Samenvatting aansprakelijkheidsrecht - OU - September 2024
SAMENVATTING
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
RS0602
Inhoudsopgave
Leereenheid 1: Plaatsbepaling en functies van het aansprakelijkheidsrecht......4
Inleiding.......................................................................................................................... 4
De plaats van het aansprakelijkheidsrecht in het verbintenissenrecht............................4
Tekstboek nr. 1, 2, 3 en 5; over de plaats van het aansprakelijkheidsrecht in het
vermogensrecht........................................................................................................... 4
Tekstboek nr. 8 t/m 12; over een verdere plaatsbepaling van het
aansprakelijkheidsrecht in het bredere systeem..........................................................6
Het onderscheid tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid..............7
Tekstboek nr. 4; het onderscheid tussen contractuele en buitencontractuele
aansprakelijkheid.......................................................................................................... 8
Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht.......................................................8
Tekstboek nr. 6 en 7; Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht..................9
F. Ruitenbeek-Bart, en de veroorzaker dan?..............................................................10
De begrippen schuldaansprakelijkheid, kwalitatieve aansprakelijkheid en
risicoaansprakelijkheid.................................................................................................. 10
Vestiging en omvang van aansprakelijkheid.................................................................10
Leereenheid 2: aansprakelijkheid voor eigen gedrag deel 1............................11
Inleiding........................................................................................................................ 11
Het wettelijk systeem: de vereisten van art. 6:162 BW en art. 6:163 BW.....................11
Onrechtmatigheid: algemeen........................................................................................12
Tekstboek nr. 13 – 20; onrechtmatigheid algemeen...................................................12
Onrechtmatigheidsgrond 1: inbreuk op een recht.........................................................14
Tekstboek nr. 23-32; onrechtmatigheidsgrond 1: inbreuk op een recht.....................14
Onrechtmatigheidsgrond 2: doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht.............17
Tekstboek nr. 33-37; onrechtmatigheidsgrond 2: doen of nalaten in strijd met een
wettelijke plicht.......................................................................................................... 17
Onrechtmatigheidsgrond 3: doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens
ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt.......................................18
Tekstboek nr. 21-22, 38-39; onrechtmatigheidsgrond 3.............................................19
E.H.P. Brans & M.W. Scheltema aansprakelijkheid shell voor klimaatverandering......20
Gevaltypen.................................................................................................................... 20
1
,Samenvatting aansprakelijkheidsrecht - OU - September 2024
Tekstboek nr. 40-54; gevaltypen................................................................................21
Leereenheid 3: aansprakelijkheid voor eigen gedrag deel 2: toerekenbaarheid,
schade, causaal verband en relativiteit.........................................................26
Inleiding........................................................................................................................ 26
Toerekenbaarheid......................................................................................................... 27
Tekstboek nr. 67-77; toerekenbaarheid......................................................................27
Schade.......................................................................................................................... 30
Causaal verband............................................................................................................ 31
Relativiteit..................................................................................................................... 31
Tekstboek nr. 58-65; relativiteit..................................................................................31
Leereenheid 4: kwalitatieve aansprakelijkheid voor zaken en dieren..............34
Inleiding........................................................................................................................ 34
Aansprakelijkheid voor roerende zaken, opstallen en dieren.........................................35
Tekstboek nr. 95-107; aansprakelijkheid voor roerende zaken, opstallen en dieren...35
Tekstboek nr. 108-112................................................................................................ 40
Tekstboek nr. 123-126................................................................................................ 42
Tenzij-clausule............................................................................................................... 43
Bijzondere regels met betrekking tot de aansprakelijke persoon..................................43
Tekstboek nr. 127-132................................................................................................ 44
Productaansprakelijkheid.............................................................................................. 45
Tekstboek nr. 134-148................................................................................................ 46
G.M. Veldt en P.W.J. Verbruggen, de Richtlijn productaansprakelijkheid revisited......53
Samenloop en kanalisatie.............................................................................................. 53
tekstboek nr. 148a-152b............................................................................................ 54
Leereenheid 5: Kwalitatieve aansprakelijkheden voor personen.....................57
Inleiding........................................................................................................................ 57
Aansprakelijkheid voor kinderen...................................................................................57
Tekstboek nr. 81-86; kwalitatieve aansprakelijkheid..................................................57
aansprakelijkheid voor ondergeschikten, niet-ondergeschikten en vertegenwoordigers
...................................................................................................................................... 60
