SAMENVATTING READER SRB
INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK 1: Keuzes en gedragslijnen in verband met reactie op criminaliteit ..................................................................... 4
Tekst : Niets dan de waarheid? Grenzen aan de waarheidsvinding in het strafrecht ...................................................................... 4
Inleiding ........................................................................................................................................................................................ 4
Waarheid onder constructie......................................................................................................................................................... 4
Een waarheid (Wat nu?) ............................................................................................................................................................... 7
Correctiemogelijkheden ............................................................................................................................................................... 7
Besluit ........................................................................................................................................................................................... 9
HOOFDSTUK 2: historiek en achtergronden ......................................................................................................................... 10
Tekst : tussen klassieke en moderne criminele politiek .................................................................................................................. 10
De voorwaardelijke invrijheidsstelling en de voorwaardelijke veroordeling............................................................................. 10
De voorwaardelijke invrijheidsstelling ....................................................................................................................................... 11
Genese van de V.I. in België ....................................................................................................................................................... 12
Een merkwaardige snelle realisatie ............................................................................................................................................ 13
De zaak Falleur, Schmidt en consorten ...................................................................................................................................... 14
De Koning heeft het laatste woord ............................................................................................................................................ 14
De allereerste V.I.’s..................................................................................................................................................................... 15
Sympathie voor de arbeidersbeweging...................................................................................................................................... 16
Interpretaties en voorlopige conclusies ..................................................................................................................................... 16
De ratio van de wet .................................................................................................................................................................... 16
Ratio van de voorwaardelijke invrijheidsstelling........................................................................................................................ 17
Een alternatief voor de (onvoorwaardelijke) gratie ................................................................................................................... 17
Erkenning en ondersteuning van de patronage ......................................................................................................................... 17
HOOFDSTUK 3: de weg naar octopus................................................................................................................................... 18
Tekst : justitiebeleid in de jaren ‘70 ................................................................................................................................................ 18
1. De ontwikkeling van het politievraagstuk .......................................................................................................................... 18
2. De advocatuur .................................................................................................................................................................... 19
3. Rechtshulp: de nieuwe groeipool in de verzorgingsstaat? ................................................................................................ 20
4. De magistratuur .................................................................................................................................................................. 20
5. Evolutie van de strafwetgeving .......................................................................................................................................... 21
6. Ontwikkeling in het gevangenisbeleid ............................................................................................................................... 21
Tekst : het voorstel van de parlementaire onderzoekscommissie ‘dutroux’ .................................................................................. 23
De genese van het voorstel tot reorganistatie van het politielandschap .................................................................................. 23
Een voorstel in ruwbouw: een geïntegreerde politiezorg op 2 niveau’s gestructureerd .......................................................... 23
Randvoorwaarden en overgangsmaatregelen ........................................................................................................................... 24
HOOFDSTUK 4: NIEUWE kader voor een integraal en geïntegreerd beleid ............................................................................ 25
Tekst : Met de hulp van Spiderman: op weg naar een koud elektronisch toezicht ........................................................................ 25
Hoe het begon ............................................................................................................................................................................ 25
Het Belgisch model onder druk .................................................................................................................................................. 25
De leeuw is de koning van de dieren: toezicht via stemherkenning .......................................................................................... 26
Enkelbanden met GPS in het kader van de voorlopige hechtenis ............................................................................................. 26
Enkelband als autonome straf .................................................................................................................................................... 26
1
, Besluit ......................................................................................................................................................................................... 26
Tekst : Het verzelfstandigd beheer. Vaart justitie eindelijk op de juiste koers? ............................................................................. 27
Inleiding ...................................................................................................................................................................................... 27
Het verzelfstandigd beheer ........................................................................................................................................................ 27
Het integraal management......................................................................................................................................................... 27
Samenstelling van het college .................................................................................................................................................... 28
De eenheidsrechtbank................................................................................................................................................................ 28
Conclusie ..................................................................................................................................................................................... 29
HOOFDSTUK 5: Ambities voor justitie en uitdagingen voor veiligheid ................................................................................... 30
Regeerakkoord 30 september 2020 ............................................................................................................................................... 30
een veilig land ............................................................................................................................................................................. 30
Beleidsverklaring Vincent Van Quickenborne................................................................................................................................. 34
I. we maken justitie sneller : modern & digitaal ........................................................................................................................ 34
II. we maken justitie menselijker ................................................................................................................................................ 35
III. we maken justitie straffer ..................................................................................................................................................... 36
we maken justitie sneller, straffer en menselijker op het terrein ............................................................................................. 37
Kadernota integrale veiligheid 2022-2024: Interministeriële Conferentie inzake Veiligheids- en handhavingsbeleid (ICM) ........ 38
1. Inleiding .................................................................................................................................................................................. 38
2. integrale veiligheid als fundament ......................................................................................................................................... 39
3. Implementeren van de strategie ............................................................................................................................................ 39
4. Toetsing van de implementatie van de KIV ............................................................................................................................ 40
5. Inzetten op verschillende fronten .......................................................................................................................................... 40
6. De veiligheidsbelangen ........................................................................................................................................................... 46
De gele duikboot: de beleidsintenties van de vlaams minister van justitie en handhaving ........................................................... 56
Nieuw Vlaamse regeerakkoord: ................................................................................................................................................. 56
ACTUEEL THEMA 1: Lokaal Veiligheidsbeleid ....................................................................................................................... 58
De toepassing van gemeentelijke administratieve sancties en het toezicht op de handhaving van inbreuken door vaststellende
ambtenaren .................................................................................................................................................................................... 58
Governance-principes voor Vlaamse steden.............................................................................................................................. 58
Veiligheid als kerntaak ................................................................................................................................................................ 59
Mechelen: van onveilige vuile stad naar een inspirerend verhaal voor andere lokale besturen .............................................. 59
Lokale integrale veiligheidszorg: het Mechelse model .............................................................................................................. 60
Bestuurlijke handhaving in Mechelen ........................................................................................................................................ 60
Overleg en afstemming tussen (handhavers van) de lokale politiedienst en de stedelijke diensten ....................................... 61
Selecties en opleiding van de vaststellende ambtenaren .......................................................................................................... 61
De vaststellende ambtenaren en het toezicht op hun functioneren ......................................................................................... 61
Een korte conclusie en een blik op de nabije toekomst............................................................................................................. 62
ACTUEEL THEMA 2: schaalvergroting politie ........................................................................................................................ 63
Tussen wens en werkelijkheid: uitdagingen voor een ‘geïntegreerde’ politie ............................................................................... 63
