Jaarverslaggeving – Samenvatting Tekstboek
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 – Externe verslaggeving: relaties met andere vakgebieden en ontwikkeling ................................ 2
§1.1 – Afbakening van het vakgebied ................................................................................................................. 2
§1.2 – De externe jaarrekening ........................................................................................................................... 3
§1.3 – Ontwikkeling van de externe verslaggeving ............................................................................................ 5
§1.4 – Functies en kwaliteitskenmerken van de jaarrekening ............................................................................ 5
§1.5 – Creative accounting ................................................................................................................................. 6
§1.6 – Wetenschappelijk onderzoek op het terrein van de externe verslaggeving ............................................. 7
Hoofdstuk 2 – Waarde en winst ....................................................................................................................... 7
§2.1 – Het economisch waardebegrip ................................................................................................................ 7
§2.2 – Het boekhoudkundig waardebegrip ........................................................................................................ 8
§2.3 – Economisch versus boekhoudkundig: vergelijking en samenvatting ....................................................... 9
§2.4 – De waarde kloof -> niet echt relevant voor tentamen ........................................................................... 10
Hoofdstuk 2 - PowerPoint .............................................................................................................................. 11
Hoofdstuk 3 – Verslaggevingsprincipes van de boekhoudkundige waarde- en winstbepaling ........................ 12
§3.1 – Verslaggevingsprincipes in hun onderling verband ............................................................................... 12
§3.2 – Toerekening (accrual) ............................................................................................................................ 14
§3.3 – Realisatie ................................................................................................................................................ 15
§3.4 – Matching ................................................................................................................................................ 16
§3.5 – Continuïteit ............................................................................................................................................ 17
§3.6 – Voorzichtigheid ...................................................................................................................................... 18
§3.7 – Bestendigheid......................................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 5 – Regelgeving: materiële en formele aspecten van de publicatieplicht ...................................... 19
§5.1 – Toepassingsgebied ................................................................................................................................. 19
§5.2 – Onderdelen van het jaarrapport ............................................................................................................ 20
§5.3 – Vrijstellingen voor middelgrote, kleine en micro rechtspersonen .......................................................... 23
§5.4 – Formele aspecten van de publicatieplicht .............................................................................................. 25
§5.5 – Accountantscontrole .............................................................................................................................. 27
Hoofdstuk 11 – Kasstroomoverzicht ............................................................................................................... 28
§11.1 – Functies en status van kasstroomoverzichten ..................................................................................... 28
§11.2 – Rubricering van het kasstroomoverzicht .............................................................................................. 29
1
,Hoofdstuk 1 – Externe verslaggeving: relaties met andere vakgebieden
en ontwikkeling
§1.1 – Afbakening van het vakgebied
1.1.1 Doelstellingen en belanghebbenden
Niet relevant voor theorie
1.1.2 Interne en externe informatieverschaffing
Interne informatieverschaffing is gericht op de informatiebehoefte van de leiding voor het
nemen van beslissingen en het beheersen van het bedrijfsproces.
Dit is het terrein van de management accounting of interne berichtgeving.
Op deze vorm van informatieverschaffing zijn geen wettelijke regels van toepassing; het
wordt immers als een interne aangelegenheid beschouwd op welke wijze en in welke mate
de leiding geïnformeerd wilt worden.
Externe informatieverschaffing is gericht op de informatiebehoefte van derden voor hun
oordeelsvorming en/of besluitvorming ten aanzien van de organisatie.
Deze vorm van informatieverschaffing betreft het terrein van de financial accounting of de
externe verslaggeving. Op dit terrein bestaat wel wetgeving en is te vinden in Titel 9 van
Boek 2 BW.
(Meer verschillen staan op blz. 15).
1.1.3 Samenhang met andere vakgebieden
Management accounting en financial accounting hebben vooral gemeen dat ze betrekking
hebben op het geven van (vooral financiële) informatie. Ook is er een nauwe samenhang
tussen financial accounting en ondernemingsrecht, omdat er wettelijke regels gelden voor
de externe verslaggeving.
Ook de belastingdienst heeft behoefte aan de externe informatie. Deze dient immers over
financiële gegevens te beschikken om aanslagen inkomstenbelasting en
vennootschapsbelasting te kunnen opleggen.
In Nederland is het gebruikelijk om ten behoeve van de fiscus een aparte jaarrekening op te
stellen, aangezien in de belastingwet opgenomen regels kunnen verschillen van de regels die
gelden voor de externe jaarrekening. Bovendien ligt het belang ook anders: de fiscale winst
2
,zal door het bedrijf normaliter zo laag mogelijk vastgesteld worden, terwijl men in de
externe jaarrekening over het algemeen het liefst een zo rooskleurig mogelijk beeld laat
zien.
