MOTORISCHE ONTWIKKELING
2.1
Inhoudsopgave
GELEIDE BEWEGINGSSPELEN............................................................... 4
HOE?...................................................................................................4
ONTWIKKELINGSLIJNEN..............................................................................5
DIDACTISCHE PRINCIPES............................................................................5
BETROKKENHEIDS- EN MOTIVERINGSPRINCIPE....................................................................5
INTENSIVERINGPRINCIPE................................................................................................ 5
CREATIVITEITS- EN INVENTIVITEITSPRINCIPE.......................................................................6
HERHALINGSPRINCIPE................................................................................................... 6
AFWISSELINGSPRINCIPE................................................................................................ 6
DIFFERENTIATIEPRINCIPE............................................................................................... 6
VARIATIE- EN GRADATIEPRINCIPE..................................................................................... 7
VEELZIJDIGHEIDSPRINCIPE............................................................................................. 7
VEILIGHEIDSPRINCIPE................................................................................................... 7
ORGANISATIEVORMEN................................................................................................... 8
ONTWIKKELINGSLIJNEN............................................................................10
DIDACTISCHE AANDACHTSPUNTEN..............................................................10
ONTWIKKELINGSDOELEN, CONRETE DOELEN EN LEERPLANDOELEN........................11
HET MAKEN VAN EEN LESVOORBEREIDING.....................................................13
DOMEIN 1 - HET LICHAAM EN BEWEGING AANVOELEN EN ORGANISEREN.
........................................................................................................ 14
DUALISTISCHE VISIE EN EENHEIDSVISIE........................................................15
LEREN EN AANVOELEN.............................................................................15
NEUROLOGISHCE RIJPHEID........................................................................................... 15
ERVARINGSKANSEN.................................................................................................... 16
EMOTIONELE ERVARINGEN........................................................................................... 16
COGNITIEVE CAPACITEITEN.......................................................................................... 16
ASPECT EVENWICHT BEWAREN...................................................................16
VOORWAARDE VOOR BASISVEILIGHEID.........................................................16
BEIN ̈ VLOEDENDE FACTOREN VAN EVENWICHT..................................................16
ONTWIKKELINGSLIJN EVENWICHT................................................................................... 18
ASPECT: LICHAAMSRUIMTE AANVOELEN EN GEBRUIKEN.....................................18
DEELASPECT: LICHAAMSBEGRENZING AANVOELEN, LICHAAMSDELEN LOKALISEREN EN AANVOELEN.
............................................................................................................................. 18
DEELASPECT: LICHAAMSHOUDINGEN LOKALISEREN EN BEWEGEN.........................................19
ASPECT: LICHAAMSASSEN AANVOELEN VIA HOUDINGEN EN BEWEGEN....................20
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 21
LATERALITEIT EN VOORKEURSLICHAAMZIJDE AANVOELEN EN HANTEREN..................21
VERSCHILLENDE VORMEN EN SUBGROEPEN....................................................21
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 22
ASPECT: DYNAMISCH BEWEGEN..................................................................23
1
,DEELASPECT: BEWEGINGEN AFREMMEN..........................................................................23
DEELASPECT: SNEL REAGEREN..................................................................................... 24
DEELASPECT AANGEPAST ADEMEN................................................................................ 24
DEELASPECT: GEDIFFERENTIEERD BEWEGEN...................................................................25
DEELASPECT: BEWEGINGEN TIMEN................................................................................ 26
DEELASPECT: BEWEGINGEN DOSEREN............................................................................26
ASPECT: TOT RUST KOMEN.......................................................................27
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 28
WANNEER BRENG JE WELKE (DEEL)ASPECTEN AAN IN DE KLAS?...........................28
DOMEIN 2 - RUIMTE........................................................................... 29
DYNAMISCHE EN STATISCHE RUIMTEVERWERVING.............................................................29
SOORTEN RUIMTE...................................................................................................... 30
WAAROM MOETEN KLEUTERS LEREN OMGAAN MET DE RUIMTE?...........................30
RUIMTEVERWERVING: EENVOUDIG OF MOEILIJK...............................................31