inleiding ...................................................................................................................................................................................... 63
aanloop naar de politiehervorming ............................................................................................................................................ 63
analyse van het succes van de politiehervorming...................................................................................................................... 64
wijzigingen sinds de politiehervorming ...................................................................................................................................... 66
structuur en gezagsoverheden ................................................................................................................................................... 67
huidige discussiepunten ............................................................................................................................................................. 68
mogelijke denkpistes .................................................................................................................................................................. 70
conclusie ..................................................................................................................................................................................... 70
2
,ACTUEEL THEMA 3: internering en toerekeningsvatbaarheid ............................................................................................... 71
Als je klaar bent, mag je naar huis. Reflecties over doelen en inhoud van vrijheidsberovende straffen en maatregelen............. 71
Interventies tegen gevaarlijke daders ........................................................................................................................................ 71
Internering .................................................................................................................................................................................. 71
Een sterktegerichte benadering ................................................................................................................................................. 73
Dringend nood aan een écht humaan interneringsbeleid .............................................................................................................. 75
Enkele onrustwekkende vaststellingen ...................................................................................................................................... 75
Nood aan een grondige evaluatie en bijsturing van het interneringsbeleid ............................................................................. 75
Wetsontwerp tot invoering van een beveiligingsmaatregel ter bescherming van de maatschappij............................................. 75
ACTUEEL THEMA 4: gewapend bestuur ............................................................................................................................... 76
Het hobbelige parcours van bestuurlijke handhaving van georganiseerde criminaliteit en informatie-uitwisseling in België: al
puzzelend naar een sluitend model ................................................................................................................................................ 76
Inleiding ...................................................................................................................................................................................... 76
Bestuurlijke handhaving en ondermijning: de buitenlandse wortels ........................................................................................ 76
Bestuurlijke handhaving in België: al puzzelend een antwoord bieden .................................................................................... 78
De Europese dimensie en het EURIEC: voorzichtige stapjes ...................................................................................................... 79
Conclusie ..................................................................................................................................................................................... 79
ACTUEEL THEMA 5: Korte gevangenisstraf........................................................................................................................... 80
De zin van de koryte gevanenisstraf in vraag gesteld .................................................................................................................... 80
Veroordeeld tot een vrijheidsstraf van drie jaar of minder. Wat zal er met mij gebeuren? .......................................................... 81
Je straf uitzitten in een serviceflat. Detentiehuizen zijn altijd nog wat wennen. ........................................................................... 81
3
, HOOFDSTUK 1: KEUZES EN GEDRAGSLIJNEN IN VERBAND MET REACTIE OP CRIMINALITEIT
TEKST : NIETS DAN DE WAARHEID? GRENZEN AAN DE WAARHEIDSVINDING IN HET STRAFRECHT
INLEIDING
Niets dan de waarheid = citaat uit de eed die getuigen moeten afleggen → wezen van strafprocedure is zoeken naar de waarheid.
De verhouding tss de ‘juridische waarheid’ in het strafrecht en de ‘feitelijke waarheid’
We staan even stil bij de waarheidsvinding en haar grenzen in het hedendaagse Belgische strafrecht. De Belgische strafprocedure
durft geleidelijk te erkennen dat die waarheid ook het product is van een onvolmaakt constructieproces. Rechtszekerheid en
respect voor rechterlijke uitspraken waartegen geen rechtsmiddelen meer openstaan, zijn pijlers van de rechtsstaat. De goede
oude materiele waarheid lijkt soms net het fundament van de rechtvaardigheid, die soms op de rechtszekerheid moet voorgaan.
Dit erkent de wetgever zelf met zijn nieuwe regeling voor de herziening van afgesloten strafzaken, ingevoerd in 2018.
WAARHEID ONDER CONSTRUCTIE
ZOEKEN EN VINDEN: DE WAARHEID OF IETS VAN DIE STREKKING
De strafprocedure = een door de wet geregelde zoektocht naar een waarheid over wat er is gebeurd en welke concrete persoon
zich aan het door de wetgever strafbaar gestelde gedrag schuldig heeft gemaakt (materiële waarheid).
- Die juridische waarheid staat los van de mening van de verdachte of het slachtoffer.
o = de basis van de Belgische inquisitoire strafprocedure als publiekrechtelijk systeem van rechtshandhaving
Belgisch systeem = terughouden t.o.v. strakke reglementering van specifieke bewijselementen
→ Omdat waarheid zo belangrijk is
De vrije beoordeling van het bewijs of intime conviction blijft de basis van heel ons strafonderzoek, ons systeem van
bewijsvergaring en bewijswaardering
De waarheid = de waarheid in het hoofd van de vonnisrechter
EVOLUTIE BEGRIP ‘WAARHEID’
Besef is ontstaan dat het beeld van dat de rechter van waarheid krijgt afhangt van hoe er naar de waarheid is gezocht. Er heerst
een groot scepticisme over de objectieve waarheid.
