Chapter 28: Cold War Conflict and Consensus
Nasleep van de Tweede Wereldoorlog:
Veel ontheemde mensen. Zowel Joden, gevangenen van de concentratiekampen, gevluchte mensen, ed.
Duitsland en Oostenrijk werden in vier bezettingszones verdeeld. De Russen, die extreem hard getroffen
waren door de oorlog, stuurde materiaal, geld en meer vanuit hun bezettingszones naar de Sovjet-Unie
als oorlogsreparaties.
Duitsland en Oostenrijk zette stevig in op de-nazificatie. Leden van de partij werden gedurende de
processen van Nürnberg door een internationaal tribunaal van de vier geallieerde machten berecht.
Dit proces markeert de laatste keer dat de vier machten samenwerken, aangezien vrijwel direct erna de
Koude Oorlog zou aanvangen.
Omdat de oorlogsmisdaden van de Nazi’s zo ver reikten, werden na 1948 alleen nog maar de grote
daders aangepakt. In het oosten gingen sommige laag geklasseerde ex-Nazi’s coöpereren met de Sovjets,
waardoor zij aan vervolging wisten te ontsnappen.
De vredesregeling van de geallieerden voor de Tweede Wereldoorlog:
De Conferentie van Teheran van november 1943 –
De Grote Drie:
De Verenigde Staten Roosevelt.
De Sovjet-Unie Stalin.
Groot-Brittannië Winston Churchill.
Stalin dringt hier aan op de opening van een tweede front in West-Europa, waar de Britten juist op
tegen zijn. Roosevelt steunt Stalins idee, maar wil hier wel pas later mee aanvangen.
Met dit idee werd ook bepaald dat de Russen de Duitsers ook Oost- en Centraal-Europa zouden
verdrijven, terwijl de Britten en Amerikanen dit in het Westen doen. Zij zouden dan elkaar
ontmoeten in Duitsland langs een noord-zuid lijn. Deze lijn zou ook tijdens de Koude Oorlog
standhouden.
De Conferentie van Jalta van februari 1945 –
De Sovjets hadden reeds Oost-Europa onder controle en waren nog maar zo’n honderd kilometer
verwijderd van Japan. De Amerikanen moesten de Rijn nog oversteken en Japan was nog verre
van verslagen. Stalin had dus een voordeel hier.
Hier werd de afspraak gemaakt omtrent de vier bezettingszones voor Duitsland en Oostenrijk.
Oostelijk Polen zou Russisch worden en Polen zelf zou gecompenseerd worden met terrein in het
westen dat tot Duitsland behoorde.
Andere Oost-Europese staten zouden onafhankelijk blijven, maar hun regeringen (verkozen via
vrije verkiezingen) zouden vriendelijk blijven richting de Sovjet-Unie.
Stalin beloofde Japan de oorlog te verklaren, zodra Duitsland verslagen was.
De Conferentie van Potsdam van juli 1945 –
Tussen de Conferentie van Jalta en deze waren er veel communistische regimes opgekomen in de
Oost-Europese landen. Elders hadden de Sovjets marionettenregeringen opgericht.
Roosevelt was overleden en Harry Truman (1945 – 1953) eiste vrije verkiezingen voor de staten
van Oost-Europa. Stalin eiste echter de communistische bufferzone. Dit gebeurde ook.
Begin en einde van de Koude Oorlog:
Begin Koude Oorlog – Tussen de zomer van 1945 en de zomer van 1947.
Einde Koude Oorlog – Tussen december 1987 (INF-akkoord) en het strijken van de Sovjetvlag boven het
Kremlin (december 1991).
Stunde Null (na de overgave van de Centralen in 1945):
Duitsland, Italië en Japan zijn beslissend verslagen.
Einde oude Europese statensysteem én afname macht van Frankrijk en Engeland (Britse Rijk).
Zoeken naar nieuw internationale systeem (ontstaat rond 1955).
