Samenvatting Gleitman H6 Bewustzijn
- Bewustzijn: het moment tot moment besef hebben van ons zelf, onze gedachten en onze
omgeving. Bewustzijn is heel persoonlijk en het is niet mogelijk om die van elkaar te voelen,
daarom is het enorm moeilijk om bewustzijn te meten en te onderzoeken. Bij bewustzijn heb je
controle over je gedachten en gedrag, kan je iets nieuws leren en is het mogelijk om verleidingen van
het moment te weerstaan.
- Introspectie: het proces van ‘naar binnen kijken’ om iemands eigen gedachten, geloof en gevoelens
te observeren. Een gevaarlijk aspect van introspectie is echter wel dat er omgekeerde spectrum kan
plaatsvinden. Dat is de mogelijkheid dat twee mensen dezelfde kleur vocabulaire gebruiken, dat
terwijl de kleuren die de een ziet, verschilt van de kleur die de ander ziet (bijv. een persoon noemt de
kleur geel gewoon geel, maar ziet eigenlijk blauw).
Waarom zijn er onbewuste processen?
- Handelingen die snel en met weinig moeite kunnen worden verricht
- Automatische handelingen gewoontes.
Het cognitieve onbewust zijn
- Onbewuste gevolgtrekking (unconscious inference): aspecten van de waarneming. Je bent je alleen
bewust van de uitkomst van deze verschillende processen – de perceptuele wereld zoals je het
bewust mee maakt. Je bent je niet bewust van het proces, alleen van het product.
- Cognitief onbewust: de mentale ondersteuning gebeurt buiten ons bewustzijn, wat onze
waarneming, ons geheugen en denken mogelijk maakt.
- Freud: het onbewuste geheugen is een tegenstander van het bewuste geheugen: beide
tegenstanders hebben hun eigen benodigdheden, doelen en eigen manier van doen. Het onbewuste
geheugen is continu bezig met het opdringen van zichzelf terwijl het bewuste geheugen continu
bezig is met het behoeden van de acties van het onbewuste geheugen.
Geheugenbeschadiging en onbewust functioneren
‘Geheugen zonder bewustzijn’: mensen worden beïnvloed door een geheugen waarvan ze niet weten
dat ze die hebben.
- Anterograad amnesie: een diepe verstoring van de herinneringen van mensen - meestal
veroorzaakt door schade in en rondom de hippocampus.
- Impliciet geheugen: geheugen dat gescheiden is van bewustzijn.
- Blindsight: de mogelijkheid van een persoon met een schade aan zijn visuele cortex om in een
richting te reiken of goed te ‘raden’ van een object in een visueel veld, terwijl de persoon niks kan
zien krachtige indicator van hoe aspecten van ons mentale leven kunnen vooruit gaan zonder
bewuste ervaring.
Foutieve introspecties
Introspectie (zelfreflectie) is zeker een waardevolle informatiebron en voor sommige doeleinden zijn
ze de enige vorm van onderzoek die voor ons openstaat. Tegelijkertijd zijn er grenzen aan wat we
kunnen leren van introspecties:
- Communicatie van introspecties (moeilijkheden bij het vertalen van introspecties in woorden)
- Veel van ons mentale leven plaatsvindt buiten ons bewustzijn, waardoor introspecties bijna altijd
onvolledig zijn als bron van informatie over onze gedachten en overtuigingen. Soms zijn introspecties
zelf fout, ze mis interpreteren onze gedachten systematisch.
- Hoe kan dat? Een voorstel is dat de kennis die we hebben over onszelf vaak het resultaat is van
een ‘after-the-fact’ reconstructie, gecreëerd vlak nadat we op een manier hebben gehandeld, een
keuze hebben gemaakt of tot een conclusie zijn gekomen.
, De functie van het bewustzijn
Cognitief onbewust zijn heeft snelle en moeiteloze processen, maar zijn ook automatisch en dus niet
onder onze directe controle. Het cognitieve onbewust zijn wordt geleid door gewoontes en handelt
hetzelfde als dat het daarvoor deed (bv. tanden poetsen).
