Samenvatting deontologie

Sv deontologische aspecten 2e Sem. Ortho 2


DEONTOLOGISCHE ASPECTEN
Deontologische code: zegt wat je wel en niet mag doen. Zegt wat je moet doen.
TEN GELEIDE
 Waarde ‘vertrouwen’  essentieel voor sociaal-agogische professionals
 Vertrouwen en vertrouwelijkheid  vragen respect en privacy
 Privacy= mensenrecht, grondrecht, fundamenteel voor onze vrijheid
 Focus verleggen op vertrouwen en omgaan met vertrouwelijke gegevens door:
o Reden 1: Toename in dossiervorming & Elektronische dossiervorming vd laatste decennia
 Weten hoe omgaan met gegevens cliënt en zelf betrouwbaar zijn
o Reden 2: ons huidige tijdbestek, waarin urgentie van privacy niet te veronachtzamen is
 Leven in voortdurende staat van openbaarheid, betekent privacy nog iets?

1. EEN DEONTOLOGISCH PERSPECTIEF

Deontologisch perspectief= fundamentele principes (niet te bediscussiëren) voor sociaal-agogisch
werk en in het geval van privacy voor de volledig samenleving
 Kracht bijgezet door juridische verankering (bv: privacyregelgeving en beroepsgeheim)

 Deontologie= manier om morele problemen te benaderen
 Wetten= algemeen geformuleerd en moeten vertaald worden binnen concrete contexten
o Dus geen pasklare oplossing voor ons handelen

Valkuil van eenzijdig vasthouden en kijken vanuit een deontologisch perspectief:
 Risico om moraliserend te zijn
 Kan overkomen als een vorm van kille rationaliteit en getuigen van een bepaalde wereldvreemdheid

Ondanks vaak heldere regels en normen zien we id praktijk daarom vaak tegenstrijdige
gedragsvoorschriften  geconfronteerd met ethische dilemma’s
 Blijvend waarom-vraag stellen ipv blindelings toe te passen

2. DEONTOLOGIE ALS DEEL VAN EEN BEROEPSETHIEK

Deontologische kijk  stelt de vraag wat ‘juist’ is
 Juiste regel= gebaseerd op een principe, iets waar we allemaal kunnen achterstaan

Deontologie= deel van beroepsethiek en een manier om beroepsethisch standpunt op te bouwen

Technische professionaliteit= doe ik de dingen goed
 Omgaan met technologische ontwikkelingen, gespreksvaardigheden, kwalitatieve
rapportage, agressie, …
Normatieve professionaliteit= doe ik de goede dingen
 Opvattingen expliciteren en bespreekbaar maken, in dialoog onder beroepsgenoten
 Ethische vragen stellen over (eigen) interventies: dragen ze bij en op welke manier aan goede
orthopedagogie?

We bevinden ons vaak id moerassige laaglanden, waar belangen, verwachtingen en waarden tov
elkaar moeten afgewogen worden
 Vraagt inzicht in wat leeft bij de cliënt, in organisaties en id bredere samenleving

,Sv deontologische aspecten 2e Sem. Ortho 2


PROLOOG: HET GOEDE DOEN
INTEGER HANDELEN (HET GOEDE DOEN)

Integer handelen= het goede doen
 Of iets goed is, moet je zelf autonoom beslissen
 Kant: handeling is ethisch wnr je iets doet zonder andere voorwaarden
o Bv: kamer opruimen. Als je het doet omdat je een ijsje krijgt, dan is het niet ethisch. Je
doet zaken omdat het goed is, niet omdat je een beloning zal krijgen
o Als je een getuige nodig hebt om te weten of je goed bezig bent, dan ben je niet goed bezig
 We doen niet goed omwille van de goedkeuring van anderen (dit is heteronoom), maar
omdat het goed is het goede te doen
o De vraag is hoe we weten wat goed is? Dit gaat over onze moraal, onze waarden en
normen: waar halen we die?

Autonoom (vs heteronoom) het goede doen:
 Heteronoom= je doet het goede, omdat iemand anders het zo zegt (bv: kerk en elite)
 Autonoom= het goede doen, omdat je het zelf zegt

Moraal: hoe weten we wat goed is?
 Afleiden vanuit reactie van anderen
 Als je achteraf kan evalueren
 Intuïtie: buikgevoel, zorgt ervoor dat je weet wat goed of slecht is
o Alarm: geweten knaagt
o Intuïtie opbouwen vanuit ervaringen
 Opvoeding, referentiekader, de wet  socialisatie: leren wat goed en fout is

HOE WETEN WE WAT GOED IS?

Moraal ethiek= meer dan wetgeving alleen
 Wetgeving= spreken we af als SL = tijdelijke morele consensus
o Wetten kunnen veranderen en kunnen onethisch zijn
 Wetten altijd interpreteren binnen situaties

Moraal= gedrag dat we niet in vraag stellen. Het goede doen, doen we op gevoel
 Wordt een probleem als je met iets blijft zitten
Ethiek= studie van de moraal. Onze eigen morele overwegingen bestuderen we
 Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen hun beslissingen ethisch verantwoord worden

Waarde: nastrevenswaardig ideaal, abstract idee – norm: vertaling van een waarde in een gedragsregel
Socialisatie: het proces van leren samenleven
 Er zijn drie vormen van socialisatie:
1. Primaire: tussen mensen die direct met elkaar verbonden zijn (bv: familie, vrienden)
2. Secundaire: in een formele sfeer (bv: school)
3. Tertiaire: anonieme socialisatoren; actoren met wie mensen niet rechtstreeks een
band hebben (bv: sociale media)