Samenvattend kennen we dus drie soorten jaarrekeningen:
1. De interne jaarrekening ten behoeve van de leiding;
2. De externe jaarrekening ten behoeve van externe belanghebbenden;
3. De fiscale jaarrekening ten behoeve van de fiscus.
§1.2 – De externe jaarrekening
1.2.1 Balans en resultatenrekening
Een balans is een momentopname van de waarde van de activa en de passiva van de
onderneming. Omdat dit een momentopname betreft, bevat de balans voorraadgrootheden.
De activa geven de investeringen ten behoeve van het productie- en verkoopproces weer.
De activa kunnen we onderscheiden in vaste en vlottende activa. De activa staat op de
balans van minst naar meest liquide.
De passiva geven het vermogen weer dat verkregen is ter financiering van de activa. Dit kan
worden onderverdeeld in eigen vermogen en vreemd vermogen. Vreemd vermogen is ook
nog onder te verdelen in kort vreemd vermogen en lang vreemd vermogen.
Een andere indeling van de balansposten is die in de materiële en monetaire posten.
Bij materiële activa als duurzame productiemiddelen (voorraden werkeenheden) en
voorraden (aantallen, kilogrammen, enzovoort) gaat het om hoeveelheden die – door
vermenigvuldiging met een prijsgrondslag – moeten worden vertaald in geld.
Bij monetaire posten als vorderingen en liquide middelen (monetaire activa) en schulden en
voorzieningen (monetaire passiva) hoeft deze vertaalslag niet gemaakt te worden, omdat die
al in een geldbedrag luiden.
De resultatenrekening/de winst- en verliesrekening
Een resultatenrekening is een overzicht van de opbrengsten en de kosten gedurende een
bepaalde periode en geeft het over de betreffende periode behaalde resultaat weer. De
resultatenrekening bevat dan ook periode- of stroomgrootheden.
3
,1.2.2 Het verband tussen de balans en de resultatenrekening
De winst over een bepaalde periode kan op twee manieren bepaald worden:
1. Vanuit de resultatenrekening, als het verschil tussen de opbrengsten en de kosten;
2. Vanuit de balans, als het verschil tussen het eigen vermogen aan het eind en het
eigen vermogen aan het begin van de periode (= vermogensvergelijking).
• Kapitaalstorting – een toename van het eigen vermogen die niet als winst valt aan te
merken, bijvoorbeeld de opbrengst uit een aandelenemissie.
• Kapitaalonttrekking – een afname van het eigen vermogen die geen verlies is,
bijvoorbeeld het uitkeren van dividend.
4
,1.2.3 Rentabiliteit, solvabiliteit en liquiditeit
Rentabiliteit
Als het resultaat wordt gerelateerd aan het vermogen waarmee dit resultaat is behaald,
verkrijgen we rentabiliteit. De rentabiliteit kan op verschillende manieren worden
uitgewerkt (zie voorbeeld op blz. 23 3n 24). We onderscheiden:
1. De rentabiliteit van het totale vermogen (RTV);
Is te berekenen door de totale vermogensopbrengst (= winst vóór aftrek van interest
en vóór aftrek van belasting) uit te drukken in een percentage van het gemiddeld
totaal vermogen gedurende het boekjaar.
De RTV dient ter beoordeling van de winstgevendheid van het transformatieproces;
de wijze van financiering van de activa speelt hierbij geen rol.
2. De rentabiliteit van het eigen vermogen (REV);
Wordt berekend door de nettowinst uit te drukken in een percentage van het
gemiddeld eigen vermogen gedurende het boekjaar.
Dit is de REV na aftrek van de belasting. De REV kan ook vóór aftrek van de belasting
worden berekend; in de teller wordt dan de winst vóór aftrek van belasting
opgenomen.
3. De rentabiliteit van het vreemd vermogen (RVV).
De RVV kan worden berekend door de rentelasten uit te drukken in een percentage
van het gemiddeld vreemd vermogen gedurende het boekjaar.
Solvabiliteit
Solvabiliteit is de mate waarin de onderneming in staat is aan haar verplichtingen jegens de
schuldeisers te voldoen. Als indicatie van de solvabiliteit wordt vaak de verhouding tussen
het eigen en het totale vreemde vermogen gebruikt.
Liquiditeit
De liquiditeit geeft de mate aan waarin de onderneming in staat is aan haar lopende
betalingsverplichtingen te voldoen.