Tekstboek nr. 87-92; aansprakelijkheid van werkgevers voor ondergeschikten.........61
Tekstboek nr. 93-94; aansprakelijkheid van opdrachtgevers voor niet-
ondergeschikten......................................................................................................... 64
Tekstboek nr. 94; aansprakelijkheid van vertegenwoordigden voor
vertegenwoordigers.................................................................................................... 64
Werkgeversaansprakelijkheid........................................................................................65
Tekstboek nr. 186-194; Arbeidsongevallen en beroepsziekten...................................65
Tijdelijke regeling verhaalsrecht....................................................................................69
Tekstboek nr. 265-268; De tijdelijke regeling verhaalsrechten...................................69
Leereenheid 6: Eigen schuld en verkeersaansprakelijkheid............................70
Inleiding........................................................................................................................ 70
2
,Samenvatting aansprakelijkheidsrecht - OU - September 2024
De eigenschuldregeling van art. 6:101 BW....................................................................71
Tekstboek nr. 226-235; Eigen schuld schadevergoedingsrecht..................................71
Verkeersaansprakelijkheid............................................................................................ 75
Tekstboek nr. 154-159; aansprakelijkheid voor motorrijtuigen...................................75
bijzondere toepassing eigenschuldregeling bij verkeersaansprakelijkheid....................77
De positie van regresnemers......................................................................................... 77
Tekstboek nr. 160-161; Positie van regresnemers......................................................77
De reflexwerking van art. 185 WVW..............................................................................78
Tekstboek nr. 162-163; Schade van de gemotoriseerde.............................................78
Leereenheid 7: Causaliteit............................................................................78
Inleiding........................................................................................................................ 78
Verschil causaliteitstoets in de vestigings- en omvangsfase.........................................79
Tekstboek nr. 213-214; Omvang van de schadevergoeding.......................................79
Causaliteitsproblemen in de vestigingsfase (1).............................................................80
Tekstboek nr. 215; Een (bewijs)probleem in de vestigingsfase..................................80
Causaliteitsproblemen in de vestigingsfase (2).............................................................81
Tekstboek nr. 201a en 201b; Verlies van een kans en proportionele aansprakelijkheid
................................................................................................................................... 81
Causaliteitsproblemen in de vestigingsfase (3).............................................................82
Tekstboek nr. 236-239; Meervoudige causaliteit, alternatieve causaliteit en
hoofdelijkheid............................................................................................................. 82
Tekstboek nr. 78; Enkele bijzondere bepalingen uit afdeling 6.3.1.............................84
Tekstboek nr. 240-244; Hoofdelijkheid bij aansprakelijkheid voor dezelfde schade....84
Toerekening naar redelijkheid.......................................................................................85
Tekstboek nr. 216-225; Omvang van de schadevergoeding.......................................86
Leereenheid 8: Remedies, schadevergoeding en verjaring.............................89
Inleiding........................................................................................................................ 89
Schadevergoeding......................................................................................................... 90
Tekstboek nr. 195-201, 202-211; Schadevergoedingsrecht........................................90
Matiging en limitering.................................................................................................... 95
Tekstboek nr. 258-264; matiging en limitering...........................................................96
Andere remedies dan schadevergoeding......................................................................97
Tekstboek nr. 79-80, 212, 329-333; rectificatie en verbod.........................................98
E.H.P. Brans en mw. Scheltema, 'aansprakelijkheid shell voor klimaatverandering. Een
‘carbon major’ geconfronteerd met een reductiebevel', milieu en recht 2021/80, par.
5-6............................................................................................................................ 102
Verjaring...................................................................................................................... 103
Tekstboek nr. 334 en 342;........................................................................................104
Tekstboek nr. 335-335a en 335c-337a; verjaringstermijnen....................................105
Leereenheid 9: Immateriële schade en de positie van derden.......................108
Inleiding...................................................................................................................... 108
Immateriële schadevergoeding...................................................................................109
3
, Samenvatting aansprakelijkheidsrecht - OU - September 2024
Tekstboek nr. 245-250; letselschade en overlijdensschade......................................109
E.W. Bosch, 'shockschade: de Hoge Raad verzet de piketpaaltjes', maandblad voor
vermogensrecht 2022, afl. 10, p. 338-348................................................................111
De positie van derden.................................................................................................113
Tekstboek nr. 250-257; letselschade en overlijdensschade......................................113
Leereenheid 1: Plaatsbepaling en functies van het
aansprakelijkheidsrecht
Inleiding
Leerdoelen leereenheid 1:
Uitleggen wat de plaats van het aansprakelijkheidsrecht is in het
verbintenissenrecht;
Toelichten wat het verschil is tussen contractuele en buitencontractuele
aansprakelijkheid;
De functies van het (buitencontractuele) aansprakelijkheidsrecht beschrijven;
Uitleggen wat wordt bedoeld met de begrippen ‘corrigerende rechtvaardigheid’,
‘distributieve rechtvaardigheid’, preventieve werking en genoegdoening.
