Begrippenlijst Staats- en Bestuursrecht
Trias politica Bedacht door montesquieu. Onderlinge scheiding tussen uitvoerende, wetgevende en rechtelijke macht
Uitvoerende macht Regering: uitvoeren van wetten en beslissen over onderwerpen waar de wet niets over zegt
Wetgevende macht Regering: maken van wetten
Parlement: controleren regering
Rechtelijke macht Rechters + OM: controleren uitvoerende macht
Rechters: wet toepassen in het concrete geval
Staatsorganen Bevoegd tot uitoefening van gezag
Regering Koning + ministers. Wanneer de wet eist dat een bepaalde beslissing door de regering wordt genomen, zegt men
dat die beslissing is genomen “bij koninklijk besluit” (=door de koning ondertekend besluit)
Kabinet Ministers + staatssecretarissen. Taak om Nederland te besturen en alle wetten uit te voeren
Parlement (Staten- Eerste + Tweede kamer.
Generaal)
Fracties Leden van één politieke partij
Grondregels Legaliteitsbeginsel en verantwoordingsplicht
democratische staat
Legaliteitsbeginsel “Geen bevoegdheid zonder grondslag in wet of grondwet”. Bevorderd rechtszekerheid en rechtsgelijkheid.
Verantwoordingsplicht “Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder dat op die
uitoefening controle bestaat”. Orgaan moet uit kunnen leggen waarom deze bevoegdheid nou juist is uitgeoefend
en waarom juist op deze wijze.
Controleplicht Er moet een controle zijn zodat er geen sprake is van machtsmisbruik
Vormen Politieke verantwoordingsplicht, ambtelijke ondergeschiktheid, bestuurlijk toezicht, strafrechtelijke
verantwoordingsplicht ondergeschiktheid, beroep, burgerlijke rechter en rechtelijke toetsing van wetgeving
Tweede Kamer Gekozen door volk. Recht van initiatief en amendement. Heeft parlementaire onschendbaarheid
Eerste kamer Gekozen door Provinciale staten. Kijkt vooral naar de rechtmatigheid en uitvoerbaarheid van de wetgeving, mag
elk willekeurig wetsvoorstel verwerpen voor elke denkbare reden.
Provinciale Staten Provinciale Staten zijn de volksvertegenwoordigers van de provincie. Zij bepalen het beleid van de provincie op de
belangrijkste punten, en controleren de Gedeputeerde Staten. Kiest de leden van de Eerste Kamer
Recht van initiatief Recht om wetsvoorstellen te doen. Ligt bij 3 instanties: regering, Tweede Kamer en Verenigde vergadering
Recht van amendement Recht om wetsvoorstellen te wijzigen
Regelement van Orde Vastgesteld door de kamers zelf en houdt in dat zij hun eigen werkzaamheden regelen, dit is geen wet noch
koninklijk besluit
Parlementaire Mag niet worden vervolgd voor hetgeen wat in de vergadering wordt gezegd of schriftelijk hebben overlegd
1
, Begrippenlijst Staats- en Bestuursrecht
onschendbaarheid
Coalitie partijen Politieke partijen die deelnemen aan de regering
Oppositiepartijen Partijen die niet in de regering zitten
Koning Staatshoofd. Lid van de regering, maar zijn invloed is beperkt. Vooral taken van ceremoniële aard
Koninklijke Minister is verantwoordelijk voor het beleid van de regering en de koning kan hier niet op worden aangesproken
onschendbaarheid
Ministers Benoemd en ontslagen bij koninklijk besluit
Ministerie Afdeling van een overheid waar het beleid van de regering wordt voorbereid en uitgevoerd. Onder leiding van een
minister
Minister zonder Minister die geen leiding heeft over bepaald ministerie
portefeuille
Ministerraad Wekelijkse bijeenkomst van alle ministers om te beraadslagen en besluiten te nemen over het algemene
regeringsbeleid
RvO voor de Staan alle onderwerpen opgenomen waarover de ministerraad beraadslaagd.
ministerraad
Collegiaal bestuursmodel Bestuursvorm waarbij alle leden van het bestuur even belangrijk zijn en de voorzitter is niet meer dan de eerste
onder zijn gelijken
Minister-president Treed op als woordvoerder als kabinetsbeleid in het geding is, maakt deel uit van Europese Raad, minister van
Algemene zaken en voorzitter van ministerraad en onderraden.
Parlementair De coalitiefracties in de tweede Kamer nauw bij de formatie zijn betrokken en waarbij de hoofdlijnen van het te
meerderheidskabinet voeren beleid worden vastgelegd in regeerakkoord
Minderheidskabinet Bestaat uit bewindslieden van partijen die samen geen meerderheid in de Tweede Kamer hebben
Extraparlementair Staat tegenover een parlementair kabinet, er is geen regeerakkoord tussen fracties, maar een regeringsprogramma
parlement
Demissionair kabinet Kabinet of minister heeft ontslag ingediend bij de koning, maar dit is nog niet verleend. Alleen lopende zaken
worden nog afgehandeld in afwachting van nieuwe kabinet
Staatssecretaris Ondersteund een minister bij politiek leiden van een ministerie, geen stemrecht in ministerraad. Wanneer minister
aftreedt, moet de staatssecretaris ook zijn ontslag aanbieden
Controlemiddelen Inlichtingenrecht, openbare hoorzitting, motie, recht van Enquête, begrotingsrecht en motie van wantrouwen
Tweede Kamer
Inlichtingenrecht Ministers en staatssecretarissen zijn verplicht de gevraagde informatie te verschaffen aan beide kamers, tenzij zich
beroepen op het belang van de Staat.
