SAMENVATTING GEZONDHEIDSBEVORDERING
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING, BEGRIPPEN EN
ONTSTAAN GEZONDHEIDSBEVORDERING
Inhoud
- Inleiding
- Begrippen en definities
o Curatieve VS preventieve zorg
o Ziektepreventie
o Gezondheidsvoorlichting
o Gezondheidsbevordering
- Ontstaan en stijgend belang van gezondheidsbevordering doorheen de tijd
o Vanaf midden 19de eeuw: volksgezondheid of public health
o 1920-1970: gezondheidsvoorlichting of health education
o 1970-heden: gezondheidsbevordering of health promotion
1. INLEIDING
- CanMEDS-rollen: audioloog als expert, communicator, samenwerker, leider, gezondheidsbevorderaar,
scholaren professional
→ Kader beschrijft ≠ rollen die je binnen audiologie moet/kan opnemen
2. BEGRIPPEN EN DEFINITIES
A. CURATIEVE VS PREVENTIEVE ZORG
Curatieve zorg Preventieve zorg
Genezing + behandeling van acute + chronische ↔ Voorkomen van acute + chronische
ziektes/gezondheidsproblemen ziektes/gezondheidsproblemen én consequenties
ervan minimum beperken
Vertrekken uit ziekte, zorg bieden die Voorkomen, behoud van gezondheidstoestand,
behandeling/genezing is (vb. je hebt symptomen, ook al is ziekte aanwezig
arts schrijft bep behandeling voor)
B. INDELING PREVENTIEVE ZORG VOLGENS MAATREGEL
- Belangrijk onderscheid in ‘preventie’ naargelang maatregelen die genomen worden
1. Ziektepreventie: maatregelen om specifieke ziektes te voorkomen
2. Gezondheidsvoorlichting: maatregelen gericht op informeren, sensibiliseren en trainen van
individu
3. Gezondheidsbevordering: structurele maatregelen gericht op levensstijl van individuen + hun
fysieke + sociale omgeving
C. ZIEKTEPREVENTIE
Volgens WHO (1998): De maatregelen die erop gericht zijn…
1. Om te voorkomen dat er ziekte/gezondheidsproblemen ontstaan (vb. aanpakken van risicofactoren)
1
, 2. De ziekteprogressie tegen te houden + consequenties minimaal te houden (→ zodat kwaliteit van
leven zo goed mogelijk blijft)
5 strategieën
- Primaire
- Secundaire
- Tertiaire
- Quarternaire
- Pro-actieve
Op basis van
- Ziekte aanwezig? Afwezig?
- Voelt persoon zich ziek? Gezond?
I. PRIMAIRE PREVENTIE
- Doel: aanpakken van specifieke causale factoren v/d ziekte
- Doelgroep: gezonde mensen (totale populatie/specifieke
groepen)
→ Ziekte is afwezig, patiënt voelt zich gezond
Voorbeelden:
(Vb. Ongezonde voeding: verhoogt risico op cardiovasculaire aandoeningen → nutri-score geeft indicatie, wil
mensen informeren + aanzetten om gezonde voeding te eten)
II. SECUNDAIRE PREVENTIE
- Doel: vroegtijdig opsporen + behandelen van ziektes
- Doelgroep: totale populatie + risicogroepen
→ Ziekte kan aanwezig zijn, patiënt voelt zich gezond
2
,Voorbeelden
- Screening op borstkanker (nog geen symptomen, kan wel al gediagnosticeerd worden)
→ Screeningen zijn er om mensen waar ziekte al aanwezig is vroegtijdig op te sporen, alles van
screening valt onder secundaire preventie
- Tandarts
- Chemotherapie
III. TERTIAIRE PREVENTIE
- Doel: voorkomen van verslechtering van
gezondheidstoestand, voorkomen van complicaties
+ invalidering (gevolgen beperken)
- Doelgroep: zieke personen
- Synoniem: “Zorggerichte preventie” (*)
→ Ziekte is aanwezig, patiënt kan zich ziek voelen
(*) Je doet aan preventie om verslechtering te voorkomen, maar zorg is wel al aanwezig
Voorbeelden
- Verdere stadia van kanker: juiste opvolging nodig, juiste medicatie
- Hoortoestellen: goede opvolging nodig, auditieve input moet gegeven blijven worden
- Gehoorbescherming: mensen met reeds GV zijn nog steeds kwetsbaar voor verdere verslechtering
IV. QUARTERNAIRE PREVENTIE
- Doel: vermijden van overmedicalisering