Current ratio = vlottende activa / kortlopende verplichtingen
§1.3 – Ontwikkeling van de externe verslaggeving
Niet van belang voor tentamen, gaat alleen over de geschiedenis van externe verslaggeving…
§1.4 – Functies en kwaliteitskenmerken van de jaarrekening
Drie ontwikkelingen van de ondernemingen binnen de verslaggeving zijn (zie voor meer blz.
28):
1. Het bezitsmodel;
2. Het klassieke of gesloten model;
3. Het moderne of open model.
Kwaliteitskenmerken
Om de kernfuncties (verantwoording en informatie) goed te kunnen vervullen, dient de
jaarrekening informatie te bevatten die zowel relevant als betrouwbaar is. Ook heeft de
externe verslaggeving een verantwoordingsfunctie en daarnaast een informatiefunctie
vervult ten behoeve van de besluitvorming.
5
, §1.5 – Creative accounting
Bij externe verslaggeving gaat het om het verschaffen van informatie over de financiële
positie van de onderneming aan derden.
Als een onderneming de winst neerwaarts of opwaarts bij wil stellen en de winsten is het
betreffende boekjaar drukt dan wordt er gesproken van ‘creative accounting’ of ‘cooking the
books’.
Door de overstap van het ene op het andere verslaggevingsalternatief kan aanpassing van
het winstjaar bereikt worden (een stelselwijziging).
Naast het opwaarderen of neerwaarts bijstellen van de winst, zijn er nog twee vormen van
creative accounting te onderkennen:
1. Winstegalisatie (income smoothing);
2. ‘Taking a bath’-strategie.
Winstegalisatie
Door in goede jaren het winstbedrag naar beneden toe bij te stellen en het ‘afgeroomde
bedrag’ toe te voegen aan de
winst in een (minder goed)
volgend boekjaar, kan de
winstegalisatie plaatsvinden.
‘Taking a bath’-strategie
Als een onderneming geconfronteerd wordt met een bijzonder slecht boekjaar, waarin een
groot verlies wordt geleden, kan het management ervoor kiezen om dit verlies door
jaarrekeningaanpassingen nog verder te vergroten, bijvoorbeeld door extra afschrijvingen of
het vormen van reorganisatievoorzieningen.
6
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 – Externe verslaggeving: relaties met andere vakgebieden en ontwikkeling ................................ 2
§1.1 – Afbakening van het vakgebied ................................................................................................................. 2
§1.2 – De externe jaarrekening ........................................................................................................................... 3
§1.3 – Ontwikkeling van de externe verslaggeving ............................................................................................ 5
§1.4 – Functies en kwaliteitskenmerken van de jaarrekening ............................................................................ 5
§1.5 – Creative accounting ................................................................................................................................. 6
§1.6 – Wetenschappelijk onderzoek op het terrein van de externe verslaggeving ............................................. 7
Hoofdstuk 2 – Waarde en winst ....................................................................................................................... 7
§2.1 – Het economisch waardebegrip ................................................................................................................ 7
§2.2 – Het boekhoudkundig waardebegrip ........................................................................................................ 8
§2.3 – Economisch versus boekhoudkundig: vergelijking en samenvatting ....................................................... 9
§2.4 – De waarde kloof -> niet echt relevant voor tentamen ........................................................................... 10
Hoofdstuk 2 - PowerPoint .............................................................................................................................. 11
Hoofdstuk 3 – Verslaggevingsprincipes van de boekhoudkundige waarde- en winstbepaling ........................ 12
§3.1 – Verslaggevingsprincipes in hun onderling verband ............................................................................... 12
§3.2 – Toerekening (accrual) ............................................................................................................................ 14
§3.3 – Realisatie ................................................................................................................................................ 15
§3.4 – Matching ................................................................................................................................................ 16
§3.5 – Continuïteit ............................................................................................................................................ 17
§3.6 – Voorzichtigheid ...................................................................................................................................... 18
§3.7 – Bestendigheid......................................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 5 – Regelgeving: materiële en formele aspecten van de publicatieplicht ...................................... 19
§5.1 – Toepassingsgebied ................................................................................................................................. 19
§5.2 – Onderdelen van het jaarrapport ............................................................................................................ 20
§5.3 – Vrijstellingen voor middelgrote, kleine en micro rechtspersonen .......................................................... 23
§5.4 – Formele aspecten van de publicatieplicht .............................................................................................. 25
§5.5 – Accountantscontrole .............................................................................................................................. 27
Hoofdstuk 11 – Kasstroomoverzicht ............................................................................................................... 28
§11.1 – Functies en status van kasstroomoverzichten ..................................................................................... 28
§11.2 – Rubricering van het kasstroomoverzicht .............................................................................................. 29
1
,Hoofdstuk 1 – Externe verslaggeving: relaties met andere vakgebieden
en ontwikkeling
§1.1 – Afbakening van het vakgebied
1.1.1 Doelstellingen en belanghebbenden
Niet relevant voor theorie
1.1.2 Interne en externe informatieverschaffing
Interne informatieverschaffing is gericht op de informatiebehoefte van de leiding voor het
nemen van beslissingen en het beheersen van het bedrijfsproces.