Evolutie in het strafproces van een ‘blootgelegde’ objectieve waarheid naar een geconstrueerde waarheid
Een aantal evoluties die de strafprocedurele waarheid mee kleuren
4
INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK 1: Keuzes en gedragslijnen in verband met reactie op criminaliteit ..................................................................... 4
Tekst : Niets dan de waarheid? Grenzen aan de waarheidsvinding in het strafrecht ...................................................................... 4
Inleiding ........................................................................................................................................................................................ 4
Waarheid onder constructie......................................................................................................................................................... 4
Een waarheid (Wat nu?) ............................................................................................................................................................... 7
Correctiemogelijkheden ............................................................................................................................................................... 7
Besluit ........................................................................................................................................................................................... 9
HOOFDSTUK 2: historiek en achtergronden ......................................................................................................................... 10
Tekst : tussen klassieke en moderne criminele politiek .................................................................................................................. 10
De voorwaardelijke invrijheidsstelling en de voorwaardelijke veroordeling............................................................................. 10
De voorwaardelijke invrijheidsstelling ....................................................................................................................................... 11
Genese van de V.I. in België ....................................................................................................................................................... 12
Een merkwaardige snelle realisatie ............................................................................................................................................ 13
De zaak Falleur, Schmidt en consorten ...................................................................................................................................... 14
De Koning heeft het laatste woord ............................................................................................................................................ 14
De allereerste V.I.’s..................................................................................................................................................................... 15
Sympathie voor de arbeidersbeweging...................................................................................................................................... 16
Interpretaties en voorlopige conclusies ..................................................................................................................................... 16
De ratio van de wet .................................................................................................................................................................... 16
Ratio van de voorwaardelijke invrijheidsstelling........................................................................................................................ 17
Een alternatief voor de (onvoorwaardelijke) gratie ................................................................................................................... 17
Erkenning en ondersteuning van de patronage ......................................................................................................................... 17
HOOFDSTUK 3: de weg naar octopus................................................................................................................................... 18
Tekst : justitiebeleid in de jaren ‘70 ................................................................................................................................................ 18
1. De ontwikkeling van het politievraagstuk .......................................................................................................................... 18
2. De advocatuur .................................................................................................................................................................... 19
3. Rechtshulp: de nieuwe groeipool in de verzorgingsstaat? ................................................................................................ 20
4. De magistratuur .................................................................................................................................................................. 20
5. Evolutie van de strafwetgeving .......................................................................................................................................... 21
6. Ontwikkeling in het gevangenisbeleid ............................................................................................................................... 21
Tekst : het voorstel van de parlementaire onderzoekscommissie ‘dutroux’ .................................................................................. 23
De genese van het voorstel tot reorganistatie van het politielandschap .................................................................................. 23
Een voorstel in ruwbouw: een geïntegreerde politiezorg op 2 niveau’s gestructureerd .......................................................... 23
Randvoorwaarden en overgangsmaatregelen ........................................................................................................................... 24
HOOFDSTUK 4: NIEUWE kader voor een integraal en geïntegreerd beleid ............................................................................ 25
Tekst : Met de hulp van Spiderman: op weg naar een koud elektronisch toezicht ........................................................................ 25
Hoe het begon ............................................................................................................................................................................ 25
Het Belgisch model onder druk .................................................................................................................................................. 25
De leeuw is de koning van de dieren: toezicht via stemherkenning .......................................................................................... 26
Enkelbanden met GPS in het kader van de voorlopige hechtenis ............................................................................................. 26
