HC. Obesitas in de huisartsenpraktijk
Achtergronden
Obesitas gaat samen met een verhoogd risico op mortaliteit en morbiditeit en een afname
van de kwaliteit van leven. Daarom is preventie en behandeling van belang.
Obesitas bij volwassenen geeft een verhoogd risico op comorbiditeit. Deze bestaat uit
aandoeningen die vooral de levensverwachting beïnvloeden (diabetes mellitus type 2 en
cardiovasculaire aandoeningen) en ziekten die vooral de kwaliteit van leven beïnvloeden
(chronische gewrichtsklachten en slaapapneu). Mensen met obesitas hebben ook een groter
risico op kanker en galstenen. Obesitas bij volwassenen gaat samen met een verlies aan
levensverwachting van naar schatting zes tot zeven jaar.
BMI bij volwassenen
Normaal gewicht BMI 18,5 – 24,9
Overgewicht BMI 25 – 29,9
Obesitas BMI 30 – 39,9
Morbide obesitas BMI > 40
Buikomvang bij volwassenen
Mannen Vrouwen
Normale buikomvang < 94 cm < 80 cm
Vergrote buikomvang 94 – 102 cm 80 – 88 cm
Ernstig vergrote > 102 cm > 88 cm
buikomvang
Prevalentie van obesitas: in Nederland heeft 41,3% van de mannen en 29,5% van de
vrouwen overgewicht. 11,2% van de mannen en 12,4% van de vrouwen had obesitas.
Organisatie huisartspraktijk
• Huisarts is werkzaam als solist, duo of in groepsverband
• Huisartspraktijk/gezondheidscentrum (hier werken ook andere disciplines: diëtist,
fysio, etc.)
• Ondersteuning door: praktijkassistente(s) en praktijk ondersteuner huisarts (POH)
• Samenwerking met andere zorgverleners eerste lijn (o.a. diestiste, fysiotherapie,
psycholoog)
• Samenwerking met 2e lijn medisch specialisten en specialisten
ouderengeneeskunde (geen 2e lijn)
Huisartsenzorg is:
• Persoonsgericht à mens staat centraal, niet de ziekte
• Medisch-generalistisch
, • Continu
• Gezamenlijk
Wanneer komt een patiënt met overgewicht bij de huisarts?
Met welke klacht komen patiënten bij de huisarts?
• Klachten over gewicht:
- Afvallen lukt niet
- Gewichtstoename
• Klachten door de patiënt al dan niet direct gerelateerd aan gewicht:
- Kortademigheid, moeheid, zuurbranden, niet zwanger kunnen worden, etc.
• Controles bij co-morbiditeit:
• Diabetes mellitus, hyperlipidemie, hypertensie, doorgemaakt myocardinfarct
De reden om contact op te nemen met een huisarts is meestal niet gewichtstoename. Bijna
de helft van de volwassen bevolking heeft overgewicht.
Richtlijnen diagnostiek
Het doel is signalering, diagnostiek en behandeling bij volwassenen die:
• Zelf om ondersteuning vragen
• Co-morbiditeit hebben
• Gewichtsreductie van belang is
• Een verhoogd cardiovasculair risicoprofiel hebben
En bij kinderen die:
• Zelf, of ouders hebben die, om ondersteuning vragen
• Verwezen worden door de jeugdgezondheidszorg
• Ziektes/aandoeningen hebben waarbij een relatief hoog lichaamsgewicht een rol kan
spelen
• Obees ogen, ongeacht de reden waarvoor zij op spreekuur komen
Voordat je begint over gewicht, moet je een goede arts-patiënt relatie opbouwen. Meestal
vinden patiënten het minder erg over gewicht te hebben dan je denkt.
