Samenvatting Methoden van
wetenschappelijk onderzoek deel 2
, Inleiding tot de kwalitatieve methoden
1. Inleiding
1.1. Waarom Methoden?
‘Ik wil beroepspsycholoog worden, geen onderzoeker’
▪ Niet alle psychologen doen zelf onderzoek, maar we maken wel allemaal gebruik van
psychologische kennis
Iedere psycholoog moet kennis claims (= “bewering”) kunnen beoordelen
▪ Schoolpsycholoog: ‘Meisjes zijn van nature minder goed in natuurwetenschappen dan
jongens’. Juist of fout?
Sex Differences in Intrinsic Aptitude for Mathematics and Science? (Elizabeth S. Spelke):
▪ Geen genderverschil bij pasgeboren baby’s in leervermogen over objecten en mensen
▪ Zeer kleine verschillen in bepaalde mathematische tests waarin meisjes en jongens uitblinken
▪ Meisjes en jongens presteren even goed op wiskunde in secundair onderwijs; zijn even
succesvol in wiskundestudies aan de universiteit
▪ Ratio meisjes/jongens verschilt tussen disciplines: meisjes kiezen vaker biologie en
geneeskunde, jongens vaker fysica en ingenieurswetenschappen
▪ Ratio jongens/meisjes in exacte wetenschappen verschilt tussen landen en historische
periodes/generaties
Iedere psycholoog moet kennis claims kunnen beoordelen
▪ Arbeidspsycholoog: ‘Constant bereikbaar moeten zijn voor het werk veroorzaakt stress’. Juist
of fout? Prof. Hans De Witte (organisatiepsycholoog KU Leuven) aan het woord
▪ “In Duitsland eisen vakbonden en verschillende politieke partijen nu het ‘recht op
onbereikbaarheid’ van werknemers op. 24 uur per dag mails en telefoontjes beantwoorden,
bezorgt werknemers hopen stress met burn-outs en ziektedagen tot gevolg. Onder meer
Volkswagen heeft daarom besloten om buiten de werkuren geen e-mails meer naar
werknemers te sturen. “Een prima idee”, vindt De Witte, die het belang van recuperatie
onderstreept
▪ “Wie overdag werkt, heeft ’s avonds nood aan een herstelperiode. Dat herstel kan er enkel
komen door helemaal niets te doen wat met je werk te maken heeft.” En laat net daar het
schoentje tegenwoordig serieus wringen. “De broodnodige recuperatieperiode wordt om de
haverklap onderbroken. Met hun smartphone binnen handbereik brandt er bij werknemers
een constante waakvlam. Zodra ze een e-mail binnenkrijgen, schakelen ze weer helemaal over
in werkmodus.
▪ Dat éne telefoontje of mailtje beantwoorden, is niet het grote probleem
2
, ▪ Het draait net om het idee dat je constant bereikbaar kunt en moet zijn
Iedere psycholoog moet kennis claims kunnen beoordelen
▪ Klinisch psycholoog: ‘Baby’s en peuters zijn nog te jong om een trauma op te doen’. Juist of
fout?
Profs. Nicole Vliegen en Patrick Luyten (klinisch psychologen KU Leuven) aan het woord
▪ Jonge kinderen kunnen gewelddadige gebeurtenissen uit hun kindertijd te boven komen, maar
dan moeten ze goed begeleid worden, stellen klinische psychologen Nicole Vliegen en Patrick
Luyten. Ervan uitgaan dat die nare herinneringen vanzelf uit de prille geheugentjes gewist
worden, is wensen voor waarheid nemen.
▪ Baby’s en peuters zouden geen ‘trauma overhouden’ aan het bloedbad in hun vertrouwde
kinderdagverblijf, ‘omdat ze te jong waren om het zich te herinneren’, stelde de directrice van
Slachtofferonthaal. “We geloven het graag. Het kan bovendien nog waar zijn ook, op
voorwaarde dat de omstandigheden na zo’n drama herstel mogelijk maken. Bij het woord
‘herinneren’ denken we allereerst aan hoe we ons bepaalde gebeurtenissen kunnen
herinneren en ze in woorden uitdrukken. Wat we opslaan in het geheugen, reikt echter verder
dan wat we expliciet kunnen oproepen aan kennis van feiten. Al van bij de geboorte is ons
brein actief en verwerkt het de voortdurende stroom van info die binnenkomst via ons zicht,
ons gehoor, onze reuk, smaak en gevoel …”
➔ Steeds sprake van andere claims van verschillende onderzoekers/auteurs: er kan hierbinnen nooit
met 100% zekerheid uitsluitsel gemaakt worden over welke correct zijn en welke niet, maar het
blijft altijd beter dan giswerk verrichten hieromtrent.
