ECONOMIE
INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK 1: WAT IS ECONOMIE? 6
1. ONDERWERP EN INVALSHOEK 6
2. DE POSITIEVE WETENSCHAP VAN DE KEUZE 6
A) ECONOMISCHE AGENTEN EN HUN ACTIVITEITEN 6
B) HET RATIONELE-KEUZEMODEL 7
C) SAMENSPEL EN UITKOMSTEN 7
3. DE NORMATIEVE WETENSCHAP VAN EVALUATIE EN BELEID 7
HOOFDSTUK 2: ONZE ECONOMIE IN PERSPECTIEF 7
1. WAT IS WELVAART EN WAAR KOMT ZE VANDAAN? 7
A) WELVAART EN CONSUMTIE 7
B) PRODUCTIE 8
C) TOEGEVOEGDE WAARDE, INKOMEN, BBP EN ECONOMISCHE GROEI 8
D) HET BBP PER CAPITA, WELZIJN, WELVAART EN GELUK 8
2. WELVAART EN ECONOMISCHE GROEI 8
A) WELVAART IN HISTORISCH EN GEOGRAFISCH PERSPECTIEF 8
B) NIET ALLEEN MEER, MAAR OOK ANDERS 9
C) BEPERKINGEN VAN HET BBP PER CAPITA 9
3. PRODUCTIVITEIT ALS MOTOR VAN ONZE WELVAART 9
A) DE SPELDENFABIREK VAN ADAM SMITH 10
B) HET DOEMSCENARIO VAN MALTHUS 10
C) RICARDO EN DE VOORDELEN VAN INTERNATIONALE HANDEL 10
HOOFDSTUK 3: VRAAG EN AANBOD 11
1. DE IDEALE MARKT 11
2. DE VRAAG ALS UITDRUKKING VAN BEREIDHEID TOT BETALEN 11
A) DE VRAAG NAAR BROODJES 11
B) DE VLOEIENDE MARKTVRAAGCRUVE 12
C) ALGEMENE VS. PARTIËLE VRAAGFUNCTIES 12
D) LINEAIRE VRAAGFUNCTIES EN VERSCHUIVINGEN 12
3. HET AANBOD ALS UITDRUKKING VAN MARGINALE KOSTEN 12
A) HET AANBOD VAN BROODJES 12
B) DE VLOEIENDE MARKTAANBODCURVE 13
C) ALGEMENE EN PARTIËLE AANBODFUNCTIES 13
D) LINEAIRE AANBODFUNCTIES EN VERSCHUIVINGEN 13
4. PRIJSVORMING 14
A) HET MARKTEVENWICHT 14
B) DE ALGEBRA VAN LINEAIRE VRAAG- EN AABODCURVEN 14
HOOFDSTUK 4: ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN 14
,1. SCHOKKEN IN VRAAG EN AANBOD 14
A) AANBODSCHOKKEN 14
B) VRAAGSCHOKKEN 15
C) VAN HELLING NAAR ELASTICITEIT 15
2. EIGEN PRIJSELASTICITEIT 16
A) EIGEN PRIJSELASTICITEIT VAN DE VRAAG 16
B) PERFECT ELASTISCHE EN PERFECT INELASTISCHE VRAAGCURVEN 17
C) RELATIE TSS PRIJSELASTICITEIT EN VERANDERING IN OPBRENGSTEN 17
D) GEWONE GEDEREN, GIFFEN-GOEDEREN EN SNOBGOEDEREN 17
E) DE EIGEN PRIJSELASTICITEIT VAN HET AANBOD 17
3. DE INKOMENSELASTICITEIT 18
A) ENGEL-CURVEN 18
B) RELATIE TSS DE INKOMENSELASTICITEIT EN DE BUDGETAANDELEN 18
4. DE KRUISELINGSE PRIJSELASTICITEIT 18
HOOFDSTUK 11: OVERHEIDSINTERVENTIE 19
1. NIET-MARKTCONFORME INTERVENTIES: PRIJS- EN HOEVEELHEIDSREGULERING 19
A) MAXIMUMPRIJS 19
B) MINIMUMPRIJS 19
C) QUOTA 20
2. MARKTCONFORME INTERVENTIES: BELASTINGEN EN SUBSIDIES 20
A) ACCIJNZEN EN BTW 20
B) EEN ACCIJNSBELASTING OP DE PRODUCENT 20
C) DRIE INZICHTEN: INCIDENTIE, DISTORTIE EN EQUIVALENTIE 20
