Ondernemingsrecht 1
Collegeaantekeningen
,Ondernemingsrecht 1 Collegeaantekeningen 2019/2020
Inhoudsopgave
College 1: Ondernemingsvormen; Oprichting BV/NV ........................................................................... 4
1. Nederlands ondernemingsrecht ....................................................................................................... 4
2. Oprichting BV en NV...................................................................................................................... 4
3. De BV en de NV in oprichting (i.o.) ............................................................................................... 5
College 2: Crediteurenbescherming bij de NV ....................................................................................... 7
1. Crediteurenbescherming bij de NV en BV ...................................................................................... 7
2. Bijeenbrengen van kapitaal bij de NV............................................................................................. 7
3. Instandhouden van kapitaal bij de NV ............................................................................................ 9
College 3: Crediteurenbescherming bij de BV ...................................................................................... 11
1. Herziening van het BV-kapitaalbeschermingsrecht ...................................................................... 11
2. Uitkeringen aan aandeelhouders.................................................................................................... 12
3. Bestuurdersaansprakelijkheid ........................................................................................................ 13
4. Sancties die aandeelhouders treffen .............................................................................................. 14
5. Verhouding met andere grondslagen ............................................................................................. 14
6. Inkoop van eigen aandelen en financiële steunverlening .............................................................. 15
College 4: Bevoegdheden organen en besluitvorming .......................................................................... 16
1. Het bevoegde orgaan ..................................................................................................................... 16
2. Fouten bij de besluitvorming ......................................................................................................... 18
3. Besluitvorming door de algemene vergadering ............................................................................. 18
4. Ontslag van bestuurders ................................................................................................................ 19
5. Besluitvorming door het bestuur ................................................................................................... 20
College 5: Besluitvorming, vertegenwoordiging en tegenstrijdig belang ............................................. 21
1. Vertegenwoordiging ...................................................................................................................... 21
2. Tegenstrijdig belang van bestuurders ............................................................................................ 23
College 6: Aandelen en aandeelhouders (Deel I) .................................................................................. 25
1. Rechten en verplichtingen van de aandeelhouder ......................................................................... 25
2. Soorten en aanduidingen van aandelen ......................................................................................... 25
3. Financiële rechten (vermogensrechten) ......................................................................................... 28
College 7: Aandelen en aandeelhouders (Deel II) ................................................................................. 29
1. Zeggenschapsrechten..................................................................................................................... 29
2. Gelijkheidsbeginsel ....................................................................................................................... 30
3. Overdraagbaarheid van aandelen .................................................................................................. 31
College 8: Herstructureringen; intern en grensoverschrijdend (Deel I) ................................................ 32
2
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Ondernemingsrecht 1 Collegeaantekeningen 2019/2020
1. Herstructurering algemeen ............................................................................................................ 32
2. Bedrijfsfusie .................................................................................................................................. 32
3. Aandelenfusie ................................................................................................................................ 33
4. Juridische fusie .............................................................................................................................. 34
5. Juridische splitsing ........................................................................................................................ 35
College 9: Herstructureringen; intern en grensoverschrijdend (Deel II) ............................................... 37
1. Omzetting ...................................................................................................................................... 37
2. EU-vestigingsrecht ........................................................................................................................ 37
