Pedagogische visies
DEEL 1: Inleiding
1. Wat is pedagogiek
Wetenschappelijke discipline
Opvoeden en onderwijzen
Heel veel discussie
Pedagogische visies: verzameling van opvattingen (door personen of in stromingen) over
opvoeden en onderwijzen, vaak beïnvloed door en onderhevig aan historische (vb.
buitenspelen), sociale of geografische contexten (vb. draagdoeken) en gebeurtenissen (vb.
oorlog)
2. kindbeelden
Maagdelijke kind
o Tabula rasa: kind als leeg vat, door opvoeder voorzien van kennis, identiteit en
cultuur °eind 17de eeuw van John Locke
o Ontwikkelingspsychologie: impact van gemiddelden (op die leeftijd, dat gedrag
vertonen), weinig aandacht voor diversiteit en context (observaties bij westerse
middenklasse universeel gezien)
o Nurture: enorme druk bij moeder (verantwoordelijk voor verdere opvoeding),
gevoelige periode, Gehechtheidstheorie
o Westers discours
Onschuldige en perverse kind
o Natuurlijke kind dat zichzelf kan reguleren °verlichting van Rousseau
o Kind is van nature goed
o Moet beschermd worden tegen slechte invloeden van buitenaf
o Moet beschermd worden tegen zijn slechtere driften en instincten
Economisch kind
o Commerciële kant van de kinderopvang
o Spanningsveld tussen werken en thuisblijven
3. Actorschap
Kinderen = actief in vorm geven van eigen leven en bredere samenleving om het heen
Relationeel begrip: kwaliteit van relatie tussen individu en omgeving waarmee hij
interageerd
Speelt af in specifieke sociale, culturele en tijdruimtelijke context elke context uit zich
anders
Reproduceren en veranderen van structuren
!! eigenheid respecteren
Mogelijkheid van kinderen om mee te beslissen en een impact te hebben op hun eigen
levensomstandigheden:
o Veel zaken waarin kinderen geen impact hebben
o Kinderen kunnen meer dan we denken
o Kinderen zijn iets, niet enkel iets in wording
<> maagdelijke kind
Luisteren naar wat een kind al weet en kan
, o Omgevingsfactoren vb drukke stad <> rustig dorp
o Belevingsonderzoek: met kinderen in gesprek gaan door methodieken
Maatschappelijke uitdagingen:
o Migratie vb Bana: oorlog: deelt leven met wereld -> kracht vanuit een kind is meer
dan iets uit het nieuws
o Armoede: pano reportage
o Ecologie; klimaatverandering vb Timoci: meehelpen van moeder om eten te hebben
o Repressie: vrijheid van mening is niet overal mogelijk vb Malala: opkomen voor
vrouwenrechten in onderwijs
o Gezondheid: pandemieën zoals corona
Onderzoek expertisecentrum:
o VRAC: it takes a village to raise a child
Actorschap niet enkel vanuit kinderen, maar een wisselwerking
Hoe bijdragen? -> methodiek pedagogisch documenteren (zie hoofdstuk 5)
Vertrekken vanuit actorschap:
o Kunstenaars: fascinatie : elk kind geboren kunstenaar maar probleem is dat te blijven
als volwassene
o Proces > product maar soms leeg blad ook angstig -> mandala’s
DEEL 2: een reis door de tijd
1. Oudheid
De Grieken
1ste keer bewust en systematisch nadenken over opvoeding en doelbewuste vorming van
jongeren
Paeideia: doelbewust vormen van een (aristocratische en mannelijke) jongen tot een
volwassen burger in volledig evenwicht en harmonie
einddoel en opvoedingsmethodes
Eerste breuk met organische, vanzelfsprekende kijk op opvoeding
Visie eerst heel algemeen: nadruk op deugdzaam leven en vaardigheden als rationaliteit,
creativiteit en lichamelijk fitheid verwerven
5de eeuw V.C. concreter: trivium, quadrivium, worstelen en gymnastiek
gouden eeuw
Plato
Leerling van Socrates
Opvoeding leidt tot harmonieuze burger
Kennis absoluut = aangeboren
2 doelen van opvoeding
1) Kennis en deugd die aanwezig was oproepen en versterken, filosofisch denken,
onveranderlijke waarheid en deugd aanwakkeren
2) Besten selecteren voor belangrijkste functies in de maatschappij
maeieutiek
>< ook onderwezen door sofisten (verschillende waarheden, iedereen kon deugdzaamheid
leren)
, 3 standen burgers (ideale en rechtvaardige staat)
1) Filosofen: besturen staat en stellen goede en rechtvaardige wetten op basis van hun
kennis op
2) Wachters: voeren wetten uit of gaan in het leger
3) Handwerkers: maken materiële dingen die burgers nodig hebben