Doelen van de Sovjet Unie na de Tweede Wereldoorlog:
, Consolidatie in de oorlog veroverde en heroverde gebieden.
Het creëren van een bufferzone in Oost-Europa voor de nationale veiligheid: de bevriende staten.
Promoten van de internationale, communistische zaak.
Reactie van de VS:
Voelen zich bedreigd door een mogelijke wereldrevolutie onder het communisme en lanceren onder
Truman in 1947 de containment politiek. Hierbij geven zij steun aan alle landen die door het
communisme bedreigd worden.
Er ontstaat wederzijds wantrouwen door de volgende gebeurtenissen:
1946 – Het VS-plan voor atoomenergiecontrole door internationale autoriteit mislukt.
1946-1947 – Containment politiek krijgt steeds duidelijker militair karakter.
Maart 1946 – Churchill introduceert term IJzeren Gordijn.
Voorjaar 1946 – De VS wijzen verzoek om wederopbouw-lening door de Sovjet Unie. af (Nadat de Lend-
Leaseregeling uit de Tweede Wereldoorlog al was stopgezet).
1947 – De VS nemen hulp aan anticommunistische krachten in Griekenland en Turkije over van Engeland.
Maart 1947 – Truman-doctrine (Containment politiek geldt nu overal).
Voorjaar 1947 – De VS starten het Marshall Plan (economische wederopbouw van Europa en daarmee
trachten de communistische expansie tegen te gaan).
Het Marshall Plan gold origineel ook voor Oost-Europa, maar de Sovjets vreesde voor een te grote Westerse
invloed en richten daarop hun eigen plan op: COMECON.
Op haar beurt voelt de Sovjet Unie zich steeds meer omsingeld en bedreigd, hetgeen toch al het geval was op
grond van een aantal gebeurtenissen uit het (recente) verleden:
De westerse interventie tijdens de Russische Revolutie en de erop volgende burgeroorlog (1917-1920).
De uitsluiting van de Sovjet Unie bij het Verdrag van München (1938).
De vertraging/aarzeling in de opening van een tweede front door de westerse geallieerden tijdens de
Tweede Wereldoorlog.
Het stopzetten van de Lend-Leaseregeling door de VS op 11 mei 1945.
De afwijzing van een verzoek door de Sovjet Unie om een wederopbouwlening.
De economische heropleving van Japan met behulp van de Amerikanen.
De Sovjet Unie stelt zich harder op:
1947 – Cominform (opvolger Comintern, opgeheven in 1943).
Coalitieregeringen in Oost-Europa vervangen door regimes, gedomineerd door communistische partijen.
Communistische staatsgreep in Tsjechoslowakije in 1948 (één maand na deze coup (17 maart 1948)
wordt het Pact van Brussel gesloten).
Gebeurtenissen vlak voor de Koude Oorlog:
Blokkade van Berlijn door de Russen en de daaropvolgende Luchtbrug in 1948 en 1949. Stalin vreesde dat
de Westerse landen een blok tegen hem vormden en wilden hen zo dwingen aan de onderhandelingstafel
plaats te nemen. Dit resulteert echter in de opdeling van Duitsland in de BRD en DDR.
Oprichting NAVO in 1949, een militair bondgenootschap door de VS, Canada en tien Europese landen.
Duitsland zou volgen in 1955. De Russen reageren met de Raad voor Wederzijdse Economische Hulp
(1949) en Warschaupact (1955).
De Korea-Oorlog van 1950 t/m 1953.
Theoretisch kader naoorlogse economische orde: Keynesiaanse doctrine van vrije markteconomie met actief
overheidsingrijpen om crisis te sturen naar herstel van werkgelegenheid en zo van de vraag.
In de Sovjet Unie en andere Oost-Europese landen geldt een centraal geleide planeconomie. Zij drijven
alleen handel onderling en met andere satellietstaten.
Pas in de jaren ’80 zullen ook zij beginnen aan een langzame integratie in de wereldeconomie.
