VII. DE GEMEENSCHAPPEN EN DE GEWESTEN.
A. Centrifugaal-federale Staat van bipolaire aard zonder absolute soevereiniteitssplisting.
1. Centrifugaal: geen centripetaal.
Zie eerder bij de bespreking van de kenmerken van de Belgische Staat.
2. Geen absolute soevereiniteitssplitsing: je hebt een splitsing van het soeverein gezag in BE
(federaal niveau – deelstaten). De hoogste macht in de staat is verdeeld tussen deze twee
machten. Dit is geen absolute splitsing. Bij ons hebben de deelstaten geen grondwetgevende
macht.
De soevereiniteitssplitsing tussen de federale Staat en de deelstaten is niet absoluut: de
deelstaten beschikken slechts over een beperkte constitutieve autonomie (geen eigenlijke
grondwetgevende macht) en beschikken niet over een eigen rechterlijke macht.
Ze beschikken wel over een wetgevende en uitvoerende autonomie. Je gaat zien dat dit heel
belangrijke zaken zijn bv. energie, onderwijs etc. die worden uitvoert door de deelstaten. De
begrotingen van de deelstaten samen is meer dan de federale staat. De splitsing is heel
belangrijk als je louter naar het geld kijkt.
De soevereiniteitssplitsing tussen de federale Staat en de deelstaten mag dan niet absoluut
zijn, ze is wel substantieel. Dit blijkt uit het volgende:
- De bevoegdheidsopdrachten aan de deelstaten en de toewijzing van de daartoe
noodzakelijke financiële middelen zijn omvangrijk;
- Sinds 1993 wordt in de Grondwet uitdrukkelijk het volgende bepaald:
“De federale overheid is slechts bevoegd voor de aangelegenheden die de Grondwet en de
wetten, krachtens de Grondwet zelf uitgevaardigd, haar uitdrukkelijk toekennen.” (art. 35,
eerste lid Gw.)
In de Grondwet werd dus het principe volgens hetwelk de residuaire bevoegdheden toekomen
aan de deelstaten opgenomen, maar de effectieve uitvoering ervan veronderstelt een
grondwetswijziging en de goedkeuring van een bijzondere meerderheidswet. (zie eerder)1
3. Bipolair:
Typerend voor het Belgische federale systeem is dat twee soorten deelstaten bestaan, met
name de gemeenschappen en de gewesten.
,Het Belgisch federaal systeem is ook “bipolair” omdat voor de verwezenlijking en de
uitwerking ervan de verhouding tussen de Nederlandstaligen en de Franstaligen cruciaal is.
Op federaal niveau zijn talrijke instellingen op een paritaire wijze samengesteld (bijv. de
federale Ministerraad; de taalgroepen in het federale Parlement).
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest steunt op een evenwichtige machtsverdeling tussen
de Nederlands- en de Franstaligen. (zie verder het hoofdstuk over de Brusselse instellingen)
Met het oog op de bescherming van de minderheden werden een aantal technieken ingevoerd,
zoals de alarmbelprocedure.2
Bipolair = we hebben twee soorten deelstaten. Er zijn geen landen in de wereld die gelijksoortige deelstaten naast elkaar hebben zoals BE. We zijn uniek in de
reden: alles is gebaseerd op een delicaat evenwicht. Heel het staatsbestel gaat uit
wereld. De tweede
van het principe dat we het evenwicht moeten bewaren tussen de Nederlandstaligen en
Franstaligen.
B. Gebetonneerde en verschanste bevoegdheden.
De bevoegdheidsverdeling binnen het Belgische federale systeem geniet een bijzondere
bescherming.
Wat de gemeenschapsbevoegdheden betreft, deze worden grotendeels vastgelegd in de
Grondwet en verder uitgewerkt in bijzondere meerderheidswetten (communautaire wetten).
In dit verband wordt van de “gebetonneerde bevoegdheden” gesproken.
Verschanste bevoegdheden: bevoegdheden van de gewesten. Deze staan niet in de GW, maar
zijn wel opgesomd in de BWHI.
De gewestbevoegdheden worden niet in de Grondwet opgesomd, maar door bijzondere
meerderheidswetten vastgelegd. Aangezien een bijzondere versterkte meerderheid vereist
is om deze bevoegdheden te wijzigen, wordt van “beschermde of “verschanste
bevoegdheden” gesproken.