Iedereen volgt basisprogramma, na examen specialisatie (standen burgers)
°Academie
Aristoteles
Leerling van Plato, onderwijst 20 jaar aan Academie
Richt Lyceum op: doel is een gelukkig en deugdzaam leven
Nadruk opvoeding: manier om van jongere een gemeenschapswezen maken
Harmonieuze burger: resultaat van aanleg, milieu en opvoeding
Bezit van 2 eigenschappen
1) Karaktereigenschappen: gepast gedrag tonen en bepaalde emoties voelen
2) Verstandigheid: juiste keuzes maken
3 niveaus van morele ontwikkeling
1) Gehoorzaam: bang gestraft te worden
2) Goede karaktereigenschappen verworven
3) Verstandigheid verworven kan moreel handelen
Anders dan Plato: opvoedingsmethodes aanpassen aan individuele kind
Deugdzame volwassene: helpen, steunen, goede voorbeeld geven en gedrag uitvoeren
De Romeinen
Baseerden op Grieken (meer op trivium)
Ook arme jongens leren lezen en schrijven (slaven en meisjes niet)
Naar school tot 14 jaar: dan trouwen (meisjes op 12)
Meisjes uit rijke, aristocratisch families leren thuis huishouden en muziek
Onderwijsmodel: tucht vaanbuiten leren zonder vragen te stellen
Iedereen kon in theorie leren (aanleg minder belangrijk dan bij Grieken)
Cicero: De Oratore (in Romeinse tijd weinig invloed, tijdens renaissance wel populair)
Quintilianus: tabula rasa geen lijfstraffen, maar leren uit motivatie
Samenvatting oudheid
Vanuit onvolmaaktheid van kind als moreel mens opvoeding gericht op maken van
deugdzame volwassene mannelijke burger
Grieken: breder curriculum, aangeboren potentieel
Romeinen: iedereen kon kennis verwerven, via tuchtmaatregelen onder controle
2. Middeleeuwen
Verderzetting van Romeinen (voorrecht van meer gegoede klassen)
Geen kinderopvang, wel verschillende scholen (vooral georganiseerd door kerk)
1) Kloosterschool (°6de eeuw): vooral jongens die voorbestemd waren om monnik te
worden, gegoede klasse kon ook vakken van trivium en quadrivium krijgen , adel
vaak thuis door gouverneur/gouvernante
2) Parochiescholen: vooral zang en catechismus (verschillende standen, 10 jaar)
DEEL 1: Inleiding
1. Wat is pedagogiek
Wetenschappelijke discipline
Opvoeden en onderwijzen
Heel veel discussie
Pedagogische visies: verzameling van opvattingen (door personen of in stromingen) over
opvoeden en onderwijzen, vaak beïnvloed door en onderhevig aan historische (vb.
buitenspelen), sociale of geografische contexten (vb. draagdoeken) en gebeurtenissen (vb.
oorlog)
2. kindbeelden
Maagdelijke kind
o Tabula rasa: kind als leeg vat, door opvoeder voorzien van kennis, identiteit en
cultuur °eind 17de eeuw van John Locke
o Ontwikkelingspsychologie: impact van gemiddelden (op die leeftijd, dat gedrag
vertonen), weinig aandacht voor diversiteit en context (observaties bij westerse
middenklasse universeel gezien)
o Nurture: enorme druk bij moeder (verantwoordelijk voor verdere opvoeding),
gevoelige periode, Gehechtheidstheorie
o Westers discours
Onschuldige en perverse kind
o Natuurlijke kind dat zichzelf kan reguleren °verlichting van Rousseau
o Kind is van nature goed
o Moet beschermd worden tegen slechte invloeden van buitenaf
o Moet beschermd worden tegen zijn slechtere driften en instincten
Economisch kind
o Commerciële kant van de kinderopvang
o Spanningsveld tussen werken en thuisblijven
3. Actorschap
Kinderen = actief in vorm geven van eigen leven en bredere samenleving om het heen
Relationeel begrip: kwaliteit van relatie tussen individu en omgeving waarmee hij
interageerd
Speelt af in specifieke sociale, culturele en tijdruimtelijke context elke context uit zich
anders
Reproduceren en veranderen van structuren
!! eigenheid respecteren
Mogelijkheid van kinderen om mee te beslissen en een impact te hebben op hun eigen
levensomstandigheden:
o Veel zaken waarin kinderen geen impact hebben
o Kinderen kunnen meer dan we denken
o Kinderen zijn iets, niet enkel iets in wording
<> maagdelijke kind
Luisteren naar wat een kind al weet en kan
, o Omgevingsfactoren vb drukke stad <> rustig dorp
o Belevingsonderzoek: met kinderen in gesprek gaan door methodieken
Maatschappelijke uitdagingen:
o Migratie vb Bana: oorlog: deelt leven met wereld -> kracht vanuit een kind is meer
dan iets uit het nieuws
o Armoede: pano reportage
o Ecologie; klimaatverandering vb Timoci: meehelpen van moeder om eten te hebben
o Repressie: vrijheid van mening is niet overal mogelijk vb Malala: opkomen voor
vrouwenrechten in onderwijs
o Gezondheid: pandemieën zoals corona
Onderzoek expertisecentrum:
o VRAC: it takes a village to raise a child
Actorschap niet enkel vanuit kinderen, maar een wisselwerking
Hoe bijdragen? -> methodiek pedagogisch documenteren (zie hoofdstuk 5)
Vertrekken vanuit actorschap:
o Kunstenaars: fascinatie : elk kind geboren kunstenaar maar probleem is dat te blijven
als volwassene
o Proces > product maar soms leeg blad ook angstig -> mandala’s
DEEL 2: een reis door de tijd
1. Oudheid
De Grieken
1ste keer bewust en systematisch nadenken over opvoeding en doelbewuste vorming van
jongeren
Paeideia: doelbewust vormen van een (aristocratische en mannelijke) jongen tot een
volwassen burger in volledig evenwicht en harmonie
einddoel en opvoedingsmethodes
Eerste breuk met organische, vanzelfsprekende kijk op opvoeding
Visie eerst heel algemeen: nadruk op deugdzaam leven en vaardigheden als rationaliteit,
creativiteit en lichamelijk fitheid verwerven
5de eeuw V.C. concreter: trivium, quadrivium, worstelen en gymnastiek
gouden eeuw
Plato
Leerling van Socrates
Opvoeding leidt tot harmonieuze burger
Kennis absoluut = aangeboren
2 doelen van opvoeding
1) Kennis en deugd die aanwezig was oproepen en versterken, filosofisch denken,
onveranderlijke waarheid en deugd aanwakkeren
2) Besten selecteren voor belangrijkste functies in de maatschappij
maeieutiek
>< ook onderwezen door sofisten (verschillende waarheden, iedereen kon deugdzaamheid
leren)
, 3 standen burgers (ideale en rechtvaardige staat)
1) Filosofen: besturen staat en stellen goede en rechtvaardige wetten op basis van hun
kennis op
2) Wachters: voeren wetten uit of gaan in het leger
3) Handwerkers: maken materiële dingen die burgers nodig hebben
Iedereen volgt basisprogramma, na examen specialisatie (standen burgers)
°Academie
Aristoteles
Leerling van Plato, onderwijst 20 jaar aan Academie
Richt Lyceum op: doel is een gelukkig en deugdzaam leven
Nadruk opvoeding: manier om van jongere een gemeenschapswezen maken
Harmonieuze burger: resultaat van aanleg, milieu en opvoeding
Bezit van 2 eigenschappen
1) Karaktereigenschappen: gepast gedrag tonen en bepaalde emoties voelen
2) Verstandigheid: juiste keuzes maken
3 niveaus van morele ontwikkeling
1) Gehoorzaam: bang gestraft te worden
2) Goede karaktereigenschappen verworven
3) Verstandigheid verworven kan moreel handelen
Anders dan Plato: opvoedingsmethodes aanpassen aan individuele kind
Deugdzame volwassene: helpen, steunen, goede voorbeeld geven en gedrag uitvoeren
De Romeinen
Baseerden op Grieken (meer op trivium)
Ook arme jongens leren lezen en schrijven (slaven en meisjes niet)
Naar school tot 14 jaar: dan trouwen (meisjes op 12)
Meisjes uit rijke, aristocratisch families leren thuis huishouden en muziek
Onderwijsmodel: tucht vaanbuiten leren zonder vragen te stellen
Iedereen kon in theorie leren (aanleg minder belangrijk dan bij Grieken)
Cicero: De Oratore (in Romeinse tijd weinig invloed, tijdens renaissance wel populair)
Quintilianus: tabula rasa geen lijfstraffen, maar leren uit motivatie
Samenvatting oudheid
Vanuit onvolmaaktheid van kind als moreel mens opvoeding gericht op maken van
deugdzame volwassene mannelijke burger
Grieken: breder curriculum, aangeboren potentieel
Romeinen: iedereen kon kennis verwerven, via tuchtmaatregelen onder controle
2. Middeleeuwen
Verderzetting van Romeinen (voorrecht van meer gegoede klassen)
Geen kinderopvang, wel verschillende scholen (vooral georganiseerd door kerk)
1) Kloosterschool (°6de eeuw): vooral jongens die voorbestemd waren om monnik te
worden, gegoede klasse kon ook vakken van trivium en quadrivium krijgen , adel
vaak thuis door gouverneur/gouvernante
2) Parochiescholen: vooral zang en catechismus (verschillende standen, 10 jaar)