HOOFDSTUK 5: SPELTHEORIE EN MARKTWERKING 21
1. HET GEVANGENENDILEMMA 21
A) DE BOUWSTENEN VAN SPELTHEORIE 21
B) HET EVENWICHT IN DOMINANTE STRATEGIEËN 21
2. COÖRDINATIESPELEN 21
A) HET NASH-EVENWICHT 21
B) THE BATTLE OF THE SEXES 22
HOOFDSTUK 8: ONDERNEMINGEN OP OUTPUTMARKTEN 22
1. WINSTMAXIMALISATIE 22
A) ECONOMISCHE WINST 22
B) OPBRENGSTEN EN KOSTEN IN DE BROODJESZAAK 22
C) DE OUTPUTREGEL EN DE SLUITINGSREGEL 23
2. HET AANBOD VAN COMPETITIEVE ONDERNEMINGEN 24
A) OPBRENGSTEN, KOSTEN EN AANBOD VAN EEN INDIVIDUELE COMPETITIEVE ONDERNEMING 24
B) DE MARKTVRAAG, HET MARKTAANBOD EN HET MARKTEVENWICHT 24
3. MAXIMALISEREN ONDERNEMINGEN HUN WINST? 25
A) GEDRAGSTHEORIEËN 25
,4. DE MARKT IS GOED: (UIT H10) 26
A) PARETO-EFFICIËNTIE 26
B) VOLMAAKTE MEDEDINGING EN MARKTEFFICIËNTIE 26
HOOFDSTUK 9: ONDERNEMINGEN OP FACTORMARKTEN 26
1. PRODUCTIE 26
A) DE PRODUCTIEFUNCTIE 26
B) HET GEMIDDELDE EN MARGINALE PRODUCT 27
C) SCHAALOPBRENGST 27
2. KOSTEN OP LANGE TERMIJN 28
A) KOSTENMINIMALISERING EN DE VRAAG NAAR PRODUCTIEFACTOREN 28
B) TOTALE KOSTEN OP LANGE TERMIJN 29
HOOFDSTUK 12: ONVOLMAAKTE MEDEDINGING 30
1. MARKTMACHT: DEFINITIE EN OORZAKEN 30
A) TECHNOLOGISCHE BELEMMERINGEN 30
B) WETTELIJKE BELEMMERINGEN 31
C) STRATEGISCHE BELEMMERINGEN 31
2. MONOPOLIE 31
A) DE OUTPUTKEUZE IN GEVAL VAN UNIFORME PRIJSZETTING 31
B) MONOPOLIE VS. VOLMAAKTE MEDEDINGING 31
3. PRIJSDISCRIMINATIE 32
A) PERFECTE PRIJSDISCRIMINATIE 32
B) PRIJSDISCRIMINATIE DOOR MARKTSEGMENTATIE 32
C) PRIJSDISCRIMINATIE DOOR ZELFSELECTIE 33
4. DE MARKT IS SLECHT: ONVOLMAAKTE MEDEDINGING (UIT H10) 33
HOOFDSTUK 13: PUBLIEKE GOEDEREN EN EXTERNE EFFECTEN 33
1. PUBLIEKE GOEDEREN 33
A) NIET-UITSLUITBAARHEID EN NIET-RIVALITEIT IN CONSUMPTIE 33
B) QUASIPUBLIEKE GOEDEREN 33
C) MAATSCHAPPELIJK WENSELIJK AANBOD VAN ZUIVERE PUBLIEKE GOEDEREN 34
D) HET VRIJBUITERSPROBLEEM 34
2. EXTERNE EFFECTEN 35
A) POSITIEVE EN NEGATIEVE EXTERNE EFFECTEN IN PRODUCTIE EN CONSUMPTIE 35
B) PARETO-EFFICIËNTIE BIJ EXTERNE EFFECTEN EN HET ‘OPTIMALE’ VERVUILINGSNIVEAU 35
3. UITSTOOTNORMEN 36
4. MILIEUHEFFINGEN 37
5. VERHANDELBARE EMISSIERECHTEN 38
HOOFDSTUK 15: VERDELING EN HERVERDELING 39
1. VERDELING 39
, A) VAN PRIMAIR INKOMEN TOT INDIVIDUELE WELVAART 39
B) HISTOGRAM EN DECIELVERDELING 40
C) ONGELIJKHEID EN ARMOEDE 40
2. HERVERDELING 42
A) INKOMSTENBELASTING 42
B) SOCIALE ZEKERHEID 43
C) UITDAGINGEN 44
HOOFDSTUK 17: DE NATIONALE REKENINGEN 45
1. INLEIDING: MACRO-ECONOMIE 45
2. WAARDE VAN DE PRODUCTIE: EEN VOORBEELD 45
3. HET BRUTO BINNENLANDS PRODUCT 45
