Samenvatting Leiderschap
Inhoud
Hoofdstuk 1: Introductie concepten en modellen..................................................................................4
Controversen......................................................................................................................................5
Klinisch leiderschap............................................................................................................................6
Conclusie............................................................................................................................................6
Hoofdstuk 2: complexiteit en leiderschap..............................................................................................6
Leiderschapstheorieën in evolutie......................................................................................................6
Kenmerken......................................................................................................................................6
Gedrag............................................................................................................................................7
Situatie............................................................................................................................................7
Verandering....................................................................................................................................8
Humanisme...................................................................................................................................10
Complexiteit.................................................................................................................................11
Lineair denken..................................................................................................................................12
Newtoniaanse benadering............................................................................................................12
Scientific management.................................................................................................................12
Wegvallen van creativiteit -> verrassing........................................................................................12
Gebrek aan innovatieve competentie...........................................................................................12
Complexity science.......................................................................................................................12
Complex leiderschap.........................................................................................................................14
Drie leiderschapsrollen.....................................................................................................................14
Adaptief leiderschap.....................................................................................................................14
Administratief leiderschap............................................................................................................15
Faciliterend leiderschap................................................................................................................15
Toepassing........................................................................................................................................15
Enkele praktische aanbevelingen......................................................................................................16
Van het industriële tijdperk naar het informatietijdperk..................................................................16
Hoofdstuk 3: communicatie, leren en leiderschap................................................................................16
Communicatie van verschillende perspectieven...............................................................................16
Interne communicatie...................................................................................................................17
3 soorten invloedprocessen..........................................................................................................17
Communicatie bij verandering......................................................................................................18
Samengevat..................................................................................................................................19
Communicatie theorieën..................................................................................................................19
1
, Transmissiemodel van Shannon en Weaver..................................................................................19
Axioma’s van Watzlawick..............................................................................................................20
Conflict hantering.............................................................................................................................22
Definitie........................................................................................................................................22
Prevalentie....................................................................................................................................23
Betekenissen van conflict..............................................................................................................23
Bronnen van conflict in vpk settings.............................................................................................23
Conflictmanagementstrategieën..................................................................................................23
Conflicthantering op 3 niveaus.....................................................................................................24
High impact learning that lasts.........................................................................................................25
7 bouwstenen...............................................................................................................................25
Hoofdstuk 4: verandering en leiderschap.............................................................................................27
High impact learning.........................................................................................................................27
Industriële tijdperk naar informatietijdperk.................................................................................27
HILL model (zie vorig hoofdstuk)......................................................................................................27
1. Nood (urgentie)........................................................................................................................28
2. Eigenaarschap...........................................................................................................................28
3. Samen (coöperatie en coaching)...............................................................................................28
4. Variatie (hybride leren).............................................................................................................29
5. Actie en kennisdeling................................................................................................................29
6. Flexibiliteit................................................................................................................................29
7. Feedback...................................................................................................................................29
Kwaliteit van zorg..............................................................................................................................30
The evidence gap..............................................................................................................................30
Taxonomie van Cummings en Worley...............................................................................................30
Basistheorie van Lewin: ‘founding theory’....................................................................................30
Action research.............................................................................................................................33
Appreciative inquiry......................................................................................................................33
10 evidentie gebaseerde management principes.............................................................................34
1. Feitelijke informatie..................................................................................................................35
2. Klaar/bereid is tot verandering.................................................................................................35
3. Evidence-based interventies.....................................................................................................36
4. Leadership................................................................................................................................36
5. Visie..........................................................................................................................................36