De huisarts verwijst de patiënt naar een specialist indien:
• Er een vermoeden van een onderliggende oorzaak waarnaar specialistisch onderzoek
nodig is (bv. hypothalamusbeschadiging)
• Er een vermoeden van slaapapneusyndroom is
• Er een afweging van de voor- en nadelen van chirurgische behandeling samen met
de patiënt gemaakt is
Anamnese
De huisarts besteed aandacht aan:
, • Achterhalen van de onderliggende oorzaak (chornische ziekten met
bewegingsbeperking, hypothyroïdie, polycysteusovariumsyndroom, neurologische
afwijkingen of een verminderde visus of gezichtsveldbeperking
• In kaart brengen van de gevolgen van obesitas (biopsychosociaal: kortademig, pijn in
gewrichten, snurken, apnoe, moeheid overdag, minder conditie, angst, depressie,
sociale uitsluiting, pesten, ziekteverzuim)
• Nagaan of er sprake is van co-morbiditeit: diabetes mellitus, cardiovasculaire
aandoeningen, chronische gewrichtsklachten, slaapapnoe)
• Psychische aandoeningen samenhangend met obesitas (depressie, eetstoornissen,
sociale fobie)
Bij kinderen besteed de huisarts extra aandacht aan:
• Psychosociale problematiek à afwijkend gedrag, gepest worden,
opvoedingsproblemen
• Vóórkomen bij ouders van: obesitas, diabetes mellitus type 2, cardiovasculaire
aandoeningen, dislipidemie, hypertensie
• Groeicurve à klein gestalte of afbuiging van de curve
Onderliggende oorzaak
• Positieve energiebalans à meer erin dan eruit (15-35% voor lichaamsbeweging, 60-
75% voor basaal metabolisme, 5-10% voor dieet geïnduceerde thermogenese)
• Nagaan leefstijl factoren: voeding, bewegen, beroep, slaap, dagnachtritme
Het achterhalen van onderliggende oorzaken kan volgens het NHG standaard of het NtvG
artikel.
NHG standaard:
Nagaan van symptomen die kunnen passen bij onderliggende aandoening:
• Chronische ziekte met bewegingsbeperking
• Klachten die passen bij hypothyreoidie
• Klachten die passen bij polycysteus ovarium syndroom
• Neurologische afwijkingen à hebben hyperfagie à geen remming op eetlust, kan
herkend worden door gezichtsvelduitval
NtvG artikel:
• Leefstijl
• Mentaal
• Medicamenteus
• Hormonaal
• (Mono)genetisch of syndromaal
Lichamelijk onderzoek
Bij het lichamelijk onderzoek bij obesitas moet de huisarts:
• De BMI bepalen en de buikomvang en vetverdeling beoordelen
Achtergronden
Obesitas gaat samen met een verhoogd risico op mortaliteit en morbiditeit en een afname
van de kwaliteit van leven. Daarom is preventie en behandeling van belang.
Obesitas bij volwassenen geeft een verhoogd risico op comorbiditeit. Deze bestaat uit
aandoeningen die vooral de levensverwachting beïnvloeden (diabetes mellitus type 2 en
cardiovasculaire aandoeningen) en ziekten die vooral de kwaliteit van leven beïnvloeden
(chronische gewrichtsklachten en slaapapneu). Mensen met obesitas hebben ook een groter
risico op kanker en galstenen. Obesitas bij volwassenen gaat samen met een verlies aan
levensverwachting van naar schatting zes tot zeven jaar.
BMI bij volwassenen
Normaal gewicht BMI 18,5 – 24,9
Overgewicht BMI 25 – 29,9
Obesitas BMI 30 – 39,9
Morbide obesitas BMI > 40
Buikomvang bij volwassenen
Mannen Vrouwen
Normale buikomvang < 94 cm < 80 cm
Vergrote buikomvang 94 – 102 cm 80 – 88 cm
Ernstig vergrote > 102 cm > 88 cm
buikomvang
Prevalentie van obesitas: in Nederland heeft 41,3% van de mannen en 29,5% van de
vrouwen overgewicht. 11,2% van de mannen en 12,4% van de vrouwen had obesitas.
Organisatie huisartspraktijk
• Huisarts is werkzaam als solist, duo of in groepsverband
• Huisartspraktijk/gezondheidscentrum (hier werken ook andere disciplines: diëtist,
fysio, etc.)
• Ondersteuning door: praktijkassistente(s) en praktijk ondersteuner huisarts (POH)
• Samenwerking met andere zorgverleners eerste lijn (o.a. diestiste, fysiotherapie,
psycholoog)
• Samenwerking met 2e lijn medisch specialisten en specialisten
ouderengeneeskunde (geen 2e lijn)
Huisartsenzorg is:
• Persoonsgericht à mens staat centraal, niet de ziekte
• Medisch-generalistisch
, • Continu
• Gezamenlijk
Wanneer komt een patiënt met overgewicht bij de huisarts?