A) DE TERMINOLOGIE 45
B) HET BBP IN DE ECONOMISCHE KRINGLOOP 46
C) DE PRODUCTIEBENADERING: DE BRUTO TOEGEVOEGDE WAARDE 46
D) DE INKOMENSBENADERING VAN HET BBP 47
E) DE BESTEDINGSBENADERING: DE FINALE GOEDEREN 47
F) ÉÉN BBP, DRIE BENADERINGSWIJZEN 48
4. DE BETALINGSBALANS 48
A) DRIE REKENINGEN REGISTREREN DE OORSPRONG EN DE AANWENDING VAN DE MIDDELEN 48
B) ONEVENWICHTEN IN DE BETALINGSBALANS 49
5. HET NATIONAAL INKOMEN 49
A) HET BRUTO EN NETTO NATIONAAL INKOMEN 49
B) HET NETTO NATIONAAL BESCHIKBAAR INKOMEN 50
C) HET NNBI, DE NETTO BINNENLANDSE VRAAG EN DE LOPENDE REKENING 50
6. SPAREN EN INVESTEREN IN EEN OPEN ECONOMIE 50
HOOFDSTUK 18: HET BBP ALS MAATSTAF VAN DE ECONOMISCHE ACTIVITEIT 51
1. NOMINAAL EN REËEL BBP 51
2. DE LINK TSS NOMINAAL EN REËEL BBP: DE BBP-DEFLATOR 51
3. VAN NIVEAU NAAR GROEI 52
A) ABSOLUTE EN RELATIEVE TOENAME 52
4. GROEICIJFERS ALS BRIL OP WERELD EN GESCHIEDENIS 53
5. INFLATIE EN NOMINALE GROEI 53
6. GROEI VAN HET BBP EN WELVAART 53
HOOFDSTUK 19: GELD EN HET BANKWEZEN 54
1. BASISCONCEPTEN UIT H20 54
A) DE SLOTWAARDE EN DE ACTUELE WAARDE 54
B) DE OBLIGATIEMARKT EN DE AANDELENMARKT 54
2. FUNCTIES VAN GELD: 55
3. VAN GOUD NAAR BANKBILJETTEN EN DEPOSITO’S 56
A) VAN GOUD NAAR CHARTAAL GELD 56
INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK 1: WAT IS ECONOMIE? 6
1. ONDERWERP EN INVALSHOEK 6
2. DE POSITIEVE WETENSCHAP VAN DE KEUZE 6
A) ECONOMISCHE AGENTEN EN HUN ACTIVITEITEN 6
B) HET RATIONELE-KEUZEMODEL 7
C) SAMENSPEL EN UITKOMSTEN 7
3. DE NORMATIEVE WETENSCHAP VAN EVALUATIE EN BELEID 7
HOOFDSTUK 2: ONZE ECONOMIE IN PERSPECTIEF 7
1. WAT IS WELVAART EN WAAR KOMT ZE VANDAAN? 7
A) WELVAART EN CONSUMTIE 7
B) PRODUCTIE 8
C) TOEGEVOEGDE WAARDE, INKOMEN, BBP EN ECONOMISCHE GROEI 8
D) HET BBP PER CAPITA, WELZIJN, WELVAART EN GELUK 8
2. WELVAART EN ECONOMISCHE GROEI 8
A) WELVAART IN HISTORISCH EN GEOGRAFISCH PERSPECTIEF 8
B) NIET ALLEEN MEER, MAAR OOK ANDERS 9
C) BEPERKINGEN VAN HET BBP PER CAPITA 9
3. PRODUCTIVITEIT ALS MOTOR VAN ONZE WELVAART 9
A) DE SPELDENFABIREK VAN ADAM SMITH 10
B) HET DOEMSCENARIO VAN MALTHUS 10
C) RICARDO EN DE VOORDELEN VAN INTERNATIONALE HANDEL 10
HOOFDSTUK 3: VRAAG EN AANBOD 11
1. DE IDEALE MARKT 11
2. DE VRAAG ALS UITDRUKKING VAN BEREIDHEID TOT BETALEN 11
A) DE VRAAG NAAR BROODJES 11
B) DE VLOEIENDE MARKTVRAAGCRUVE 12
C) ALGEMENE VS. PARTIËLE VRAAGFUNCTIES 12
D) LINEAIRE VRAAGFUNCTIES EN VERSCHUIVINGEN 12
3. HET AANBOD ALS UITDRUKKING VAN MARGINALE KOSTEN 12
A) HET AANBOD VAN BROODJES 12