- Wat als we gewoontes of verleidingen willen weerstaan? Wat als onze doelen ons noodzaken
nieuwe acties te verrichten?
We moeten onze executive control (uitvoerende controle) oefenen, zodat we onze gewoontes
kunnen veranderen, gedachten kunnen omleiden en onze prioriteiten kunnen resetten. Executive
control eist bewustzijn. Om gewoontes of verleidingen te weerstaan en om zeker te zijn dat we naar
onze doelen toe bewegen, moeten we bewust zijn van wat we doen – wat de situatie is en wat onze
doelen eisen. Op deze manier kunnen we controle hebben over onze gedachten, gevoelens en acties.
Neurale basis voor bewustzijn
De hersenen hebben een bepaalde omvang en een specifieke positie in een ruimte. Onze bewuste
gedachten en ervaringen hebben dat niet. Bijvoorbeeld zwaaien: het idee dat je wil zwaaien naar een
vriend is geen psychologisch ding met een massa of een positie in een ruimte. Dus hoe kunnen onze
gedachten (‘nonphysical’) ons lichaam en brein beïnvloeden zodat we dat idee ook uitvoeren
(‘physical’)?
Mind-body problem (geest- lichaam probleem): de moeilijkheid in het snappen hoe gedachten en
lichaam elkaar beïnvloeden – zodat fysieke gebeurtenissen gedachten veroorzaken, en dat mentale
gebeurtenissen weer fysieke acties kan veroorzaken.
- René Descartes: de geest en het lichaam moeten worden gezien als twee totaal verschillende
dingen. De geest is bepaald als capaciteit voor gedachten, het lichaam is bepaald door het feit dat
het verschillende afmetingen in fysieke ruimte heeft. Geest en lichaam hebben wel interactie met
elkaar. Fysieke bijdragen kunnen ervaringen in de geest veroorzaken. De ‘poort’ hiervoor is de
pijnappelklier in de hersenen.
De vele hersengebieden die nodig zijn voor bewustzijn
Onderzoek naar interactie tussen geest en lichaam nauwkeurig kijken naar de status van de
hersenen van mensen die verminderde stadia van bewustzijn hebben (bv. in coma). Hieruit blijkt dat
vele hersengebieden nodig zijn voor bewustzijn – er is geen ‘bewustzijnscentrum’.
Onderscheid tussen twee brede categorieën van hersenlocaties, corresponderende naar twee
aspecten van bewustzijn:
1. Niveau van alertheid of sensitiviteit, hangt af van waarvoor de persoon alert of sensitief voor is. Dit
aspect van bewustzijn wordt verstoort als iemand schade heeft aan locaties in de hersenen in de
thalamus of het reticulair activeringssysteem (systeem dat het gehele opwindingsniveau controleert
van het voorbrein en helpt het controleren van het circuleren van slaap en wakker zijn).
2. Bewustzijn varieert in inhoud. Soms denken we over het heden en soms over het verleden.
Daarvoor zijn verschillende breinlocaties nodig corticale structuren in het visuele systeem zijn
nodig voor het bewustzijn van wat we voor onze ogen zien en de corticale structuren in het
voorbrein zijn nodig voor gedachten die niet in het heden zijn.
Neurale correlaties (wat met iets samenhangt) van bewustzijn
- Neurale correlaties van bewustzijn: specifieke hersengebieden die lijken te corresponderen met de
inhoud van iemands bewuste ervaringen.
- Binocular rivalry (tweeogige rivaliteit): de benaming die onderzoekers het fenomeen ‘neural
corerelates of consciousness’ gaven. Bijvoorbeeld: als je een persoon twee plaatjes voor houdt met
verschillende foto’s, wisselt het visuele systeem steeds de plaatjes af, je kunt ze niet tegelijk zien. De
foto’s waarvan de persoon zich bewust is, verandert zijn bewuste ervaring.
- FFA Fusiform Face Area: wanneer we gezichten zien.
- PPA Parahippocampal Place Area: wanneer we omgeving of plaatsen zien, bijvoorbeeld een huis.
