Overheidsfinanciën samenvatting
HOOFDSTUK 16 – BELASTINGEN........................................................................................................1
16.1 INLEIDING...................................................................................................................................1
16.2 BEGRIP......................................................................................................................................1
16.3 BEGINSELEN................................................................................................................................1
16.3.1 PROFIJTBEGINSEL.........................................................................................................................1
16.3.2 DRAAGKRACHTBEGINSEL................................................................................................................1
16.3.3 SCHADEBEGINSEL.........................................................................................................................2
16.3.4 DE PRAKTIJK VAN HET BELASTINGBELEID...........................................................................................2
16.4 STELSEL......................................................................................................................................2
16.4.1 BELASTINGPEIL............................................................................................................................2
16.4.2 BELASTINGMIX.............................................................................................................................3
16.4.3 AANDEEL VAN BESTUURSLAGEN......................................................................................................3
16.5 BELEIDSINSTRUMENT.....................................................................................................................3
16.5.1 ECONOMISCHE GROEI EN WERKGELEGENHEID STIMULEREN..................................................................3
16.5.2 MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN EN BATEN BEPRIJZEN...............................................................................4
16.5.3 WELVAARSVERSCHILLEN VERKLEINEN................................................................................................4
16.6 BEZWAREN VAN FISCALE REGELINGEN................................................................................................4
HOOFDSTUK 17 – RIJKSBELASTINGEN EN SOCIALE PREMIES..............................................................6
17.1 INLEIDING...................................................................................................................................6
17.2 OVERZICHT.................................................................................................................................6
17.3 INKOMSTENBELASTING...................................................................................................................6
17.3.1 BELASTINGPLICHT.........................................................................................................................6
17.3.2 HEFFINGSTECHNIEK......................................................................................................................6
17.3.3 HEFFINGSGRONDSLAG...................................................................................................................6
17.3.4 BELASTINGEENHEID......................................................................................................................8
17.3.5 SCHIJVENTARIEF EN HEFFINGSKORTINGEN..........................................................................................8
17.3.6 VERZILVERINGSPROBLEEM..............................................................................................................8
17.3.7 AUTOMATISCHE INFLATIECORRECTIE.................................................................................................9
17.4 VENNOOTSCHAPSBELASTING...........................................................................................................9
17.4.1 HEFFINGSTECHNIEK EN HEFFINGSGRONDSLAGEN................................................................................9
17.4.2 TARIEF.......................................................................................................................................9
17.4.3 DE ‘VLUCHT’ IN DE BESLOTEN VENNOOTSCHAP..................................................................................9
17.5 OMZETBELASTING.......................................................................................................................10
17.6 SCHENK- EN ERFBELASTING...........................................................................................................10
17.7 SOCIALE VERZEKERINGSPREMIES.....................................................................................................11
HOOFDSTUK 18 – BELASTINGEN EN DE ECONOMIE.........................................................................12
18.1 INLEIDING.................................................................................................................................12
18.2 GEVOLGEN VOOR DE WELVAART.....................................................................................................12
18.3 LEGALE BELASTINGONTWIJKING......................................................................................................12
18.3.1 CONSUMPTIE AANPASSEN............................................................................................................12
18.3.2 ARBEIDSAANBOD.......................................................................................................................12
18.3.3 GEMIDDELDE BELASTINGDRUK......................................................................................................13
18.3.4 MARGINALE BELASTINGDRUK.......................................................................................................13
18.3.5 GEZINSBESPARINGEN..................................................................................................................14
18.3.6 BELASTINGBESPARENDE CONSTRUCTIES..........................................................................................14
18.3.7 AFWENTELING...........................................................................................................................14
18.3.8 BELASTINGVLUCHT.....................................................................................................................14
