ACTUELE METHODIEKEN: CLIËNTENPERSPECTIEF
HOOFDSTUK 1: BEGRIPPENKADER
Wat zijn methoden, methodieken (moeilijk, vaag concept) + weg hiernaar toe
Kijken in kader van betekenis voor cliënt MAAR ook kijken naar maatschappelijke context die
erbij hoort
Marie Kamphuis
- Na WOII
- Pionier SW
- Zegt dat je methoden niet als technieken mag inzetten omdat dat anders ontmenselijkt
1. Historisch besef van waar we komen
Wortels SW ME armoedezorg (caritas)
- Christelijke armoedezorg
- Iets goed doen voor God
- Armoede = lot van God
- Goede vs slechte arme
o Goed: nederig
o Slecht: weerstand, opstand
o Dubbelheid dat vandaag nog aanwezig is (goede leefloners die we nog kunnen
activeren vs. Slechte leefloners)
- Zorgen voor armen uit angst voor opstand
- SW ontstaan tijdens de maatschappelijke veranderingen eind 19 e E, begin 20ste eeuw:
industrialisatie
o Mensen trekken naar de steden, resulteert in
Grote kindersterfte
Slechte huisvesting
Overbevolking
…
Filantropie
- Rijke bourgeoisie vrouwen die naar die steden kijken en vinden dat die armen moeten
opgevoed worden (gaat om hun visie over hoe ze naar die omstandigheden kijken)
- Doel: welzijn andere verhogen ontwikkeling sociale interventiepraktijk
- Angst voor gevaarlijke klassen (om ze te sussen helpen, zodat ze niet in opstand
zouden komen, angst voor ziekten)
- Door de burgerijdames
o Vonden dat het hun taak was om de norm naar voor te brengen: thuisblijven en
zorgen voor de kinderen
o <> armen: vrouwen en kinderen moeten ook gaan werken om eten op tafel te
krijgen
- Sociale context werd niet bekeken, maar vanuit individuele verantwoordelijkheid
- Bv. eerste kinderopvang
o Gezien als noodzakelijk kwaad
o Ouders werden gezien als ‘slechte ouders’
o Zagen niet in dat die moesten gaan werken voor te overleven
1900: hefbomen ontstaan om in te grijpen in de sociale ontwikkeling
- Opvoeding, onderwijs, tewerkstelling
- Leerplicht
1
, - Verbod op kinderarbeid
- Wet op de kinderbescherming, 1912
o Alle kinderen hebben recht op een goede opvoeding (hier ontstaan SW)
o Ouders staan in voor de opvoeding TENZIJ veiligheid mogelijks in gedrang zou
komen legitimatie voor een tussenkomst
o Beginnen oog te krijgen voor maatschappelijke context
o Tijdig ingrijpen = preventief, zien we nog steeds
Professionalisme wordt ingezet bij de kinderbescherming: ‘in het belang van het kind’
2. Het verleden werkt door… spanningsvelden
2.1.Disciplinering – emancipering
Moet samenleving de maatschappij beschermen of omvormen?
Disciplinering
- Eng begrip
- Controlerend
Emancipering
- Breed begrip
- Sociaal
Bv. tewerkstelling
- Disciplinering
o Controleren
o Dwingen
o Als je niet naar een afspraak komt wordt je uitkering stopgezet
- Emancipering
o Kijken naar de specifieke context
o Een mouw aanpassen
Bv. drugs
- Disciplinering: is illegaal, we gaan sancties opleggen
- Emancipering: spuitenruil zodat er geen ziekten zijn, gebruikersruimtes als ze toch
gebruiken, laat het dan veilig verlopen
2.2.Individu – structuur
Wanneer werkt sociaal werk?
Gaan we het individu helpen of de samenleving zo goed in elkaar steken dat er geen
individuele hulpvraag meer nodig is?