M.a.w. een bevoegdheidswijziging (meer bepaald het opnieuw “afnemen” van een
bevoegdheid van een deelstaat en deze overhevelen aan de federale Staat) is moeilijk in de
praktijk.3
C. Federaal systeem met een asymmetrische structuur.
In België zijn de institutionele organen van de gemeenschappen en de gewesten over
de taalgrenzen heen niet op dezelfde wijze georganiseerd.
In Wallonië ligt het zwaartepunt bij het gewest, terwijl het in Vlaanderen bij de
gemeenschap ligt. Dit IS politiek te verklaren met historische verzuchtingen. De
gemeenschappen in Vlaanderen = in Vlaanderen streefde men naar autonomie op vlak van taal en
,cultuur, terwijl in Wallonië waren de economische belangen belangrijker waren. Dit is er nog
altijd zo. In Vlaanderen is men politiek meer gehecht aan de gemeenschap en in Wallonië aan de
gewesten.
Aan de deelstaten werd een zekere vrijheid gegeven om de inrichting van hun
beleidsstructuren te bepalen. Dit gebeurt in het kader van de zogeheten ‘constitutieve
autonomie’ (zie verder). Ze kunnen in zekere mate zelf de werking van hun instellingen
regelen. Dit gebeurde in het kader van de constitutieve autonomie. Dit verklaard waarom er in
België assymetrie is ontstaan.
Dat heeft tot een asymmetrische structuur geleid.
, 1° In Wallonië worden de gemeenschapsaangelegenheden door het Franse
Gemeenschapsparlement en de Franse Gemeenschapsregering geregeld en de
gewestelijke aangelegenheden door het Waals Parlement en de Waalse Regering.
Art. 137 Gw.: “Met het oog op de toepassing van artikel 39 (gewestelijke bevoegdheden,
eigen toevoeging) kunnen het Parlement van de Vlaamse Gemeenschap en het Parlement van
de Franse Gemeenschap en hun Regeringen de bevoegdheden uitoefenen van respectievelijk
het Vlaamse en het Waalse Gewest, onder de voorwaarden en op de wijze die de wet bepaalt.
Deze wet moet worden aangenomen met de meerderheid bepaald in artikel 4, laatste lid.” De
gemeenschap kan bevoegdheden van het gewest uitoefenen. In Vlaanderen heeft men daar
gebruik van gemaakt. Er is maar één Vlaams parlement dat zowel de bevoegdheden van de
gemeenschap als het gewest uitvoert. Hier is er een fusie geweest. Het zouden twee
parlementen en twee regeringen moeten zijn. In Wallonië heeft men dit niet gedaan
(belangrijkste asymmetrie). Juridisch blijven gemeenschap en gewest aparte rechtspersonen
met aparte begrotingen. In Vlaanderen worden gemeenschapsaangelegenheden en
gewestaangelegenheden in eenzelfde parlement geregeld.
Bij toepassing van artikel 137 Gw. worden de gemeenschapsaangelegenheden in Vlaanderen
door het Vlaams Parlement en de Vlaamse Regering geregeld, maar diezelfde organen
oefenen ook de bevoegdheden van het Vlaams Gewest uit. Er is dus één Vlaams Parlement en
één Vlaamse Regering.
De Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams Gewest zijn onderscheiden rechtspersonen met een
afzonderlijke begroting, zij het dat de gemeenschaps- en gewestaangelegenheden in
Vlaanderen door eenzelfde orgaan worden uitgeoefend.4
2° Overheveling van bevoegdheden.
Art. 138 Gw. laat toe dat de Franse Gemeenschap een aantal bevoegdheden overhevelt
waardoor deze uitgeoefend worden door de instellingen van het Waals Gewest wat betreft het
Frans taalgebied enerzijds, en door de Franse Gemeenschapscommissie wat betreft het
tweetalig taalgebied Brussel-Hoofdstad anderzijds. De Franse gemeenschap kan een aantal
bevoegdheden overhevelen/laten uitoefenen door het Waals Gewest (in Brussel: Franse
gemeenschapscommissie). Die mogelijkheid is gecreëerd door artikel 138. Dit was door de
financiële problemen van de Franse gemeenschap en om deze uit de nood te helpen. De
andere gemeenschap (Vlaamse) ging dan de Franse gemeenschap helpen.