(= Onnodige tests afnemen, onnodige zorg,
interventies, medicatie toedienen)
→ Ziekte is afwezig, patiënt voelt zich ziek
Voorbeelden
- Gebruik van antibiotica (na veel gebruik kan het zijn dat
bij bep bacterie niet meer werkt door resistentie)
- Audiologie: niet nodig om meteen VNG uit te voeren bij vermoeden, ook goedkopere tests op de
markt
3
, V. PRIMORDIALE OF PRO-ACTIEVE PREVENTIE
- Doel: in stand houden algemene voorwaarden v/d gezondheid (= economische, sociale en culturele
voorwaarden)
- Doelgroep: totale populatie/specifieke doelgroepen
Voorbeelden
- Stabiele economische situatie
- Geen uitsluiting van bevolkingsgroepen
- Bestrijding van kansarmoede
- Goede huisvesting
- Goed onderwijs voor iedereen
- Sociale gradiënt binnen gezondheid: lagere SES (*) → hoger risico op gezondheidsproblemen (vb. hoe
↓ SES, hoe ↑ kans op GV)
(*) Socio-economische status = positie op maatschappelijke welvaartsladder o.b.v. inkomen,
opleidingsniveau…)
D. GEZONDHEIDSVOORLICHTING
= Individu/groepen in staat stellen om te kiezen voor het gezonde gedrag
Strategieën
- Informeren: kennis + inzicht vergroten
- Sensibiliseren: attitudes + normen (*) beïnvloeden
- Opvoeden/trainen: vaardigheden aanleren
→ Gericht op het individu (individuele verantwoordelijkheid (→ mens is rationeel wezen, wij kunnen aanleren
om gezond gedrag te stellen))
(*) Normen: vb. alcohol → heel erg geassocieerd met veel gezondheidsproblemen, maar enorm sociaal
aanvaard → sensibiliseren: deze norm proberen veranderen, negatieve norm trachten rond te ontwikkelen
Voorbeelden
E. GEZONDHEIDSBEVORDERING (OF HEALTH PROMOTION)
4
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING, BEGRIPPEN EN
ONTSTAAN GEZONDHEIDSBEVORDERING
Inhoud
- Inleiding
- Begrippen en definities
o Curatieve VS preventieve zorg
o Ziektepreventie
o Gezondheidsvoorlichting
o Gezondheidsbevordering
- Ontstaan en stijgend belang van gezondheidsbevordering doorheen de tijd
o Vanaf midden 19de eeuw: volksgezondheid of public health
o 1920-1970: gezondheidsvoorlichting of health education
o 1970-heden: gezondheidsbevordering of health promotion
1. INLEIDING
- CanMEDS-rollen: audioloog als expert, communicator, samenwerker, leider, gezondheidsbevorderaar,
scholaren professional
→ Kader beschrijft ≠ rollen die je binnen audiologie moet/kan opnemen
2. BEGRIPPEN EN DEFINITIES
A. CURATIEVE VS PREVENTIEVE ZORG
Curatieve zorg Preventieve zorg
Genezing + behandeling van acute + chronische ↔ Voorkomen van acute + chronische
ziektes/gezondheidsproblemen ziektes/gezondheidsproblemen én consequenties
ervan minimum beperken
Vertrekken uit ziekte, zorg bieden die Voorkomen, behoud van gezondheidstoestand,
behandeling/genezing is (vb. je hebt symptomen, ook al is ziekte aanwezig
arts schrijft bep behandeling voor)
B. INDELING PREVENTIEVE ZORG VOLGENS MAATREGEL
- Belangrijk onderscheid in ‘preventie’ naargelang maatregelen die genomen worden
1. Ziektepreventie: maatregelen om specifieke ziektes te voorkomen
2. Gezondheidsvoorlichting: maatregelen gericht op informeren, sensibiliseren en trainen van
individu
3. Gezondheidsbevordering: structurele maatregelen gericht op levensstijl van individuen + hun
fysieke + sociale omgeving
C. ZIEKTEPREVENTIE
Volgens WHO (1998): De maatregelen die erop gericht zijn…
1. Om te voorkomen dat er ziekte/gezondheidsproblemen ontstaan (vb. aanpakken van risicofactoren)
1
, 2. De ziekteprogressie tegen te houden + consequenties minimaal te houden (→ zodat kwaliteit van
leven zo goed mogelijk blijft)
5 strategieën
- Primaire
- Secundaire
- Tertiaire
- Quarternaire
- Pro-actieve
Op basis van
- Ziekte aanwezig? Afwezig?