Politiek Europa na de oorlog:
Nasleep van de Tweede Wereldoorlog:
Veel ontheemde mensen. Zowel Joden, gevangenen van de concentratiekampen, gevluchte mensen, ed.
Duitsland en Oostenrijk werden in vier bezettingszones verdeeld. De Russen, die extreem hard getroffen
waren door de oorlog, stuurde materiaal, geld en meer vanuit hun bezettingszones naar de Sovjet-Unie
als oorlogsreparaties.
Duitsland en Oostenrijk zette stevig in op de-nazificatie. Leden van de partij werden gedurende de
processen van Nürnberg door een internationaal tribunaal van de vier geallieerde machten berecht.
Dit proces markeert de laatste keer dat de vier machten samenwerken, aangezien vrijwel direct erna de
Koude Oorlog zou aanvangen.
Omdat de oorlogsmisdaden van de Nazi’s zo ver reikten, werden na 1948 alleen nog maar de grote
daders aangepakt. In het oosten gingen sommige laag geklasseerde ex-Nazi’s coöpereren met de Sovjets,
waardoor zij aan vervolging wisten te ontsnappen.
De vredesregeling van de geallieerden voor de Tweede Wereldoorlog:
De Conferentie van Teheran van november 1943 –
De Grote Drie:
De Verenigde Staten Roosevelt.
De Sovjet-Unie Stalin.
Groot-Brittannië Winston Churchill.
Stalin dringt hier aan op de opening van een tweede front in West-Europa, waar de Britten juist op
tegen zijn. Roosevelt steunt Stalins idee, maar wil hier wel pas later mee aanvangen.
Met dit idee werd ook bepaald dat de Russen de Duitsers ook Oost- en Centraal-Europa zouden
verdrijven, terwijl de Britten en Amerikanen dit in het Westen doen. Zij zouden dan elkaar
ontmoeten in Duitsland langs een noord-zuid lijn. Deze lijn zou ook tijdens de Koude Oorlog
standhouden.
De Conferentie van Jalta van februari 1945 –
De Sovjets hadden reeds Oost-Europa onder controle en waren nog maar zo’n honderd kilometer
verwijderd van Japan. De Amerikanen moesten de Rijn nog oversteken en Japan was nog verre
van verslagen. Stalin had dus een voordeel hier.
Hier werd de afspraak gemaakt omtrent de vier bezettingszones voor Duitsland en Oostenrijk.
Oostelijk Polen zou Russisch worden en Polen zelf zou gecompenseerd worden met terrein in het
westen dat tot Duitsland behoorde.
Andere Oost-Europese staten zouden onafhankelijk blijven, maar hun regeringen (verkozen via
vrije verkiezingen) zouden vriendelijk blijven richting de Sovjet-Unie.
Stalin beloofde Japan de oorlog te verklaren, zodra Duitsland verslagen was.
De Conferentie van Potsdam van juli 1945 –
Tussen de Conferentie van Jalta en deze waren er veel communistische regimes opgekomen in de
Oost-Europese landen. Elders hadden de Sovjets marionettenregeringen opgericht.
Roosevelt was overleden en Harry Truman (1945 – 1953) eiste vrije verkiezingen voor de staten
van Oost-Europa. Stalin eiste echter de communistische bufferzone. Dit gebeurde ook.
Begin en einde van de Koude Oorlog:
Begin Koude Oorlog – Tussen de zomer van 1945 en de zomer van 1947.
Einde Koude Oorlog – Tussen december 1987 (INF-akkoord) en het strijken van de Sovjetvlag boven het
Kremlin (december 1991).
Stunde Null (na de overgave van de Centralen in 1945):
Duitsland, Italië en Japan zijn beslissend verslagen.
Einde oude Europese statensysteem én afname macht van Frankrijk en Engeland (Britse Rijk).
Zoeken naar nieuw internationale systeem (ontstaat rond 1955).