18.3.9 GEDRAGSEFFECTEN VAN BELASTINGMAATREGELEN............................................................................14
18.4 WINST VERSCHUIVEN NAAR BELASTINGPARADIJZEN.............................................................................14
,18.5 BELASTINGFRAUDE......................................................................................................................15
18.6 BELASTINGCONCURRENTIE............................................................................................................15
18.7 BELASTINGCOÖRDINATIE...............................................................................................................16
HOOFDSTUK 19 – INKOMENSONGELIJKHEID EN HET HERVERDEELDE INKOMEN..............................17
19.1 INLEIDING.................................................................................................................................17
19.2 INKOMENSBEGRIPPEN..................................................................................................................17
19.3 EEN POLITIEKE DOELSTELLING........................................................................................................17
19.4 INKOMENSBELEID: INSTRUMENTEN..................................................................................................17
19.4.1 VERDIEND INKOMEN...................................................................................................................17
19.4.2 BESTEEDBAAR INKOMEN..............................................................................................................18
19.4.3 TERTIAIR INKOMEN.....................................................................................................................18
19.5 METEN IS WETEN.......................................................................................................................18
19.6 INKOMENSBELEID: RESULTATEN......................................................................................................19
19.7 KOOPKRACHT IN BEELD................................................................................................................20
HOOFDSTUK 20 – VERMOGENSONGELIJKHEID................................................................................22
20.1 INLEIDING.................................................................................................................................22
20.2 VERMOGENSBEGRIP....................................................................................................................22
20.3 METEN IS WETEN.......................................................................................................................22
20.3.1 VERMOGEN DAT NIET WORDT GEMETEN.........................................................................................22
20.3.2 VERMOGEN DAT ONVOLLEDIG WORDT GEMETEN..............................................................................22
20.3.3 OMVANG EN SAMENSTELLING VAN DE VERMOGENS..........................................................................23
20.4 MOGELIJKHEDEN VOOR VERMOGENSBELEID......................................................................................23
20.4.1 REGELS AANPASSEN....................................................................................................................23
20.4.2 BELASTINGDRUK OP VERMOGEN VERZWAREN..................................................................................23
20.5 HERVERDELING TUSSEN GENERATIES................................................................................................25
20.5.1 DE OMSLAGREKENING VAN DE AOW.............................................................................................25
20.5.2 VEREFFENING VAN DE OMSLAGREKENING VAN DE AOW...................................................................25
20.5.3 WELKE GENERATIES PROFITEREN?.................................................................................................25
, Hoofdstuk 16 – Belastingen
16.1 Inleiding
De overheid haalt haar inkomsten uit belastingen, daarnaast zijn belastingen ook een
sturingsinstrument voor de overheid. De overheid heeft met belastingen het doel om de
inkomensverschillen te verkleinen en om de samenleving in de juiste richting te sturen,
instrumentalisme.
Er zijn verschillende soorten belastingen en belastingen stelsels. Alle werken als een eigen
beleidsinstrument.
16.2 Begrip
Een belasting is een in de wet geregelde onvrijwillige betaling aan de overheid, zonder dat er
een directe prestatie tegenover staat. Omdat er geen directe voorziening tegenover staat
roept belasting veel weerstand op bij burgers.
Sociale verzekeringen hebben een tegenprestatie, namelijk een uitkering. De premies
worden toch gezien als een belasting, de uitkeringshoogte staat namelijk niet vast.
Werknemersverzekeringen geven recht op een aanspraak bij arbeidsongeschiktheid. Dit is
echter geen zekerheid, dus wordt de premie gezien als belasting.
Volksverzekeringen hebben geen relatie tussen rechten en premies dus zijn sowieso een
belasting. Ze lijkt op een verzekering maar is dit niet, want zelfs zonder premies te betalen
kun je rechten krijgen.
Bij de ziektekostenverzekering is een bijzondere relatie omdat deze verplicht is, dit maakt het
een soort belasting.
De premies sociale verzekering en belastingen worden samen tot de collectieve lasten
gerekend, dit zijn de gedwongen betalingen aan de overheid zonder individuele
tegenprestatie.
16.3 Beginselen
Er zijn 3 belastingbeginselen die zien op de beste verdeling van de kosten voor
overheidsvoorzieningen:
- Profijtbeginsel
- Draagkrachtbeginsel
- Schadebeginsel
16.3.1 Profijtbeginsel
Dit beginsel ziet erop dat burgers betalen naar het gebruik dat zij gemaakt hebben van de
overheidsvoorzieningen. Voorbeelden van dit beginsel is de motorrijtuigenbelasting, deze is
verschuldigd wanneer je gebruik maakt van de wegen.
Het voordeel van overheidsvoorzieningen is echter lastig vast te stellen, dus is het onduidelijk
welke individu wat gebruikt heeft en tegen welk bedrag hij belast moet worden.
Het profijtbeginsel heeft inkomenspolitieke bezwaren, degene die de
overheidsvoorzieningen als uitkeringen genieten moeten hier niet zwaar voor belast worden,
dan ontbreekt het nut. Daarnaast is voor zulke maatregelen weinig draagvlak.
16.3.2 Draagkrachtbeginsel
De belastingdruk moet over mensen verdeeld worden naar mate van draagkracht, zo is de
belastingheffing voor iedereen gelijk. De draagkracht wordt bepaald door het inkomen en
persoonlijke omstandigheden.
Ook vermogen en bestedingen kunnen leiden tot een verhoogde draagkracht.