RUIMTEVERWVING EN DE ONTWIKKELINGSLIJN................................................32
DIDACTISCHE AANWIJZING........................................................................32
ASPECT: ‘OMGAAN MET PLAATS’................................................................33
ONTWIKKLINGSLIJN.................................................................................................... 33
ASPECT: OMGAAN MET RICHTING................................................................33
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 34
ASPECT OMGAAN MET AFSTAND.................................................................34
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 35
ASPECT: OMGAAN MET BEWEGINGSBANEN VAN PERSONEN OF VOORWERPEN...........35
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 35
WANNEER BRENG JE WELKE (DEEL)ASPECTEN AAN IN DE KLAS?...........................36
DOMEIN 3 - TIJD................................................................................ 37
TIJDSVERWERVING: EENVOUDIG OF MOEILIJK?................................................37
SOORTEN TIJD........................................................................................................... 37
TIJDSVERWERVING EN DE ONTWIKKELINGSLIJN................................................38
DIDACTISCHE AANWIJZINGEN.....................................................................38
ASPECT: OMGAAN MET DUUR...................................................................38
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 39
ASPECT: OMGAAN MET TEMPO...................................................................39
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 40
ASPECT: BEWEGINGEN IN EEN BEPAALDE TIJDSVOLGORDE..................................40
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 40
ASPECT: OMAGAAN MET METRUM EN RITME...................................................41
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 41
WANNEER WELKE DEELASPECTEN AANBRENGEN?............................................42
BALVAARDIGHEID.............................................................................. 43
BASISVAARDIGHEDEN BIJ BALVAARDIGHEID....................................................43
WERKVORMEN......................................................................................43
BALVAARDIGHEID EN DE ALGEMENE ONTWIKKELINGSLIJN....................................43
PRAKTIJKVOORBEELDEN BALVAARDIGHEID......................................................44
WERKVORMEN......................................................................................44
GRADATIEMOGELIJKHEDEN BINNEN DE BALVAARDIGHEDEN..................................45
2
,BEWEGINGSLANDSCHAP.................................................................... 46
BEWEGINGSLANDSCHAP EN DE ALGEMENE ONTWIKKELINGSLIJN...........................46
CIRCUSMOTORIEK..................................................................................47
BOBBELBAAN........................................................................................48
PRAKTIJKVOORBEELDEN BEWEGINGSLANDSCHAP.............................................48
3
,GELEIDE BEWEGINGSSPELEN
= Een klassikale activiteit waarbij de kleuterleerkracht een aantal speelse
opdrachten, gekozen in functie van één of meer domeinen, aanbiedt.
Belangrijk is dat alle bewegingsdomeinen aanbod komen doorheen
het schooljaar en dat je daarbij rekening houdt met de interesses
van de kleuters.
De keuze van de domeinen hangt samen met het gekozen materiaal en de
manier waarop het gebruikt wordt.
Als vast object
o Omgaan met plaats: de kleuters mogen niet voorbij de kegel.
Als hanteermateriaal
o Omgaan met bewegingsbanen van personen of voorwerpen:
de kleuters kunnen de kegel gebruiken om de bal op te
vangen.
HOE?
Inspiratie van de kleuters:
Geeft info over de beginsituatie van de kleuters Goed observeren
is belangrijk!
Zorg voor uitdaging, laat kleuters bewegingsantwoorden zoeken
waartoe ze zelf niet zouden komen
zone van de naaste ontwikkeling = ontwikkeling gaat omhoog!
Eigen inspiratie:
Zorg voor doordachte opdrachten.
Zorg voor een logische opbouw in opdrachten en organisatie.
Een leidraad = ontwikkelingskansen en domeinen.
Vanuit verschillende domeinen:
Zorgt voor een intenser ervaringsaanbod.
Je kan makkelijk gradaties toevoegen.
Je kan een doelgericht aanbod bieden, aansluitend op het
ontwikkelingsniveau van de kleuters.
4
, ONTWIKKELINGSLIJNEN
DIDACTISCHE PRINCIPES
Betrokkenheids- en motiveringsprincipe
Zorg voor een aangepaste keuze van spelidee dat aansluit bij de
belevingswereld en niveau van de kleuters.
Maak het aantrekkelijk door het aanschouwelijk voor te stellen (tijdens de
inleiding, motivatie en verkenning).
Bijvoorbeeld:Bij een sorteerspel→wie heeft er die rommel gemaakt? Wie
kan mij helpen opruimen?
Intensiveringprincipe
Kleuters moeten met het hele lichaam in beweging geweest zijn.
Grootmotorische bewegingsvormen krijgen voorkeur.
Onderscheid maken tussen ALT – IT – OT
Actieve leertijd (ALT)
Is zo hoog mogelijk, herhalen is belangrijk. Hoe meer ALT hoe
beter.
Instructietijd (IT)
Koppel dit aan een goede demonstratie. Het moet volledig, en
toch bondig zijn.
Organisatietijd (OT)
Tracht het materiaal zo veel mogelijk op voorhand klaar te zetten
en/of bij de start van de les bij de hand te hebben. Verander niet te
veel meer.