Doelen van de Sovjet Unie na de Tweede Wereldoorlog:
, Consolidatie in de oorlog veroverde en heroverde gebieden.
Het creëren van een bufferzone in Oost-Europa voor de nationale veiligheid: de bevriende staten.
Promoten van de internationale, communistische zaak.
Reactie van de VS:
Voelen zich bedreigd door een mogelijke wereldrevolutie onder het communisme en lanceren onder
Truman in 1947 de containment politiek. Hierbij geven zij steun aan alle landen die door het
communisme bedreigd worden.
Er ontstaat wederzijds wantrouwen door de volgende gebeurtenissen:
1946 – Het VS-plan voor atoomenergiecontrole door internationale autoriteit mislukt.
1946-1947 – Containment politiek krijgt steeds duidelijker militair karakter.
Maart 1946 – Churchill introduceert term IJzeren Gordijn.
Voorjaar 1946 – De VS wijzen verzoek om wederopbouw-lening door de Sovjet Unie. af (Nadat de Lend-
Leaseregeling uit de Tweede Wereldoorlog al was stopgezet).
1947 – De VS nemen hulp aan anticommunistische krachten in Griekenland en Turkije over van Engeland.
Maart 1947 – Truman-doctrine (Containment politiek geldt nu overal).
Voorjaar 1947 – De VS starten het Marshall Plan (economische wederopbouw van Europa en daarmee
trachten de communistische expansie tegen te gaan).
Het Marshall Plan gold origineel ook voor Oost-Europa, maar de Sovjets vreesde voor een te grote Westerse
invloed en richten daarop hun eigen plan op: COMECON.
Op haar beurt voelt de Sovjet Unie zich steeds meer omsingeld en bedreigd, hetgeen toch al het geval was op
grond van een aantal gebeurtenissen uit het (recente) verleden:
De westerse interventie tijdens de Russische Revolutie en de erop volgende burgeroorlog (1917-1920).
De uitsluiting van de Sovjet Unie bij het Verdrag van München (1938).
De vertraging/aarzeling in de opening van een tweede front door de westerse geallieerden tijdens de
Tweede Wereldoorlog.
Het stopzetten van de Lend-Leaseregeling door de VS op 11 mei 1945.
De afwijzing van een verzoek door de Sovjet Unie om een wederopbouwlening.
De economische heropleving van Japan met behulp van de Amerikanen.
De Sovjet Unie stelt zich harder op:
1947 – Cominform (opvolger Comintern, opgeheven in 1943).
Coalitieregeringen in Oost-Europa vervangen door regimes, gedomineerd door communistische partijen.
Communistische staatsgreep in Tsjechoslowakije in 1948 (één maand na deze coup (17 maart 1948)
wordt het Pact van Brussel gesloten).
Gebeurtenissen vlak voor de Koude Oorlog:
Blokkade van Berlijn door de Russen en de daaropvolgende Luchtbrug in 1948 en 1949. Stalin vreesde dat
de Westerse landen een blok tegen hem vormden en wilden hen zo dwingen aan de onderhandelingstafel
plaats te nemen. Dit resulteert echter in de opdeling van Duitsland in de BRD en DDR.
Oprichting NAVO in 1949, een militair bondgenootschap door de VS, Canada en tien Europese landen.
Duitsland zou volgen in 1955. De Russen reageren met de Raad voor Wederzijdse Economische Hulp
(1949) en Warschaupact (1955).
De Korea-Oorlog van 1950 t/m 1953.
Theoretisch kader naoorlogse economische orde: Keynesiaanse doctrine van vrije markteconomie met actief
overheidsingrijpen om crisis te sturen naar herstel van werkgelegenheid en zo van de vraag.
In de Sovjet Unie en andere Oost-Europese landen geldt een centraal geleide planeconomie. Zij drijven
alleen handel onderling en met andere satellietstaten.
Pas in de jaren ’80 zullen ook zij beginnen aan een langzame integratie in de wereldeconomie.
Politiek Europa na de oorlog:
