MATERIALENLEER
DEEL 1 : HOUT
1. Groei en bouw van de boom
1.1. Inleiding lezen
Hout heeft gunstig effect op binnenklimaat : natuurlijke absorptievermogen van onbehandelde
houtoppervlakken houdt luchtvochtigheid stabiel
Poreus : weegt weinig en isoleert toch heel goed
1.2. Wat is hout eigenlijk? lezen
Natuurlijk materiaal door bomen aangemaakt op basis van water CO2 en zon
Compacte vrij harde stof die wordt gevormd door vaten waarlangs plantensap stroomt met wanden die veel
cellulose en lignien bevatten en die de stam, wortels en takken van houtgewassen vormt
Hout bestaat meestal uit : 50% koolstof, 42% zuurstof, 6% waterstof, 1% stikstof en 1% andere elementen
Hout op juiste manier toepassen en eigenschappen begrijpen : opbouw van boom kennen
1.3. Dwarsdoorsnede van een stam kennen : elk deel aanduiden op dwarsdoorsnede
- Schors : afgestorven verkurkte bast, schors beschermt de boom voor invloeden van buiten
- Bast : vrij dunne laag weefsel dat voedingsstoffen in water opgelost naar wortels transporteert
- Cambium : (teeltlaag) waar door celdeling groei hout plaatsvindt. Zorgt in ons klimaat voor groeiringen
- Spinthout : levende deel van een boom, dat uit aantal groeiringen bestaat. Is in levende boom zeer rijk aan
water en voedsel omdat door dit hout het transport van water plaatsvindt van wortels naar kruin
- Kernhout : op zeker moment sterft spinthout aan binnenzijde af en ondergaan groeiringen verandering :
verkemen. Kern heeft vaak donkerdere kleur dan spint
- Hart : bruin sponsachtig weefsel, enkele mm
- Houtstralen : lopen horizontaal vanuit bast naar kern van stam en zorgen voor opslag en transport van
water en voedingsstoffen. Staan in verbinding met tracheïden, de watergeleidende cellen die in
lengterichting van stam lopen (te zien als stippels)
1.4. De dikte en lengtegroei van de boom
verkerning kunnen uitleggen + kunnen zeggen wat kernhout is en wat spinthout is
Groei van boom ontstaat door splitsing van teeltcellen van het cambium en strekt zich uit over hele boom
tussen bast en spinthout
Splitsen van cellen doet aan wederzijden van het cambium nieuwe cellen ontstaan : bastcellen en spintcellen
Na verloop sterven cellen in spinthout af en ontstaat kernhout `
1
, Verkerning
Cambium produceert steeds nieuwe houtvezels over reeds bestaande, zodat boom steeds dikker wordt
Tijdens jonge leeftijd boom neemt bladkroon sterk toe in volume, dit ongeveer in verhouding tot stam/hout
die haar moet dragen en voeden
Op bepaald ogenblik vermindert in verhouding de ontwikkeling van bladkroon ook al worden steeds nieuwe
houtlagen gevormd, zodat saptransport overbodig wordt in het oudste gedeelte van de stam : de kern
De sapstroom houdt daarin dan ook geleidelijk op en de kern wordt droger
" verkerning
Verkerning ontstaat bij de eerst gevormde groeiringen van de boom en breidt zich geleidelijk uit tot verdere
groeiringen naarmate door het cambium nieuwe groeiringen aan de omtrek worden bijgevoegd
Het hout dat nog niet verkernd is noemt men spinthoud, het verkernde is kernhout
" spinthout : buitenste licht gekleurde deel van de boom
" kernhout : binnenste, meestal donker gekleurde deel van de boom
Verschil
- Vochtgehalte : in vers hout is vochtgehalte van spinthout hoger dan dat van kernhout
- Kleur : door vorming van kleurstoffen is kernhout meestal donkerder dan spinthout
- Geur en smaak : sterker bij kernhout dan bij spinthout
- Duurzaamheid : dit maakt veruit belangrijkste verschil : kernhout is duurzamer dan spinthout omdat
" voedsel (zetmeel suikers enz) dat in spinthout aanwezig was omgezet werd in allerlei
stoffen die grotendeels giftig zijn, of afwerend werken op insecten of zwammen
" de vaten dikwijls afgesloten zijn en het intreden van water belemmert
- Beschermbaarheid : spinthout neemt veel gemakkelijker bescherming-producten op dan kernhout
Hout verkernt zich algemeen geleidelijk en regelmatig, doch in dikwijls sterk verschillende mate in
verscheidene houtsoorten.