HOOFDSTUK 16 – BELASTINGEN........................................................................................................1
16.1 INLEIDING...................................................................................................................................1
16.2 BEGRIP......................................................................................................................................1
16.3 BEGINSELEN................................................................................................................................1
16.3.1 PROFIJTBEGINSEL.........................................................................................................................1
16.3.2 DRAAGKRACHTBEGINSEL................................................................................................................1
16.3.3 SCHADEBEGINSEL.........................................................................................................................2
16.3.4 DE PRAKTIJK VAN HET BELASTINGBELEID...........................................................................................2
16.4 STELSEL......................................................................................................................................2
16.4.1 BELASTINGPEIL............................................................................................................................2
16.4.2 BELASTINGMIX.............................................................................................................................3
16.4.3 AANDEEL VAN BESTUURSLAGEN......................................................................................................3
16.5 BELEIDSINSTRUMENT.....................................................................................................................3
16.5.1 ECONOMISCHE GROEI EN WERKGELEGENHEID STIMULEREN..................................................................3
16.5.2 MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN EN BATEN BEPRIJZEN...............................................................................4
16.5.3 WELVAARSVERSCHILLEN VERKLEINEN................................................................................................4
16.6 BEZWAREN VAN FISCALE REGELINGEN................................................................................................4
HOOFDSTUK 17 – RIJKSBELASTINGEN EN SOCIALE PREMIES..............................................................6
17.1 INLEIDING...................................................................................................................................6
17.2 OVERZICHT.................................................................................................................................6
17.3 INKOMSTENBELASTING...................................................................................................................6
17.3.1 BELASTINGPLICHT.........................................................................................................................6
17.3.2 HEFFINGSTECHNIEK......................................................................................................................6
17.3.3 HEFFINGSGRONDSLAG...................................................................................................................6
17.3.4 BELASTINGEENHEID......................................................................................................................8
17.3.5 SCHIJVENTARIEF EN HEFFINGSKORTINGEN..........................................................................................8
17.3.6 VERZILVERINGSPROBLEEM..............................................................................................................8
17.3.7 AUTOMATISCHE INFLATIECORRECTIE.................................................................................................9
17.4 VENNOOTSCHAPSBELASTING...........................................................................................................9
17.4.1 HEFFINGSTECHNIEK EN HEFFINGSGRONDSLAGEN................................................................................9
17.4.2 TARIEF.......................................................................................................................................9
17.4.3 DE ‘VLUCHT’ IN DE BESLOTEN VENNOOTSCHAP..................................................................................9
17.5 OMZETBELASTING.......................................................................................................................10
17.6 SCHENK- EN ERFBELASTING...........................................................................................................10
17.7 SOCIALE VERZEKERINGSPREMIES.....................................................................................................11
HOOFDSTUK 18 – BELASTINGEN EN DE ECONOMIE.........................................................................12
18.1 INLEIDING.................................................................................................................................12
18.2 GEVOLGEN VOOR DE WELVAART.....................................................................................................12
18.3 LEGALE BELASTINGONTWIJKING......................................................................................................12
18.3.1 CONSUMPTIE AANPASSEN............................................................................................................12
18.3.2 ARBEIDSAANBOD.......................................................................................................................12
18.3.3 GEMIDDELDE BELASTINGDRUK......................................................................................................13
18.3.4 MARGINALE BELASTINGDRUK.......................................................................................................13
18.3.5 GEZINSBESPARINGEN..................................................................................................................14
18.3.6 BELASTINGBESPARENDE CONSTRUCTIES..........................................................................................14
18.3.7 AFWENTELING...........................................................................................................................14
18.3.8 BELASTINGVLUCHT.....................................................................................................................14
