Medische Psychologie: Ziekteleer
Blok 3
Oncologie
Werkcollege 1 t/m 9
Tessa Faber
2018-2019
,Werkcollege 1 – Algemene principes van celdeling en ontregeling
De cel is een heel erg ingewikkeld mechanisme. Elke cel heeft
min of meer dezelfde structuren in zich. In de kern zit het
kernmateriaal, het DNA. In dat DNA ligt vast hoe we ons
gedragen.
Fysiologie
Belangrijk is dat de kern het meest essentieel is. Daar zit de typering in waardoor we allerlei
eiwitten aan kunnen maken. Er zijn ook deeltjes in de cel die ervoor zorgen dat de informatie
van de ene plek naar de andere plek gaat in de cel en dat de informatie naar buiten de cel
kan.
Er zijn zo’n 50.000 verschillende activiteiten binnen een enkel moment in de cel. Dit kost
energie, dus er zijn ook structuren in de cel die voor deze energie zorgen.
Cyclus
Uit de hand gelopen delingsproces van de cel = kanker.
De mens als organisme heeft een delingsproces nodig om te groeien. Per cel en per cel soort
is dat anders, maar het mechanisme is hetzelfde.
- Go is de wachtfase (van intermitotisch naar deling)
- Als hij gaat delen kom je in de G1, waarbij de cel gaat
delen op het DNA na. (G1 = de actieve fase).
- Dan komt de cel in de S fase, hier vindt verdubbeling
van het kernmateriaal plaats. (Dit geldt voor een gewone
cel, maar ook voor een kankercel).
- G2: de cel gaat controleren of de deling goed is gegaan
en maakt nog aanvullend materiaal aan. Als er iets fout
is gegaan kan de cel dit repareren.
- In de M fase vindt de splitsing plaats, waarna de cel als
twee cellen voortgaat. Deze kunnen dan weer
geactiveerd worden om verder gedeeld te worden.
De zenuwcellen zijn op een gegeven moment klaar, ze stoppen met de cyclus. Dit geldt ook
voor spiercellen. Je kan ze wel groter maken, maar je kan er niet veel meer van maken.
Hoe vaak kan een cel delen? Hoe vaak dan dit proces zich herhalen?
,Bij kankercellen zit er geen stop op, maar bij het gewone mechanisme is het na zo’n 60-70
keer klaar. Een gewone cel heeft dus een einde in hoe vaak het kan delen. Dit heeft te
maken met de telomeren.
Cyclines vormen een complex wat zorgt voor een gen-activatie.
Fases
- Go fase: intermitotische/rustfase.
- G1 fase: actieve fase, groter, organellen, moleculen.
- S fase: DNA verdubbeling, centrosoom.
- G2 fase: groter, eiwitten, organellen, controle en reparatie.
- M fase: mitose.
- G1-S-G2: de interfase
- Go fase: eindfase of dormant
Tijdsfactoren
De binnenkant van je darm is een van de gebieden die zich het snelst moet vernieuwen (12
uur). Het epitheel slijt veel harder dan de lever. De cellen in het epitheel worden in ongeveer
21 dagen vernieuwt en in je lever in 160 dagen. Je huid slijt ook harder, elke dag gaan daar
cellen dood.
De fasen waarin de verdubbeling plaatsvind en waar de controle en reparatie plaatsvindt
gebeurt heel snel. De Go en G1 fase kan veel langer duren.
In kanker zijn dit aangrijpingsmomenten waar je gebruik van kan maken.
Meiose
Bijzondere celdeling waarbij het om de geslachtschromosomen gaat. Het begin van deze
celdeling loopt anders.
Tumor
Het begrip tumor is een breed begrip, een bobbeltje op je huid
wat niks is, is ook een tumor. Overal waar je cellen hebt kunnen
tumoren ontstaan.
Bij kanker (kwaadaardige groei) zijn er drie problemen:
- Aanmaak en afbraak
o Bij kanker is er een disbalans.
- Apoptose (natuurlijke celdood)
o Bij kanker is dit proces verstoord, de apoptose is verminderd. Dit maakt ook
dat de groei exponentieel hard gaat.
- Differentiatie (normaal gesproken is er sprake van differentiatie).