Het betreft: : (gwn lezen)
1° de gemeentelijke, provinciale, intergemeentelijke en privé-infrastructuren wat de
4
M. Van Damme, Overzicht van het Grondwettelijk Recht, Brugge, die Keure, 2008, 290-291.
215
A. Centrifugaal-federale Staat van bipolaire aard zonder absolute soevereiniteitssplisting.
1. Centrifugaal: geen centripetaal.
Zie eerder bij de bespreking van de kenmerken van de Belgische Staat.
2. Geen absolute soevereiniteitssplitsing: je hebt een splitsing van het soeverein gezag in BE
(federaal niveau – deelstaten). De hoogste macht in de staat is verdeeld tussen deze twee
machten. Dit is geen absolute splitsing. Bij ons hebben de deelstaten geen grondwetgevende
macht.
De soevereiniteitssplitsing tussen de federale Staat en de deelstaten is niet absoluut: de
deelstaten beschikken slechts over een beperkte constitutieve autonomie (geen eigenlijke
grondwetgevende macht) en beschikken niet over een eigen rechterlijke macht.
Ze beschikken wel over een wetgevende en uitvoerende autonomie. Je gaat zien dat dit heel
belangrijke zaken zijn bv. energie, onderwijs etc. die worden uitvoert door de deelstaten. De
begrotingen van de deelstaten samen is meer dan de federale staat. De splitsing is heel
belangrijk als je louter naar het geld kijkt.
De soevereiniteitssplitsing tussen de federale Staat en de deelstaten mag dan niet absoluut
zijn, ze is wel substantieel. Dit blijkt uit het volgende:
- De bevoegdheidsopdrachten aan de deelstaten en de toewijzing van de daartoe
noodzakelijke financiële middelen zijn omvangrijk;
- Sinds 1993 wordt in de Grondwet uitdrukkelijk het volgende bepaald:
“De federale overheid is slechts bevoegd voor de aangelegenheden die de Grondwet en de
wetten, krachtens de Grondwet zelf uitgevaardigd, haar uitdrukkelijk toekennen.” (art. 35,
eerste lid Gw.)
In de Grondwet werd dus het principe volgens hetwelk de residuaire bevoegdheden toekomen
aan de deelstaten opgenomen, maar de effectieve uitvoering ervan veronderstelt een
grondwetswijziging en de goedkeuring van een bijzondere meerderheidswet. (zie eerder)1
3. Bipolair:
Typerend voor het Belgische federale systeem is dat twee soorten deelstaten bestaan, met
name de gemeenschappen en de gewesten.
,Het Belgisch federaal systeem is ook “bipolair” omdat voor de verwezenlijking en de
uitwerking ervan de verhouding tussen de Nederlandstaligen en de Franstaligen cruciaal is.
Op federaal niveau zijn talrijke instellingen op een paritaire wijze samengesteld (bijv. de
federale Ministerraad; de taalgroepen in het federale Parlement).
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest steunt op een evenwichtige machtsverdeling tussen
de Nederlands- en de Franstaligen. (zie verder het hoofdstuk over de Brusselse instellingen)
Met het oog op de bescherming van de minderheden werden een aantal technieken ingevoerd,
zoals de alarmbelprocedure.2
Bipolair = we hebben twee soorten deelstaten. Er zijn geen landen in de wereld die gelijksoortige deelstaten naast elkaar hebben zoals BE. We zijn uniek in de
reden: alles is gebaseerd op een delicaat evenwicht. Heel het staatsbestel gaat uit
wereld. De tweede
van het principe dat we het evenwicht moeten bewaren tussen de Nederlandstaligen en
Franstaligen.
B. Gebetonneerde en verschanste bevoegdheden.
De bevoegdheidsverdeling binnen het Belgische federale systeem geniet een bijzondere
bescherming.
Wat de gemeenschapsbevoegdheden betreft, deze worden grotendeels vastgelegd in de
Grondwet en verder uitgewerkt in bijzondere meerderheidswetten (communautaire wetten).
In dit verband wordt van de “gebetonneerde bevoegdheden” gesproken.
Verschanste bevoegdheden: bevoegdheden van de gewesten. Deze staan niet in de GW, maar
zijn wel opgesomd in de BWHI.
De gewestbevoegdheden worden niet in de Grondwet opgesomd, maar door bijzondere
meerderheidswetten vastgelegd. Aangezien een bijzondere versterkte meerderheid vereist
is om deze bevoegdheden te wijzigen, wordt van “beschermde of “verschanste
bevoegdheden” gesproken.