Er zijn houtsoorten met duidelijke verkerning, en houtsoorten met onduidelijke verkerning
Als we over hout als product praten, bedoelen we voornamelijk kernhout
De oudste bastcellen sterven af en vormen schors
Een boom wordt ook steeds hoger en groeit kegelvormig, de lengtegroei ontstaat doordat een boom steeds
nieuwe scheuten vormt
Een tak die op hoogte van 3m uit de stam komt zal in 10 jaar veel dikker worden maar blijft op dezelfde hoogte
1.5. Snijvlakken soorten zaagsnede + weten hoe het eruit ziet op plank (benaming zaagsnede)
Men onderscheidt 3 snijvlakken die elk een verschillend uitzicht geven door de samenstelling van het hout
2
,1. Kops gezaagd hout
= Transversaal vlak
Bekomen door een doorsnede loodrecht op de as van de boom
Op het dwarsvlak zijn de groeiringen zichtbaar als concentrische ringen
Men ziet ringen (of deel ervan) op de plank
2. Kwartiers gezaagd hout
= radiaal vlak
Bekomen door een lengte doorsnede, waarvan de richting samen loopt met deze van een straal
Men ziet verticale strepen op de plank + de plank zal minder werken of krom trekken
3. Dosse gezaagd hout
= tangentiaal vlak
Bekomen door een lengte doorsnede die loodrecht loopt op deze van een radiaal vlak
Tangentiaal vlak is dan scherp afgetekend wanneer het voldoende verwijderd is van de as, zoniet benadert
het het uitzicht van een radiaal vlak
Men ziet eerder vlammen op de plank
3
, 1.6. Bestandsweefsels 3 soorten weefsels kennen en kunnen aanduiden
Kunnen onderverdeeld worden volgens hun biologische functie in de levende boom :
a. Steunweefsel : geeft stevigheid
b. Transportweefsel : vervoert de ruwe sappen uit de grond naar de bladren
c. Voedselopslagweefsel : gaat voedsel opslagen en verdelen op het ogenblik dat boom het nodig heeft
2. Verschil loofhout en naaldhout
2.1. Algemeen
- LOOFHOUTBOMEN : angiospermen = zaden komen in een omhulsel = bedektzadigen
Brede platte bladeren die op einde van elke groeiperiode afvallen
Bv. eik, beuk, populier, es, teak, limba, …
- NAALDHOUTBOMEN : gymnospermen = naaktzadigen of coniferen
Naaldvormige of schubvormige bladeren, blijven in winter aan de boom
Dragen ook kegels met naar gelang sterk wisselende vormen
2.2. De structuur van beide : groot verschil
LOOFHOUT
1. Steunweefsel
Cellen die steunweefsel vormen = vezels
Meestal korter en sterkere verdikte wanden dan soortgelijke cellen naaldhout
Functie bijna uitsluitend steunverlening
2. Transportweefsel
Sap wordt vervoerd van wortel tot bladeren langs smalle kanalen die ongeveer evenwijdig lopen met as
van boom = houtvaten of vaten
Poriën : woord gebruikt om doorsnede van vaten op kopse vlakken aan te duiden : vaten zichtbaar op een
langs vlak als fijne lange groefjes
Op dwarsdoorsnede komen ze voor onder vorm van min of meer ronde vaatjes, soms verspreid over
oppervlak, soms in concentrische ringen
Vaten samengesteld uit langgerekte cellen die zo boven elkaar geplaatst zijn dat zij doorlopende kanalen
vormen, ze maken zo een net dat wortel en bladeren verbindt
Om doorstroming te vergemakkelijken zijn onderste en bovenste wanden van deze cellen doorboord
De vaten en andere weefsels verschaffen belangrijke kenmerken bij bepalen van houtsoort, omdat bij
eenzelfde houtsoort verdeling, afmeting en aantal praktisch constant blijven en typisch zijn
3. Voedselopslagweefsel
Bij loofhoutsoorten grote verschillen in dikte en hoogte van houtstralen
Bij bepaalde soorten zijn ze met blote oog niet zichtbaar, bij andere vormen stralen op radiaal soms grote
glanzende vlekken
4
DEEL 1 : HOUT
1. Groei en bouw van de boom
1.1. Inleiding lezen
Hout heeft gunstig effect op binnenklimaat : natuurlijke absorptievermogen van onbehandelde
houtoppervlakken houdt luchtvochtigheid stabiel
