Opvoeden in niet-westerse migrantengezinnen
Hoofdstuk 2 Demografie en achtergrond
Omstandigheden waarin ouders opvoeden en kinderen opgroeien
Ongeveer een op de zeven gezinnen in Nederland heeft een of twee ouders van niet-
westerse herkomst. Het gezin waarin kinderen opgroeien heeft een belangrijke invloed op
hun ontwikkeling. Belangrijke factoren zijn de structuur en de sociaal-economische
omstandigheden van het gezin.
Migrantenouders in Nederland
De Turks-Nederlandse ouders vormen de grootste groep wat betreft ouders met een niet-
westerse achtergrond, gevolgd door Marokkaans-Nederlandse, Surinaams-Nederlandse en
Antilliaans-Nederlandse ouders. Ruim vier op de vijf migrantenouders met een niet-westerse
achtergrond zijn van de eerste generatie. De gemiddelde leeftijd van de tweede generatie is
20 jaar, velen van hen zijn dus nog niet aan gezinsvorming toegekomen.
Van de autochtone Nederlanders heeft bijna een kwart thuiswonende kinderen. Voor niet-
westerse migranten ligt dit aandeel duidelijk hoger: ruim een op de drie heeft een gezin met
minderjarige kinderen.
Gezinsstructuur
Grote gezinnen
In de herkomstlanden van de vier grote niet-westerse migrantengroepen tellen gezinnen
vaak meer kinderen dan in Nederland. Ruim acht op de tien ouders van niet-westerse
migrantengezinnen hebben een of twee thuiswonende kinderen, dat verschilt dus nauwelijks
met autochtoon Nederlandse ouders. Dit is alleen anders voor Marokkaans-Nederlandse
ouders van de eerste generatie: bijna vier op de tien ouders hebben drie of meer
thuiswonende kinderen. Marokkaans-Nederlandse ouders van de tweede generatie hebben
duidelijk minder kinderen dan die van de eerste generatie. Dit is mogelijk veroorzaakt
doordat zij meer geïntegreerd zijn geraakt in de Nederlandse samenleving.
Leeftijd
De leeftijd waarop vrouwen in Nederland kinderen krijgen is in de afgelopen decennia sterk
toegenomen: gemiddeld zijn vrouwen 30 jaar bij de geboorte van hun eerste kind. In de
herkomstlanden van de verschillende niet-westerse migrantengroepen krijgen vrouwen
meestal op jongere leeftijd kinderen, al stijgt ook daar de gemiddelde leeftijd.
Alleenstaand ouderschap
Uit onderzoek komt naar voren dat jeugdigen die opgroeien in een eenoudergezin vaker last
hebben van fysieke en psychische klachten en dat zij het minder goed doen op school. Dit
kan te maken hebben met spanningen en conflicten tussen ouders, een grotere
taakbelasting voor de ouder en het hebben van één inkomen, wat kan leiden tot stress.
Eenoudergezinnen komen onder niet-westerse migrantenouders vaker voor dan onder
autochtone ouders. Binnen de groep niet-westerse ouders vinden we grote verschillen.
Ongeveer een op de zeven Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse ouders is
alleenstaand, bij ouders met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond is dit een op de
drie. De meeste alleenstaande ouders zijn vrouwen. Dit wordt veroorzaakt door een cultureel
component: in een aantal Zuid-Amerikaanse en Caribische landen is het vrij gebruikelijk dat
de moeder haar kinderen alleen opvoedt.
Dat alleenstaand ouderschap bij migranten vaker voorkomt, kan ook wijzen op incomplete
migratie: niet alle leden van het gezin verblijven al in Nederland, of een van de ouders is
, teruggekeerd naar het land van herkomst.
Huwelijk
In Nederland is het huwelijk nog steeds de meest voorkomende leefvorm waarbinnen
gezinnen ontstaan. Het komt wel steeds vaker voor dat stellen pas gaan trouwen na de
geboorte van hun eerste kind en ongeveer een vijfde van de autochtoon Nederlandse paren
met kinderen is niet gehuwd. Bij de Turks- en Marokkaans-Nederlandse paren met kinderen
is het aandeel ongehuwd samenwonenden zeer klein. Hier worden vier op de vijf kinderen
bij een gehuwd stel geboren. In deze cultuur is het huwelijk niet zozeer een individuele
aangelegenheid maar gaat het om de eer van de familie.
Niet gehuwd samenwonen is bij de Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders juist heel
gebruikelijk: ruim een derde is niet getrouwd en slechts een derde van de kinderen wordt
geboren bij een getrouwd stel. Dit heeft ook te maken met het feit dat het alleenstaand
moederschap in deze groepen veel voorkomt.