B) DE VLOEIENDE MARKTAANBODCURVE 13
C) ALGEMENE EN PARTIËLE AANBODFUNCTIES 13
D) LINEAIRE AANBODFUNCTIES EN VERSCHUIVINGEN 13
4. PRIJSVORMING 14
A) HET MARKTEVENWICHT 14
B) DE ALGEBRA VAN LINEAIRE VRAAG- EN AABODCURVEN 14
HOOFDSTUK 4: ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN 14
,1. SCHOKKEN IN VRAAG EN AANBOD 14
A) AANBODSCHOKKEN 14
B) VRAAGSCHOKKEN 15
C) VAN HELLING NAAR ELASTICITEIT 15
2. EIGEN PRIJSELASTICITEIT 16
A) EIGEN PRIJSELASTICITEIT VAN DE VRAAG 16
B) PERFECT ELASTISCHE EN PERFECT INELASTISCHE VRAAGCURVEN 17
C) RELATIE TSS PRIJSELASTICITEIT EN VERANDERING IN OPBRENGSTEN 17
D) GEWONE GEDEREN, GIFFEN-GOEDEREN EN SNOBGOEDEREN 17
E) DE EIGEN PRIJSELASTICITEIT VAN HET AANBOD 17
3. DE INKOMENSELASTICITEIT 18
A) ENGEL-CURVEN 18
B) RELATIE TSS DE INKOMENSELASTICITEIT EN DE BUDGETAANDELEN 18
4. DE KRUISELINGSE PRIJSELASTICITEIT 18
HOOFDSTUK 11: OVERHEIDSINTERVENTIE 19
1. NIET-MARKTCONFORME INTERVENTIES: PRIJS- EN HOEVEELHEIDSREGULERING 19
A) MAXIMUMPRIJS 19
B) MINIMUMPRIJS 19
C) QUOTA 20
2. MARKTCONFORME INTERVENTIES: BELASTINGEN EN SUBSIDIES 20
A) ACCIJNZEN EN BTW 20
B) EEN ACCIJNSBELASTING OP DE PRODUCENT 20
C) DRIE INZICHTEN: INCIDENTIE, DISTORTIE EN EQUIVALENTIE 20
HOOFDSTUK 5: SPELTHEORIE EN MARKTWERKING 21
1. HET GEVANGENENDILEMMA 21
A) DE BOUWSTENEN VAN SPELTHEORIE 21
B) HET EVENWICHT IN DOMINANTE STRATEGIEËN 21
2. COÖRDINATIESPELEN 21
A) HET NASH-EVENWICHT 21
B) THE BATTLE OF THE SEXES 22
HOOFDSTUK 8: ONDERNEMINGEN OP OUTPUTMARKTEN 22
1. WINSTMAXIMALISATIE 22
A) ECONOMISCHE WINST 22
B) OPBRENGSTEN EN KOSTEN IN DE BROODJESZAAK 22
C) DE OUTPUTREGEL EN DE SLUITINGSREGEL 23
2. HET AANBOD VAN COMPETITIEVE ONDERNEMINGEN 24
A) OPBRENGSTEN, KOSTEN EN AANBOD VAN EEN INDIVIDUELE COMPETITIEVE ONDERNEMING 24
B) DE MARKTVRAAG, HET MARKTAANBOD EN HET MARKTEVENWICHT 24
3. MAXIMALISEREN ONDERNEMINGEN HUN WINST? 25
A) GEDRAGSTHEORIEËN 25
,4. DE MARKT IS GOED: (UIT H10) 26
A) PARETO-EFFICIËNTIE 26
B) VOLMAAKTE MEDEDINGING EN MARKTEFFICIËNTIE 26
HOOFDSTUK 9: ONDERNEMINGEN OP FACTORMARKTEN 26
1. PRODUCTIE 26
A) DE PRODUCTIEFUNCTIE 26
B) HET GEMIDDELDE EN MARGINALE PRODUCT 27
C) SCHAALOPBRENGST 27
2. KOSTEN OP LANGE TERMIJN 28
A) KOSTENMINIMALISERING EN DE VRAAG NAAR PRODUCTIEFACTOREN 28
B) TOTALE KOSTEN OP LANGE TERMIJN 29
HOOFDSTUK 12: ONVOLMAAKTE MEDEDINGING 30
1. MARKTMACHT: DEFINITIE EN OORZAKEN 30
A) TECHNOLOGISCHE BELEMMERINGEN 30
B) WETTELIJKE BELEMMERINGEN 31
C) STRATEGISCHE BELEMMERINGEN 31
2. MONOPOLIE 31
