SAMENVATTING – INLEIDING OP DE
HOORTOESTELAANPASSING:
HOORTOESTELTECHNOLOGIE
HOOFDSTUK 7 – BASISCONCEPTEN VAN
HOORTOESTELLEN
1. PROBLEMEN EIGEN AAN EEN AUDITIEF VERLIES
A. SOORTEN AUDITIEVE PROBLEMEN
- Geleidingsverlies: buitenoor en/of middenoor
- Endocochleair verlies: binnenoor/cochlea sensorineuraal/perceptief GV
- Retrocochleair verlies: hogere structuren
- Gemengd verlies: zowel geleidings- als perceptief verlies
Geleidingsverlies
- ‘Gemakkelijk’ oplosbaar
- Alles schuift op met bep hoeveelheid (drempel, plafond, Most Comfortable Level (MCL)…)
Sensorineuraal/perceptief GV
- Drempel ↑
- Uncomfortable Level ↓
→ Geluiden komen in kleiner ‘gebied’ → kleinere dynamiek (→ te snelle luidheidsaangroei/recruitment)
B. BELANGRIJSKTE PROBLEMEN IN HT-TECHNOLOGIE EN HT-AANPASSING
Rekening houden met:
- Drempelverschuiving: verlies aan gevoeligheid voor zwakkere auditieve signalen
- Recruitment: te snelle luidheidsaangroei t.g.v. verkleind dynamisch bereik/dynamiek
- Gestoord frequentie-oplossend vermogen
o Frequentie-oplossend: ‘scheiden van klanken’
o Aanleiding tot ‘difference limen for frequency’ → gelijktijdig aangeboden
frequentiecomponenten in spraak (formanten) worden niet meer herkend
- Afwijkend tijdoplossend vermogen
o Perceptief GV → geringer vermogen om snelle wisselingen in luidheid te volgen → zwakke
elementen die vooraf gaan aan/volgen op luide passages in spraak worden niet meer herkend
- Gestoord binaurale verwerking: vergelijken + combineren van signalen van 2 oren gaat moeilijker →
problemen in richtinghoren
2. AFSPRAKEN M.B.T. DBSPL EN DBHL
- Tonale audiometrie: dBHL
o Welke frequenties lopen fout?
1
, o Bij dBHL: altijd kijken op MAF-curve, kijken op bep freq, waar ligt drempel
- Spraakaudiometrie: dBSPL
o Belangrijk bij het tot communicatie komen
o Bij dragen van HT: spraakaudiometrie in vrije veld (VV) (*)
- Binnen hoortoesteltechnologie: input- en outputniveaus: dBSPL
→ Zal link tss resultaten vocale audiometrie + HT-aanpassingen vereenvoudigen
(*) Spraak in VV, t.g.v. binaurale sommatie → 10 dB beter dan onder koptelefoon (monauraal), afspraken:
Norm Ondergrens Modale Bovengrens luide
stille spraak spraak spraak
VV 50 dBSPL 65 dBSPL 80 dBSPL
KT 60 dBSPL 75 dBSPL 90 dBSPL
(Bij testen met oortoestellen: VV, want anders gefluit)
(Tabel kennen)
A. ONDERZOEK CARHART
Verloop onderzoek
- Spraak + tonaal audiogram (TA) afgenomen
- Eerst getest onder KT, spondeeën aangeboden (2LG-woorden)
- Hvl SPL moest spraak zijn om tot SRT te komen? (Speech Reception Threshold, 50% spraakverstaan)
Conclusie: aanbiedingsniveau van 20 dBSPL (onder KT) → dBHL-schaal ligt 20 dB lager dan dBSPL-schaal
- TA: gemiddelde berekend 500, 1000 en 2000 Hz (= PTA, pure tone average)
- 0 dBHL kwam overeen voor spraak met 20 dBSPL
- Conclusie: onder KT voor spondeeën, dBHL schaal 20 dBHL lager lag dan dBSPL schaal
- Hebben eig niet veel met elkaar te maken (zuivere tonen ≠ spraak), maar wouden graag relatie vinden
tss SRT en tonaal audiogram
DUS: om vgl te maken tss tonale + vocale audiogrammen, volgende vuistregels:
(Wetenschappelijk eig niet correct, maar wordt in praktijk wel toegepast)
Norm Ondergrens stille spraak Modale spraak Bovengrens luide spraak
VV 50 dBSPL 65 dBSPL 80 dBSPL
VV (-13) 37 dBHL 52 dBHL 67 dBHL