- Voelt persoon zich ziek? Gezond?
I. PRIMAIRE PREVENTIE
- Doel: aanpakken van specifieke causale factoren v/d ziekte
- Doelgroep: gezonde mensen (totale populatie/specifieke
groepen)
→ Ziekte is afwezig, patiënt voelt zich gezond
Voorbeelden:
(Vb. Ongezonde voeding: verhoogt risico op cardiovasculaire aandoeningen → nutri-score geeft indicatie, wil
mensen informeren + aanzetten om gezonde voeding te eten)
II. SECUNDAIRE PREVENTIE
- Doel: vroegtijdig opsporen + behandelen van ziektes
- Doelgroep: totale populatie + risicogroepen
→ Ziekte kan aanwezig zijn, patiënt voelt zich gezond
2
,Voorbeelden
- Screening op borstkanker (nog geen symptomen, kan wel al gediagnosticeerd worden)
→ Screeningen zijn er om mensen waar ziekte al aanwezig is vroegtijdig op te sporen, alles van
screening valt onder secundaire preventie
- Tandarts
- Chemotherapie
III. TERTIAIRE PREVENTIE
- Doel: voorkomen van verslechtering van
gezondheidstoestand, voorkomen van complicaties
+ invalidering (gevolgen beperken)
- Doelgroep: zieke personen
- Synoniem: “Zorggerichte preventie” (*)
→ Ziekte is aanwezig, patiënt kan zich ziek voelen
(*) Je doet aan preventie om verslechtering te voorkomen, maar zorg is wel al aanwezig
Voorbeelden
- Verdere stadia van kanker: juiste opvolging nodig, juiste medicatie
- Hoortoestellen: goede opvolging nodig, auditieve input moet gegeven blijven worden
- Gehoorbescherming: mensen met reeds GV zijn nog steeds kwetsbaar voor verdere verslechtering
IV. QUARTERNAIRE PREVENTIE
- Doel: vermijden van overmedicalisering
(= Onnodige tests afnemen, onnodige zorg,
interventies, medicatie toedienen)
→ Ziekte is afwezig, patiënt voelt zich ziek
Voorbeelden
- Gebruik van antibiotica (na veel gebruik kan het zijn dat
bij bep bacterie niet meer werkt door resistentie)
- Audiologie: niet nodig om meteen VNG uit te voeren bij vermoeden, ook goedkopere tests op de
markt
3
, V. PRIMORDIALE OF PRO-ACTIEVE PREVENTIE
- Doel: in stand houden algemene voorwaarden v/d gezondheid (= economische, sociale en culturele
voorwaarden)
- Doelgroep: totale populatie/specifieke doelgroepen
Voorbeelden
- Stabiele economische situatie
- Geen uitsluiting van bevolkingsgroepen
- Bestrijding van kansarmoede
- Goede huisvesting
- Goed onderwijs voor iedereen
- Sociale gradiënt binnen gezondheid: lagere SES (*) → hoger risico op gezondheidsproblemen (vb. hoe
↓ SES, hoe ↑ kans op GV)
(*) Socio-economische status = positie op maatschappelijke welvaartsladder o.b.v. inkomen,
opleidingsniveau…)
D. GEZONDHEIDSVOORLICHTING
= Individu/groepen in staat stellen om te kiezen voor het gezonde gedrag
Strategieën
- Informeren: kennis + inzicht vergroten
- Sensibiliseren: attitudes + normen (*) beïnvloeden
- Opvoeden/trainen: vaardigheden aanleren
→ Gericht op het individu (individuele verantwoordelijkheid (→ mens is rationeel wezen, wij kunnen aanleren
om gezond gedrag te stellen))
(*) Normen: vb. alcohol → heel erg geassocieerd met veel gezondheidsproblemen, maar enorm sociaal
aanvaard → sensibiliseren: deze norm proberen veranderen, negatieve norm trachten rond te ontwikkelen
Voorbeelden
E. GEZONDHEIDSBEVORDERING (OF HEALTH PROMOTION)
4