A) DE OUTPUTKEUZE IN GEVAL VAN UNIFORME PRIJSZETTING 31
B) MONOPOLIE VS. VOLMAAKTE MEDEDINGING 31
3. PRIJSDISCRIMINATIE 32
A) PERFECTE PRIJSDISCRIMINATIE 32
B) PRIJSDISCRIMINATIE DOOR MARKTSEGMENTATIE 32
C) PRIJSDISCRIMINATIE DOOR ZELFSELECTIE 33
4. DE MARKT IS SLECHT: ONVOLMAAKTE MEDEDINGING (UIT H10) 33
HOOFDSTUK 13: PUBLIEKE GOEDEREN EN EXTERNE EFFECTEN 33
1. PUBLIEKE GOEDEREN 33
A) NIET-UITSLUITBAARHEID EN NIET-RIVALITEIT IN CONSUMPTIE 33
B) QUASIPUBLIEKE GOEDEREN 33
C) MAATSCHAPPELIJK WENSELIJK AANBOD VAN ZUIVERE PUBLIEKE GOEDEREN 34
D) HET VRIJBUITERSPROBLEEM 34
2. EXTERNE EFFECTEN 35
A) POSITIEVE EN NEGATIEVE EXTERNE EFFECTEN IN PRODUCTIE EN CONSUMPTIE 35
B) PARETO-EFFICIËNTIE BIJ EXTERNE EFFECTEN EN HET ‘OPTIMALE’ VERVUILINGSNIVEAU 35
3. UITSTOOTNORMEN 36
4. MILIEUHEFFINGEN 37
5. VERHANDELBARE EMISSIERECHTEN 38
HOOFDSTUK 15: VERDELING EN HERVERDELING 39
1. VERDELING 39
, A) VAN PRIMAIR INKOMEN TOT INDIVIDUELE WELVAART 39
B) HISTOGRAM EN DECIELVERDELING 40
C) ONGELIJKHEID EN ARMOEDE 40
2. HERVERDELING 42
A) INKOMSTENBELASTING 42
B) SOCIALE ZEKERHEID 43
C) UITDAGINGEN 44
HOOFDSTUK 17: DE NATIONALE REKENINGEN 45
1. INLEIDING: MACRO-ECONOMIE 45
2. WAARDE VAN DE PRODUCTIE: EEN VOORBEELD 45
3. HET BRUTO BINNENLANDS PRODUCT 45
A) DE TERMINOLOGIE 45
B) HET BBP IN DE ECONOMISCHE KRINGLOOP 46
C) DE PRODUCTIEBENADERING: DE BRUTO TOEGEVOEGDE WAARDE 46
D) DE INKOMENSBENADERING VAN HET BBP 47
E) DE BESTEDINGSBENADERING: DE FINALE GOEDEREN 47
F) ÉÉN BBP, DRIE BENADERINGSWIJZEN 48
4. DE BETALINGSBALANS 48
A) DRIE REKENINGEN REGISTREREN DE OORSPRONG EN DE AANWENDING VAN DE MIDDELEN 48
B) ONEVENWICHTEN IN DE BETALINGSBALANS 49
5. HET NATIONAAL INKOMEN 49
A) HET BRUTO EN NETTO NATIONAAL INKOMEN 49
B) HET NETTO NATIONAAL BESCHIKBAAR INKOMEN 50
C) HET NNBI, DE NETTO BINNENLANDSE VRAAG EN DE LOPENDE REKENING 50
6. SPAREN EN INVESTEREN IN EEN OPEN ECONOMIE 50
HOOFDSTUK 18: HET BBP ALS MAATSTAF VAN DE ECONOMISCHE ACTIVITEIT 51
1. NOMINAAL EN REËEL BBP 51
2. DE LINK TSS NOMINAAL EN REËEL BBP: DE BBP-DEFLATOR 51
3. VAN NIVEAU NAAR GROEI 52
A) ABSOLUTE EN RELATIEVE TOENAME 52
4. GROEICIJFERS ALS BRIL OP WERELD EN GESCHIEDENIS 53
5. INFLATIE EN NOMINALE GROEI 53
6. GROEI VAN HET BBP EN WELVAART 53
HOOFDSTUK 19: GELD EN HET BANKWEZEN 54
1. BASISCONCEPTEN UIT H20 54
A) DE SLOTWAARDE EN DE ACTUELE WAARDE 54
B) DE OBLIGATIEMARKT EN DE AANDELENMARKT 54
2. FUNCTIES VAN GELD: 55
3. VAN GOUD NAAR BANKBILJETTEN EN DEPOSITO’S 56
A) VAN GOUD NAAR CHARTAAL GELD 56