Uitleggen wat wordt bedoeld met de begrippen schuldaansprakelijkheid,
kwalitatieve aansprakelijkheid en risicoaansprakelijkheid en deze begrippen van
elkaar onderscheiden;
Onderscheid maken tussen de vestiging en de omvang van aansprakelijkheid.
Bronnen: Studieboek Verbintenissen uit de wet en Schadevergoeding (druk 10), F.
Ruitenbeek-Bart, En de veroorzaker dan? Par. 2.1.2
(https://pure.eur.nl/en/publications/en-de-veroorzaker-dan-een-empirisch-juridisch-
onderzoek-naar-de-p)
De plaats van het aansprakelijkheidsrecht in het verbintenissenrecht
Online:
Verbintenis: is een vermogensrechtelijke rechtsverhouding tussen twee of meer
personen krachtens welke de een tot een prestatie verplicht is (schuldenaar), terwijl de
ander (schuldeiser) tot die prestatie is gerechtigd.
- Grondslagen voor verbintenissen uit de wet zijn onrechtmatige daad (titel 6.3 BW),
zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking (titel
6.4 BW). De verbintenissen die voortvloeien uit titel 6.4 BW (de zogenaamde
rechtmatige daden) blijven in deze cursus buiten beschouwing.
Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad doet een verbintenis tot schadevergoeding
ontstaan. Deze verbintenis heeft twee kanten: enerzijds de rechtsplicht (van de
veroorzaker/dader) tot de betaling van schadevergoeding en anderzijds het subjectieve
vermogensrecht (van de benadeelde/slachtoffer) tot het ontvangen van
schadevergoeding.
Tekstboek nr. 1, 2, 3 en 5; over de plaats van het aansprakelijkheidsrecht in
het vermogensrecht
Verbintenissen uit de wet: kunnen ontstaan uit overeenkomst (bewuste afspraken
tussen partijen, art. 6:74 BW) of uit de wet (verplichtingen die de wet oplegt zonder dat
partijen dit hebben afgesproken).
Een verbintenis is een juridische verplichting waarbij een vermogensrecht (recht op geld
of goederen) van een ander is betrokken.
4
SAMENVATTING
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
RS0602
Inhoudsopgave
Leereenheid 1: Plaatsbepaling en functies van het aansprakelijkheidsrecht......4
Inleiding.......................................................................................................................... 4
De plaats van het aansprakelijkheidsrecht in het verbintenissenrecht............................4
Tekstboek nr. 1, 2, 3 en 5; over de plaats van het aansprakelijkheidsrecht in het
vermogensrecht........................................................................................................... 4
Tekstboek nr. 8 t/m 12; over een verdere plaatsbepaling van het
aansprakelijkheidsrecht in het bredere systeem..........................................................6
Het onderscheid tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid..............7
Tekstboek nr. 4; het onderscheid tussen contractuele en buitencontractuele
aansprakelijkheid.......................................................................................................... 8
Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht.......................................................8
Tekstboek nr. 6 en 7; Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht..................9
F. Ruitenbeek-Bart, en de veroorzaker dan?..............................................................10
De begrippen schuldaansprakelijkheid, kwalitatieve aansprakelijkheid en
risicoaansprakelijkheid.................................................................................................. 10
Vestiging en omvang van aansprakelijkheid.................................................................10
Leereenheid 2: aansprakelijkheid voor eigen gedrag deel 1............................11
Inleiding........................................................................................................................ 11
Het wettelijk systeem: de vereisten van art. 6:162 BW en art. 6:163 BW.....................11
Onrechtmatigheid: algemeen........................................................................................12
Tekstboek nr. 13 – 20; onrechtmatigheid algemeen...................................................12
Onrechtmatigheidsgrond 1: inbreuk op een recht.........................................................14
Tekstboek nr. 23-32; onrechtmatigheidsgrond 1: inbreuk op een recht.....................14
Onrechtmatigheidsgrond 2: doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht.............17
Tekstboek nr. 33-37; onrechtmatigheidsgrond 2: doen of nalaten in strijd met een
wettelijke plicht.......................................................................................................... 17
Onrechtmatigheidsgrond 3: doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens
ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt.......................................18
Tekstboek nr. 21-22, 38-39; onrechtmatigheidsgrond 3.............................................19
E.H.P. Brans & M.W. Scheltema aansprakelijkheid shell voor klimaatverandering......20
Gevaltypen.................................................................................................................... 20
1
,Samenvatting aansprakelijkheidsrecht - OU - September 2024
Tekstboek nr. 40-54; gevaltypen................................................................................21
Leereenheid 3: aansprakelijkheid voor eigen gedrag deel 2: toerekenbaarheid,
schade, causaal verband en relativiteit.........................................................26
Inleiding........................................................................................................................ 26
Toerekenbaarheid......................................................................................................... 27
Tekstboek nr. 67-77; toerekenbaarheid......................................................................27
Schade.......................................................................................................................... 30
Causaal verband............................................................................................................ 31
Relativiteit..................................................................................................................... 31
Tekstboek nr. 58-65; relativiteit..................................................................................31
Leereenheid 4: kwalitatieve aansprakelijkheid voor zaken en dieren..............34
Inleiding........................................................................................................................ 34
Aansprakelijkheid voor roerende zaken, opstallen en dieren.........................................35
Tekstboek nr. 95-107; aansprakelijkheid voor roerende zaken, opstallen en dieren...35