Kennisclaims:
▪ Steunen op wetenschappelijk onderzoek
▪ Onderscheiden zich van:
– Persoonlijke ervaringen of meningen (‘zelf meegemaakt’) → VB: zelf als baby iets hebben
meegemaakt en hier ook niks aan overgehouden hebben
– Sociale normen (‘gezond verstand’) → VB: “Iedereen weet toch dat meisjes minder
geïnteresseerd zijn in STEM-vakken (= Science, Technology, Engineering & Mathematics) dan
jongens, dus we moeten daar niet verder over discussiëren”)
– Info van “experts” → VB: professor met een witte jas zegt het, dan zal het wel waar zijn!
Wat maakt wetenschappelijk onderzoek anders van andere kennis claim?
▪ De methode voldoet aan wetenschappelijke kwaliteitscriteria: voor een groot deel is het zo
opgezet dat anderen precies kunnen beoordelen hoe je aan die kennis komt en dus mee
kunnen beoordelen of de conclusies legitiem getrokken zijn (je kan er dus achter komen welke
methode er gevolgd is en deze ook gaan beoordelen).
Als psycholoog moet je vertrouwd zijn met wetenschappelijke methoden om (nieuwe) psychologische
kennis kritisch te beoordelen en verantwoord te gebruiken.
3
, 1.2. Inhoud cursus
1. Inleiding tot de kwalitatieve methoden
▪ Waarom en wanneer gebruiken psychologen kwalitatieve methoden van onderzoek?
▪ Hoe beoordeel je de wetenschappelijke kwaliteit van kwalitatief onderzoek?
2. Methoden van dataverzameling
▪ Wat zijn veel gebruikte methoden van dataverzameling in psychologisch onderzoek – behalve
experimenten?
– Zelfrapportage: vragenlijsten
– Zelfrapportage: interviews
– Observatie
– Focusgroepen
3. Onderzoeksopzet & ethiek
▪ Hoe beoordeel je de wetenschappelijke kwaliteit van kwalitatief onderzoek?
▪ Hoe kies je de beste onderzoeksopzet om je vraag te beantwoorden? (Bv: wie in het
onderzoek betrekken? Hoeveel?)
▪ Wanneer en hoe kun je kwalitatieve en kwantitatieve methoden best combineren?
▪ Welke ethische afwegingen maak je in (kwalitatief) psychologisch onderzoek?
4. Methoden van analyse
▪ Wat doe je met kwalitatieve data – behalve tellen en rekenen?
– Verwerken van data → transcriptiemethoden
▪ Wat zijn veel gebruikte methoden van data-analyse in psychologisch onderzoek – behalve
kwantitatieve metingen en analyses?
– Inhoudsanalyse (thematisch)
– Vertooganalyse
1.3. Leerdoelen
▪ Kennis van een inzicht in (kwalitatieve) onderzoeksmethoden in de psychologie
▪ Kritisch beoordelen van kwaliteit van (kwalitatief) psychologisch onderzoek
Inzicht en kritische houding = zelf iets doen met leerstof zoals verbanden leggen,
toepassen, argumenten voor of tegen geven
▪ Begrijpen en toepassen van meest gebruikte kwalitatieve methoden van dataverzameling en
data-analyse
▪ Motiveren van keuze tussen kwalitatieve, kwantitatieve en/of gecombineerde
onderzoeksmethoden
▪ Kritisch beoordelen van (kwalitatieve) onderzoeksbevindingen
▪ Zelf een onderzoeksvraag vertalen in een verantwoord onderzoeksdesign
NAMEN NIET TE KENNEN!!!