6. Netwerking...............................................................................................................................36
7. Faciliterende praktijken.............................................................................................................36
2
, 8. Overgangsstructuren................................................................................................................37
9. Bewaak/meet............................................................................................................................37
10. Institutionaliseer.....................................................................................................................37
Hoofdstuk 5: challenge the process......................................................................................................37
Introductie........................................................................................................................................37
Challenge the process.......................................................................................................................38
2 soorten ondernemerschap........................................................................................................38
Proactiviteit..................................................................................................................................40
Reactiviteit....................................................................................................................................41
Hoofdstuk 6: enable others to act........................................................................................................41
Inleiding............................................................................................................................................41
Belangrijke aspecten van praktijk ‘enabling’.................................................................................41
Teams................................................................................................................................................42
1. Teamontwikkeling.........................................................................................................................42
Fasen.............................................................................................................................................42
2. Effectiviteit van teams...................................................................................................................43
Cohesie.........................................................................................................................................44
Interdependentie..........................................................................................................................44
5 frustraties van teams.................................................................................................................44
Interdisciplinair samenwerken......................................................................................................45
Model VanFry (HEEL BELANGRIJK)................................................................................................45
Wet van Maier (1963)...................................................................................................................46
3. Teamleren en teaming..................................................................................................................47
Communicatieve gedragingen......................................................................................................47
Hoofdstuk 7&8: encourage the heart...................................................................................................48
Motivatie..........................................................................................................................................48
Motivatietheorie...........................................................................................................................48
Zelfdeterminatietheorie (belangrijk).............................................................................................48
Motivatie......................................................................................................................................50
Engaging leadership..........................................................................................................................52
Hoofdstuk 9: summary & recap leadership practices...........................................................................53
Enable others to act..........................................................................................................................53
Belangrijke aspecten van praktijk ‘enabling’.................................................................................53
Speaking up......................................................................................................................................53
Belang...........................................................................................................................................53
Groupthink....................................................................................................................................54
3
, Predicting speaking up (opdracht NIET kennen)...........................................................................54
Psychologische veiligheid..................................................................................................................54
Encourage the heart.........................................................................................................................55
LPI.....................................................................................................................................................56
Inspire – A shared vision...............................................................................................................56
Model van Quinn (NIET kennen)...................................................................................................58
Organisatierechtvaardigheid.........................................................................................................58
Vertrouwen vs wantrouwen.........................................................................................................59
Model the way..............................................................................................................................59
Visie..............................................................................................................................................60
Hoofdstuk 1: Introductie concepten en modellen
Leiderschap = Leiderschap is een leider op meerdere niveaus (persoon, tweetal, groep, collectief).
volger-interactieproces dat plaatsvindt in een bepaalde situatie (context) waar de leider (superieur,
4
,supervisor) en volgers zijn (ondergeschikten, directe ondergeschikten) delen een doel (visie, missie)
en gezamenlijk dingen (doelen, doelstellingen, taken) gewillig bereiken.
Essentie van leiderschap = invloed
- Invloed gaat over hoe een leider een medewerker ‘bereikt’, ‘raakt’ -> effect hebben
- Macht beïnvloedt de keuze van beïnvloedingstactiek en modereert het effect ervan
Effectief leiderschap = leider, volgers en context (examen)
-> signalisering opnemen en bespreken, aanspreekpunt, change agent, teamleden inspireren en
motiveren voor verandering, mensen die u moeten volgen en qua context echt leider worden
Levels van conceptualisatie van leiderschap: organisatie, groep, dyade en individu
Controversen
1. Formeel versus informeel leiderschap
Formeel = leiderschap als een rol van een persoon met geformaliseerde bevoegdheden: ‘assigned
leadership’ (benoemd, verkozen, aangesteld, uitgeroepen,…)
Informeel = niet gelinkt aan titel of positie (voorbeeld ‘emergent leadership’: het leiderschap dat via
interactie tussen mensen ontstaat)
2. Management versus leiderschap
Leiderschap: meer toekomstgericht, dimensie verandering centraal. Impliceert: risico nemen
en met emoties werken
Management: meer gericht op actuele situatie. Impliceert: risico beperken en rationele
dimensie is belangrijk
Sleutelcomponenten
- Efficiëntie: het doel bereiken met zo weinig mogelijk middelen, vereist management
- Effectiviteit: het doel bereiken dat je wil bereiken, vereist leiderschap
5
, Klinisch leiderschap
= wordt gekenmerkt door directe betrokkenheid bij de klinische situatie zorg, terwijl we voortdurend
anderen beïnvloeden om de zorg die zij verlenen te verbeteren voorzien.
Sleutelcomponenten:
- Klinische expertise
- Effectieve communicatie en interpersoonlijke skills
- Empoweren en respect voor anderen
- Teamwork of teambuilding
- Stimuleer verandering, maak de zorg beter en bied kwaliteitszorg
- Visie
NIET: controlerend, niet-visionair en niet-vormer
Conclusie
Waarom leiderschap belangrijk?
- VUCA wereld
- Uitdagingen in de gezondheidszorg
- Vpk is constant aan het evolueren
- Effectieve implementatie heeft goede leiderschap nodig
- Toekomstige gezondheidszorg leiders en innovatoren
Wat is leiderschap?
- Oud/nieuw paradigma
- Effectieve leiderschap
- Formeel/informeel leiderschap
- NIET gelijk aan management
Hoofdstuk 2: complexiteit en leiderschap
Leiderschapstheorieën in evolutie
Kenmerken
Kenmerkentheorieën (jaren ’20): identificeren persoonlijkheids- en gedragskenmerken van leiders
- Vonden hun oorsprong bij Aristoteles (leiders worden geboren, niet gemaakt)
- Overvloed aan belangrijke kwaliteit, beperkte predictieve waarde
6
Inhoud
Hoofdstuk 1: Introductie concepten en modellen..................................................................................4
Controversen......................................................................................................................................5
Klinisch leiderschap............................................................................................................................6
Conclusie............................................................................................................................................6
Hoofdstuk 2: complexiteit en leiderschap..............................................................................................6
Leiderschapstheorieën in evolutie......................................................................................................6
Kenmerken......................................................................................................................................6
Gedrag............................................................................................................................................7
Situatie............................................................................................................................................7
Verandering....................................................................................................................................8
Humanisme...................................................................................................................................10
Complexiteit.................................................................................................................................11
Lineair denken..................................................................................................................................12
Newtoniaanse benadering............................................................................................................12
Scientific management.................................................................................................................12
Wegvallen van creativiteit -> verrassing........................................................................................12
Gebrek aan innovatieve competentie...........................................................................................12
Complexity science.......................................................................................................................12
Complex leiderschap.........................................................................................................................14
Drie leiderschapsrollen.....................................................................................................................14
Adaptief leiderschap.....................................................................................................................14
Administratief leiderschap............................................................................................................15
Faciliterend leiderschap................................................................................................................15
Toepassing........................................................................................................................................15
Enkele praktische aanbevelingen......................................................................................................16
Van het industriële tijdperk naar het informatietijdperk..................................................................16
Hoofdstuk 3: communicatie, leren en leiderschap................................................................................16
Communicatie van verschillende perspectieven...............................................................................16
Interne communicatie...................................................................................................................17
3 soorten invloedprocessen..........................................................................................................17
Communicatie bij verandering......................................................................................................18
Samengevat..................................................................................................................................19
Communicatie theorieën..................................................................................................................19
1
, Transmissiemodel van Shannon en Weaver..................................................................................19
Axioma’s van Watzlawick..............................................................................................................20
Conflict hantering.............................................................................................................................22
Definitie........................................................................................................................................22
Prevalentie....................................................................................................................................23
Betekenissen van conflict..............................................................................................................23
Bronnen van conflict in vpk settings.............................................................................................23
Conflictmanagementstrategieën..................................................................................................23
Conflicthantering op 3 niveaus.....................................................................................................24
High impact learning that lasts.........................................................................................................25
7 bouwstenen...............................................................................................................................25
Hoofdstuk 4: verandering en leiderschap.............................................................................................27
High impact learning.........................................................................................................................27
Industriële tijdperk naar informatietijdperk.................................................................................27
HILL model (zie vorig hoofdstuk)......................................................................................................27
1. Nood (urgentie)........................................................................................................................28
2. Eigenaarschap...........................................................................................................................28
3. Samen (coöperatie en coaching)...............................................................................................28
4. Variatie (hybride leren).............................................................................................................29
5. Actie en kennisdeling................................................................................................................29
6. Flexibiliteit................................................................................................................................29
7. Feedback...................................................................................................................................29
Kwaliteit van zorg..............................................................................................................................30
The evidence gap..............................................................................................................................30
Taxonomie van Cummings en Worley...............................................................................................30
Basistheorie van Lewin: ‘founding theory’....................................................................................30
Action research.............................................................................................................................33
Appreciative inquiry......................................................................................................................33
10 evidentie gebaseerde management principes.............................................................................34
1. Feitelijke informatie..................................................................................................................35
2. Klaar/bereid is tot verandering.................................................................................................35
3. Evidence-based interventies.....................................................................................................36
4. Leadership................................................................................................................................36
5. Visie..........................................................................................................................................36
