Samenvatting LIMBO: hoofdstuk 3

3 DE MAATSCHAPPELIJKE ROL EN BETEKENIS VAN ONDERWIJS

1 INLEIDING

Onderwijs Samenleving

Uitspraken over wat wenselijk of van belang is in onderwijs = normatieve uitspraken
 normativiteit expliciteren en beargumenteren

o Externe benaderingen: het leren op school als middel en instrument om extern bepaalde
finaliteit en inzet te realiseren
o Functioneel-sociologisch o Cultureel-antropologisch
o Sociaaleconomisch o Kritisch-sociologisch
o Interne benaderingen: het leren op school heeft eigenschappen die verbonden zijn met een
interne, eigen finaliteit en inzet.
o School-pedagogische benadering

Samenleving als… Onderwijs als… Relatie curriculum Leerkracht
Functioneel geheel van Socialiseren Functioneel, Waarden en normen Methodische
sociologisch deelsystemen die reproducerend professional
functies hebben
Cultureel geheel van Cultiveren Initiërend, Culturele canon Voorbeeld
sociologisch betekenisverbanden integrerend zeden en gewoonten
Conflict machtsstrijd tussen Bewustmaken Conflict, Via democratisch Kritische
sociologisch verschillende emancipatie overleg intellectueel
groepen/belangen
Sociaal infrastructuur voor Produceren Kwalificeren, Menselijk kapitaal, Manager
economisch reproductie en investeren inzetbare
uitwisseling van competenties
diensten en goederen
School plek die omgaat met Vormen, Voorbereiden, Wereld, Pedagogische
pedagogisch nieuwkomers scholing vernieuwen grammatica’s verantwoordelijkheid

2 FUNCTIONEEL-SOCIOLOGISCHE BENADERING

Verschillende sociologische benadering delen:
(1) de focus op aspecten van het menselijke samenleven
(2) de betekenis van onderwijs in en voor de samenleving bestuderen

Functionalistische invalshoek = maatschappelijke rol van onderwijs bekijken vanuit functies die
onderwijs heeft voor het maatschappelijke leven ≈ bestuderen van organen
 betekenis en rol wordt afgeleid van de functie

Emile Durkheim

o Onderwijs: georganiseerde en geprofessionaliseerde socialisatie
= doelgericht, systematisch georganiseerde en door beroepskrachten uitgevoerde overdracht
van cultuuraspecten die deelname aan maatschappelijk leven moeten garanderen
o Vorm en inhoud van socialisatie evolueert naargelang de samenleving
o 2 functies van onderwijs
o [bijbrengen van] een zekere geestelijke en lichamelijke gesteldheid die de maatschappij
onontbeerlijk acht voor ieder van haar leden
 algemene cultuuroverdracht die in staat stelt in de maatschappij te leven
o [bijbrengen van] die geestelijke en lichamelijke eigenschappen die de specifieke sociale
groep als noodzakelijk beschouwt voor diegene die deel uitmaken van de groep
 specifieke cultuuroverdracht in functie van deel uitmaken van bepaalde groep in SL
o Onderwijs moet dus vermogens en eigenschappen ontwikkelen bij de nieuwe generatie



7

, Taclott Parsons

o Onderwijs: positietoewijzing in een hiërarchische samenleving o.b.v. verdiensten
o Emancipatie = loskomen van gehechtheid van gezin
o Verinnerlijking = heersende waarden en normen opnemen
o Differentiatie = prestaties en waardering die eraan wordt toegekend; onderscheidingen

Menselijk potentieel kanaliseren naar maatschappelijke noden = selectie- en allocatiefunctie

Onderwijs: socialisatieproces en -instelling dat maatschappelijke orde reproduceert
Curriculum: afspiegeling van W&N van SL als geheel en van specifieke beroepen of groepen daarbinnen
.  specifieke kennisdomeinen en houdingen
Leerkracht: professional met kennisbasis om methodisch georganiseerde socialisatie te realiseren

3 CULTUREE L-SOCIOLOGISCHE BENADERING

Samenleving: geheel van betekenisverbanden
 verbanden vormen cultuur van de samenleving

Uitgangspunt: SL kan enkel bestaan als ze gedragen wordt door een cultuur die haar en haar leden
een identiteit geeft

o SL = cultuurgemeenschap: gemeenschap die geschiedenis, taal, gebruiken… deelt
o Identificatie met cultuur: voorwaarde om te kunnen participeren
o Cultuur: erfenis van ‘bezittingen’ en verworvenheden van het verleden
o Onderwijs: nieuwe leden integreren en initiëren door middel van cultiveren
o Nadenken over war essentiële elementen in de cultuur zijn
o Leerkracht: overdrager/voorbeeld/vertegenwoordiger

Nadruk op vaste kern van kennis (Hirsch, 1996)

o The schools we need and why we don’t have them
o Onderwijs focust op leren door doen en kritische vaardigheden, belang van kennis wordt
geminimaliseerd  zwakke prestaties en ongelijkheid
o Core knowledge grader series = essentiële kennis per leerjaar
o Canon = geheel van werken met dat wat eigen is aan een bepaald werkveld/cultuur
o Harold Bloom (1994): Westers canon

Externe benadering: binnenleiden van jonge mensen in een bestaande cultuurgemeenschap die zich
steeds vormt en ontwikkelt

4 CONFLICT- SOCIOLOGISCHE BENADERING

Productieve functie onderwijs: onderwijs dient belangengroep en reproduceert macht en status ervan
Bewustwording!  onderwijs moet voor meer rechtvaardige SL zorgen

Onderwijs: politiek instrument; wapen in klassenstrijd, middel van ↑ klasse om privileges te behouden
Instrumentele visie op onderwijs: hervormingen  middel om ongelijkheid te doorbeken (M. Apple)

Kritisch t.o.v. heersende maatschappelijke verwachtingen In dienst van maatschappelijke verwachtingen

Bourdieu & Passeron: onderwijs reproduceert sociale ongelijkheid Sociale ongelijkheid wordt omgezet
in onderwijsongelijkheid en dit
o Focus op belang van cultureel kapitaal zorgt dan weer voor sociale
o Afstand tussen cultureel kapitaal thuis en op school/SL ongelijkheid
o Onderwijs kan reproducerende functie blijven vervullen, want autonoom systeem
o “het examen” = objectief; geen sociale/culturele verschillen
MAAR… toch bepaald sociaal/cultureel kapitaal bevoordelen
8
 Lln. worden door ‘het examen’ uitgesloten door gebrek aan vaardigheden/kennis
 Geanticipeerde zelfuitsluiting: lln. die zich op voorhand gewonnen geven
 ‘Uitzonderingen’ die schoolsysteem blijven legitimeren