5
2.1
Inhoudsopgave
GELEIDE BEWEGINGSSPELEN............................................................... 4
HOE?...................................................................................................4
ONTWIKKELINGSLIJNEN..............................................................................5
DIDACTISCHE PRINCIPES............................................................................5
BETROKKENHEIDS- EN MOTIVERINGSPRINCIPE....................................................................5
INTENSIVERINGPRINCIPE................................................................................................ 5
CREATIVITEITS- EN INVENTIVITEITSPRINCIPE.......................................................................6
HERHALINGSPRINCIPE................................................................................................... 6
AFWISSELINGSPRINCIPE................................................................................................ 6
DIFFERENTIATIEPRINCIPE............................................................................................... 6
VARIATIE- EN GRADATIEPRINCIPE..................................................................................... 7
VEELZIJDIGHEIDSPRINCIPE............................................................................................. 7
VEILIGHEIDSPRINCIPE................................................................................................... 7
ORGANISATIEVORMEN................................................................................................... 8
ONTWIKKELINGSLIJNEN............................................................................10
DIDACTISCHE AANDACHTSPUNTEN..............................................................10
ONTWIKKELINGSDOELEN, CONRETE DOELEN EN LEERPLANDOELEN........................11
HET MAKEN VAN EEN LESVOORBEREIDING.....................................................13
DOMEIN 1 - HET LICHAAM EN BEWEGING AANVOELEN EN ORGANISEREN.
........................................................................................................ 14
DUALISTISCHE VISIE EN EENHEIDSVISIE........................................................15
LEREN EN AANVOELEN.............................................................................15
NEUROLOGISHCE RIJPHEID........................................................................................... 15
ERVARINGSKANSEN.................................................................................................... 16
EMOTIONELE ERVARINGEN........................................................................................... 16
COGNITIEVE CAPACITEITEN.......................................................................................... 16
ASPECT EVENWICHT BEWAREN...................................................................16
VOORWAARDE VOOR BASISVEILIGHEID.........................................................16
BEIN ̈ VLOEDENDE FACTOREN VAN EVENWICHT..................................................16
ONTWIKKELINGSLIJN EVENWICHT................................................................................... 18
ASPECT: LICHAAMSRUIMTE AANVOELEN EN GEBRUIKEN.....................................18
DEELASPECT: LICHAAMSBEGRENZING AANVOELEN, LICHAAMSDELEN LOKALISEREN EN AANVOELEN.
............................................................................................................................. 18
DEELASPECT: LICHAAMSHOUDINGEN LOKALISEREN EN BEWEGEN.........................................19
ASPECT: LICHAAMSASSEN AANVOELEN VIA HOUDINGEN EN BEWEGEN....................20
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 21
LATERALITEIT EN VOORKEURSLICHAAMZIJDE AANVOELEN EN HANTEREN..................21
VERSCHILLENDE VORMEN EN SUBGROEPEN....................................................21
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 22
ASPECT: DYNAMISCH BEWEGEN..................................................................23
1
,DEELASPECT: BEWEGINGEN AFREMMEN..........................................................................23
DEELASPECT: SNEL REAGEREN..................................................................................... 24
DEELASPECT AANGEPAST ADEMEN................................................................................ 24
DEELASPECT: GEDIFFERENTIEERD BEWEGEN...................................................................25
DEELASPECT: BEWEGINGEN TIMEN................................................................................ 26
DEELASPECT: BEWEGINGEN DOSEREN............................................................................26
ASPECT: TOT RUST KOMEN.......................................................................27
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 28
WANNEER BRENG JE WELKE (DEEL)ASPECTEN AAN IN DE KLAS?...........................28
DOMEIN 2 - RUIMTE........................................................................... 29
DYNAMISCHE EN STATISCHE RUIMTEVERWERVING.............................................................29
SOORTEN RUIMTE...................................................................................................... 30
WAAROM MOETEN KLEUTERS LEREN OMGAAN MET DE RUIMTE?...........................30
RUIMTEVERWERVING: EENVOUDIG OF MOEILIJK...............................................31