Poreus : weegt weinig en isoleert toch heel goed
1.2. Wat is hout eigenlijk? lezen
Natuurlijk materiaal door bomen aangemaakt op basis van water CO2 en zon
Compacte vrij harde stof die wordt gevormd door vaten waarlangs plantensap stroomt met wanden die veel
cellulose en lignien bevatten en die de stam, wortels en takken van houtgewassen vormt
Hout bestaat meestal uit : 50% koolstof, 42% zuurstof, 6% waterstof, 1% stikstof en 1% andere elementen
Hout op juiste manier toepassen en eigenschappen begrijpen : opbouw van boom kennen
1.3. Dwarsdoorsnede van een stam kennen : elk deel aanduiden op dwarsdoorsnede
- Schors : afgestorven verkurkte bast, schors beschermt de boom voor invloeden van buiten
- Bast : vrij dunne laag weefsel dat voedingsstoffen in water opgelost naar wortels transporteert
- Cambium : (teeltlaag) waar door celdeling groei hout plaatsvindt. Zorgt in ons klimaat voor groeiringen
- Spinthout : levende deel van een boom, dat uit aantal groeiringen bestaat. Is in levende boom zeer rijk aan
water en voedsel omdat door dit hout het transport van water plaatsvindt van wortels naar kruin
- Kernhout : op zeker moment sterft spinthout aan binnenzijde af en ondergaan groeiringen verandering :
verkemen. Kern heeft vaak donkerdere kleur dan spint
- Hart : bruin sponsachtig weefsel, enkele mm
- Houtstralen : lopen horizontaal vanuit bast naar kern van stam en zorgen voor opslag en transport van
water en voedingsstoffen. Staan in verbinding met tracheïden, de watergeleidende cellen die in
lengterichting van stam lopen (te zien als stippels)
1.4. De dikte en lengtegroei van de boom
verkerning kunnen uitleggen + kunnen zeggen wat kernhout is en wat spinthout is
Groei van boom ontstaat door splitsing van teeltcellen van het cambium en strekt zich uit over hele boom
tussen bast en spinthout
Splitsen van cellen doet aan wederzijden van het cambium nieuwe cellen ontstaan : bastcellen en spintcellen
Na verloop sterven cellen in spinthout af en ontstaat kernhout `
1
, Verkerning
Cambium produceert steeds nieuwe houtvezels over reeds bestaande, zodat boom steeds dikker wordt
Tijdens jonge leeftijd boom neemt bladkroon sterk toe in volume, dit ongeveer in verhouding tot stam/hout
die haar moet dragen en voeden
Op bepaald ogenblik vermindert in verhouding de ontwikkeling van bladkroon ook al worden steeds nieuwe
houtlagen gevormd, zodat saptransport overbodig wordt in het oudste gedeelte van de stam : de kern
De sapstroom houdt daarin dan ook geleidelijk op en de kern wordt droger
" verkerning
Verkerning ontstaat bij de eerst gevormde groeiringen van de boom en breidt zich geleidelijk uit tot verdere
groeiringen naarmate door het cambium nieuwe groeiringen aan de omtrek worden bijgevoegd
Het hout dat nog niet verkernd is noemt men spinthoud, het verkernde is kernhout
" spinthout : buitenste licht gekleurde deel van de boom
" kernhout : binnenste, meestal donker gekleurde deel van de boom
Verschil
- Vochtgehalte : in vers hout is vochtgehalte van spinthout hoger dan dat van kernhout
- Kleur : door vorming van kleurstoffen is kernhout meestal donkerder dan spinthout
- Geur en smaak : sterker bij kernhout dan bij spinthout
- Duurzaamheid : dit maakt veruit belangrijkste verschil : kernhout is duurzamer dan spinthout omdat
" voedsel (zetmeel suikers enz) dat in spinthout aanwezig was omgezet werd in allerlei
stoffen die grotendeels giftig zijn, of afwerend werken op insecten of zwammen
" de vaten dikwijls afgesloten zijn en het intreden van water belemmert
- Beschermbaarheid : spinthout neemt veel gemakkelijker bescherming-producten op dan kernhout
Hout verkernt zich algemeen geleidelijk en regelmatig, doch in dikwijls sterk verschillende mate in
verscheidene houtsoorten.