Bij kanker zie je een andere differentiatie, waarbij er ook niet goed te zien is waar ze
vandaan komen. Soms lijken kankercellen nog wel op hun origine.
o Stamcellen. Vaak ontstaat het uit een soort stamcel die maar door blijft
groeien.
o Differentiatie
, Ontregeling
De cel raakt ontregelt. Vanuit de stamcel
komen er voortdurend delingen.
• Cel: groei neemt toe
• Differentiatie
o Pluripotent, stamcel
o Intermitotisch, meeste
o Post mitotisch, spier
• Afbraak: minder
Verdubbeling
De tijd tussen delingen verschilt, ook bij kankercellen. Sommigen delen continu door, maar
sommigen kunnen ook rusten.
Ergens zit er een kritische grens, van voedingsmiddelen voor de cel, om te kunnen
verdubbelen.
Hypoxie = tekort aan zuurstof. Kankercellen gaan bloedvaten aanmaken om dit tegen te
gaan, dit doen ze door middel van een stofje zodat de cellen om de kankercellen heen
nieuwe bloedvaten aan gaan maken (neoangeogenese).
Je kijkt naar de cellen, je ziet pijlen staan bij de mitoses
van kankercellen. Het aantal mitoses binnen zo’n beeld
worden geteld (= mitose index). Hoe hoger deze index,
hoe slechter de prognose (de cellen delen sneller/hoge S
fase fractie). Over het algemeen zijn ze dan wel weer
gevoeliger voor de chemo en radiotherapie.
Voeding
• 1mm maximaal diffusie (dan wordt het kritisch). 1mm bevat 1 miljard cellen. Dan
kom je op een kritisch punt of de cellen nog voldoende voeding krijgen. De tumor
geeft stofjes af aan de omgeving om daar te groeien.
• Neo-angiogenese: onder invloed van heel veel factoren die de kankercel afgeeft aan
de omgeving, welke je eigen cellen beïnvloeden om stofjes af te geven (om het
maken van het bloedvat te bevorderen). Dus primair door de kankercel, maar
secundair van de gewone cellen, aangestuurd door de kankercellen.
• Neo-lymfangiogenese.
Blok 3
Oncologie
Werkcollege 1 t/m 9
Tessa Faber
2018-2019
,Werkcollege 1 – Algemene principes van celdeling en ontregeling
De cel is een heel erg ingewikkeld mechanisme. Elke cel heeft
min of meer dezelfde structuren in zich. In de kern zit het
kernmateriaal, het DNA. In dat DNA ligt vast hoe we ons
gedragen.
Fysiologie
Belangrijk is dat de kern het meest essentieel is. Daar zit de typering in waardoor we allerlei
eiwitten aan kunnen maken. Er zijn ook deeltjes in de cel die ervoor zorgen dat de informatie
van de ene plek naar de andere plek gaat in de cel en dat de informatie naar buiten de cel
kan.
Er zijn zo’n 50.000 verschillende activiteiten binnen een enkel moment in de cel. Dit kost
energie, dus er zijn ook structuren in de cel die voor deze energie zorgen.
Cyclus
Uit de hand gelopen delingsproces van de cel = kanker.
De mens als organisme heeft een delingsproces nodig om te groeien. Per cel en per cel soort
is dat anders, maar het mechanisme is hetzelfde.
- Go is de wachtfase (van intermitotisch naar deling)
- Als hij gaat delen kom je in de G1, waarbij de cel gaat
delen op het DNA na. (G1 = de actieve fase).
- Dan komt de cel in de S fase, hier vindt verdubbeling
van het kernmateriaal plaats. (Dit geldt voor een gewone
cel, maar ook voor een kankercel).
- G2: de cel gaat controleren of de deling goed is gegaan
en maakt nog aanvullend materiaal aan. Als er iets fout
is gegaan kan de cel dit repareren.
- In de M fase vindt de splitsing plaats, waarna de cel als
twee cellen voortgaat. Deze kunnen dan weer
geactiveerd worden om verder gedeeld te worden.
De zenuwcellen zijn op een gegeven moment klaar, ze stoppen met de cyclus. Dit geldt ook
voor spiercellen. Je kan ze wel groter maken, maar je kan er niet veel meer van maken.