4
wetenschappelijk onderzoek deel 2
, Inleiding tot de kwalitatieve methoden
1. Inleiding
1.1. Waarom Methoden?
‘Ik wil beroepspsycholoog worden, geen onderzoeker’
▪ Niet alle psychologen doen zelf onderzoek, maar we maken wel allemaal gebruik van
psychologische kennis
Iedere psycholoog moet kennis claims (= “bewering”) kunnen beoordelen
▪ Schoolpsycholoog: ‘Meisjes zijn van nature minder goed in natuurwetenschappen dan
jongens’. Juist of fout?
Sex Differences in Intrinsic Aptitude for Mathematics and Science? (Elizabeth S. Spelke):
▪ Geen genderverschil bij pasgeboren baby’s in leervermogen over objecten en mensen
▪ Zeer kleine verschillen in bepaalde mathematische tests waarin meisjes en jongens uitblinken
▪ Meisjes en jongens presteren even goed op wiskunde in secundair onderwijs; zijn even
succesvol in wiskundestudies aan de universiteit
▪ Ratio meisjes/jongens verschilt tussen disciplines: meisjes kiezen vaker biologie en
geneeskunde, jongens vaker fysica en ingenieurswetenschappen
▪ Ratio jongens/meisjes in exacte wetenschappen verschilt tussen landen en historische
periodes/generaties
Iedere psycholoog moet kennis claims kunnen beoordelen
▪ Arbeidspsycholoog: ‘Constant bereikbaar moeten zijn voor het werk veroorzaakt stress’. Juist
of fout? Prof. Hans De Witte (organisatiepsycholoog KU Leuven) aan het woord
▪ “In Duitsland eisen vakbonden en verschillende politieke partijen nu het ‘recht op
onbereikbaarheid’ van werknemers op. 24 uur per dag mails en telefoontjes beantwoorden,
bezorgt werknemers hopen stress met burn-outs en ziektedagen tot gevolg. Onder meer
Volkswagen heeft daarom besloten om buiten de werkuren geen e-mails meer naar
werknemers te sturen. “Een prima idee”, vindt De Witte, die het belang van recuperatie
onderstreept
▪ “Wie overdag werkt, heeft ’s avonds nood aan een herstelperiode. Dat herstel kan er enkel
komen door helemaal niets te doen wat met je werk te maken heeft.” En laat net daar het
schoentje tegenwoordig serieus wringen. “De broodnodige recuperatieperiode wordt om de
haverklap onderbroken. Met hun smartphone binnen handbereik brandt er bij werknemers
een constante waakvlam. Zodra ze een e-mail binnenkrijgen, schakelen ze weer helemaal over
in werkmodus.
▪ Dat éne telefoontje of mailtje beantwoorden, is niet het grote probleem
2
, ▪ Het draait net om het idee dat je constant bereikbaar kunt en moet zijn
Iedere psycholoog moet kennis claims kunnen beoordelen
▪ Klinisch psycholoog: ‘Baby’s en peuters zijn nog te jong om een trauma op te doen’. Juist of
fout?
Profs. Nicole Vliegen en Patrick Luyten (klinisch psychologen KU Leuven) aan het woord
▪ Jonge kinderen kunnen gewelddadige gebeurtenissen uit hun kindertijd te boven komen, maar
dan moeten ze goed begeleid worden, stellen klinische psychologen Nicole Vliegen en Patrick
Luyten. Ervan uitgaan dat die nare herinneringen vanzelf uit de prille geheugentjes gewist
worden, is wensen voor waarheid nemen.
▪ Baby’s en peuters zouden geen ‘trauma overhouden’ aan het bloedbad in hun vertrouwde
kinderdagverblijf, ‘omdat ze te jong waren om het zich te herinneren’, stelde de directrice van
Slachtofferonthaal. “We geloven het graag. Het kan bovendien nog waar zijn ook, op
voorwaarde dat de omstandigheden na zo’n drama herstel mogelijk maken. Bij het woord
‘herinneren’ denken we allereerst aan hoe we ons bepaalde gebeurtenissen kunnen
herinneren en ze in woorden uitdrukken. Wat we opslaan in het geheugen, reikt echter verder
dan wat we expliciet kunnen oproepen aan kennis van feiten. Al van bij de geboorte is ons
brein actief en verwerkt het de voortdurende stroom van info die binnenkomst via ons zicht,
ons gehoor, onze reuk, smaak en gevoel …”
➔ Steeds sprake van andere claims van verschillende onderzoekers/auteurs: er kan hierbinnen nooit
met 100% zekerheid uitsluitsel gemaakt worden over welke correct zijn en welke niet, maar het
blijft altijd beter dan giswerk verrichten hieromtrent.