- Bewustzijn: het moment tot moment besef hebben van ons zelf, onze gedachten en onze
omgeving. Bewustzijn is heel persoonlijk en het is niet mogelijk om die van elkaar te voelen,
daarom is het enorm moeilijk om bewustzijn te meten en te onderzoeken. Bij bewustzijn heb je
controle over je gedachten en gedrag, kan je iets nieuws leren en is het mogelijk om verleidingen van
het moment te weerstaan.
- Introspectie: het proces van ‘naar binnen kijken’ om iemands eigen gedachten, geloof en gevoelens
te observeren. Een gevaarlijk aspect van introspectie is echter wel dat er omgekeerde spectrum kan
plaatsvinden. Dat is de mogelijkheid dat twee mensen dezelfde kleur vocabulaire gebruiken, dat
terwijl de kleuren die de een ziet, verschilt van de kleur die de ander ziet (bijv. een persoon noemt de
kleur geel gewoon geel, maar ziet eigenlijk blauw).
Waarom zijn er onbewuste processen?
- Handelingen die snel en met weinig moeite kunnen worden verricht
- Automatische handelingen gewoontes.
Het cognitieve onbewust zijn
- Onbewuste gevolgtrekking (unconscious inference): aspecten van de waarneming. Je bent je alleen
bewust van de uitkomst van deze verschillende processen – de perceptuele wereld zoals je het
bewust mee maakt. Je bent je niet bewust van het proces, alleen van het product.
- Cognitief onbewust: de mentale ondersteuning gebeurt buiten ons bewustzijn, wat onze
waarneming, ons geheugen en denken mogelijk maakt.
- Freud: het onbewuste geheugen is een tegenstander van het bewuste geheugen: beide
tegenstanders hebben hun eigen benodigdheden, doelen en eigen manier van doen. Het onbewuste
geheugen is continu bezig met het opdringen van zichzelf terwijl het bewuste geheugen continu
bezig is met het behoeden van de acties van het onbewuste geheugen.
Geheugenbeschadiging en onbewust functioneren
‘Geheugen zonder bewustzijn’: mensen worden beïnvloed door een geheugen waarvan ze niet weten
dat ze die hebben.
- Anterograad amnesie: een diepe verstoring van de herinneringen van mensen - meestal
veroorzaakt door schade in en rondom de hippocampus.
- Impliciet geheugen: geheugen dat gescheiden is van bewustzijn.
- Blindsight: de mogelijkheid van een persoon met een schade aan zijn visuele cortex om in een
richting te reiken of goed te ‘raden’ van een object in een visueel veld, terwijl de persoon niks kan
zien krachtige indicator van hoe aspecten van ons mentale leven kunnen vooruit gaan zonder
bewuste ervaring.
Foutieve introspecties
Introspectie (zelfreflectie) is zeker een waardevolle informatiebron en voor sommige doeleinden zijn
ze de enige vorm van onderzoek die voor ons openstaat. Tegelijkertijd zijn er grenzen aan wat we
kunnen leren van introspecties:
- Communicatie van introspecties (moeilijkheden bij het vertalen van introspecties in woorden)
- Veel van ons mentale leven plaatsvindt buiten ons bewustzijn, waardoor introspecties bijna altijd
onvolledig zijn als bron van informatie over onze gedachten en overtuigingen. Soms zijn introspecties
zelf fout, ze mis interpreteren onze gedachten systematisch.
- Hoe kan dat? Een voorstel is dat de kennis die we hebben over onszelf vaak het resultaat is van
een ‘after-the-fact’ reconstructie, gecreëerd vlak nadat we op een manier hebben gehandeld, een
keuze hebben gemaakt of tot een conclusie zijn gekomen.
, De functie van het bewustzijn
Cognitief onbewust zijn heeft snelle en moeiteloze processen, maar zijn ook automatisch en dus niet
onder onze directe controle. Het cognitieve onbewust zijn wordt geleid door gewoontes en handelt
hetzelfde als dat het daarvoor deed (bv. tanden poetsen).
