Financieel Management van de Publieke Sector
Week 1
Financieel Management
Definitie = planning en beheersing van financiële taken en transacties
Gaat niet om wat/waarom, maar om HOE (beheer)
Fasen
1. Planning -> doeleinden vaststellen
2. Beheersing van financiële taken/transacties -> controle
3. Verslaggeving
4. Controle en verantwoording
Publieke sector
Karakter
1. Niet op winst gericht, maar op rechtvaardigheid + oplossen marktfalen
2. Diverse producten
3. Divers georganiseerd
4. Bekostiging: niet-marktgeoriënteerd, want ze zijn financieel-economisch
onzelfstandig
5. 40% van BBP
Non-profit sector
Onderdelen
1. Publiek georiënteerde organisaties (overheid, publiekrecht)
2. Cliëntgerichte organisaties (middenveld, publiekrecht + privaatrecht)
3. Ledenorganisaties (kerken/vakbonden, privaatrecht)
Publieke sector = overheid + middenveld
Non-profit = publieke sector + ledenorganisaties
Overheid
Wie
1. Traditioneel: Rijk/provincie/gemeente/waterschap
2. Agentschap, B&L-dienst -> uitvoerende diensten met meer zelfstandigheid, maar
vallen wel onder ministeriële verantwoordelijkheid
3. ZBO’s -> volledig zelfstandig, gaat om handelen van onafhankelijke experts
4. EU
5. Gemeenschappelijke regelingen -> samenwerkingsverbanden tussen verschillende
gemeenten (VB: brandweer)
Markt vs publieke sector
Marktmechanisme -> beslissen/betalen/gebruiken in 1 hand
Budgetmechanisme (publieke sector) -> 3 onderdelen zijn gescheiden
DUS totaal andere wijze van besluitvorming/uitvoering/verantwoording
Markt en efficiëntie
De markt is in theorie efficiënt, maar
1. Marktfalen
1
, a. Marktmacht
b. Collectieve goederen
c. Externe effecten
d. Asymmetrische informatie
2. Macro-economie (conjunctuur)
3. Verdeling/rechtvaardigheid
4. Paternalisme
Ingrijpen overheid publieke sector
1. Regelgeving
2. Zelf produceren
3. Uitbesteding
4. Financiële prikkels
5. Overdrachten (uitkeringen)
6. Overleg
7. Overreding (reclame, informatie verspreiden)
Non-market failures
Marktfalen speelt zich af op de markt, non-market failures in de publieke sector (= budget)
1. Output slecht gedefinieerd en moeilijk meetbaar
2. Kwaliteit moeilijk vast te stellen
3. Geen concurrentie
4. Geen criteria voor stopzetten beleid (‘bloempjes van Catharina’) -> beleid wordt voor
problemen gemaakt, maar het beleid wordt vaak niet gestopt als de problemen
opgelost zijn
5. Waardering: het formuleren van een probleem en het ontwerpen van een oplossing
wordt beloond, maar de uitvoering en verantwoording niet
6. Politieke conjunctuur
7. Principaal-agentprobleem
8. Common pool-probleem
Principaal-agentprobleem
Probleem: agent (uitvoerder) wil andere doelen nastreven dan de principaal
Oplossingen
1. Contracten -> maar wel onzeker en complex, vaak incompleet (residual power)
a. Problemen
i. Handhaving
ii. Contracten kunnen niet alles vastleggen
iii. Omstandigheden veranderen
2. Begrotingsinstituties
a. Formele + informele regels en principes
b. Alles wat verantwoording verbetert + concurrentie intenser maakt
Common pool-probleem
Geld uit algemene middelen wordt besteed aan afzonderlijke groepen
2
, Probleem: omdat de kleine groep geen extra netto kosten, maar wel veel meer netto baten
heeft -> continue opwaartse druk op de uitgaven, omdat de belangengroepen hun eigen
belangen nastreven en het tegenwicht door belastingbetalers veel minder sterk is
Oplossingen
1. Instellen van een fiscal entrepreneur -> 1 partij verantwoordelijk
2. Onderhandeling: met verschillende partijen afspraken maken en een contract
opstellen, waarnaar altijd gehandeld moet worden
Praktisch
1. Geen verborgen uitgaven/fondsen -> gehele begroting openbaar
2. Beperk open-einde regelingen
3. Beperk regelgeving die automatisch tot uitgaven leidt
4. Beperkt ‘contingent liabilities’ -> verplichtingen die nog niet tot uitgaven leiden als je
ze aangaat (garanties)
5. Alle posten in vergelijkbare maatstaf meten
6. Raam niet (te) optimistisch
7. Niet creatief boekhouden
8. Uitgaven gebruiken voor hun officiële doel
9. Transparantie in procedures
10. Begrotingsnormen
11. Onafhankelijke informatie
12. Maak spelregels duidelijk
13. 1 partij-regering -> benoem een financieel zwaargewicht
14. Coalitie -> onderhandelingen voor contract
New Public Management (NPM)
‘Running government like a business’ -> methoden uit marktsector in publieke sector
inzetten
Gevolgen
1. Focus op efficiëntie
2. Planning- en budgetteringstechnieken
3. Prestatiegericht
4. Meer concurrentie
5. Managementstijlen uit de private sector
6. Contracten
7. Privatisering
8. Terminologie
Nieuwe problemen
1. Meer autonomie –> minder democratische controle
2. Fragmentatie van beleid en uitvoering -> minder overzicht
3. Steeds complexere informatie
4. Managementcultus
Toepassingen waar PA-probleem + CP-probleem zichtbaar zijn
1. Begrotingsfondsen
2. Open-einderegelingen