Dit is het terrein van de management accounting of interne berichtgeving.
Op deze vorm van informatieverschaffing zijn geen wettelijke regels van toepassing; het
wordt immers als een interne aangelegenheid beschouwd op welke wijze en in welke mate
de leiding geïnformeerd wilt worden.
Externe informatieverschaffing is gericht op de informatiebehoefte van derden voor hun
oordeelsvorming en/of besluitvorming ten aanzien van de organisatie.
Deze vorm van informatieverschaffing betreft het terrein van de financial accounting of de
externe verslaggeving. Op dit terrein bestaat wel wetgeving en is te vinden in Titel 9 van
Boek 2 BW.
(Meer verschillen staan op blz. 15).
1.1.3 Samenhang met andere vakgebieden
Management accounting en financial accounting hebben vooral gemeen dat ze betrekking
hebben op het geven van (vooral financiële) informatie. Ook is er een nauwe samenhang
tussen financial accounting en ondernemingsrecht, omdat er wettelijke regels gelden voor
de externe verslaggeving.
Ook de belastingdienst heeft behoefte aan de externe informatie. Deze dient immers over
financiële gegevens te beschikken om aanslagen inkomstenbelasting en
vennootschapsbelasting te kunnen opleggen.
In Nederland is het gebruikelijk om ten behoeve van de fiscus een aparte jaarrekening op te
stellen, aangezien in de belastingwet opgenomen regels kunnen verschillen van de regels die
gelden voor de externe jaarrekening. Bovendien ligt het belang ook anders: de fiscale winst
2
,zal door het bedrijf normaliter zo laag mogelijk vastgesteld worden, terwijl men in de
externe jaarrekening over het algemeen het liefst een zo rooskleurig mogelijk beeld laat
zien.
Samenvattend kennen we dus drie soorten jaarrekeningen:
1. De interne jaarrekening ten behoeve van de leiding;
2. De externe jaarrekening ten behoeve van externe belanghebbenden;
3. De fiscale jaarrekening ten behoeve van de fiscus.
§1.2 – De externe jaarrekening
1.2.1 Balans en resultatenrekening
Een balans is een momentopname van de waarde van de activa en de passiva van de
onderneming. Omdat dit een momentopname betreft, bevat de balans voorraadgrootheden.
De activa geven de investeringen ten behoeve van het productie- en verkoopproces weer.
De activa kunnen we onderscheiden in vaste en vlottende activa. De activa staat op de
balans van minst naar meest liquide.
De passiva geven het vermogen weer dat verkregen is ter financiering van de activa. Dit kan
worden onderverdeeld in eigen vermogen en vreemd vermogen. Vreemd vermogen is ook
nog onder te verdelen in kort vreemd vermogen en lang vreemd vermogen.
Een andere indeling van de balansposten is die in de materiële en monetaire posten.
Bij materiële activa als duurzame productiemiddelen (voorraden werkeenheden) en
voorraden (aantallen, kilogrammen, enzovoort) gaat het om hoeveelheden die – door
vermenigvuldiging met een prijsgrondslag – moeten worden vertaald in geld.
Bij monetaire posten als vorderingen en liquide middelen (monetaire activa) en schulden en
voorzieningen (monetaire passiva) hoeft deze vertaalslag niet gemaakt te worden, omdat die
al in een geldbedrag luiden.
De resultatenrekening/de winst- en verliesrekening
Een resultatenrekening is een overzicht van de opbrengsten en de kosten gedurende een
bepaalde periode en geeft het over de betreffende periode behaalde resultaat weer. De
resultatenrekening bevat dan ook periode- of stroomgrootheden.
3
,1.2.2 Het verband tussen de balans en de resultatenrekening
De winst over een bepaalde periode kan op twee manieren bepaald worden:
1. Vanuit de resultatenrekening, als het verschil tussen de opbrengsten en de kosten;
2. Vanuit de balans, als het verschil tussen het eigen vermogen aan het eind en het
eigen vermogen aan het begin van de periode (= vermogensvergelijking).
