Basis Theorie
Causale Relaties
Er moet aan drie volwaarden voldaan worden om te kunnen spreken van een causale relatie. Een
methode van dataverzameling om causale relaties te onderzoeken is een zuiver experiment:
1) Er moet een statistisch significant verband zijn tussen de predictor (onafhankelijke variabele)
en de afhankelijke variabele
Deze voorwaarde kan getoetst worden door een statistische toets
2) De predictor moet in tijd vooraf gaan aan de afhankelijke variabele
De opzet van een experiment is zo dat de manipulaties die leiden tot condities (die de
waarden van een predictor voorstellen) voorafgaan aan het meten van de afhankelijke
variabele
3) De relatie tussen de predictor en de afhankelijke variabele wordt niet veroorzaakt door een
derde variabele (confounder)
Randomisatie reduceert de invloed van onbekende variabelen. Bekende storende variabelen
worden als covariaat in de analyse betrokken
Bij randomisatie moet iedere conditie een gelijke kans hebben om toegewezen te worden aan een
respondent. Hierbij is het van belang om goed te kijken op welke niveaus randomisatie wordt
toegepast (in de eindopdracht word je op het verkeerde been gezet hiermee). De kansverdeling moet
hierbij gelijk zijn.
Ethiek
De belangrijkste overkoepelende richtlijn omtrent ethiek is dat onderzoek zo moet zijn opgesteld dat
het de proefpersoon zo min mogelijk belast, dit noemen we het principe van minimized harm.
De combinatie tussen informatie verstrekken en toestemming vragen aan deelnemers heet informed
consent, wat op actieve én passieve wijze volstrekt kan worden. De onderdelen die hierin betrokken
zijn:
o Vrijwillige deelname
o Recht op het beëindigen van deelname
o Doel van het onderzoek
o Onderzoeksprocedure
o Risico’s
o Maatschappelijk nut van het onderzoek
o Duur van het onderzoek
o Contactinformatie
o Anonimiteit
Achteraf vindt er debriefing plaats, hierin worden de volgende onderdelen betrokken:
, o Onderzoeksprocedure bespreken en vragen stellen
o Wat wilde de onderzoeker weten én waarom?
o Wat was het aandeel van deelnemers?
o De indeling van onderzoekscondities bespreken
o Openheid geven over eventuele deceptie
Het doel van debriefing is het wegnemen van misconcepties of onzekerheden én het verzorgen van
een afsluiting.
Vormen van bedrog bij onderzoek:
o Gebruik maken van handlangers
o Staged manipulations in field settings
o Misleidende instructies
In de proceduresectie dient de volgende informatie te staan:
o Samenvatting van de instructies die proefpersonen ontvangen hebben
o Beschrijving van de specifieke experimentele manipulaties
o Toelichting van eventuele counterbalancing of andere methoden van experimentele controle
o Duur van het experiment
o Eventuele beloningen van deelname
Validiteit
Betrouwbaarheid is synoniem aan ruis of error. Alle inconsistenties die in onze metingen ontstaan om
puur willekeurige redenen.
Wanneer er systematische redenen zijn, waardoor metingen van elkaar afwijken; spreken we van
bias en daarmee van validiteit. Hierbij geldt de vraag ‘’Meten we wel wat we willen meten?’’. Er zijn
twee soorten validiteit: interne- en externe validiteit.
Interne validiteit betreft de vraag of er voldoende bewijs is dat X veranderingen op Y veroorzaakt / is
de causale relatie tussen twee variabelen voldoende aangetoond? Herhaling, een causale inferentie
moet aan drie condities voldoen:
1) De oorzaak doet zich voorafgaand aan het effect voor (temporeel precedent)
2) Oorzaak en gevolg zijn aan elkaar gerelateerd (covariatie)
3) Er zijn geen alternatieve verklaringen (geen schijnverband)
Wanneer een onderzoeker erin slaagt om de manipulatie zo goed te isoleren dat andere
verklaringen / hypothesen worden uitgesloten dan wordt gesteld dat de causale inferentie intern
valide is.
Bedreigers voor interne validiteit:
o Tussentijds extern voorval (historie)
o Rijping = Groei en verandering bij deelnemers (bijvoorbeeld concentratieverlies)
o Testeffecten
, o Instrumentatie = verandering van het meetinstrument
o Statistische regressie
o Selectie = verschillen tussen vergeleken groepen
o Uitval, dit wordt een bedreiger zodra deze toe te schrijven is aan een systematisch kenmerk
van het onderzoek zelf, het toedienen van de treatment of de aard van de meetinstrumenten
o Interactie tussen bedreigers
o Verspreiding van de ingreep = informatie over de experimentele ingreep kunnen worden
doorgegeven aan de controlegroep
o Compenserende rivaliteit = afhankelijkheid van de interpretatie van de ingreep, met
competitie aangaan
Externe validiteit betreft de vraag in hoeverre resultaten uit het onderzoek gegeneraliseerd kunnen
worden naar de doelpopulatie. Er zijn twee soorten generaliseerbaarheid:
1) Generaliseerbaarheid tussen situaties, noemen we ecologische validiteit
2) Generaliseerbaarheid tussen mensen
Bedreigers voor externe validiteit:
o Interactie tussen voormeting en experimentele stimulus = mensen worden in de werkelijke
wereld niet gemeten vóór ze natuurlijk gedrag vertonen. Om reactiviteit te voorkomen kan
gekozen worden om de voormeting weg te laten, een retrospectieve voormeting te doen of
te misleiden
o Niet representatieve steekproeven
o Reactieve experimentele locatie = oa. Experimenter bias, voorkomen door single of dubbel
blind onderzoek
Experimentele Designs
Het doel van een experiment is om causale relaties empirisch te observeren en evalueren. Alle typen
experimenten hebben met elkaar gemeen dat condities of procedures onder strenge controle worden
gehouden of gemanipuleerd. Deze controles of manipulaties worden treatments genoemd.
In een zuiver experiment wordt randomisatie toegepast om proefpersonen aan experimentele
condities of manipulaties toe te wijzen. In quasi experimentele experimenten niet. Van belang hierbij
is niet hoe proefpersonen in de steekproef terecht zijn gekomen, maar wel hoe ze in de conditie zijn
gekomen.
Er wordt gekozen voor een quasi experimenteel design vanwege ofwel ethiek overwegingen ofwel
voor extra ecologische vakiditeit (real life informatie).
Between-subjects designs / tusseproefpersonendesigns betreffen studies waar iedere proefpersoon
slechts aan een enkele conditie wordt blootgesteld.
Bij within-subjects designs / binnenproefpersonendesigns worden proefpersonen aan alle condities
blootgesteld. Omdat hierbij de reacties worden gemeten na iedere treatment wordt er ook wel van
repeated – measures design gesproken. Een probleem bij dit design kan zijn dat er volgorde effecten
optreden, dit kan worden opgelost door counterbalancing (variëren van volgordes van de condities).
Causale Relaties
Er moet aan drie volwaarden voldaan worden om te kunnen spreken van een causale relatie. Een
methode van dataverzameling om causale relaties te onderzoeken is een zuiver experiment:
1) Er moet een statistisch significant verband zijn tussen de predictor (onafhankelijke variabele)
en de afhankelijke variabele
Deze voorwaarde kan getoetst worden door een statistische toets
2) De predictor moet in tijd vooraf gaan aan de afhankelijke variabele
De opzet van een experiment is zo dat de manipulaties die leiden tot condities (die de
waarden van een predictor voorstellen) voorafgaan aan het meten van de afhankelijke
variabele
3) De relatie tussen de predictor en de afhankelijke variabele wordt niet veroorzaakt door een
derde variabele (confounder)
Randomisatie reduceert de invloed van onbekende variabelen. Bekende storende variabelen
worden als covariaat in de analyse betrokken
Bij randomisatie moet iedere conditie een gelijke kans hebben om toegewezen te worden aan een
respondent. Hierbij is het van belang om goed te kijken op welke niveaus randomisatie wordt
toegepast (in de eindopdracht word je op het verkeerde been gezet hiermee). De kansverdeling moet
hierbij gelijk zijn.
Ethiek
De belangrijkste overkoepelende richtlijn omtrent ethiek is dat onderzoek zo moet zijn opgesteld dat
het de proefpersoon zo min mogelijk belast, dit noemen we het principe van minimized harm.
De combinatie tussen informatie verstrekken en toestemming vragen aan deelnemers heet informed
consent, wat op actieve én passieve wijze volstrekt kan worden. De onderdelen die hierin betrokken
zijn:
o Vrijwillige deelname
o Recht op het beëindigen van deelname
o Doel van het onderzoek
o Onderzoeksprocedure
o Risico’s
o Maatschappelijk nut van het onderzoek
o Duur van het onderzoek
o Contactinformatie
o Anonimiteit
Achteraf vindt er debriefing plaats, hierin worden de volgende onderdelen betrokken:
, o Onderzoeksprocedure bespreken en vragen stellen
o Wat wilde de onderzoeker weten én waarom?
o Wat was het aandeel van deelnemers?
o De indeling van onderzoekscondities bespreken
o Openheid geven over eventuele deceptie
Het doel van debriefing is het wegnemen van misconcepties of onzekerheden én het verzorgen van
een afsluiting.
Vormen van bedrog bij onderzoek:
o Gebruik maken van handlangers
o Staged manipulations in field settings
o Misleidende instructies
In de proceduresectie dient de volgende informatie te staan:
o Samenvatting van de instructies die proefpersonen ontvangen hebben
o Beschrijving van de specifieke experimentele manipulaties
o Toelichting van eventuele counterbalancing of andere methoden van experimentele controle
o Duur van het experiment
o Eventuele beloningen van deelname
Validiteit
Betrouwbaarheid is synoniem aan ruis of error. Alle inconsistenties die in onze metingen ontstaan om
puur willekeurige redenen.
Wanneer er systematische redenen zijn, waardoor metingen van elkaar afwijken; spreken we van
bias en daarmee van validiteit. Hierbij geldt de vraag ‘’Meten we wel wat we willen meten?’’. Er zijn
twee soorten validiteit: interne- en externe validiteit.
Interne validiteit betreft de vraag of er voldoende bewijs is dat X veranderingen op Y veroorzaakt / is
de causale relatie tussen twee variabelen voldoende aangetoond? Herhaling, een causale inferentie
moet aan drie condities voldoen:
1) De oorzaak doet zich voorafgaand aan het effect voor (temporeel precedent)
2) Oorzaak en gevolg zijn aan elkaar gerelateerd (covariatie)
3) Er zijn geen alternatieve verklaringen (geen schijnverband)
Wanneer een onderzoeker erin slaagt om de manipulatie zo goed te isoleren dat andere
verklaringen / hypothesen worden uitgesloten dan wordt gesteld dat de causale inferentie intern
valide is.
Bedreigers voor interne validiteit:
o Tussentijds extern voorval (historie)
o Rijping = Groei en verandering bij deelnemers (bijvoorbeeld concentratieverlies)
o Testeffecten
, o Instrumentatie = verandering van het meetinstrument
o Statistische regressie
o Selectie = verschillen tussen vergeleken groepen
o Uitval, dit wordt een bedreiger zodra deze toe te schrijven is aan een systematisch kenmerk
van het onderzoek zelf, het toedienen van de treatment of de aard van de meetinstrumenten
o Interactie tussen bedreigers
o Verspreiding van de ingreep = informatie over de experimentele ingreep kunnen worden
doorgegeven aan de controlegroep
o Compenserende rivaliteit = afhankelijkheid van de interpretatie van de ingreep, met
competitie aangaan
Externe validiteit betreft de vraag in hoeverre resultaten uit het onderzoek gegeneraliseerd kunnen
worden naar de doelpopulatie. Er zijn twee soorten generaliseerbaarheid:
1) Generaliseerbaarheid tussen situaties, noemen we ecologische validiteit
2) Generaliseerbaarheid tussen mensen
Bedreigers voor externe validiteit:
o Interactie tussen voormeting en experimentele stimulus = mensen worden in de werkelijke
wereld niet gemeten vóór ze natuurlijk gedrag vertonen. Om reactiviteit te voorkomen kan
gekozen worden om de voormeting weg te laten, een retrospectieve voormeting te doen of
te misleiden
o Niet representatieve steekproeven
o Reactieve experimentele locatie = oa. Experimenter bias, voorkomen door single of dubbel
blind onderzoek
Experimentele Designs
Het doel van een experiment is om causale relaties empirisch te observeren en evalueren. Alle typen
experimenten hebben met elkaar gemeen dat condities of procedures onder strenge controle worden
gehouden of gemanipuleerd. Deze controles of manipulaties worden treatments genoemd.
In een zuiver experiment wordt randomisatie toegepast om proefpersonen aan experimentele
condities of manipulaties toe te wijzen. In quasi experimentele experimenten niet. Van belang hierbij
is niet hoe proefpersonen in de steekproef terecht zijn gekomen, maar wel hoe ze in de conditie zijn
gekomen.
Er wordt gekozen voor een quasi experimenteel design vanwege ofwel ethiek overwegingen ofwel
voor extra ecologische vakiditeit (real life informatie).
Between-subjects designs / tusseproefpersonendesigns betreffen studies waar iedere proefpersoon
slechts aan een enkele conditie wordt blootgesteld.
Bij within-subjects designs / binnenproefpersonendesigns worden proefpersonen aan alle condities
blootgesteld. Omdat hierbij de reacties worden gemeten na iedere treatment wordt er ook wel van
repeated – measures design gesproken. Een probleem bij dit design kan zijn dat er volgorde effecten
optreden, dit kan worden opgelost door counterbalancing (variëren van volgordes van de condities).
