde gevalstudies.
o Je moet bijvoorbeeld niet kunnen uitleggen hoe de mode-industrie in New York werkt,
maar wel wat een semiautonoom sociaal veld is en daarvan voorbeeld(en) kunnen geven
(cf. tekst Sally Engle Merry bij les ‘recht in actie’)
Examen
- Schriftelijk examen, gesloten boek
- Combinatie van kennis-, inzichts- en reflectievragen
o Ongeveer 1/3 à 1/4 van de punten -> lessen prof. Colman (naar verhouding van de
lessen)
o Vb. als je hierover een onderzoek zou doen, hoe zou je dat dan doen?
- Maximum twee punten worden toegekend op basis van meerkeuzevragen (aandeel
meerkeuzevragen is dus 10%)
- Tip: Leg de concepten die je gebruikt (bv. in essayvraag) uit!
(LES 1)
RECHTSANTROPOLOGIE
DEEL 1. Kernconcepten in recht en samenleving
1. ‘Law and society’ (studies)
- Alle cirkels stellen rechtstakken/rechtsvakken voor zoals internationaal publiekrecht, procesrecht,
strafrecht etc.
- In de rechtswetenschappen gaan we vooral kijken van waar die regels komen en hoe die een
impact hebben op de samenleving.
1
,Recht en samenleving: Les 1 2023-2024 BAC3
- Recht en samenleving staan in een co-constitutieve verhouding met elkaar.
o = Die gaan elkaar vormen
o Vb. wijzigingen in het erfrecht door maatschappelijke evoluties, maar dat recht heeft ook
een impact op de wijziging van de samenleving
o Recht Samenleving
- Voorbeeld
o Vb. overal werd gerookt. Door verandering en inzicht in de samenleving dat roken
ongezond is komt er wetgeving en dit heeft zijn effect/gevolgen in de samenleving want
er kwam een rookverbod. In 2019 een verbod om te roken in auto als er kinderen van
jonger dan 16 jaar bij zitten.
o Je ziet die interactie hier doordat er een wet aangenomen wordt, dat dit een effect heeft
op wat er gebeurt in de samenleving
- Voorbeeld
o Vb. in het personen- en familierecht is er in 2003 in BW expliciet ingeschreven dat
huwelijk door personen van hetzelfde geslacht kan. Dit heeft zijn impact gehad in de
samenleving. Een paar jaar later konden homokoppels ook kinderen adopteren.
o Dit weerspiegelt de samenleving, maar in de praktijk niet altijd zo gemakkelijk.
- Die invloed is soms beperkter dan dat we denken.
- Het is niet omdat we willen dat er geen discriminatie meer is, dat dat dan ook verdwijnt uit de
samenleving.
- Het recht kan vervormende effecten (distortions) en contraproductieve effecten hebben
o Vb. als je een muur bouwt aan de grens, dan gaan mensen een gevaarlijkere route
zoeken of een bootje nemen op zee om toch over de grens te geraken.
2
,Recht en samenleving: Les 1 2023-2024 BAC3
- Vak ‘Recht en samenleving’:
o i) Inhoudelijk: interactie tussen recht en samenleving
o ii) ‘law and society’ studies
▪ We verwijzen naar een academische interdiscipline
o Normaal bekijken we het recht vanuit de rechtswetenschap/rechtsgeleerdheid =
doctrinaire methode ➔ vakken recht
▪ Men wilt verwijzen naar de wetenschappelijke discipline die het recht gaat
bestuderen. We gaan kijken naar de teksten, rechtsregels, rechtspraak,
rechtsleer etc.
o Er zijn ook de sociale wetenschappen
▪ Deze kijken naar de manieren hoe de samenleving vorm wordt gegeven
▪ Vb. antropologie, sociologie, politicologie, criminologie
▪ Die gebruiken vooral sociaalwetenschappelijke methoden: interviews,
focusgroepen, observaties etc.
o Hiertussen heb je de ‘interdisciplinaire velden’
▪ Men gaat vanuit de sociaalwetenschappelijke bril met de
sociaalwetenschappelijke methoden kijken naar het recht
▪ Hierin zitten de rechtsantropologie en de rechtssociologie.
- Stijlen in juridisch onderzoek
o Je gaat onderzoek doen binnen het domein van de rechtswetenschappen (kan
fundamenteel wetenschappelijk onderzoek zijn, kan meer toegepast zijn etc.)
o Wij situeren ons aan de linkerkant van het spectrum: dit kan meer toegepast zijn
(fundamental research), en om verandering te bekomen (law reform research)
3
, Recht en samenleving: Les 1 2023-2024 BAC3
- ‘Law and society’ onderzoek
o Heeft zijn oorsprong in de V.S.
o Dit is de ‘Sociaalwetenschappelijke’ (/ ‘empirische’) studie van het recht
▪ We gaan kijken naar de empirie (wat er gebeurt in de realiteit) + theorie
▪ Veel verschillende (visies op) empirische methoden
- ‘Law and society’ onderzoek: evolutie
o In 1970s: ‘law in the books’ (het recht zoals het neergeschreven staat) ‘law in action’
(wat er effectief gebeurd)
▪ ‘gap’ studies
• Bezorgdheid was: Hoe komt het dat er daar een gap in zit, dat er geen
overeenstemming is met hoe het recht is en hoe het recht wordt
toegepast?
• Dus de eerste beweging waren die ‘gap studies’ waarbij kloof tussen ‘law
in the books’ en ‘law in action’ werd bestudeerd.
o Maar er kwam kritiek op:
▪ Assumptie dat sociaal gedrag in overeenstemming is met juridische
voorschriften = problematisch (Abel)
• Die vooronderstelling is al problematisch op zich
▪ Why do most people go along? (Silbey)
• Je kan ook verwonderd zijn dat er effectief zoveel mensen het recht
naleven. Vb. de meeste mensen gaan niet andermans eigendom
vernietigen.
• Waarom worden die regels in de praktijk relatief goed gerespecteerd?
o -> Kritische benaderingen van de empirische studie van het recht
o -> Brede beweging
▪ We gaan naar een bredere beweging
- Kernvragen en onderzoeksmethodes
o We gaan kijken naar de normen en de praktijken
o Vertrekkende vanuit de actoren. Hoe gaan die actoren het recht gebruiken?
o De context waarin dit zich afspeelt is ook belangrijk. Die aandacht voor context is in
rechtsantropologisch opzicht belangrijk.
▪ Vb. hoe ben je opgevoed? Wat zijn normen en waarden die je hebt
meegekregen? Welke ervaringen heb je al meegemaakt? Wat is de politieke
context etc. ➔ Dit gaat allemaal een impact hebben op hoe je als actor met dat
recht aan de slag gaat.
o Door die wisselwerking tussen actoren en context worden enerzijds regels
gereproduceerd en bevestigd, en kan er anderzijds verandering optreden
o Er zijn verschillende schalen die we bekijken: supranationaal, nationaal, lokaal
4