2
Trias politica Bedacht door montesquieu. Onderlinge scheiding tussen uitvoerende, wetgevende en rechtelijke macht
Uitvoerende macht Regering: uitvoeren van wetten en beslissen over onderwerpen waar de wet niets over zegt
Wetgevende macht Regering: maken van wetten
Parlement: controleren regering
Rechtelijke macht Rechters + OM: controleren uitvoerende macht
Rechters: wet toepassen in het concrete geval
Staatsorganen Bevoegd tot uitoefening van gezag
Regering Koning + ministers. Wanneer de wet eist dat een bepaalde beslissing door de regering wordt genomen, zegt men
dat die beslissing is genomen “bij koninklijk besluit” (=door de koning ondertekend besluit)
Kabinet Ministers + staatssecretarissen. Taak om Nederland te besturen en alle wetten uit te voeren
Parlement (Staten- Eerste + Tweede kamer.
Generaal)
Fracties Leden van één politieke partij
Grondregels Legaliteitsbeginsel en verantwoordingsplicht
democratische staat
Legaliteitsbeginsel “Geen bevoegdheid zonder grondslag in wet of grondwet”. Bevorderd rechtszekerheid en rechtsgelijkheid.
Verantwoordingsplicht “Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder dat op die
uitoefening controle bestaat”. Orgaan moet uit kunnen leggen waarom deze bevoegdheid nou juist is uitgeoefend
en waarom juist op deze wijze.
Controleplicht Er moet een controle zijn zodat er geen sprake is van machtsmisbruik
Vormen Politieke verantwoordingsplicht, ambtelijke ondergeschiktheid, bestuurlijk toezicht, strafrechtelijke
verantwoordingsplicht ondergeschiktheid, beroep, burgerlijke rechter en rechtelijke toetsing van wetgeving
Tweede Kamer Gekozen door volk. Recht van initiatief en amendement. Heeft parlementaire onschendbaarheid
Eerste kamer Gekozen door Provinciale staten. Kijkt vooral naar de rechtmatigheid en uitvoerbaarheid van de wetgeving, mag
elk willekeurig wetsvoorstel verwerpen voor elke denkbare reden.
Provinciale Staten Provinciale Staten zijn de volksvertegenwoordigers van de provincie. Zij bepalen het beleid van de provincie op de
belangrijkste punten, en controleren de Gedeputeerde Staten. Kiest de leden van de Eerste Kamer
Recht van initiatief Recht om wetsvoorstellen te doen. Ligt bij 3 instanties: regering, Tweede Kamer en Verenigde vergadering
Recht van amendement Recht om wetsvoorstellen te wijzigen
Regelement van Orde Vastgesteld door de kamers zelf en houdt in dat zij hun eigen werkzaamheden regelen, dit is geen wet noch
koninklijk besluit
Parlementaire Mag niet worden vervolgd voor hetgeen wat in de vergadering wordt gezegd of schriftelijk hebben overlegd
1
, Begrippenlijst Staats- en Bestuursrecht
onschendbaarheid
Coalitie partijen Politieke partijen die deelnemen aan de regering
Oppositiepartijen Partijen die niet in de regering zitten
Koning Staatshoofd. Lid van de regering, maar zijn invloed is beperkt. Vooral taken van ceremoniële aard
Koninklijke Minister is verantwoordelijk voor het beleid van de regering en de koning kan hier niet op worden aangesproken
onschendbaarheid
Ministers Benoemd en ontslagen bij koninklijk besluit
Ministerie Afdeling van een overheid waar het beleid van de regering wordt voorbereid en uitgevoerd. Onder leiding van een
minister
Minister zonder Minister die geen leiding heeft over bepaald ministerie
portefeuille
Ministerraad Wekelijkse bijeenkomst van alle ministers om te beraadslagen en besluiten te nemen over het algemene
regeringsbeleid
RvO voor de Staan alle onderwerpen opgenomen waarover de ministerraad beraadslaagd.
ministerraad
Collegiaal bestuursmodel Bestuursvorm waarbij alle leden van het bestuur even belangrijk zijn en de voorzitter is niet meer dan de eerste
onder zijn gelijken
Minister-president Treed op als woordvoerder als kabinetsbeleid in het geding is, maakt deel uit van Europese Raad, minister van
Algemene zaken en voorzitter van ministerraad en onderraden.
Parlementair De coalitiefracties in de tweede Kamer nauw bij de formatie zijn betrokken en waarbij de hoofdlijnen van het te
meerderheidskabinet voeren beleid worden vastgelegd in regeerakkoord
Minderheidskabinet Bestaat uit bewindslieden van partijen die samen geen meerderheid in de Tweede Kamer hebben
Extraparlementair Staat tegenover een parlementair kabinet, er is geen regeerakkoord tussen fracties, maar een regeringsprogramma
parlement
Demissionair kabinet Kabinet of minister heeft ontslag ingediend bij de koning, maar dit is nog niet verleend. Alleen lopende zaken
worden nog afgehandeld in afwachting van nieuwe kabinet
Staatssecretaris Ondersteund een minister bij politiek leiden van een ministerie, geen stemrecht in ministerraad. Wanneer minister
aftreedt, moet de staatssecretaris ook zijn ontslag aanbieden
Controlemiddelen Inlichtingenrecht, openbare hoorzitting, motie, recht van Enquête, begrotingsrecht en motie van wantrouwen
Tweede Kamer
Inlichtingenrecht Ministers en staatssecretarissen zijn verplicht de gevraagde informatie te verschaffen aan beide kamers, tenzij zich
beroepen op het belang van de Staat.
2