Bv. beperking
- Wat doen voor persoon
- OF samenleving zodanig in elkaar steken dat het toegankelijk is
Mary Richmond
- Grondlegger professionalisering SW stappenplan volgen als je met cliënt in contact
komt
o 1/ Onderzoek
o 2/ Diagnose
o 3/ Handelingsplan
2
, o 4/ Evaluatie
- Zocht naar oorzaken armoede en kijkt hier niet naar de oorzaak van God maar een
wisselwerking tussen individu en structuur
- Oog voor cliënt en actief proberen betrekken in dat proces
- Ziet nood aan scholing, methoden, methodieken daardoor oprichting van de eerste
sociale scholen
o Dat stappenplan vergt scholing en deskundigheidsontwikkeling
o Invloed van inzichten uit de psycho-analyse, … die tot op de dag van vandaag
doorwerken
- Basis social case work
o = gezin, cliënt
o Actueel staat dit voor diversiteit van benaderingen
1920: eerste sociale scholen
- Erkend door ministerie van justitie: minister Emiel Van De Velde
o Grote rol opbouw samenleving België na gevolgen WOI
o Goed zicht op
Criminaliteit
Alcoholisme
Verwaarlozing
Vandalisme
- Doelstelling: aanpassing van die norm = disciplinering en controleren
- Specifieke opvatting over sociale problemen
- Spanningsveld individu – structuur: functioneren op 2 sporen
o Structuur: sociale actie (Brussel)
o Individuele hulpverlening (Antwerpen)
3. Internationale definitie sociaal werk
“Sociaal werk is een praktijkgebaseerd beroep én een academische discipline
die sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en
bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid,
mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteiten
staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerktheorieën,
sociale wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale vormen
van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om
levensuitdagingen en problemen aan te pakken en WELZIJN te bevorderen”
(vertaling globale definitie van het sociaal werk, 2014).
SW = breed veld van activiteiten
Individu – structuur komt hier in terug (en en verhaal: op individu én maatschappelijke
verandering inzetten)
Verschillende referentiekaders krijgen vorm vanuit verschillende methodes
- Diversiteit
- Sociale rechtvaardigheid
- Mensenrechten
- …
Definitie stelt verschillende dingen in vraag (zie perspectieven)
3
, 4. Perspectieven
Methodieken: hoe doen we de dingen goed
SW: doen we de goede dingen
Dit vak: doen we de goede dingen goed
Systeemperspectief en actorperspectief
- Welke rol moet het welzijnswerk opnemen?
- Wat is goed handelen?
- Opvattingen over democratie?
- Vraag en aanbod?
5. Werkprincipes
= rode draad! Overal aanwezig en toepasbaar bij elke methodiek
1/ Recht op privacy en vertrouwelijkheid
- Bescherming van het verhaal van de cliënt, cliëntsysteem (gezin etc. als ze mee op
gesprek komen)
- Correct, veilig omgaan met info en gegevens
- Vertrouwelijke relatie cliënt – hulpverlener
- Discretieplicht & beroepsgeheim
- Bv. bij gesprek uitleggen hoe je gaat omgaan met informatie
2/ Mensen hebben recht op een kwaliteitsvolle en transparante dienst- en hulpverlening
- Recht op dezelfde kwaliteitsvolle zorg
- Aan hulpverlening om kennis, vaardigheden, attitudes in te zetten
- Vertrekken vanuit vragen en noden
- Open, transparante houding: elke stap duidelijk communiceren
- Bv. als je belt met een instantie en je cliënt is in de ruimte, zet het op luidspreker
3/ Maximale participatie van cliënten en de systemen waartoe ze behoren, rekening houdend
met de mogelijkheden
- Betrekken, laten mee participeren in het traject
- Rekening houden met nivea principe (= niet invullen voor een ander)
- Kijken naar hun mogelijkheden en capaciteiten
- Bv. capaciteiten stapsgewijs opbouwen