KT 60 dBSPL 75 dBSPL 90 dBSPL
KT (-20) 40 dBHL 55 dBHL 70 dBHL
- Probleem dBHL vs dBSPL binnen HT-aanpassingen kan grotendeels opgelost worden door gebruik te
maken van dB gevoeligheidsverlies i.p.v. absolute dB-waarden
A. ‘MOST COMFORTABLE LEVEL’ (MCL) + ‘UNCOMFORTABLE LEVEL’ (UCL)
In vrije veld
- MCL normaalhorende 80 dBSPL (50-60 dBHL)
- MCL persoon met GV +/- halverwege dynamiek
- UCL normaalhorende 120 dBSPL (100 dBHL)
2
, 3. TECHNISCH METEN VAN EEN HOORTOESTEL
- HT: ≠ onderdelen (systemen)
- Systeem = iets dat ingangssignaal omzet in uitgangssignaal, input wordt omgezet in output
→ Voorbeelden:
o Microfoon zet geluidsdrukgolf om in wisselspanning
o Telefoon (luidspreker) zet wisselspanning om in geluidsdrukgolf
o Binnenoor zet mechanische trilling basilaire membraan om in elektrisch signaal in vezels van
gehoorzenuw
o HT zet geluidssignalen omgeving om in geluidssignalen die door drager beter
‘interpreteerbaar’ zijn
- Hoe signalen omgezet worden → afh van eigenschappen van systeem
A. 2 SITUATIES
- Als audio: belangrijk kennis te hebben van technische eigenschappen HT → gebruik maken van
technische fiches
- Audio wil (na fitting) ingestelde eigenschappen van HT opmeten → testbox (HIT-box of Hearing
Instrument Test – box)
→ Principe testbox
- Bep ingangssignaal via luidspreker aangeboden aan microfoon van HT
- Na verwerking: uitgangssignaal via toonbocht naar coupler* overgebracht
- In coupler: meetmicrofoon die uitgangssignaal doorgeeft aan computer
- Software vergelijkt in- en uitgangssignaal + geeft gewenste info m.b.t.
geanalyseerde eigenschap HT
(*) 2cc coupler: zie verder
- Voor analyse frequentie-afh kenmerken → resultaten weergegeven in Bode-diagram
→ Bode-diagram: toont verschil tss ingangs- en uitgangssignaal i.f.v. frequentie
o Y-as: output – input (dB)
o X-as: frequentie (Hz)
o Positieve waarden: systeem versterkt (gain, groen)
o Negatieve waarden: systeem verzwakt (reduction, attenuation, blauw)
o Geen winst/verlies: transparant systeem (transparency, rood)
B. INPUT-OUT DIAGRAM
3
, → Stelt gedrag van HT weer bij veranderde sterkte v/d input (voor 1 bep frequentie)
- Beide assen in dBSPL
- Bij fitting HT
- Indien niet gespecifieerd: zuivere toon met referentie-test-frequentie (1600 Hz bij 1-kanalig HT)
Voorbeelden op basis van deze 2 grafieken
- 30 dBSPL input, hoeveel output? 45 dBSPL, hoeveel winst? 15 dB
→ Gain/versterking/winst ook af te lezen op rechtse grafiek (in dB)
- Input: 60 dBSPL, output: 75 dBSPL, versterking: 15 dB
- Input: 70 dBSPL, output: 80 dBSPL, versterking: 10 dB
- Input: 90 dBSPL, output: 90 dBSPL, versterking: 0 dB
- Input: 100 dBSPL, output: 100 dBSPL, versterking: 0 dB
3 zones
- Lineaire versterking
o Als HT voor elke input zelfde winst heeft
o Op I-O diagram: rechte met helling van 45°
- 0-versterking, of transparantie
- Compressie (dalende blauwe lijn)
3 soorten grafieken
- Bode-diagram (winst/verlies/transparantie i.f.v. frequentie, ook wel frequentiediagram)
- Input-output diagram
- Input-gain diagram
C. KEUZE TESTSIGNAAL
Bij uitvoeren van test, vaak gebruik gemaakt van volgende signalen
- Smalbandige signalen zoals
o Zuivere toon vaak 1 kHz/1600 Hz (RTF)
o Sweep meestal logaritmisch
o Smalbandruis (uitzonderlijk)
o Chirps
- Breedbandige signalen zoals