• Kapitaalstorting – een toename van het eigen vermogen die niet als winst valt aan te
merken, bijvoorbeeld de opbrengst uit een aandelenemissie.
• Kapitaalonttrekking – een afname van het eigen vermogen die geen verlies is,
bijvoorbeeld het uitkeren van dividend.
4
,1.2.3 Rentabiliteit, solvabiliteit en liquiditeit
Rentabiliteit
Als het resultaat wordt gerelateerd aan het vermogen waarmee dit resultaat is behaald,
verkrijgen we rentabiliteit. De rentabiliteit kan op verschillende manieren worden
uitgewerkt (zie voorbeeld op blz. 23 3n 24). We onderscheiden:
1. De rentabiliteit van het totale vermogen (RTV);
Is te berekenen door de totale vermogensopbrengst (= winst vóór aftrek van interest
en vóór aftrek van belasting) uit te drukken in een percentage van het gemiddeld
totaal vermogen gedurende het boekjaar.
De RTV dient ter beoordeling van de winstgevendheid van het transformatieproces;
de wijze van financiering van de activa speelt hierbij geen rol.
2. De rentabiliteit van het eigen vermogen (REV);
Wordt berekend door de nettowinst uit te drukken in een percentage van het
gemiddeld eigen vermogen gedurende het boekjaar.
Dit is de REV na aftrek van de belasting. De REV kan ook vóór aftrek van de belasting
worden berekend; in de teller wordt dan de winst vóór aftrek van belasting
opgenomen.
3. De rentabiliteit van het vreemd vermogen (RVV).
De RVV kan worden berekend door de rentelasten uit te drukken in een percentage
van het gemiddeld vreemd vermogen gedurende het boekjaar.
Solvabiliteit
Solvabiliteit is de mate waarin de onderneming in staat is aan haar verplichtingen jegens de
schuldeisers te voldoen. Als indicatie van de solvabiliteit wordt vaak de verhouding tussen
het eigen en het totale vreemde vermogen gebruikt.
Liquiditeit
De liquiditeit geeft de mate aan waarin de onderneming in staat is aan haar lopende
betalingsverplichtingen te voldoen.
Current ratio = vlottende activa / kortlopende verplichtingen
§1.3 – Ontwikkeling van de externe verslaggeving
Niet van belang voor tentamen, gaat alleen over de geschiedenis van externe verslaggeving…
§1.4 – Functies en kwaliteitskenmerken van de jaarrekening
Drie ontwikkelingen van de ondernemingen binnen de verslaggeving zijn (zie voor meer blz.
28):
1. Het bezitsmodel;
2. Het klassieke of gesloten model;
3. Het moderne of open model.
Kwaliteitskenmerken
Om de kernfuncties (verantwoording en informatie) goed te kunnen vervullen, dient de
jaarrekening informatie te bevatten die zowel relevant als betrouwbaar is. Ook heeft de
externe verslaggeving een verantwoordingsfunctie en daarnaast een informatiefunctie
vervult ten behoeve van de besluitvorming.
5
, §1.5 – Creative accounting
Bij externe verslaggeving gaat het om het verschaffen van informatie over de financiële
positie van de onderneming aan derden.
Als een onderneming de winst neerwaarts of opwaarts bij wil stellen en de winsten is het
betreffende boekjaar drukt dan wordt er gesproken van ‘creative accounting’ of ‘cooking the
books’.
Door de overstap van het ene op het andere verslaggevingsalternatief kan aanpassing van
het winstjaar bereikt worden (een stelselwijziging).
Naast het opwaarderen of neerwaarts bijstellen van de winst, zijn er nog twee vormen van
creative accounting te onderkennen:
1. Winstegalisatie (income smoothing);
2. ‘Taking a bath’-strategie.
Winstegalisatie
Door in goede jaren het winstbedrag naar beneden toe bij te stellen en het ‘afgeroomde
bedrag’ toe te voegen aan de
winst in een (minder goed)
volgend boekjaar, kan de
winstegalisatie plaatsvinden.
‘Taking a bath’-strategie
Als een onderneming geconfronteerd wordt met een bijzonder slecht boekjaar, waarin een
groot verlies wordt geleden, kan het management ervoor kiezen om dit verlies door
jaarrekeningaanpassingen nog verder te vergroten, bijvoorbeeld door extra afschrijvingen of
het vormen van reorganisatievoorzieningen.
6