3. Grensoverschrijdende juridische fusie (GOF) ............................................................................... 38
4. Grensoverschrijdende juridische splitsing (GOS) ......................................................................... 39
5. Grensoverschrijdende juridische omzetting (GOO) ...................................................................... 39
College 10: Aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen ..................................................... 41
1. Aansprakelijkheid jegens de vennootschap (interne aansprakelijkheid) ....................................... 41
2. Aansprakelijkheid bij faillissement (faillissementsaansprakelijkheid) ......................................... 43
3. Aansprakelijkheid jegens derden (externe aansprakelijkheid) ...................................................... 45
College 11: Concernverhoudingen ........................................................................................................ 46
1. Concerndefinities........................................................................................................................... 46
2. Instructierecht, instructiemacht en belangenafweging .................................................................. 47
3. Doorbraak van aansprakelijkheid .................................................................................................. 47
College 12: Geschillenprocedure .......................................................................................................... 50
1. Totstandkoming, doel en toepassingsgebied ................................................................................. 50
2. Uitstoting ....................................................................................................................................... 50
3. Uittreding....................................................................................................................................... 51
4. Processuele kenmerken ................................................................................................................. 52
5. Bijzonderheden en alternatieven ................................................................................................... 53
College 13: Enquêteprocedure .............................................................................................................. 54
1. Totstandkoming, doel en toepassingsgebied ................................................................................. 54
2. Processuele kenmerken ................................................................................................................. 54
3. Eerste fase...................................................................................................................................... 54
4. Tweede fase ................................................................................................................................... 57
5. Derde fase ...................................................................................................................................... 57
3
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
, Ondernemingsrecht 1 Collegeaantekeningen 2019/2020
College 1: Ondernemingsvormen; Oprichting BV/NV
1. Nederlands ondernemingsrecht
In dit vak staan de kapitaalvennootschappen centraal, dat wil zeggen de besloten vennootschap en de
naamloze vennootschap (BV resp. NV). Dat laat onverlet dat men ook heel goed met een andere rechts-
vorm een onderneming kan drijven. De BV en de NV zijn slechts twee van de mogelijke rechtsvormen.
De BV en de NV zijn beide rechtspersonen, en derhalve geregeld in boek 2 van het Burgerlijk Wetboek
(BW). Boek 2 van het BW is – vooral onder invloed van het Europees recht – herhaaldelijk gewijzigd.
Die van de Europese Unie afkomstige regels voorzien met name in bescherming van aandeelhouders en
crediteuren van de BV en de NV. Naast beschermende regels heeft de Europese Unie ook voorzien in
faciliterende regels, bijvoorbeeld inzake de Societas Europaea (SE) en de fusie en splitsing van rechts-
personen. Europese richtlijnen moeten steeds worden omgezet in nationaal recht.
Naast de regels van Europese herkomst heeft de Nederlandse wetgever ook op eigen initiatief
Boek 2 BW gewijzigd. Twee belangrijke wijzigingen van het afgelopen decennium zijn die van 1 okto-
ber 2012 (de Wet Flex-BV) en die van 1 januari 2013 (de Wet bestuur en toezicht NV/BV en de Wet
herziening enquêterecht). Eerstgenoemde wet heeft geleid tot flexibilisering van het BV-recht, in de zin
dat bijvoorbeeld stemrechtloze aandelen kunnen worden uitgegeven en geen minimumkapitaalvereiste
meer geldt. Met deze flexibilisering hoopt de Nederlandse wetgever de BV-rechtsvorm aantrekkelijker
te maken, ook voor buitenlandse ondernemers. De Wet Flex-BV heeft ervoor gezorgd dat er tussen de
BV en de NV aanzienlijke verschillen zijn ontstaan. De Wet bestuur en toezicht NV/BV heeft met name
geleid tot de mogelijkheid van een ‘one-tier board’. Daarbij bestaat er geen Raad van Commissarissen
(RvC) die toezicht houdt op het bestuur, maar bestaan binnen het bestuur twee soorten bestuurders,
namelijk uitvoerende bestuurders en niet-uitvoerende (toezichthoudende) bestuurders. De Wet herzie-
ning enquêterecht heeft ervoor gezorgd dat ook het bestuur van een vennootschap zelf om een enquête
(onderzoek naar het beleid van de vennootschap) kan verzoeken.
De BV en de NV zijn om verschillende redenen voordelige rechtsvormen. In de eerste plaats
bestaan voor deze vennootschappen ruime mogelijkheden tot herstructurering. Zo kan de BV of de NV
zich omzetten in een andere rechtsvorm (art. 2:18 BW), fuseren met een andere rechtspersoon (art. 2:308
e.v. BW) en zich opsplitsen in twee of meer andere rechtspersonen (art. 2:308 en 2:334a e.v. BW).