Tekstboek nr. 108-112................................................................................................ 40
Tekstboek nr. 123-126................................................................................................ 42
Tenzij-clausule............................................................................................................... 43
Bijzondere regels met betrekking tot de aansprakelijke persoon..................................43
Tekstboek nr. 127-132................................................................................................ 44
Productaansprakelijkheid.............................................................................................. 45
Tekstboek nr. 134-148................................................................................................ 46
G.M. Veldt en P.W.J. Verbruggen, de Richtlijn productaansprakelijkheid revisited......53
Samenloop en kanalisatie.............................................................................................. 53
tekstboek nr. 148a-152b............................................................................................ 54
Leereenheid 5: Kwalitatieve aansprakelijkheden voor personen.....................57
Inleiding........................................................................................................................ 57
Aansprakelijkheid voor kinderen...................................................................................57
Tekstboek nr. 81-86; kwalitatieve aansprakelijkheid..................................................57
aansprakelijkheid voor ondergeschikten, niet-ondergeschikten en vertegenwoordigers
...................................................................................................................................... 60
Tekstboek nr. 87-92; aansprakelijkheid van werkgevers voor ondergeschikten.........61
Tekstboek nr. 93-94; aansprakelijkheid van opdrachtgevers voor niet-
ondergeschikten......................................................................................................... 64
Tekstboek nr. 94; aansprakelijkheid van vertegenwoordigden voor
vertegenwoordigers.................................................................................................... 64
Werkgeversaansprakelijkheid........................................................................................65
Tekstboek nr. 186-194; Arbeidsongevallen en beroepsziekten...................................65
Tijdelijke regeling verhaalsrecht....................................................................................69
Tekstboek nr. 265-268; De tijdelijke regeling verhaalsrechten...................................69
Leereenheid 6: Eigen schuld en verkeersaansprakelijkheid............................70
Inleiding........................................................................................................................ 70
2
,Samenvatting aansprakelijkheidsrecht - OU - September 2024
De eigenschuldregeling van art. 6:101 BW....................................................................71
Tekstboek nr. 226-235; Eigen schuld schadevergoedingsrecht..................................71
Verkeersaansprakelijkheid............................................................................................ 75
Tekstboek nr. 154-159; aansprakelijkheid voor motorrijtuigen...................................75
bijzondere toepassing eigenschuldregeling bij verkeersaansprakelijkheid....................77
De positie van regresnemers......................................................................................... 77
Tekstboek nr. 160-161; Positie van regresnemers......................................................77
De reflexwerking van art. 185 WVW..............................................................................78
Tekstboek nr. 162-163; Schade van de gemotoriseerde.............................................78
Leereenheid 7: Causaliteit............................................................................78
Inleiding........................................................................................................................ 78
Verschil causaliteitstoets in de vestigings- en omvangsfase.........................................79
Tekstboek nr. 213-214; Omvang van de schadevergoeding.......................................79
Causaliteitsproblemen in de vestigingsfase (1).............................................................80
Tekstboek nr. 215; Een (bewijs)probleem in de vestigingsfase..................................80
Causaliteitsproblemen in de vestigingsfase (2).............................................................81
Tekstboek nr. 201a en 201b; Verlies van een kans en proportionele aansprakelijkheid
................................................................................................................................... 81
Causaliteitsproblemen in de vestigingsfase (3).............................................................82
Tekstboek nr. 236-239; Meervoudige causaliteit, alternatieve causaliteit en
hoofdelijkheid............................................................................................................. 82
Tekstboek nr. 78; Enkele bijzondere bepalingen uit afdeling 6.3.1.............................84
Tekstboek nr. 240-244; Hoofdelijkheid bij aansprakelijkheid voor dezelfde schade....84
Toerekening naar redelijkheid.......................................................................................85
Tekstboek nr. 216-225; Omvang van de schadevergoeding.......................................86
Leereenheid 8: Remedies, schadevergoeding en verjaring.............................89
Inleiding........................................................................................................................ 89
Schadevergoeding......................................................................................................... 90
Tekstboek nr. 195-201, 202-211; Schadevergoedingsrecht........................................90
Matiging en limitering.................................................................................................... 95
Tekstboek nr. 258-264; matiging en limitering...........................................................96
Andere remedies dan schadevergoeding......................................................................97
Tekstboek nr. 79-80, 212, 329-333; rectificatie en verbod.........................................98
E.H.P. Brans en mw. Scheltema, 'aansprakelijkheid shell voor klimaatverandering. Een
‘carbon major’ geconfronteerd met een reductiebevel', milieu en recht 2021/80, par.