Er zijn houtsoorten met duidelijke verkerning, en houtsoorten met onduidelijke verkerning
Als we over hout als product praten, bedoelen we voornamelijk kernhout
De oudste bastcellen sterven af en vormen schors
Een boom wordt ook steeds hoger en groeit kegelvormig, de lengtegroei ontstaat doordat een boom steeds
nieuwe scheuten vormt
Een tak die op hoogte van 3m uit de stam komt zal in 10 jaar veel dikker worden maar blijft op dezelfde hoogte
1.5. Snijvlakken soorten zaagsnede + weten hoe het eruit ziet op plank (benaming zaagsnede)
Men onderscheidt 3 snijvlakken die elk een verschillend uitzicht geven door de samenstelling van het hout
2
,1. Kops gezaagd hout
= Transversaal vlak
Bekomen door een doorsnede loodrecht op de as van de boom
Op het dwarsvlak zijn de groeiringen zichtbaar als concentrische ringen
Men ziet ringen (of deel ervan) op de plank
2. Kwartiers gezaagd hout
= radiaal vlak
Bekomen door een lengte doorsnede, waarvan de richting samen loopt met deze van een straal
Men ziet verticale strepen op de plank + de plank zal minder werken of krom trekken
3. Dosse gezaagd hout
= tangentiaal vlak
Bekomen door een lengte doorsnede die loodrecht loopt op deze van een radiaal vlak
Tangentiaal vlak is dan scherp afgetekend wanneer het voldoende verwijderd is van de as, zoniet benadert
het het uitzicht van een radiaal vlak
Men ziet eerder vlammen op de plank
3
, 1.6. Bestandsweefsels 3 soorten weefsels kennen en kunnen aanduiden
Kunnen onderverdeeld worden volgens hun biologische functie in de levende boom :
a. Steunweefsel : geeft stevigheid
b. Transportweefsel : vervoert de ruwe sappen uit de grond naar de bladren
c. Voedselopslagweefsel : gaat voedsel opslagen en verdelen op het ogenblik dat boom het nodig heeft
2. Verschil loofhout en naaldhout
2.1. Algemeen
- LOOFHOUTBOMEN : angiospermen = zaden komen in een omhulsel = bedektzadigen
Brede platte bladeren die op einde van elke groeiperiode afvallen
Bv. eik, beuk, populier, es, teak, limba, …
- NAALDHOUTBOMEN : gymnospermen = naaktzadigen of coniferen
Naaldvormige of schubvormige bladeren, blijven in winter aan de boom
Dragen ook kegels met naar gelang sterk wisselende vormen
2.2. De structuur van beide : groot verschil
LOOFHOUT
1. Steunweefsel
Cellen die steunweefsel vormen = vezels
Meestal korter en sterkere verdikte wanden dan soortgelijke cellen naaldhout
Functie bijna uitsluitend steunverlening
2. Transportweefsel
Sap wordt vervoerd van wortel tot bladeren langs smalle kanalen die ongeveer evenwijdig lopen met as
van boom = houtvaten of vaten
Poriën : woord gebruikt om doorsnede van vaten op kopse vlakken aan te duiden : vaten zichtbaar op een
langs vlak als fijne lange groefjes
Op dwarsdoorsnede komen ze voor onder vorm van min of meer ronde vaatjes, soms verspreid over
oppervlak, soms in concentrische ringen
Vaten samengesteld uit langgerekte cellen die zo boven elkaar geplaatst zijn dat zij doorlopende kanalen
vormen, ze maken zo een net dat wortel en bladeren verbindt
Om doorstroming te vergemakkelijken zijn onderste en bovenste wanden van deze cellen doorboord
De vaten en andere weefsels verschaffen belangrijke kenmerken bij bepalen van houtsoort, omdat bij
eenzelfde houtsoort verdeling, afmeting en aantal praktisch constant blijven en typisch zijn
3. Voedselopslagweefsel
Bij loofhoutsoorten grote verschillen in dikte en hoogte van houtstralen
Bij bepaalde soorten zijn ze met blote oog niet zichtbaar, bij andere vormen stralen op radiaal soms grote
glanzende vlekken
4