6. Netwerking...............................................................................................................................36
7. Faciliterende praktijken.............................................................................................................36
2
, 8. Overgangsstructuren................................................................................................................37
9. Bewaak/meet............................................................................................................................37
10. Institutionaliseer.....................................................................................................................37
Hoofdstuk 5: challenge the process......................................................................................................37
Introductie........................................................................................................................................37
Challenge the process.......................................................................................................................38
2 soorten ondernemerschap........................................................................................................38
Proactiviteit..................................................................................................................................40
Reactiviteit....................................................................................................................................41
Hoofdstuk 6: enable others to act........................................................................................................41
Inleiding............................................................................................................................................41
Belangrijke aspecten van praktijk ‘enabling’.................................................................................41
Teams................................................................................................................................................42
1. Teamontwikkeling.........................................................................................................................42
Fasen.............................................................................................................................................42
2. Effectiviteit van teams...................................................................................................................43
Cohesie.........................................................................................................................................44
Interdependentie..........................................................................................................................44
5 frustraties van teams.................................................................................................................44
Interdisciplinair samenwerken......................................................................................................45
Model VanFry (HEEL BELANGRIJK)................................................................................................45
Wet van Maier (1963)...................................................................................................................46
3. Teamleren en teaming..................................................................................................................47
Communicatieve gedragingen......................................................................................................47
Hoofdstuk 7&8: encourage the heart...................................................................................................48
Motivatie..........................................................................................................................................48
Motivatietheorie...........................................................................................................................48
Zelfdeterminatietheorie (belangrijk).............................................................................................48
Motivatie......................................................................................................................................50
Engaging leadership..........................................................................................................................52
Hoofdstuk 9: summary & recap leadership practices...........................................................................53
Enable others to act..........................................................................................................................53
Belangrijke aspecten van praktijk ‘enabling’.................................................................................53
Speaking up......................................................................................................................................53
Belang...........................................................................................................................................53
Groupthink....................................................................................................................................54
3
, Predicting speaking up (opdracht NIET kennen)...........................................................................54
Psychologische veiligheid..................................................................................................................54
Encourage the heart.........................................................................................................................55
LPI.....................................................................................................................................................56
Inspire – A shared vision...............................................................................................................56
Model van Quinn (NIET kennen)...................................................................................................58
Organisatierechtvaardigheid.........................................................................................................58
Vertrouwen vs wantrouwen.........................................................................................................59
Model the way..............................................................................................................................59
Visie..............................................................................................................................................60
Hoofdstuk 1: Introductie concepten en modellen
Leiderschap = Leiderschap is een leider op meerdere niveaus (persoon, tweetal, groep, collectief).
volger-interactieproces dat plaatsvindt in een bepaalde situatie (context) waar de leider (superieur,
4
,supervisor) en volgers zijn (ondergeschikten, directe ondergeschikten) delen een doel (visie, missie)
en gezamenlijk dingen (doelen, doelstellingen, taken) gewillig bereiken.
Essentie van leiderschap = invloed
- Invloed gaat over hoe een leider een medewerker ‘bereikt’, ‘raakt’ -> effect hebben
- Macht beïnvloedt de keuze van beïnvloedingstactiek en modereert het effect ervan
Effectief leiderschap = leider, volgers en context (examen)
-> signalisering opnemen en bespreken, aanspreekpunt, change agent, teamleden inspireren en
motiveren voor verandering, mensen die u moeten volgen en qua context echt leider worden
Levels van conceptualisatie van leiderschap: organisatie, groep, dyade en individu
Controversen
1. Formeel versus informeel leiderschap
Formeel = leiderschap als een rol van een persoon met geformaliseerde bevoegdheden: ‘assigned
leadership’ (benoemd, verkozen, aangesteld, uitgeroepen,…)
Informeel = niet gelinkt aan titel of positie (voorbeeld ‘emergent leadership’: het leiderschap dat via
interactie tussen mensen ontstaat)
2. Management versus leiderschap
Leiderschap: meer toekomstgericht, dimensie verandering centraal. Impliceert: risico nemen
en met emoties werken
Management: meer gericht op actuele situatie. Impliceert: risico beperken en rationele
dimensie is belangrijk
Sleutelcomponenten
- Efficiëntie: het doel bereiken met zo weinig mogelijk middelen, vereist management
- Effectiviteit: het doel bereiken dat je wil bereiken, vereist leiderschap
5
, Klinisch leiderschap
= wordt gekenmerkt door directe betrokkenheid bij de klinische situatie zorg, terwijl we voortdurend
anderen beïnvloeden om de zorg die zij verlenen te verbeteren voorzien.
Sleutelcomponenten:
- Klinische expertise
- Effectieve communicatie en interpersoonlijke skills
- Empoweren en respect voor anderen
- Teamwork of teambuilding
- Stimuleer verandering, maak de zorg beter en bied kwaliteitszorg
- Visie
NIET: controlerend, niet-visionair en niet-vormer
Conclusie
Waarom leiderschap belangrijk?
- VUCA wereld
- Uitdagingen in de gezondheidszorg
- Vpk is constant aan het evolueren
- Effectieve implementatie heeft goede leiderschap nodig
- Toekomstige gezondheidszorg leiders en innovatoren
Wat is leiderschap?
- Oud/nieuw paradigma
- Effectieve leiderschap
- Formeel/informeel leiderschap
- NIET gelijk aan management
Hoofdstuk 2: complexiteit en leiderschap
Leiderschapstheorieën in evolutie
Kenmerken
Kenmerkentheorieën (jaren ’20): identificeren persoonlijkheids- en gedragskenmerken van leiders
- Vonden hun oorsprong bij Aristoteles (leiders worden geboren, niet gemaakt)
- Overvloed aan belangrijke kwaliteit, beperkte predictieve waarde
6