Kennisclaims:
▪ Steunen op wetenschappelijk onderzoek
▪ Onderscheiden zich van:
– Persoonlijke ervaringen of meningen (‘zelf meegemaakt’) → VB: zelf als baby iets hebben
meegemaakt en hier ook niks aan overgehouden hebben
– Sociale normen (‘gezond verstand’) → VB: “Iedereen weet toch dat meisjes minder
geïnteresseerd zijn in STEM-vakken (= Science, Technology, Engineering & Mathematics) dan
jongens, dus we moeten daar niet verder over discussiëren”)
– Info van “experts” → VB: professor met een witte jas zegt het, dan zal het wel waar zijn!
Wat maakt wetenschappelijk onderzoek anders van andere kennis claim?
▪ De methode voldoet aan wetenschappelijke kwaliteitscriteria: voor een groot deel is het zo
opgezet dat anderen precies kunnen beoordelen hoe je aan die kennis komt en dus mee
kunnen beoordelen of de conclusies legitiem getrokken zijn (je kan er dus achter komen welke
methode er gevolgd is en deze ook gaan beoordelen).
Als psycholoog moet je vertrouwd zijn met wetenschappelijke methoden om (nieuwe) psychologische
kennis kritisch te beoordelen en verantwoord te gebruiken.
3
, 1.2. Inhoud cursus
1. Inleiding tot de kwalitatieve methoden
▪ Waarom en wanneer gebruiken psychologen kwalitatieve methoden van onderzoek?
▪ Hoe beoordeel je de wetenschappelijke kwaliteit van kwalitatief onderzoek?
2. Methoden van dataverzameling
▪ Wat zijn veel gebruikte methoden van dataverzameling in psychologisch onderzoek – behalve
experimenten?
– Zelfrapportage: vragenlijsten
– Zelfrapportage: interviews
– Observatie
– Focusgroepen
3. Onderzoeksopzet & ethiek
▪ Hoe beoordeel je de wetenschappelijke kwaliteit van kwalitatief onderzoek?
▪ Hoe kies je de beste onderzoeksopzet om je vraag te beantwoorden? (Bv: wie in het
onderzoek betrekken? Hoeveel?)
▪ Wanneer en hoe kun je kwalitatieve en kwantitatieve methoden best combineren?
▪ Welke ethische afwegingen maak je in (kwalitatief) psychologisch onderzoek?
4. Methoden van analyse
▪ Wat doe je met kwalitatieve data – behalve tellen en rekenen?
– Verwerken van data → transcriptiemethoden
▪ Wat zijn veel gebruikte methoden van data-analyse in psychologisch onderzoek – behalve
kwantitatieve metingen en analyses?
– Inhoudsanalyse (thematisch)
– Vertooganalyse
1.3. Leerdoelen
▪ Kennis van een inzicht in (kwalitatieve) onderzoeksmethoden in de psychologie
▪ Kritisch beoordelen van kwaliteit van (kwalitatief) psychologisch onderzoek
Inzicht en kritische houding = zelf iets doen met leerstof zoals verbanden leggen,
toepassen, argumenten voor of tegen geven
▪ Begrijpen en toepassen van meest gebruikte kwalitatieve methoden van dataverzameling en
data-analyse
▪ Motiveren van keuze tussen kwalitatieve, kwantitatieve en/of gecombineerde
onderzoeksmethoden
▪ Kritisch beoordelen van (kwalitatieve) onderzoeksbevindingen
▪ Zelf een onderzoeksvraag vertalen in een verantwoord onderzoeksdesign
NAMEN NIET TE KENNEN!!!
4