Grensoverschrijdende fusie is mogelijk krachtens art. 2:333b e.v. BW. Er is nog geen regeling voor een
grensoverschrijdende splitsing en omzetting. Wel geldt blijkens de rechtspraak van het Hof van Justitie,
dat een lidstaat een naar zijn recht opgerichte vennootschap niet mag beletten zich om te zetten in een
vennootschap waarop het recht van een andere lidstaat van toepassing is (Cartesio). Naast deze ‘out-
bound’ omzetting mag ook de ‘inbound’ omzetting – omzetting van een buitenlandse vennootschap in
een Nederlandse vennootschap – niet worden belet. Dat zou in strijd zijn met de fundamentele vesti-
gingsvrijheid. Omdat er nog geen regeling is voor grensoverschrijdende omzetting, is het de vraag hoe
dit in de praktijk precies moet worden gerealiseerd. Op 25 april 2018 is ter beantwoording van die vraag
een conceptrichtlijn gepubliceerd voor de grensoverschrijdende omzetting, fusie en splitsing.
Naast de gemakkelijke herstructurering bieden de BV en de NV ook andere voordelen. Zo zijn
de aandeelhouders beperkt aansprakelijk, omdat de aandeelhouder enkel hoeft te voldoen aan zijn ver-
plichting om op de aandelen te storten. Verder is het eigenaarsbelang vrij overdraagbaar. Aandeelhou-
ders kunnen hun aandelen andere woorden overdragen aan een derde, zonder dat de activa van de rechts-
persoon hoeven te verschuiven. Weer een ander voordeel is dat de BV en de NV een vastomlijnde juri-
dische organisatie kennen (geregeld in Boek 2 BW), wat in de praktijk rechtszekerheid biedt en kosten
bespaart. Tot slot zijn er fiscale motieven om een BV of een NV op te richten. Het vennootschapsbelas-
tingstelsel kan voordeliger uitpakken dan het inkomstenbelastingstelsel zoals dat geldt voor onderne-
mers die een personenvennootschap exploiteren.
2. Oprichting BV en NV
Voor de oprichting van een BV en een NV gelden weinig formaliteiten. Het enige constitutieve vorm-
voorschrift is een notariële oprichtingsakte. De notariële akte moet worden getekend door de notaris, de
4
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
Collegeaantekeningen
,Ondernemingsrecht 1 Collegeaantekeningen 2019/2020
Inhoudsopgave
College 1: Ondernemingsvormen; Oprichting BV/NV ........................................................................... 4
1. Nederlands ondernemingsrecht ....................................................................................................... 4
2. Oprichting BV en NV...................................................................................................................... 4
3. De BV en de NV in oprichting (i.o.) ............................................................................................... 5
College 2: Crediteurenbescherming bij de NV ....................................................................................... 7
1. Crediteurenbescherming bij de NV en BV ...................................................................................... 7
2. Bijeenbrengen van kapitaal bij de NV............................................................................................. 7
3. Instandhouden van kapitaal bij de NV ............................................................................................ 9
College 3: Crediteurenbescherming bij de BV ...................................................................................... 11
1. Herziening van het BV-kapitaalbeschermingsrecht ...................................................................... 11
2. Uitkeringen aan aandeelhouders.................................................................................................... 12
3. Bestuurdersaansprakelijkheid ........................................................................................................ 13
4. Sancties die aandeelhouders treffen .............................................................................................. 14
5. Verhouding met andere grondslagen ............................................................................................. 14
6. Inkoop van eigen aandelen en financiële steunverlening .............................................................. 15
College 4: Bevoegdheden organen en besluitvorming .......................................................................... 16
1. Het bevoegde orgaan ..................................................................................................................... 16
2. Fouten bij de besluitvorming ......................................................................................................... 18
3. Besluitvorming door de algemene vergadering ............................................................................. 18
4. Ontslag van bestuurders ................................................................................................................ 19
5. Besluitvorming door het bestuur ................................................................................................... 20
College 5: Besluitvorming, vertegenwoordiging en tegenstrijdig belang ............................................. 21
1. Vertegenwoordiging ...................................................................................................................... 21
2. Tegenstrijdig belang van bestuurders ............................................................................................ 23
College 6: Aandelen en aandeelhouders (Deel I) .................................................................................. 25
1. Rechten en verplichtingen van de aandeelhouder ......................................................................... 25
2. Soorten en aanduidingen van aandelen ......................................................................................... 25
3. Financiële rechten (vermogensrechten) ......................................................................................... 28
College 7: Aandelen en aandeelhouders (Deel II) ................................................................................. 29