Hoe vaak kan een cel delen? Hoe vaak dan dit proces zich herhalen?
,Bij kankercellen zit er geen stop op, maar bij het gewone mechanisme is het na zo’n 60-70
keer klaar. Een gewone cel heeft dus een einde in hoe vaak het kan delen. Dit heeft te
maken met de telomeren.
Cyclines vormen een complex wat zorgt voor een gen-activatie.
Fases
- Go fase: intermitotische/rustfase.
- G1 fase: actieve fase, groter, organellen, moleculen.
- S fase: DNA verdubbeling, centrosoom.
- G2 fase: groter, eiwitten, organellen, controle en reparatie.
- M fase: mitose.
- G1-S-G2: de interfase
- Go fase: eindfase of dormant
Tijdsfactoren
De binnenkant van je darm is een van de gebieden die zich het snelst moet vernieuwen (12
uur). Het epitheel slijt veel harder dan de lever. De cellen in het epitheel worden in ongeveer
21 dagen vernieuwt en in je lever in 160 dagen. Je huid slijt ook harder, elke dag gaan daar
cellen dood.
De fasen waarin de verdubbeling plaatsvind en waar de controle en reparatie plaatsvindt
gebeurt heel snel. De Go en G1 fase kan veel langer duren.
In kanker zijn dit aangrijpingsmomenten waar je gebruik van kan maken.
Meiose
Bijzondere celdeling waarbij het om de geslachtschromosomen gaat. Het begin van deze
celdeling loopt anders.
Tumor
Het begrip tumor is een breed begrip, een bobbeltje op je huid
wat niks is, is ook een tumor. Overal waar je cellen hebt kunnen
tumoren ontstaan.
Bij kanker (kwaadaardige groei) zijn er drie problemen:
- Aanmaak en afbraak
o Bij kanker is er een disbalans.
- Apoptose (natuurlijke celdood)
o Bij kanker is dit proces verstoord, de apoptose is verminderd. Dit maakt ook
dat de groei exponentieel hard gaat.
- Differentiatie (normaal gesproken is er sprake van differentiatie).
Bij kanker zie je een andere differentiatie, waarbij er ook niet goed te zien is waar ze
vandaan komen. Soms lijken kankercellen nog wel op hun origine.
o Stamcellen. Vaak ontstaat het uit een soort stamcel die maar door blijft
groeien.
o Differentiatie
, Ontregeling
De cel raakt ontregelt. Vanuit de stamcel
komen er voortdurend delingen.
• Cel: groei neemt toe
• Differentiatie
o Pluripotent, stamcel
o Intermitotisch, meeste
o Post mitotisch, spier
• Afbraak: minder
Verdubbeling
De tijd tussen delingen verschilt, ook bij kankercellen. Sommigen delen continu door, maar
sommigen kunnen ook rusten.
Ergens zit er een kritische grens, van voedingsmiddelen voor de cel, om te kunnen
verdubbelen.
Hypoxie = tekort aan zuurstof. Kankercellen gaan bloedvaten aanmaken om dit tegen te
gaan, dit doen ze door middel van een stofje zodat de cellen om de kankercellen heen
nieuwe bloedvaten aan gaan maken (neoangeogenese).
Je kijkt naar de cellen, je ziet pijlen staan bij de mitoses
van kankercellen. Het aantal mitoses binnen zo’n beeld
worden geteld (= mitose index). Hoe hoger deze index,
hoe slechter de prognose (de cellen delen sneller/hoge S
fase fractie). Over het algemeen zijn ze dan wel weer
gevoeliger voor de chemo en radiotherapie.
Voeding
• 1mm maximaal diffusie (dan wordt het kritisch). 1mm bevat 1 miljard cellen. Dan
kom je op een kritisch punt of de cellen nog voldoende voeding krijgen. De tumor
geeft stofjes af aan de omgeving om daar te groeien.
• Neo-angiogenese: onder invloed van heel veel factoren die de kankercel afgeeft aan
de omgeving, welke je eigen cellen beïnvloeden om stofjes af te geven (om het
maken van het bloedvat te bevorderen). Dus primair door de kankercel, maar
secundair van de gewone cellen, aangestuurd door de kankercellen.
• Neo-lymfangiogenese.