3. Garanties en verzekeringen
3
Week 1
Financieel Management
Definitie = planning en beheersing van financiële taken en transacties
Gaat niet om wat/waarom, maar om HOE (beheer)
Fasen
1. Planning -> doeleinden vaststellen
2. Beheersing van financiële taken/transacties -> controle
3. Verslaggeving
4. Controle en verantwoording
Publieke sector
Karakter
1. Niet op winst gericht, maar op rechtvaardigheid + oplossen marktfalen
2. Diverse producten
3. Divers georganiseerd
4. Bekostiging: niet-marktgeoriënteerd, want ze zijn financieel-economisch
onzelfstandig
5. 40% van BBP
Non-profit sector
Onderdelen
1. Publiek georiënteerde organisaties (overheid, publiekrecht)
2. Cliëntgerichte organisaties (middenveld, publiekrecht + privaatrecht)
3. Ledenorganisaties (kerken/vakbonden, privaatrecht)
Publieke sector = overheid + middenveld
Non-profit = publieke sector + ledenorganisaties
Overheid
Wie
1. Traditioneel: Rijk/provincie/gemeente/waterschap
2. Agentschap, B&L-dienst -> uitvoerende diensten met meer zelfstandigheid, maar
vallen wel onder ministeriële verantwoordelijkheid
3. ZBO’s -> volledig zelfstandig, gaat om handelen van onafhankelijke experts
4. EU
5. Gemeenschappelijke regelingen -> samenwerkingsverbanden tussen verschillende
gemeenten (VB: brandweer)
Markt vs publieke sector
Marktmechanisme -> beslissen/betalen/gebruiken in 1 hand
Budgetmechanisme (publieke sector) -> 3 onderdelen zijn gescheiden
DUS totaal andere wijze van besluitvorming/uitvoering/verantwoording
Markt en efficiëntie
De markt is in theorie efficiënt, maar
1. Marktfalen
1
, a. Marktmacht
b. Collectieve goederen
c. Externe effecten
d. Asymmetrische informatie
2. Macro-economie (conjunctuur)
3. Verdeling/rechtvaardigheid
4. Paternalisme
Ingrijpen overheid publieke sector
1. Regelgeving
2. Zelf produceren
3. Uitbesteding
4. Financiële prikkels
5. Overdrachten (uitkeringen)
6. Overleg
7. Overreding (reclame, informatie verspreiden)
Non-market failures
Marktfalen speelt zich af op de markt, non-market failures in de publieke sector (= budget)
1. Output slecht gedefinieerd en moeilijk meetbaar
2. Kwaliteit moeilijk vast te stellen
3. Geen concurrentie
4. Geen criteria voor stopzetten beleid (‘bloempjes van Catharina’) -> beleid wordt voor
problemen gemaakt, maar het beleid wordt vaak niet gestopt als de problemen
opgelost zijn
5. Waardering: het formuleren van een probleem en het ontwerpen van een oplossing
wordt beloond, maar de uitvoering en verantwoording niet
6. Politieke conjunctuur
7. Principaal-agentprobleem
8. Common pool-probleem
Principaal-agentprobleem
Probleem: agent (uitvoerder) wil andere doelen nastreven dan de principaal
Oplossingen
1. Contracten -> maar wel onzeker en complex, vaak incompleet (residual power)
a. Problemen
i. Handhaving
ii. Contracten kunnen niet alles vastleggen
iii. Omstandigheden veranderen
2. Begrotingsinstituties
a. Formele + informele regels en principes
b. Alles wat verantwoording verbetert + concurrentie intenser maakt
Common pool-probleem
Geld uit algemene middelen wordt besteed aan afzonderlijke groepen
2
, Probleem: omdat de kleine groep geen extra netto kosten, maar wel veel meer netto baten
heeft -> continue opwaartse druk op de uitgaven, omdat de belangengroepen hun eigen
belangen nastreven en het tegenwicht door belastingbetalers veel minder sterk is
Oplossingen
1. Instellen van een fiscal entrepreneur -> 1 partij verantwoordelijk
2. Onderhandeling: met verschillende partijen afspraken maken en een contract
opstellen, waarnaar altijd gehandeld moet worden
Praktisch
1. Geen verborgen uitgaven/fondsen -> gehele begroting openbaar
2. Beperk open-einde regelingen
3. Beperk regelgeving die automatisch tot uitgaven leidt
4. Beperkt ‘contingent liabilities’ -> verplichtingen die nog niet tot uitgaven leiden als je
ze aangaat (garanties)
5. Alle posten in vergelijkbare maatstaf meten
6. Raam niet (te) optimistisch
7. Niet creatief boekhouden
8. Uitgaven gebruiken voor hun officiële doel
9. Transparantie in procedures
10. Begrotingsnormen
11. Onafhankelijke informatie
12. Maak spelregels duidelijk
13. 1 partij-regering -> benoem een financieel zwaargewicht
14. Coalitie -> onderhandelingen voor contract
New Public Management (NPM)
‘Running government like a business’ -> methoden uit marktsector in publieke sector
inzetten
Gevolgen
1. Focus op efficiëntie
2. Planning- en budgetteringstechnieken
3. Prestatiegericht
4. Meer concurrentie
5. Managementstijlen uit de private sector
6. Contracten
7. Privatisering
8. Terminologie
Nieuwe problemen
1. Meer autonomie –> minder democratische controle
2. Fragmentatie van beleid en uitvoering -> minder overzicht
3. Steeds complexere informatie
4. Managementcultus
Toepassingen waar PA-probleem + CP-probleem zichtbaar zijn
1. Begrotingsfondsen
2. Open-einderegelingen
3. Garanties en verzekeringen
3