4
HOORTOESTELAANPASSING:
HOORTOESTELTECHNOLOGIE
HOOFDSTUK 7 – BASISCONCEPTEN VAN
HOORTOESTELLEN
1. PROBLEMEN EIGEN AAN EEN AUDITIEF VERLIES
A. SOORTEN AUDITIEVE PROBLEMEN
- Geleidingsverlies: buitenoor en/of middenoor
- Endocochleair verlies: binnenoor/cochlea sensorineuraal/perceptief GV
- Retrocochleair verlies: hogere structuren
- Gemengd verlies: zowel geleidings- als perceptief verlies
Geleidingsverlies
- ‘Gemakkelijk’ oplosbaar
- Alles schuift op met bep hoeveelheid (drempel, plafond, Most Comfortable Level (MCL)…)
Sensorineuraal/perceptief GV
- Drempel ↑
- Uncomfortable Level ↓
→ Geluiden komen in kleiner ‘gebied’ → kleinere dynamiek (→ te snelle luidheidsaangroei/recruitment)
B. BELANGRIJSKTE PROBLEMEN IN HT-TECHNOLOGIE EN HT-AANPASSING
Rekening houden met:
- Drempelverschuiving: verlies aan gevoeligheid voor zwakkere auditieve signalen
- Recruitment: te snelle luidheidsaangroei t.g.v. verkleind dynamisch bereik/dynamiek
- Gestoord frequentie-oplossend vermogen
o Frequentie-oplossend: ‘scheiden van klanken’
o Aanleiding tot ‘difference limen for frequency’ → gelijktijdig aangeboden
frequentiecomponenten in spraak (formanten) worden niet meer herkend
- Afwijkend tijdoplossend vermogen
o Perceptief GV → geringer vermogen om snelle wisselingen in luidheid te volgen → zwakke
elementen die vooraf gaan aan/volgen op luide passages in spraak worden niet meer herkend
- Gestoord binaurale verwerking: vergelijken + combineren van signalen van 2 oren gaat moeilijker →
problemen in richtinghoren
2. AFSPRAKEN M.B.T. DBSPL EN DBHL
- Tonale audiometrie: dBHL
o Welke frequenties lopen fout?
1
, o Bij dBHL: altijd kijken op MAF-curve, kijken op bep freq, waar ligt drempel
- Spraakaudiometrie: dBSPL
o Belangrijk bij het tot communicatie komen
o Bij dragen van HT: spraakaudiometrie in vrije veld (VV) (*)
- Binnen hoortoesteltechnologie: input- en outputniveaus: dBSPL
→ Zal link tss resultaten vocale audiometrie + HT-aanpassingen vereenvoudigen
(*) Spraak in VV, t.g.v. binaurale sommatie → 10 dB beter dan onder koptelefoon (monauraal), afspraken:
Norm Ondergrens Modale Bovengrens luide
stille spraak spraak spraak
VV 50 dBSPL 65 dBSPL 80 dBSPL
KT 60 dBSPL 75 dBSPL 90 dBSPL
(Bij testen met oortoestellen: VV, want anders gefluit)
(Tabel kennen)
A. ONDERZOEK CARHART
Verloop onderzoek
- Spraak + tonaal audiogram (TA) afgenomen
- Eerst getest onder KT, spondeeën aangeboden (2LG-woorden)
- Hvl SPL moest spraak zijn om tot SRT te komen? (Speech Reception Threshold, 50% spraakverstaan)
Conclusie: aanbiedingsniveau van 20 dBSPL (onder KT) → dBHL-schaal ligt 20 dB lager dan dBSPL-schaal
- TA: gemiddelde berekend 500, 1000 en 2000 Hz (= PTA, pure tone average)
- 0 dBHL kwam overeen voor spraak met 20 dBSPL
- Conclusie: onder KT voor spondeeën, dBHL schaal 20 dBHL lager lag dan dBSPL schaal
- Hebben eig niet veel met elkaar te maken (zuivere tonen ≠ spraak), maar wouden graag relatie vinden
tss SRT en tonaal audiogram
DUS: om vgl te maken tss tonale + vocale audiogrammen, volgende vuistregels:
(Wetenschappelijk eig niet correct, maar wordt in praktijk wel toegepast)
Norm Ondergrens stille spraak Modale spraak Bovengrens luide spraak
VV 50 dBSPL 65 dBSPL 80 dBSPL
VV (-13) 37 dBHL 52 dBHL 67 dBHL