Gemengde relaties
Gemengde relaties tussen migranten en autochtonen worden vaak als graadmeter voor
integratie gezien. Zij kunnen een signaal zijn dat de grenzen tussen de groepen aan het
verdwijnen zijn. Aan de andere kant zijn gemengde relaties minder stabiel. Dit komt mogelijk
doordat zij vaker verschillen in hun opvattingen, normen en waarden. Ouders met een
Turkse of Marokkaanse achtergrond die een autochtoon Nederlandse partner hebben
vormen een uitzondering. Deze mensen kiezen vaak voor een partner uit de eigen groep.
Tienermoederschap
De omstandigheden waarin tienermoeders zich bevinden zijn minder gunstig dan die van
vrouwen die op latere leeftijd hun eerste kind hebben gekregen. Ze hebben minder lang
kunnen doorleren, hebben vaker geen werk en geen partner en moeten vaker rondkomen
van een laag inkomen. Ook hebben ze meer psychosociale klachten. Kinderen van
tienermoeders hebben een verhoogd risico op emotionele en gedragsproblemen.
Bij niet-westerse vrouwen komen tienergeboorten vaker voor dan bij autochtoon
Nederlandse vrouwen. Het komt vooral vaak voor bij meisjes met een Surinaamse of
Antilliaanse achtergrond.
Sociaal-economische omstandigheden
Armoede
Armoede is een bedreiging voor de ontwikkeling van kinderen. Naast de slechte materiële
omstandigheden lopen zij ook een groter risico om sociaal uitgesloten te raken. Daarnaast
zijn er aanwijzingen dat de cognitieve, sociaal-emotionele en fysieke ontwikkeling van deze
kinderen achterblijft. Armoede kan tot spanningen bij ouders leiden, wat zijn weerslag kan
hebben op het welzijn van de kinderen.
Kinderen met een niet-westerse achtergrond groeien ongeveer drie-en-een-half keer zo
vaak op in een arm gezin. Het risico op armoede is vooral groot bij de kinderen van
Marokkaanse herkomst. Niet-westerse migranten zijn aanzienlijk lager opgeleid dan
autochtone Nederlanders. De laaggeschoolden zijn vooral mensen van de eerste generatie
die na hun schoolleeftijd naar Nederland zijn gekomen. Geleidelijk aan wordt de achterstand
wel kleiner. Inmiddels hebben bijna drie op de tien migranten van de werkzame tweede
generatie werk op hoger niveau. De aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt vormt wel
een probleem: migrantenjongeren zijn vaker werkloos dan hun autochtoon Nederlandse
leeftijdgenoten, ook bij gelijke kwalificaties.
Werkende moeders
Sinds de jaren tachtig is het normaal geworden dat vrouwen door blijven werken na het
Hoofdstuk 2 Demografie en achtergrond
Omstandigheden waarin ouders opvoeden en kinderen opgroeien
Ongeveer een op de zeven gezinnen in Nederland heeft een of twee ouders van niet-
westerse herkomst. Het gezin waarin kinderen opgroeien heeft een belangrijke invloed op
hun ontwikkeling. Belangrijke factoren zijn de structuur en de sociaal-economische
omstandigheden van het gezin.
Migrantenouders in Nederland
De Turks-Nederlandse ouders vormen de grootste groep wat betreft ouders met een niet-
westerse achtergrond, gevolgd door Marokkaans-Nederlandse, Surinaams-Nederlandse en
Antilliaans-Nederlandse ouders. Ruim vier op de vijf migrantenouders met een niet-westerse
achtergrond zijn van de eerste generatie. De gemiddelde leeftijd van de tweede generatie is
20 jaar, velen van hen zijn dus nog niet aan gezinsvorming toegekomen.
Van de autochtone Nederlanders heeft bijna een kwart thuiswonende kinderen. Voor niet-
westerse migranten ligt dit aandeel duidelijk hoger: ruim een op de drie heeft een gezin met
minderjarige kinderen.
Gezinsstructuur
Grote gezinnen
In de herkomstlanden van de vier grote niet-westerse migrantengroepen tellen gezinnen
vaak meer kinderen dan in Nederland. Ruim acht op de tien ouders van niet-westerse
migrantengezinnen hebben een of twee thuiswonende kinderen, dat verschilt dus nauwelijks
met autochtoon Nederlandse ouders. Dit is alleen anders voor Marokkaans-Nederlandse
ouders van de eerste generatie: bijna vier op de tien ouders hebben drie of meer
thuiswonende kinderen. Marokkaans-Nederlandse ouders van de tweede generatie hebben
duidelijk minder kinderen dan die van de eerste generatie. Dit is mogelijk veroorzaakt
doordat zij meer geïntegreerd zijn geraakt in de Nederlandse samenleving.
Leeftijd
De leeftijd waarop vrouwen in Nederland kinderen krijgen is in de afgelopen decennia sterk
toegenomen: gemiddeld zijn vrouwen 30 jaar bij de geboorte van hun eerste kind. In de
herkomstlanden van de verschillende niet-westerse migrantengroepen krijgen vrouwen
meestal op jongere leeftijd kinderen, al stijgt ook daar de gemiddelde leeftijd.