5-6............................................................................................................................ 102
Verjaring...................................................................................................................... 103
Tekstboek nr. 334 en 342;........................................................................................104
Tekstboek nr. 335-335a en 335c-337a; verjaringstermijnen....................................105
Leereenheid 9: Immateriële schade en de positie van derden.......................108
Inleiding...................................................................................................................... 108
Immateriële schadevergoeding...................................................................................109
3
, Samenvatting aansprakelijkheidsrecht - OU - September 2024
Tekstboek nr. 245-250; letselschade en overlijdensschade......................................109
E.W. Bosch, 'shockschade: de Hoge Raad verzet de piketpaaltjes', maandblad voor
vermogensrecht 2022, afl. 10, p. 338-348................................................................111
De positie van derden.................................................................................................113
Tekstboek nr. 250-257; letselschade en overlijdensschade......................................113
Leereenheid 1: Plaatsbepaling en functies van het
aansprakelijkheidsrecht
Inleiding
Leerdoelen leereenheid 1:
Uitleggen wat de plaats van het aansprakelijkheidsrecht is in het
verbintenissenrecht;
Toelichten wat het verschil is tussen contractuele en buitencontractuele
aansprakelijkheid;
De functies van het (buitencontractuele) aansprakelijkheidsrecht beschrijven;
Uitleggen wat wordt bedoeld met de begrippen ‘corrigerende rechtvaardigheid’,
‘distributieve rechtvaardigheid’, preventieve werking en genoegdoening.
Uitleggen wat wordt bedoeld met de begrippen schuldaansprakelijkheid,
kwalitatieve aansprakelijkheid en risicoaansprakelijkheid en deze begrippen van
elkaar onderscheiden;
Onderscheid maken tussen de vestiging en de omvang van aansprakelijkheid.
Bronnen: Studieboek Verbintenissen uit de wet en Schadevergoeding (druk 10), F.
Ruitenbeek-Bart, En de veroorzaker dan? Par. 2.1.2
(https://pure.eur.nl/en/publications/en-de-veroorzaker-dan-een-empirisch-juridisch-
onderzoek-naar-de-p)
De plaats van het aansprakelijkheidsrecht in het verbintenissenrecht
Online:
Verbintenis: is een vermogensrechtelijke rechtsverhouding tussen twee of meer
personen krachtens welke de een tot een prestatie verplicht is (schuldenaar), terwijl de
ander (schuldeiser) tot die prestatie is gerechtigd.
- Grondslagen voor verbintenissen uit de wet zijn onrechtmatige daad (titel 6.3 BW),
zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking (titel
6.4 BW). De verbintenissen die voortvloeien uit titel 6.4 BW (de zogenaamde
rechtmatige daden) blijven in deze cursus buiten beschouwing.
Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad doet een verbintenis tot schadevergoeding
ontstaan. Deze verbintenis heeft twee kanten: enerzijds de rechtsplicht (van de
veroorzaker/dader) tot de betaling van schadevergoeding en anderzijds het subjectieve
vermogensrecht (van de benadeelde/slachtoffer) tot het ontvangen van
schadevergoeding.
Tekstboek nr. 1, 2, 3 en 5; over de plaats van het aansprakelijkheidsrecht in
het vermogensrecht
Verbintenissen uit de wet: kunnen ontstaan uit overeenkomst (bewuste afspraken
tussen partijen, art. 6:74 BW) of uit de wet (verplichtingen die de wet oplegt zonder dat
partijen dit hebben afgesproken).
Een verbintenis is een juridische verplichting waarbij een vermogensrecht (recht op geld
of goederen) van een ander is betrokken.
4