RUIMTEVERWVING EN DE ONTWIKKELINGSLIJN................................................32
DIDACTISCHE AANWIJZING........................................................................32
ASPECT: ‘OMGAAN MET PLAATS’................................................................33
ONTWIKKLINGSLIJN.................................................................................................... 33
ASPECT: OMGAAN MET RICHTING................................................................33
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 34
ASPECT OMGAAN MET AFSTAND.................................................................34
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 35
ASPECT: OMGAAN MET BEWEGINGSBANEN VAN PERSONEN OF VOORWERPEN...........35
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 35
WANNEER BRENG JE WELKE (DEEL)ASPECTEN AAN IN DE KLAS?...........................36
DOMEIN 3 - TIJD................................................................................ 37
TIJDSVERWERVING: EENVOUDIG OF MOEILIJK?................................................37
SOORTEN TIJD........................................................................................................... 37
TIJDSVERWERVING EN DE ONTWIKKELINGSLIJN................................................38
DIDACTISCHE AANWIJZINGEN.....................................................................38
ASPECT: OMGAAN MET DUUR...................................................................38
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 39
ASPECT: OMGAAN MET TEMPO...................................................................39
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 40
ASPECT: BEWEGINGEN IN EEN BEPAALDE TIJDSVOLGORDE..................................40
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 40
ASPECT: OMAGAAN MET METRUM EN RITME...................................................41
ONTWIKKELINGSLIJN................................................................................................... 41
WANNEER WELKE DEELASPECTEN AANBRENGEN?............................................42
BALVAARDIGHEID.............................................................................. 43
BASISVAARDIGHEDEN BIJ BALVAARDIGHEID....................................................43
WERKVORMEN......................................................................................43
BALVAARDIGHEID EN DE ALGEMENE ONTWIKKELINGSLIJN....................................43
PRAKTIJKVOORBEELDEN BALVAARDIGHEID......................................................44
WERKVORMEN......................................................................................44
GRADATIEMOGELIJKHEDEN BINNEN DE BALVAARDIGHEDEN..................................45
2
,BEWEGINGSLANDSCHAP.................................................................... 46
BEWEGINGSLANDSCHAP EN DE ALGEMENE ONTWIKKELINGSLIJN...........................46
CIRCUSMOTORIEK..................................................................................47
BOBBELBAAN........................................................................................48
PRAKTIJKVOORBEELDEN BEWEGINGSLANDSCHAP.............................................48
3
,GELEIDE BEWEGINGSSPELEN
= Een klassikale activiteit waarbij de kleuterleerkracht een aantal speelse
opdrachten, gekozen in functie van één of meer domeinen, aanbiedt.
Belangrijk is dat alle bewegingsdomeinen aanbod komen doorheen
het schooljaar en dat je daarbij rekening houdt met de interesses
van de kleuters.
De keuze van de domeinen hangt samen met het gekozen materiaal en de
manier waarop het gebruikt wordt.
Als vast object
o Omgaan met plaats: de kleuters mogen niet voorbij de kegel.
Als hanteermateriaal
o Omgaan met bewegingsbanen van personen of voorwerpen:
de kleuters kunnen de kegel gebruiken om de bal op te
vangen.
HOE?
Inspiratie van de kleuters:
Geeft info over de beginsituatie van de kleuters Goed observeren
is belangrijk!
Zorg voor uitdaging, laat kleuters bewegingsantwoorden zoeken
waartoe ze zelf niet zouden komen
zone van de naaste ontwikkeling = ontwikkeling gaat omhoog!
Eigen inspiratie:
Zorg voor doordachte opdrachten.
Zorg voor een logische opbouw in opdrachten en organisatie.
Een leidraad = ontwikkelingskansen en domeinen.
Vanuit verschillende domeinen:
Zorgt voor een intenser ervaringsaanbod.
Je kan makkelijk gradaties toevoegen.
Je kan een doelgericht aanbod bieden, aansluitend op het
ontwikkelingsniveau van de kleuters.
4
, ONTWIKKELINGSLIJNEN
DIDACTISCHE PRINCIPES
Betrokkenheids- en motiveringsprincipe
Zorg voor een aangepaste keuze van spelidee dat aansluit bij de
belevingswereld en niveau van de kleuters.
Maak het aantrekkelijk door het aanschouwelijk voor te stellen (tijdens de
inleiding, motivatie en verkenning).
Bijvoorbeeld:Bij een sorteerspel→wie heeft er die rommel gemaakt? Wie
kan mij helpen opruimen?
Intensiveringprincipe
Kleuters moeten met het hele lichaam in beweging geweest zijn.
Grootmotorische bewegingsvormen krijgen voorkeur.
Onderscheid maken tussen ALT – IT – OT
Actieve leertijd (ALT)
Is zo hoog mogelijk, herhalen is belangrijk. Hoe meer ALT hoe
beter.
Instructietijd (IT)
Koppel dit aan een goede demonstratie. Het moet volledig, en
toch bondig zijn.
Organisatietijd (OT)
Tracht het materiaal zo veel mogelijk op voorhand klaar te zetten
en/of bij de start van de les bij de hand te hebben. Verander niet te
veel meer.
5