Alleenstaand ouderschap
Uit onderzoek komt naar voren dat jeugdigen die opgroeien in een eenoudergezin vaker last
hebben van fysieke en psychische klachten en dat zij het minder goed doen op school. Dit
kan te maken hebben met spanningen en conflicten tussen ouders, een grotere
taakbelasting voor de ouder en het hebben van één inkomen, wat kan leiden tot stress.
Eenoudergezinnen komen onder niet-westerse migrantenouders vaker voor dan onder
autochtone ouders. Binnen de groep niet-westerse ouders vinden we grote verschillen.
Ongeveer een op de zeven Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse ouders is
alleenstaand, bij ouders met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond is dit een op de
drie. De meeste alleenstaande ouders zijn vrouwen. Dit wordt veroorzaakt door een cultureel
component: in een aantal Zuid-Amerikaanse en Caribische landen is het vrij gebruikelijk dat
de moeder haar kinderen alleen opvoedt.
Dat alleenstaand ouderschap bij migranten vaker voorkomt, kan ook wijzen op incomplete
migratie: niet alle leden van het gezin verblijven al in Nederland, of een van de ouders is
, teruggekeerd naar het land van herkomst.
Huwelijk
In Nederland is het huwelijk nog steeds de meest voorkomende leefvorm waarbinnen
gezinnen ontstaan. Het komt wel steeds vaker voor dat stellen pas gaan trouwen na de
geboorte van hun eerste kind en ongeveer een vijfde van de autochtoon Nederlandse paren
met kinderen is niet gehuwd. Bij de Turks- en Marokkaans-Nederlandse paren met kinderen
is het aandeel ongehuwd samenwonenden zeer klein. Hier worden vier op de vijf kinderen
bij een gehuwd stel geboren. In deze cultuur is het huwelijk niet zozeer een individuele
aangelegenheid maar gaat het om de eer van de familie.
Niet gehuwd samenwonen is bij de Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders juist heel
gebruikelijk: ruim een derde is niet getrouwd en slechts een derde van de kinderen wordt
geboren bij een getrouwd stel. Dit heeft ook te maken met het feit dat het alleenstaand
moederschap in deze groepen veel voorkomt.
Gemengde relaties
Gemengde relaties tussen migranten en autochtonen worden vaak als graadmeter voor
integratie gezien. Zij kunnen een signaal zijn dat de grenzen tussen de groepen aan het
verdwijnen zijn. Aan de andere kant zijn gemengde relaties minder stabiel. Dit komt mogelijk
doordat zij vaker verschillen in hun opvattingen, normen en waarden. Ouders met een
Turkse of Marokkaanse achtergrond die een autochtoon Nederlandse partner hebben
vormen een uitzondering. Deze mensen kiezen vaak voor een partner uit de eigen groep.
Tienermoederschap
De omstandigheden waarin tienermoeders zich bevinden zijn minder gunstig dan die van
vrouwen die op latere leeftijd hun eerste kind hebben gekregen. Ze hebben minder lang
kunnen doorleren, hebben vaker geen werk en geen partner en moeten vaker rondkomen
van een laag inkomen. Ook hebben ze meer psychosociale klachten. Kinderen van
tienermoeders hebben een verhoogd risico op emotionele en gedragsproblemen.
Bij niet-westerse vrouwen komen tienergeboorten vaker voor dan bij autochtoon
Nederlandse vrouwen. Het komt vooral vaak voor bij meisjes met een Surinaamse of
Antilliaanse achtergrond.
Sociaal-economische omstandigheden
Armoede
Armoede is een bedreiging voor de ontwikkeling van kinderen. Naast de slechte materiële
omstandigheden lopen zij ook een groter risico om sociaal uitgesloten te raken. Daarnaast
zijn er aanwijzingen dat de cognitieve, sociaal-emotionele en fysieke ontwikkeling van deze
kinderen achterblijft. Armoede kan tot spanningen bij ouders leiden, wat zijn weerslag kan
hebben op het welzijn van de kinderen.
Kinderen met een niet-westerse achtergrond groeien ongeveer drie-en-een-half keer zo
vaak op in een arm gezin. Het risico op armoede is vooral groot bij de kinderen van
Marokkaanse herkomst. Niet-westerse migranten zijn aanzienlijk lager opgeleid dan
autochtone Nederlanders. De laaggeschoolden zijn vooral mensen van de eerste generatie
die na hun schoolleeftijd naar Nederland zijn gekomen. Geleidelijk aan wordt de achterstand
wel kleiner. Inmiddels hebben bijna drie op de tien migranten van de werkzame tweede
generatie werk op hoger niveau. De aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt vormt wel
een probleem: migrantenjongeren zijn vaker werkloos dan hun autochtoon Nederlandse
leeftijdgenoten, ook bij gelijke kwalificaties.
Werkende moeders
Sinds de jaren tachtig is het normaal geworden dat vrouwen door blijven werken na het