4/ Subsidiariteitsprincipe en maatzorg
- Kiezen voor minst ingrijpende hulpverlening met maximale inschakeling van de
capaciteiten van de cliënt
- Wat past beste bij deze situatie
- bv. occasioneel smoren betekend niet dat je die moet laten opnemen
5/ Emancipatorische hulpverlening
- Richt zich op bevorderen autonomie en zelfredzaamheid
- Zorgen dat mensen meer grip krijgen op hun leven
- Afhankelijkheid van hulpverlening zo klein mogelijk maken door verschillende
vaardigheden aan te leren
- Goede hulpverlening probeert zich overbodig te maken
4
HOOFDSTUK 1: BEGRIPPENKADER
Wat zijn methoden, methodieken (moeilijk, vaag concept) + weg hiernaar toe
Kijken in kader van betekenis voor cliënt MAAR ook kijken naar maatschappelijke context die
erbij hoort
Marie Kamphuis
- Na WOII
- Pionier SW
- Zegt dat je methoden niet als technieken mag inzetten omdat dat anders ontmenselijkt
1. Historisch besef van waar we komen
Wortels SW ME armoedezorg (caritas)
- Christelijke armoedezorg
- Iets goed doen voor God
- Armoede = lot van God
- Goede vs slechte arme
o Goed: nederig
o Slecht: weerstand, opstand
o Dubbelheid dat vandaag nog aanwezig is (goede leefloners die we nog kunnen
activeren vs. Slechte leefloners)
- Zorgen voor armen uit angst voor opstand
- SW ontstaan tijdens de maatschappelijke veranderingen eind 19 e E, begin 20ste eeuw:
industrialisatie
o Mensen trekken naar de steden, resulteert in
Grote kindersterfte
Slechte huisvesting
Overbevolking
…
Filantropie
- Rijke bourgeoisie vrouwen die naar die steden kijken en vinden dat die armen moeten
opgevoed worden (gaat om hun visie over hoe ze naar die omstandigheden kijken)
- Doel: welzijn andere verhogen ontwikkeling sociale interventiepraktijk
- Angst voor gevaarlijke klassen (om ze te sussen helpen, zodat ze niet in opstand
zouden komen, angst voor ziekten)
- Door de burgerijdames
o Vonden dat het hun taak was om de norm naar voor te brengen: thuisblijven en
zorgen voor de kinderen
o <> armen: vrouwen en kinderen moeten ook gaan werken om eten op tafel te
krijgen
- Sociale context werd niet bekeken, maar vanuit individuele verantwoordelijkheid
- Bv. eerste kinderopvang
o Gezien als noodzakelijk kwaad
o Ouders werden gezien als ‘slechte ouders’
o Zagen niet in dat die moesten gaan werken voor te overleven
1900: hefbomen ontstaan om in te grijpen in de sociale ontwikkeling
- Opvoeding, onderwijs, tewerkstelling
- Leerplicht
1
, - Verbod op kinderarbeid
- Wet op de kinderbescherming, 1912
o Alle kinderen hebben recht op een goede opvoeding (hier ontstaan SW)
o Ouders staan in voor de opvoeding TENZIJ veiligheid mogelijks in gedrang zou
komen legitimatie voor een tussenkomst
o Beginnen oog te krijgen voor maatschappelijke context
o Tijdig ingrijpen = preventief, zien we nog steeds
Professionalisme wordt ingezet bij de kinderbescherming: ‘in het belang van het kind’
2. Het verleden werkt door… spanningsvelden
2.1.Disciplinering – emancipering
Moet samenleving de maatschappij beschermen of omvormen?
Disciplinering
- Eng begrip
- Controlerend
Emancipering
- Breed begrip
- Sociaal
Bv. tewerkstelling
- Disciplinering
o Controleren
o Dwingen
o Als je niet naar een afspraak komt wordt je uitkering stopgezet
- Emancipering
o Kijken naar de specifieke context
o Een mouw aanpassen
Bv. drugs
- Disciplinering: is illegaal, we gaan sancties opleggen
- Emancipering: spuitenruil zodat er geen ziekten zijn, gebruikersruimtes als ze toch
gebruiken, laat het dan veilig verlopen
2.2.Individu – structuur
Wanneer werkt sociaal werk?
Gaan we het individu helpen of de samenleving zo goed in elkaar steken dat er geen
individuele hulpvraag meer nodig is?