Enkelband als autonome straf .................................................................................................................................................... 26
1
, Besluit ......................................................................................................................................................................................... 26
Tekst : Het verzelfstandigd beheer. Vaart justitie eindelijk op de juiste koers? ............................................................................. 27
Inleiding ...................................................................................................................................................................................... 27
Het verzelfstandigd beheer ........................................................................................................................................................ 27
Het integraal management......................................................................................................................................................... 27
Samenstelling van het college .................................................................................................................................................... 28
De eenheidsrechtbank................................................................................................................................................................ 28
Conclusie ..................................................................................................................................................................................... 29
HOOFDSTUK 5: Ambities voor justitie en uitdagingen voor veiligheid ................................................................................... 30
Regeerakkoord 30 september 2020 ............................................................................................................................................... 30
een veilig land ............................................................................................................................................................................. 30
Beleidsverklaring Vincent Van Quickenborne................................................................................................................................. 34
I. we maken justitie sneller : modern & digitaal ........................................................................................................................ 34
II. we maken justitie menselijker ................................................................................................................................................ 35
III. we maken justitie straffer ..................................................................................................................................................... 36
we maken justitie sneller, straffer en menselijker op het terrein ............................................................................................. 37
Kadernota integrale veiligheid 2022-2024: Interministeriële Conferentie inzake Veiligheids- en handhavingsbeleid (ICM) ........ 38
1. Inleiding .................................................................................................................................................................................. 38
2. integrale veiligheid als fundament ......................................................................................................................................... 39
3. Implementeren van de strategie ............................................................................................................................................ 39
4. Toetsing van de implementatie van de KIV ............................................................................................................................ 40
5. Inzetten op verschillende fronten .......................................................................................................................................... 40
6. De veiligheidsbelangen ........................................................................................................................................................... 46
De gele duikboot: de beleidsintenties van de vlaams minister van justitie en handhaving ........................................................... 56
Nieuw Vlaamse regeerakkoord: ................................................................................................................................................. 56
ACTUEEL THEMA 1: Lokaal Veiligheidsbeleid ....................................................................................................................... 58
De toepassing van gemeentelijke administratieve sancties en het toezicht op de handhaving van inbreuken door vaststellende
ambtenaren .................................................................................................................................................................................... 58
Governance-principes voor Vlaamse steden.............................................................................................................................. 58
Veiligheid als kerntaak ................................................................................................................................................................ 59
Mechelen: van onveilige vuile stad naar een inspirerend verhaal voor andere lokale besturen .............................................. 59
Lokale integrale veiligheidszorg: het Mechelse model .............................................................................................................. 60
Bestuurlijke handhaving in Mechelen ........................................................................................................................................ 60
Overleg en afstemming tussen (handhavers van) de lokale politiedienst en de stedelijke diensten ....................................... 61
Selecties en opleiding van de vaststellende ambtenaren .......................................................................................................... 61
De vaststellende ambtenaren en het toezicht op hun functioneren ......................................................................................... 61
Een korte conclusie en een blik op de nabije toekomst............................................................................................................. 62
ACTUEEL THEMA 2: schaalvergroting politie ........................................................................................................................ 63
Tussen wens en werkelijkheid: uitdagingen voor een ‘geïntegreerde’ politie ............................................................................... 63
inleiding ...................................................................................................................................................................................... 63