1. Zeggenschapsrechten..................................................................................................................... 29
2. Gelijkheidsbeginsel ....................................................................................................................... 30
3. Overdraagbaarheid van aandelen .................................................................................................. 31
College 8: Herstructureringen; intern en grensoverschrijdend (Deel I) ................................................ 32
2
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Ondernemingsrecht 1 Collegeaantekeningen 2019/2020
1. Herstructurering algemeen ............................................................................................................ 32
2. Bedrijfsfusie .................................................................................................................................. 32
3. Aandelenfusie ................................................................................................................................ 33
4. Juridische fusie .............................................................................................................................. 34
5. Juridische splitsing ........................................................................................................................ 35
College 9: Herstructureringen; intern en grensoverschrijdend (Deel II) ............................................... 37
1. Omzetting ...................................................................................................................................... 37
2. EU-vestigingsrecht ........................................................................................................................ 37
3. Grensoverschrijdende juridische fusie (GOF) ............................................................................... 38
4. Grensoverschrijdende juridische splitsing (GOS) ......................................................................... 39
5. Grensoverschrijdende juridische omzetting (GOO) ...................................................................... 39
College 10: Aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen ..................................................... 41
1. Aansprakelijkheid jegens de vennootschap (interne aansprakelijkheid) ....................................... 41
2. Aansprakelijkheid bij faillissement (faillissementsaansprakelijkheid) ......................................... 43
3. Aansprakelijkheid jegens derden (externe aansprakelijkheid) ...................................................... 45
College 11: Concernverhoudingen ........................................................................................................ 46
1. Concerndefinities........................................................................................................................... 46
2. Instructierecht, instructiemacht en belangenafweging .................................................................. 47
3. Doorbraak van aansprakelijkheid .................................................................................................. 47
College 12: Geschillenprocedure .......................................................................................................... 50
1. Totstandkoming, doel en toepassingsgebied ................................................................................. 50
2. Uitstoting ....................................................................................................................................... 50
3. Uittreding....................................................................................................................................... 51
4. Processuele kenmerken ................................................................................................................. 52
5. Bijzonderheden en alternatieven ................................................................................................... 53
College 13: Enquêteprocedure .............................................................................................................. 54
1. Totstandkoming, doel en toepassingsgebied ................................................................................. 54
2. Processuele kenmerken ................................................................................................................. 54
3. Eerste fase...................................................................................................................................... 54
4. Tweede fase ................................................................................................................................... 57
5. Derde fase ...................................................................................................................................... 57
3
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
, Ondernemingsrecht 1 Collegeaantekeningen 2019/2020
College 1: Ondernemingsvormen; Oprichting BV/NV
1. Nederlands ondernemingsrecht
In dit vak staan de kapitaalvennootschappen centraal, dat wil zeggen de besloten vennootschap en de
naamloze vennootschap (BV resp. NV). Dat laat onverlet dat men ook heel goed met een andere rechts-
vorm een onderneming kan drijven. De BV en de NV zijn slechts twee van de mogelijke rechtsvormen.
De BV en de NV zijn beide rechtspersonen, en derhalve geregeld in boek 2 van het Burgerlijk Wetboek
(BW). Boek 2 van het BW is – vooral onder invloed van het Europees recht – herhaaldelijk gewijzigd.
Die van de Europese Unie afkomstige regels voorzien met name in bescherming van aandeelhouders en
crediteuren van de BV en de NV. Naast beschermende regels heeft de Europese Unie ook voorzien in
faciliterende regels, bijvoorbeeld inzake de Societas Europaea (SE) en de fusie en splitsing van rechts-
personen. Europese richtlijnen moeten steeds worden omgezet in nationaal recht.