M.a.w. een bevoegdheidswijziging (meer bepaald het opnieuw “afnemen” van een
bevoegdheid van een deelstaat en deze overhevelen aan de federale Staat) is moeilijk in de
praktijk.3
C. Federaal systeem met een asymmetrische structuur.
In België zijn de institutionele organen van de gemeenschappen en de gewesten over
de taalgrenzen heen niet op dezelfde wijze georganiseerd.
In Wallonië ligt het zwaartepunt bij het gewest, terwijl het in Vlaanderen bij de
gemeenschap ligt. Dit IS politiek te verklaren met historische verzuchtingen. De
gemeenschappen in Vlaanderen = in Vlaanderen streefde men naar autonomie op vlak van taal en
,cultuur, terwijl in Wallonië waren de economische belangen belangrijker waren. Dit is er nog
altijd zo. In Vlaanderen is men politiek meer gehecht aan de gemeenschap en in Wallonië aan de
gewesten.
Aan de deelstaten werd een zekere vrijheid gegeven om de inrichting van hun
beleidsstructuren te bepalen. Dit gebeurt in het kader van de zogeheten ‘constitutieve
autonomie’ (zie verder). Ze kunnen in zekere mate zelf de werking van hun instellingen
regelen. Dit gebeurde in het kader van de constitutieve autonomie. Dit verklaard waarom er in
België assymetrie is ontstaan.
Dat heeft tot een asymmetrische structuur geleid.
, 1° In Wallonië worden de gemeenschapsaangelegenheden door het Franse
Gemeenschapsparlement en de Franse Gemeenschapsregering geregeld en de
gewestelijke aangelegenheden door het Waals Parlement en de Waalse Regering.
Art. 137 Gw.: “Met het oog op de toepassing van artikel 39 (gewestelijke bevoegdheden,
eigen toevoeging) kunnen het Parlement van de Vlaamse Gemeenschap en het Parlement van
de Franse Gemeenschap en hun Regeringen de bevoegdheden uitoefenen van respectievelijk
het Vlaamse en het Waalse Gewest, onder de voorwaarden en op de wijze die de wet bepaalt.
Deze wet moet worden aangenomen met de meerderheid bepaald in artikel 4, laatste lid.” De
gemeenschap kan bevoegdheden van het gewest uitoefenen. In Vlaanderen heeft men daar
gebruik van gemaakt. Er is maar één Vlaams parlement dat zowel de bevoegdheden van de
gemeenschap als het gewest uitvoert. Hier is er een fusie geweest. Het zouden twee
parlementen en twee regeringen moeten zijn. In Wallonië heeft men dit niet gedaan
(belangrijkste asymmetrie). Juridisch blijven gemeenschap en gewest aparte rechtspersonen
met aparte begrotingen. In Vlaanderen worden gemeenschapsaangelegenheden en
gewestaangelegenheden in eenzelfde parlement geregeld.
Bij toepassing van artikel 137 Gw. worden de gemeenschapsaangelegenheden in Vlaanderen
door het Vlaams Parlement en de Vlaamse Regering geregeld, maar diezelfde organen
oefenen ook de bevoegdheden van het Vlaams Gewest uit. Er is dus één Vlaams Parlement en
één Vlaamse Regering.
De Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams Gewest zijn onderscheiden rechtspersonen met een
afzonderlijke begroting, zij het dat de gemeenschaps- en gewestaangelegenheden in
Vlaanderen door eenzelfde orgaan worden uitgeoefend.4
2° Overheveling van bevoegdheden.
Art. 138 Gw. laat toe dat de Franse Gemeenschap een aantal bevoegdheden overhevelt
waardoor deze uitgeoefend worden door de instellingen van het Waals Gewest wat betreft het
Frans taalgebied enerzijds, en door de Franse Gemeenschapscommissie wat betreft het
tweetalig taalgebied Brussel-Hoofdstad anderzijds. De Franse gemeenschap kan een aantal
bevoegdheden overhevelen/laten uitoefenen door het Waals Gewest (in Brussel: Franse
gemeenschapscommissie). Die mogelijkheid is gecreëerd door artikel 138. Dit was door de
financiële problemen van de Franse gemeenschap en om deze uit de nood te helpen. De
andere gemeenschap (Vlaamse) ging dan de Franse gemeenschap helpen.
Het betreft: : (gwn lezen)
1° de gemeentelijke, provinciale, intergemeentelijke en privé-infrastructuren wat de
4
M. Van Damme, Overzicht van het Grondwettelijk Recht, Brugge, die Keure, 2008, 290-291.
215