- Wat als we gewoontes of verleidingen willen weerstaan? Wat als onze doelen ons noodzaken
nieuwe acties te verrichten?
We moeten onze executive control (uitvoerende controle) oefenen, zodat we onze gewoontes
kunnen veranderen, gedachten kunnen omleiden en onze prioriteiten kunnen resetten. Executive
control eist bewustzijn. Om gewoontes of verleidingen te weerstaan en om zeker te zijn dat we naar
onze doelen toe bewegen, moeten we bewust zijn van wat we doen – wat de situatie is en wat onze
doelen eisen. Op deze manier kunnen we controle hebben over onze gedachten, gevoelens en acties.
Neurale basis voor bewustzijn
De hersenen hebben een bepaalde omvang en een specifieke positie in een ruimte. Onze bewuste
gedachten en ervaringen hebben dat niet. Bijvoorbeeld zwaaien: het idee dat je wil zwaaien naar een
vriend is geen psychologisch ding met een massa of een positie in een ruimte. Dus hoe kunnen onze
gedachten (‘nonphysical’) ons lichaam en brein beïnvloeden zodat we dat idee ook uitvoeren
(‘physical’)?
Mind-body problem (geest- lichaam probleem): de moeilijkheid in het snappen hoe gedachten en
lichaam elkaar beïnvloeden – zodat fysieke gebeurtenissen gedachten veroorzaken, en dat mentale
gebeurtenissen weer fysieke acties kan veroorzaken.
- René Descartes: de geest en het lichaam moeten worden gezien als twee totaal verschillende
dingen. De geest is bepaald als capaciteit voor gedachten, het lichaam is bepaald door het feit dat
het verschillende afmetingen in fysieke ruimte heeft. Geest en lichaam hebben wel interactie met
elkaar. Fysieke bijdragen kunnen ervaringen in de geest veroorzaken. De ‘poort’ hiervoor is de
pijnappelklier in de hersenen.
De vele hersengebieden die nodig zijn voor bewustzijn
Onderzoek naar interactie tussen geest en lichaam nauwkeurig kijken naar de status van de
hersenen van mensen die verminderde stadia van bewustzijn hebben (bv. in coma). Hieruit blijkt dat
vele hersengebieden nodig zijn voor bewustzijn – er is geen ‘bewustzijnscentrum’.
Onderscheid tussen twee brede categorieën van hersenlocaties, corresponderende naar twee
aspecten van bewustzijn:
1. Niveau van alertheid of sensitiviteit, hangt af van waarvoor de persoon alert of sensitief voor is. Dit
aspect van bewustzijn wordt verstoort als iemand schade heeft aan locaties in de hersenen in de
thalamus of het reticulair activeringssysteem (systeem dat het gehele opwindingsniveau controleert
van het voorbrein en helpt het controleren van het circuleren van slaap en wakker zijn).
2. Bewustzijn varieert in inhoud. Soms denken we over het heden en soms over het verleden.
Daarvoor zijn verschillende breinlocaties nodig corticale structuren in het visuele systeem zijn
nodig voor het bewustzijn van wat we voor onze ogen zien en de corticale structuren in het
voorbrein zijn nodig voor gedachten die niet in het heden zijn.
Neurale correlaties (wat met iets samenhangt) van bewustzijn
- Neurale correlaties van bewustzijn: specifieke hersengebieden die lijken te corresponderen met de
inhoud van iemands bewuste ervaringen.
- Binocular rivalry (tweeogige rivaliteit): de benaming die onderzoekers het fenomeen ‘neural
corerelates of consciousness’ gaven. Bijvoorbeeld: als je een persoon twee plaatjes voor houdt met
verschillende foto’s, wisselt het visuele systeem steeds de plaatjes af, je kunt ze niet tegelijk zien. De
foto’s waarvan de persoon zich bewust is, verandert zijn bewuste ervaring.
- FFA Fusiform Face Area: wanneer we gezichten zien.
- PPA Parahippocampal Place Area: wanneer we omgeving of plaatsen zien, bijvoorbeeld een huis.