Met welke klacht komen patiënten bij de huisarts?
• Klachten over gewicht:
- Afvallen lukt niet
- Gewichtstoename
• Klachten door de patiënt al dan niet direct gerelateerd aan gewicht:
- Kortademigheid, moeheid, zuurbranden, niet zwanger kunnen worden, etc.
• Controles bij co-morbiditeit:
• Diabetes mellitus, hyperlipidemie, hypertensie, doorgemaakt myocardinfarct
De reden om contact op te nemen met een huisarts is meestal niet gewichtstoename. Bijna
de helft van de volwassen bevolking heeft overgewicht.
Richtlijnen diagnostiek
Het doel is signalering, diagnostiek en behandeling bij volwassenen die:
• Zelf om ondersteuning vragen
• Co-morbiditeit hebben
• Gewichtsreductie van belang is
• Een verhoogd cardiovasculair risicoprofiel hebben
En bij kinderen die:
• Zelf, of ouders hebben die, om ondersteuning vragen
• Verwezen worden door de jeugdgezondheidszorg
• Ziektes/aandoeningen hebben waarbij een relatief hoog lichaamsgewicht een rol kan
spelen
• Obees ogen, ongeacht de reden waarvoor zij op spreekuur komen
Voordat je begint over gewicht, moet je een goede arts-patiënt relatie opbouwen. Meestal
vinden patiënten het minder erg over gewicht te hebben dan je denkt.
De huisarts verwijst de patiënt naar een specialist indien:
• Er een vermoeden van een onderliggende oorzaak waarnaar specialistisch onderzoek
nodig is (bv. hypothalamusbeschadiging)
• Er een vermoeden van slaapapneusyndroom is
• Er een afweging van de voor- en nadelen van chirurgische behandeling samen met
de patiënt gemaakt is
Anamnese
De huisarts besteed aandacht aan:
, • Achterhalen van de onderliggende oorzaak (chornische ziekten met
bewegingsbeperking, hypothyroïdie, polycysteusovariumsyndroom, neurologische
afwijkingen of een verminderde visus of gezichtsveldbeperking
• In kaart brengen van de gevolgen van obesitas (biopsychosociaal: kortademig, pijn in
gewrichten, snurken, apnoe, moeheid overdag, minder conditie, angst, depressie,
sociale uitsluiting, pesten, ziekteverzuim)
• Nagaan of er sprake is van co-morbiditeit: diabetes mellitus, cardiovasculaire
aandoeningen, chronische gewrichtsklachten, slaapapnoe)
• Psychische aandoeningen samenhangend met obesitas (depressie, eetstoornissen,
sociale fobie)
Bij kinderen besteed de huisarts extra aandacht aan:
• Psychosociale problematiek à afwijkend gedrag, gepest worden,
opvoedingsproblemen
• Vóórkomen bij ouders van: obesitas, diabetes mellitus type 2, cardiovasculaire
aandoeningen, dislipidemie, hypertensie
• Groeicurve à klein gestalte of afbuiging van de curve
Onderliggende oorzaak
• Positieve energiebalans à meer erin dan eruit (15-35% voor lichaamsbeweging, 60-
75% voor basaal metabolisme, 5-10% voor dieet geïnduceerde thermogenese)
• Nagaan leefstijl factoren: voeding, bewegen, beroep, slaap, dagnachtritme
Het achterhalen van onderliggende oorzaken kan volgens het NHG standaard of het NtvG
artikel.
NHG standaard:
Nagaan van symptomen die kunnen passen bij onderliggende aandoening:
• Chronische ziekte met bewegingsbeperking
• Klachten die passen bij hypothyreoidie
• Klachten die passen bij polycysteus ovarium syndroom
• Neurologische afwijkingen à hebben hyperfagie à geen remming op eetlust, kan
herkend worden door gezichtsvelduitval
NtvG artikel:
• Leefstijl
• Mentaal
• Medicamenteus
• Hormonaal
• (Mono)genetisch of syndromaal
Lichamelijk onderzoek
Bij het lichamelijk onderzoek bij obesitas moet de huisarts:
• De BMI bepalen en de buikomvang en vetverdeling beoordelen