Bv. beperking
- Wat doen voor persoon
- OF samenleving zodanig in elkaar steken dat het toegankelijk is
Mary Richmond
- Grondlegger professionalisering SW stappenplan volgen als je met cliënt in contact
komt
o 1/ Onderzoek
o 2/ Diagnose
o 3/ Handelingsplan
2
, o 4/ Evaluatie
- Zocht naar oorzaken armoede en kijkt hier niet naar de oorzaak van God maar een
wisselwerking tussen individu en structuur
- Oog voor cliënt en actief proberen betrekken in dat proces
- Ziet nood aan scholing, methoden, methodieken daardoor oprichting van de eerste
sociale scholen
o Dat stappenplan vergt scholing en deskundigheidsontwikkeling
o Invloed van inzichten uit de psycho-analyse, … die tot op de dag van vandaag
doorwerken
- Basis social case work
o = gezin, cliënt
o Actueel staat dit voor diversiteit van benaderingen
1920: eerste sociale scholen
- Erkend door ministerie van justitie: minister Emiel Van De Velde
o Grote rol opbouw samenleving België na gevolgen WOI
o Goed zicht op
Criminaliteit
Alcoholisme
Verwaarlozing
Vandalisme
- Doelstelling: aanpassing van die norm = disciplinering en controleren
- Specifieke opvatting over sociale problemen
- Spanningsveld individu – structuur: functioneren op 2 sporen
o Structuur: sociale actie (Brussel)
o Individuele hulpverlening (Antwerpen)
3. Internationale definitie sociaal werk
“Sociaal werk is een praktijkgebaseerd beroep én een academische discipline
die sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en
bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid,
mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteiten
staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerktheorieën,
sociale wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale vormen
van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om
levensuitdagingen en problemen aan te pakken en WELZIJN te bevorderen”
(vertaling globale definitie van het sociaal werk, 2014).
SW = breed veld van activiteiten
Individu – structuur komt hier in terug (en en verhaal: op individu én maatschappelijke
verandering inzetten)
Verschillende referentiekaders krijgen vorm vanuit verschillende methodes
- Diversiteit
- Sociale rechtvaardigheid
- Mensenrechten
- …
Definitie stelt verschillende dingen in vraag (zie perspectieven)
3
, 4. Perspectieven
Methodieken: hoe doen we de dingen goed
SW: doen we de goede dingen
Dit vak: doen we de goede dingen goed
Systeemperspectief en actorperspectief
- Welke rol moet het welzijnswerk opnemen?
- Wat is goed handelen?
- Opvattingen over democratie?
- Vraag en aanbod?
5. Werkprincipes
= rode draad! Overal aanwezig en toepasbaar bij elke methodiek
1/ Recht op privacy en vertrouwelijkheid
- Bescherming van het verhaal van de cliënt, cliëntsysteem (gezin etc. als ze mee op
gesprek komen)
- Correct, veilig omgaan met info en gegevens
- Vertrouwelijke relatie cliënt – hulpverlener
- Discretieplicht & beroepsgeheim
- Bv. bij gesprek uitleggen hoe je gaat omgaan met informatie
2/ Mensen hebben recht op een kwaliteitsvolle en transparante dienst- en hulpverlening
- Recht op dezelfde kwaliteitsvolle zorg
- Aan hulpverlening om kennis, vaardigheden, attitudes in te zetten
- Vertrekken vanuit vragen en noden
- Open, transparante houding: elke stap duidelijk communiceren
- Bv. als je belt met een instantie en je cliënt is in de ruimte, zet het op luidspreker
3/ Maximale participatie van cliënten en de systemen waartoe ze behoren, rekening houdend
met de mogelijkheden
- Betrekken, laten mee participeren in het traject
- Rekening houden met nivea principe (= niet invullen voor een ander)
- Kijken naar hun mogelijkheden en capaciteiten
- Bv. capaciteiten stapsgewijs opbouwen
4/ Subsidiariteitsprincipe en maatzorg
- Kiezen voor minst ingrijpende hulpverlening met maximale inschakeling van de
capaciteiten van de cliënt
- Wat past beste bij deze situatie
- bv. occasioneel smoren betekend niet dat je die moet laten opnemen
5/ Emancipatorische hulpverlening
- Richt zich op bevorderen autonomie en zelfredzaamheid
- Zorgen dat mensen meer grip krijgen op hun leven
- Afhankelijkheid van hulpverlening zo klein mogelijk maken door verschillende
vaardigheden aan te leren
- Goede hulpverlening probeert zich overbodig te maken
4