Naast de regels van Europese herkomst heeft de Nederlandse wetgever ook op eigen initiatief
Boek 2 BW gewijzigd. Twee belangrijke wijzigingen van het afgelopen decennium zijn die van 1 okto-
ber 2012 (de Wet Flex-BV) en die van 1 januari 2013 (de Wet bestuur en toezicht NV/BV en de Wet
herziening enquêterecht). Eerstgenoemde wet heeft geleid tot flexibilisering van het BV-recht, in de zin
dat bijvoorbeeld stemrechtloze aandelen kunnen worden uitgegeven en geen minimumkapitaalvereiste
meer geldt. Met deze flexibilisering hoopt de Nederlandse wetgever de BV-rechtsvorm aantrekkelijker
te maken, ook voor buitenlandse ondernemers. De Wet Flex-BV heeft ervoor gezorgd dat er tussen de
BV en de NV aanzienlijke verschillen zijn ontstaan. De Wet bestuur en toezicht NV/BV heeft met name
geleid tot de mogelijkheid van een ‘one-tier board’. Daarbij bestaat er geen Raad van Commissarissen
(RvC) die toezicht houdt op het bestuur, maar bestaan binnen het bestuur twee soorten bestuurders,
namelijk uitvoerende bestuurders en niet-uitvoerende (toezichthoudende) bestuurders. De Wet herzie-
ning enquêterecht heeft ervoor gezorgd dat ook het bestuur van een vennootschap zelf om een enquête
(onderzoek naar het beleid van de vennootschap) kan verzoeken.
De BV en de NV zijn om verschillende redenen voordelige rechtsvormen. In de eerste plaats
bestaan voor deze vennootschappen ruime mogelijkheden tot herstructurering. Zo kan de BV of de NV
zich omzetten in een andere rechtsvorm (art. 2:18 BW), fuseren met een andere rechtspersoon (art. 2:308
e.v. BW) en zich opsplitsen in twee of meer andere rechtspersonen (art. 2:308 en 2:334a e.v. BW).
Grensoverschrijdende fusie is mogelijk krachtens art. 2:333b e.v. BW. Er is nog geen regeling voor een
grensoverschrijdende splitsing en omzetting. Wel geldt blijkens de rechtspraak van het Hof van Justitie,
dat een lidstaat een naar zijn recht opgerichte vennootschap niet mag beletten zich om te zetten in een
vennootschap waarop het recht van een andere lidstaat van toepassing is (Cartesio). Naast deze ‘out-
bound’ omzetting mag ook de ‘inbound’ omzetting – omzetting van een buitenlandse vennootschap in
een Nederlandse vennootschap – niet worden belet. Dat zou in strijd zijn met de fundamentele vesti-
gingsvrijheid. Omdat er nog geen regeling is voor grensoverschrijdende omzetting, is het de vraag hoe
dit in de praktijk precies moet worden gerealiseerd. Op 25 april 2018 is ter beantwoording van die vraag
een conceptrichtlijn gepubliceerd voor de grensoverschrijdende omzetting, fusie en splitsing.
Naast de gemakkelijke herstructurering bieden de BV en de NV ook andere voordelen. Zo zijn
de aandeelhouders beperkt aansprakelijk, omdat de aandeelhouder enkel hoeft te voldoen aan zijn ver-
plichting om op de aandelen te storten. Verder is het eigenaarsbelang vrij overdraagbaar. Aandeelhou-
ders kunnen hun aandelen andere woorden overdragen aan een derde, zonder dat de activa van de rechts-
persoon hoeven te verschuiven. Weer een ander voordeel is dat de BV en de NV een vastomlijnde juri-
dische organisatie kennen (geregeld in Boek 2 BW), wat in de praktijk rechtszekerheid biedt en kosten
bespaart. Tot slot zijn er fiscale motieven om een BV of een NV op te richten. Het vennootschapsbelas-
tingstelsel kan voordeliger uitpakken dan het inkomstenbelastingstelsel zoals dat geldt voor onderne-
mers die een personenvennootschap exploiteren.
2. Oprichting BV en NV
Voor de oprichting van een BV en een NV gelden weinig formaliteiten. Het enige constitutieve vorm-
voorschrift is een notariële oprichtingsakte. De notariële akte moet worden getekend door de notaris, de
4
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