18.3.9 GEDRAGSEFFECTEN VAN BELASTINGMAATREGELEN............................................................................14
18.4 WINST VERSCHUIVEN NAAR BELASTINGPARADIJZEN.............................................................................14
,18.5 BELASTINGFRAUDE......................................................................................................................15
18.6 BELASTINGCONCURRENTIE............................................................................................................15
18.7 BELASTINGCOÖRDINATIE...............................................................................................................16
HOOFDSTUK 19 – INKOMENSONGELIJKHEID EN HET HERVERDEELDE INKOMEN..............................17
19.1 INLEIDING.................................................................................................................................17
19.2 INKOMENSBEGRIPPEN..................................................................................................................17
19.3 EEN POLITIEKE DOELSTELLING........................................................................................................17
19.4 INKOMENSBELEID: INSTRUMENTEN..................................................................................................17
19.4.1 VERDIEND INKOMEN...................................................................................................................17
19.4.2 BESTEEDBAAR INKOMEN..............................................................................................................18
19.4.3 TERTIAIR INKOMEN.....................................................................................................................18
19.5 METEN IS WETEN.......................................................................................................................18
19.6 INKOMENSBELEID: RESULTATEN......................................................................................................19
19.7 KOOPKRACHT IN BEELD................................................................................................................20
HOOFDSTUK 20 – VERMOGENSONGELIJKHEID................................................................................22
20.1 INLEIDING.................................................................................................................................22
20.2 VERMOGENSBEGRIP....................................................................................................................22
20.3 METEN IS WETEN.......................................................................................................................22
20.3.1 VERMOGEN DAT NIET WORDT GEMETEN.........................................................................................22
20.3.2 VERMOGEN DAT ONVOLLEDIG WORDT GEMETEN..............................................................................22
20.3.3 OMVANG EN SAMENSTELLING VAN DE VERMOGENS..........................................................................23
20.4 MOGELIJKHEDEN VOOR VERMOGENSBELEID......................................................................................23
20.4.1 REGELS AANPASSEN....................................................................................................................23
20.4.2 BELASTINGDRUK OP VERMOGEN VERZWAREN..................................................................................23
20.5 HERVERDELING TUSSEN GENERATIES................................................................................................25
20.5.1 DE OMSLAGREKENING VAN DE AOW.............................................................................................25
20.5.2 VEREFFENING VAN DE OMSLAGREKENING VAN DE AOW...................................................................25
20.5.3 WELKE GENERATIES PROFITEREN?.................................................................................................25
, Hoofdstuk 16 – Belastingen
16.1 Inleiding
De overheid haalt haar inkomsten uit belastingen, daarnaast zijn belastingen ook een
sturingsinstrument voor de overheid. De overheid heeft met belastingen het doel om de
inkomensverschillen te verkleinen en om de samenleving in de juiste richting te sturen,
instrumentalisme.
Er zijn verschillende soorten belastingen en belastingen stelsels. Alle werken als een eigen
beleidsinstrument.
16.2 Begrip
Een belasting is een in de wet geregelde onvrijwillige betaling aan de overheid, zonder dat er
een directe prestatie tegenover staat. Omdat er geen directe voorziening tegenover staat
roept belasting veel weerstand op bij burgers.
Sociale verzekeringen hebben een tegenprestatie, namelijk een uitkering. De premies
worden toch gezien als een belasting, de uitkeringshoogte staat namelijk niet vast.
Werknemersverzekeringen geven recht op een aanspraak bij arbeidsongeschiktheid. Dit is
echter geen zekerheid, dus wordt de premie gezien als belasting.
Volksverzekeringen hebben geen relatie tussen rechten en premies dus zijn sowieso een
belasting. Ze lijkt op een verzekering maar is dit niet, want zelfs zonder premies te betalen
kun je rechten krijgen.
Bij de ziektekostenverzekering is een bijzondere relatie omdat deze verplicht is, dit maakt het
een soort belasting.
De premies sociale verzekering en belastingen worden samen tot de collectieve lasten
gerekend, dit zijn de gedwongen betalingen aan de overheid zonder individuele
tegenprestatie.
16.3 Beginselen
Er zijn 3 belastingbeginselen die zien op de beste verdeling van de kosten voor
overheidsvoorzieningen:
- Profijtbeginsel
- Draagkrachtbeginsel
- Schadebeginsel
16.3.1 Profijtbeginsel
Dit beginsel ziet erop dat burgers betalen naar het gebruik dat zij gemaakt hebben van de
overheidsvoorzieningen. Voorbeelden van dit beginsel is de motorrijtuigenbelasting, deze is
verschuldigd wanneer je gebruik maakt van de wegen.
Het voordeel van overheidsvoorzieningen is echter lastig vast te stellen, dus is het onduidelijk
welke individu wat gebruikt heeft en tegen welk bedrag hij belast moet worden.
Het profijtbeginsel heeft inkomenspolitieke bezwaren, degene die de
overheidsvoorzieningen als uitkeringen genieten moeten hier niet zwaar voor belast worden,
dan ontbreekt het nut. Daarnaast is voor zulke maatregelen weinig draagvlak.
16.3.2 Draagkrachtbeginsel
De belastingdruk moet over mensen verdeeld worden naar mate van draagkracht, zo is de
belastingheffing voor iedereen gelijk. De draagkracht wordt bepaald door het inkomen en
persoonlijke omstandigheden.
Ook vermogen en bestedingen kunnen leiden tot een verhoogde draagkracht.