Moraal is dus…
• Breder dan wetten en regels: invullingen van het goede
• Wetten als tijdelijke morele consensus

,Sv deontologische aspecten 2e Sem. Ortho 2


1. MORAAL EN ETHIEK

= Het geheel van waarden en normen die richting geven aan ons handelen en zin
geven aan wat we denken en doen
Moraal
 Waarden en normen
 Waarderende of normatieve uitspraken

 Bepalen dit dagelijks, intuïtief, vanuit buik/hart
 Je vraagt je niet af of het goed of slecht is
 We doen als mens voortdurend waarderende of normatieve uitspraken
 Is van kinds af aan opgebouwd door socialisatie en trial-and-error, wetten
= theoretische studie van het moraal
= filosofische discipline die waarde- en normenstelsels onderzoekt en onder
woorden brengt en nagaat welke argumenten bepaalde keuzes voor dat goede
Ethiek
legitimeren
=
moraaltheorie Wanneer we geconfronteerd worden met tegenstrijdige gedragsvoorschriften of
met conflicterende opvattingen over het goede  ons doen en laten bevragen of
om onze waardeoordelen te rechtvaardigen, het kritisch benaderen van morele
standpunten en keuzes
 Als het buikgevoel wringt/botst, je weet niet wat je moet doen
 Altijd in relatie met een ander (verwisselbaarheid): als je de beslissing
neemt, moet je ervan uitgaan dat anderen in mijn plaats hetzelfde
zouden doen

Disciplines binnen de moderne ethiek:
 Theoretische ethiek= meta-ethiek en normatieve ethiek
o Meta-ethiek= zoekt naar fundamenten vd ethiek en bekijkt het morele taalgebruik
en het argumenteren
o Normatieve ethiek= zoekt naar theoretische kaders waarbinnen morele problemen
behandeld kunnen worden
 (= focus in dit vak)
 Toegepaste ethiek= bekijkt morele problemen binnen specifieke domeinen
 Empirische ethiek= concrete waarden en normen onderzocht worden die gelden in een SL of
behoren tot het referentiekader van personen
o Er wordt gekeken naar sociale of psychologische oorsprong, veranderingen oorzaken
en impact

Deontologische filosofen:
 Kant: categorische imperatief
o je moet doen wat je zelf moet doen, niet wat anderen je zeggen
o Wat je autonoom, zelf wilt
o Morele verplichtingen (wat je zou moeten doen van jezelf, wat het goede is)
 Aristoteles: als je weet wat goed is, kun je bijna niets anders doen

, Sv deontologische aspecten 2e Sem. Ortho 2


1.1 DE VERWISSELBAARHEIDSGEDACHTE
 = principe van gelijkheid

 Bepaalt of een theorie ethisch is
 Verwisselbaarheid=
o Bij innemen v/e standpunt kent men eigen belangen niet meer gewicht toe dan
belangen van anderen
o Eigen rol in moreel standpunt moet op een of andere manier verwisselbaar zijn met
rol van anderen
o Essentie= een oordeel is pas moreel of ethisch als het een handelen uit eigenbelang
en egoïsme overstijgt
o Geeft een antwoord op de vraag naar ethische aanvaardbaarheid van een handeling

Bv: verdelen van een verjaardagstaart
 Meest duidelijke verwisselbaarheid is dat taart in gelijke stukken verdelen  iedereen evenveel
 Andere manier: verdeling volgens behoefte. Wie meer honger heeft, krijgt een groter stuk. Er
is dan een ongelijke verdeling, maar we houden daarbij rekening met iedereens belangen
 Nog andere manier – proportionele verdeling: jarige krijgt groter stuk. We hanteren die
principe dan voor alle verjaardagen
 Niet voldaan aan verwisselbaarheidsgedachte: wanneer oudsten of sterksten het meeste
krijgen, want er is geen enkele reden voor dergelijke ongelijke verdeling

2. RECHTVAARDIGHEIDSTHEORIEËN

Binnen normatieve ethiek worden 3 ethische stormingen onderscheiden:
1. Consequentialisme
2. Deontologie
3. Teleologische of deugdenethiek
 geven elk een eigen antwoord op hoe onze morele standpunten ethisch kunnen gelimiteerd of
gerechtvaardigd worden
 = rechtvaardigheidstheorieën

2.1 CONSEQUENTIALISME

Consequentialisme= Evalueert een handeling op basis van de toestand die de handeling veroorzaakt
 = legitimering voor handelen uit eigenbelang
o Waarbij we vooral, of enkel, streven naar goede gevolgen voor onszelf
Handeling is goed  als deze de beste mogelijke gevolgen oplevert of de minst schadelijke

Ethiek= afweging van onze belangen en die van anderen, waarbij we moeten streven naar positieve balans

Gevolgen consequentialisme= niet de best mogelijke gevolgen voor mezelf, maar gevolgen die in het
belang zijn van iedereen (of een zo groot mogelijke groep)
 Koppelt handelingen los vd persoon die de handeling stelt en maakt een ethisch standpunt
onpersoonlijk
o Ethische handeling= We moeten handelingen stellen die meer goed dan slecht
veroorzaken iedereen in diezelfde positie zou dezelfde keuze maken