aanloop naar de politiehervorming ............................................................................................................................................ 63
analyse van het succes van de politiehervorming...................................................................................................................... 64
wijzigingen sinds de politiehervorming ...................................................................................................................................... 66
structuur en gezagsoverheden ................................................................................................................................................... 67
huidige discussiepunten ............................................................................................................................................................. 68
mogelijke denkpistes .................................................................................................................................................................. 70
conclusie ..................................................................................................................................................................................... 70
2
,ACTUEEL THEMA 3: internering en toerekeningsvatbaarheid ............................................................................................... 71
Als je klaar bent, mag je naar huis. Reflecties over doelen en inhoud van vrijheidsberovende straffen en maatregelen............. 71
Interventies tegen gevaarlijke daders ........................................................................................................................................ 71
Internering .................................................................................................................................................................................. 71
Een sterktegerichte benadering ................................................................................................................................................. 73
Dringend nood aan een écht humaan interneringsbeleid .............................................................................................................. 75
Enkele onrustwekkende vaststellingen ...................................................................................................................................... 75
Nood aan een grondige evaluatie en bijsturing van het interneringsbeleid ............................................................................. 75
Wetsontwerp tot invoering van een beveiligingsmaatregel ter bescherming van de maatschappij............................................. 75
ACTUEEL THEMA 4: gewapend bestuur ............................................................................................................................... 76
Het hobbelige parcours van bestuurlijke handhaving van georganiseerde criminaliteit en informatie-uitwisseling in België: al
puzzelend naar een sluitend model ................................................................................................................................................ 76
Inleiding ...................................................................................................................................................................................... 76
Bestuurlijke handhaving en ondermijning: de buitenlandse wortels ........................................................................................ 76
Bestuurlijke handhaving in België: al puzzelend een antwoord bieden .................................................................................... 78
De Europese dimensie en het EURIEC: voorzichtige stapjes ...................................................................................................... 79
Conclusie ..................................................................................................................................................................................... 79
ACTUEEL THEMA 5: Korte gevangenisstraf........................................................................................................................... 80
De zin van de koryte gevanenisstraf in vraag gesteld .................................................................................................................... 80
Veroordeeld tot een vrijheidsstraf van drie jaar of minder. Wat zal er met mij gebeuren? .......................................................... 81
Je straf uitzitten in een serviceflat. Detentiehuizen zijn altijd nog wat wennen. ........................................................................... 81
3
, HOOFDSTUK 1: KEUZES EN GEDRAGSLIJNEN IN VERBAND MET REACTIE OP CRIMINALITEIT
TEKST : NIETS DAN DE WAARHEID? GRENZEN AAN DE WAARHEIDSVINDING IN HET STRAFRECHT
INLEIDING
Niets dan de waarheid = citaat uit de eed die getuigen moeten afleggen → wezen van strafprocedure is zoeken naar de waarheid.
De verhouding tss de ‘juridische waarheid’ in het strafrecht en de ‘feitelijke waarheid’
We staan even stil bij de waarheidsvinding en haar grenzen in het hedendaagse Belgische strafrecht. De Belgische strafprocedure
durft geleidelijk te erkennen dat die waarheid ook het product is van een onvolmaakt constructieproces. Rechtszekerheid en
respect voor rechterlijke uitspraken waartegen geen rechtsmiddelen meer openstaan, zijn pijlers van de rechtsstaat. De goede
oude materiele waarheid lijkt soms net het fundament van de rechtvaardigheid, die soms op de rechtszekerheid moet voorgaan.
Dit erkent de wetgever zelf met zijn nieuwe regeling voor de herziening van afgesloten strafzaken, ingevoerd in 2018.
WAARHEID ONDER CONSTRUCTIE
ZOEKEN EN VINDEN: DE WAARHEID OF IETS VAN DIE STREKKING
De strafprocedure = een door de wet geregelde zoektocht naar een waarheid over wat er is gebeurd en welke concrete persoon
zich aan het door de wetgever strafbaar gestelde gedrag schuldig heeft gemaakt (materiële waarheid).
- Die juridische waarheid staat los van de mening van de verdachte of het slachtoffer.
o = de basis van de Belgische inquisitoire strafprocedure als publiekrechtelijk systeem van rechtshandhaving
Belgisch systeem = terughouden t.o.v. strakke reglementering van specifieke bewijselementen
→ Omdat waarheid zo belangrijk is
De vrije beoordeling van het bewijs of intime conviction blijft de basis van heel ons strafonderzoek, ons systeem van
bewijsvergaring en bewijswaardering
De waarheid = de waarheid in het hoofd van de vonnisrechter
EVOLUTIE BEGRIP ‘WAARHEID’
Besef is ontstaan dat het beeld van dat de rechter van waarheid krijgt afhangt van hoe er naar de waarheid is gezocht. Er heerst
een groot scepticisme over de objectieve waarheid.
Evolutie in het strafproces van een ‘blootgelegde’ objectieve waarheid naar een geconstrueerde waarheid
Een aantal evoluties die de strafprocedurele waarheid mee kleuren
4