KT 60 dBSPL 75 dBSPL 90 dBSPL
KT (-20) 40 dBHL 55 dBHL 70 dBHL
- Probleem dBHL vs dBSPL binnen HT-aanpassingen kan grotendeels opgelost worden door gebruik te
maken van dB gevoeligheidsverlies i.p.v. absolute dB-waarden
A. ‘MOST COMFORTABLE LEVEL’ (MCL) + ‘UNCOMFORTABLE LEVEL’ (UCL)
In vrije veld
- MCL normaalhorende 80 dBSPL (50-60 dBHL)
- MCL persoon met GV +/- halverwege dynamiek
- UCL normaalhorende 120 dBSPL (100 dBHL)
2
, 3. TECHNISCH METEN VAN EEN HOORTOESTEL
- HT: ≠ onderdelen (systemen)
- Systeem = iets dat ingangssignaal omzet in uitgangssignaal, input wordt omgezet in output
→ Voorbeelden:
o Microfoon zet geluidsdrukgolf om in wisselspanning
o Telefoon (luidspreker) zet wisselspanning om in geluidsdrukgolf
o Binnenoor zet mechanische trilling basilaire membraan om in elektrisch signaal in vezels van
gehoorzenuw
o HT zet geluidssignalen omgeving om in geluidssignalen die door drager beter
‘interpreteerbaar’ zijn
- Hoe signalen omgezet worden → afh van eigenschappen van systeem
A. 2 SITUATIES
- Als audio: belangrijk kennis te hebben van technische eigenschappen HT → gebruik maken van
technische fiches
- Audio wil (na fitting) ingestelde eigenschappen van HT opmeten → testbox (HIT-box of Hearing
Instrument Test – box)
→ Principe testbox
- Bep ingangssignaal via luidspreker aangeboden aan microfoon van HT
- Na verwerking: uitgangssignaal via toonbocht naar coupler* overgebracht
- In coupler: meetmicrofoon die uitgangssignaal doorgeeft aan computer
- Software vergelijkt in- en uitgangssignaal + geeft gewenste info m.b.t.
geanalyseerde eigenschap HT
(*) 2cc coupler: zie verder
- Voor analyse frequentie-afh kenmerken → resultaten weergegeven in Bode-diagram
→ Bode-diagram: toont verschil tss ingangs- en uitgangssignaal i.f.v. frequentie
o Y-as: output – input (dB)
o X-as: frequentie (Hz)
o Positieve waarden: systeem versterkt (gain, groen)
o Negatieve waarden: systeem verzwakt (reduction, attenuation, blauw)
o Geen winst/verlies: transparant systeem (transparency, rood)
B. INPUT-OUT DIAGRAM
3
, → Stelt gedrag van HT weer bij veranderde sterkte v/d input (voor 1 bep frequentie)
- Beide assen in dBSPL
- Bij fitting HT
- Indien niet gespecifieerd: zuivere toon met referentie-test-frequentie (1600 Hz bij 1-kanalig HT)
Voorbeelden op basis van deze 2 grafieken
- 30 dBSPL input, hoeveel output? 45 dBSPL, hoeveel winst? 15 dB
→ Gain/versterking/winst ook af te lezen op rechtse grafiek (in dB)
- Input: 60 dBSPL, output: 75 dBSPL, versterking: 15 dB
- Input: 70 dBSPL, output: 80 dBSPL, versterking: 10 dB
- Input: 90 dBSPL, output: 90 dBSPL, versterking: 0 dB
- Input: 100 dBSPL, output: 100 dBSPL, versterking: 0 dB
3 zones
- Lineaire versterking
o Als HT voor elke input zelfde winst heeft
o Op I-O diagram: rechte met helling van 45°
- 0-versterking, of transparantie
- Compressie (dalende blauwe lijn)
3 soorten grafieken
- Bode-diagram (winst/verlies/transparantie i.f.v. frequentie, ook wel frequentiediagram)
- Input-output diagram
- Input-gain diagram
C. KEUZE TESTSIGNAAL
Bij uitvoeren van test, vaak gebruik gemaakt van volgende signalen
- Smalbandige signalen zoals
o Zuivere toon vaak 1 kHz/1600 Hz (RTF)
o Sweep meestal logaritmisch
o Smalbandruis (uitzonderlijk)
o Chirps
- Breedbandige signalen zoals
4
