Kennisbasis toets taal
Inhoudsopgave
Domein 1: mondelinge taalvaardigheid..................................................................................................3
Theorieën over taalverwerving...........................................................................................................3
De eerste taalverwerving....................................................................................................................3
Taalverwervingsproces.......................................................................................................................3
Tweede taalverwerving......................................................................................................................4
Spreekstrategieën...............................................................................................................................5
Luisterstrategieën...............................................................................................................................5
Spreek- en luisterdoelen.....................................................................................................................5
Woordenschatonderwijs....................................................................................................................6
Gesprekssoorten.................................................................................................................................6
Overige begrippen..............................................................................................................................6
Domein 2: woordenschat.......................................................................................................................7
Identiteiten van een woord................................................................................................................7
Kenmerken of identiteit......................................................................................................................7
Ontwikkeling van het woordgeheugen - woordbetekenissen............................................................7
Woordenschatverwerving..................................................................................................................8
Woordleerstrategieën........................................................................................................................8
Soorten taalgebruik............................................................................................................................8
Domein 3: beginnende geletterdheid.....................................................................................................9
Geletterdheid.....................................................................................................................................9
Ontwikkeling van geletterdheid..........................................................................................................9
Schrijfontwikkeling.............................................................................................................................9
Leesontwikkeling................................................................................................................................9
Auditieve vaardigheden....................................................................................................................10
Visuele vaardigheden.......................................................................................................................10
Elementaire leeshandeling...............................................................................................................10
Elementaire spellingshandeling........................................................................................................11
Domein 4: voortgezet technisch lezen..................................................................................................12
Voordrachtsaspecten........................................................................................................................12
Leesstrategieën technisch lezen.......................................................................................................12
Functioneel analfabetisme en dyslexie.............................................................................................13
Theorieën over het leesproces.........................................................................................................13
Domein 5: begrijpend lezen..................................................................................................................14
1
, Leesstrategieën................................................................................................................................14
Soorten teksten................................................................................................................................14
Thema / hoofdgedachten van de tekst.............................................................................................15
Leesgedrag........................................................................................................................................15
Technisch lezen en begrijpend lezen & coderen / perceptie............................................................15
Domein 6: stellen..................................................................................................................................16
Functies van schrijven.......................................................................................................................16
Schrijfstrategieën..............................................................................................................................16
Stelvaardigheden..............................................................................................................................17
Domein 7: jeugdliteratuur....................................................................................................................18
Basisfunctie jeugdliteratuur..............................................................................................................18
Beoordelen van jeugdliteratuur........................................................................................................18
Domein 8: taalbeschouwing.................................................................................................................19
Taalbeschouwingsstrategieën..........................................................................................................19
Niveaus van taal...............................................................................................................................20
Fonologie..........................................................................................................................................20
Morfologie........................................................................................................................................21
Syntaxis.............................................................................................................................................22
Semantiek.........................................................................................................................................23
Pragmatiek........................................................................................................................................23
Orthografie.......................................................................................................................................23
Domein 9: spelling................................................................................................................................24
Schriftsystemen................................................................................................................................24
Spellingsprincipes en strategieën.....................................................................................................24
2
, Domein 1: mondelinge taalvaardigheid
Theorieën over taalverwerving
Behaviorisme: leren door imitatie goedkeuring / invloed van ouders.
Creatieve constructietheorie / mentalisme: aangeboren taalvermogen bij kinderen. Een aanwijzing
voor een aangeboren taalleermechanisme ligt in het feit dat een kind elke willekeurige taal kan leren.
Interactionele benadering: het aangeboren taal leervermogen en interactie vanuit de omgeving is
van belang (mogelijkheden van het kind).
De eerste taalverwerving
Fonologisch niveau: het vormen van spraakklanken.
Morfologisch niveau: kinderen gaan woorden gaan vormen.
Semantisch niveau: de betekenis van woorden (Dit is niet meteen de juiste betekenis).
Syntactisch niveau: ze leren de regels voor het combineren van woorden (zinnen vormen) en de
grammaticale regels. Kinderen gaan van korte onvolledige zinnen naar volledige zinnen.
Pragmatisch niveau: kinderen maken zich de spellingsregels eigen. Bij het leren van taal worden de
regels allemaal gebruikt.
Taalverwervingsproces
In het taalverwervingsproces van een kind onderscheiden we twee perioden:
1. Prelinguale periode (0-1 jaar)
2. Liguale periode (1-9 jaar)
Vroeglinguale periode (1-2,5 jaar)
Differentiatiefase (2,5-5 jaar)
Voltooiingsfase (5-9 jaar)
Belangrijk in de taalontwikkeling is vorm van communiceren naar het kind.
De prelinguale periode (0-1 jaar)
Voordat een kind zijn eerste woordjes spreekt. In hun eerste levensjaar beginnen ze met het
produceren van klanken / geluiden (Baba). Er is sprake van communicatie door het huilen.
1. De prelinguale fase start na de geboorte met huilen
2. Vocaliseren (na 6 weken): klanken produceren en herkennen
3. Vocaal spel (na 4 maanden): experimenteren met klanken (medeklinkers).
Er ontstaat interactie tussen kind en volwassenen hierdoor leert een kind de basis van taal.
4. Brabbelen (na 7 maanden): Een kind herhaalt klankgroepen.
Klankgroepen zonder betekenis De klanken gaan steeds meer op echte woorden lijken.
Tijdens de prelinguale periode oefenen kinderen:
De articulatie (uitspraak)
Klankstructuur van taal
Zinsmelodie
communiceren met anderen
De prelinguale periode en de vroeglinguale periode bestaan in de taalontwikkeling vooral uit:
Fonologisch niveau (Uitspraak)
Semantisch niveau (Betekenis)
Syntactisch niveau (Volgorde)
3
Inhoudsopgave
Domein 1: mondelinge taalvaardigheid..................................................................................................3
Theorieën over taalverwerving...........................................................................................................3
De eerste taalverwerving....................................................................................................................3
Taalverwervingsproces.......................................................................................................................3
Tweede taalverwerving......................................................................................................................4
Spreekstrategieën...............................................................................................................................5
Luisterstrategieën...............................................................................................................................5
Spreek- en luisterdoelen.....................................................................................................................5
Woordenschatonderwijs....................................................................................................................6
Gesprekssoorten.................................................................................................................................6
Overige begrippen..............................................................................................................................6
Domein 2: woordenschat.......................................................................................................................7
Identiteiten van een woord................................................................................................................7
Kenmerken of identiteit......................................................................................................................7
Ontwikkeling van het woordgeheugen - woordbetekenissen............................................................7
Woordenschatverwerving..................................................................................................................8
Woordleerstrategieën........................................................................................................................8
Soorten taalgebruik............................................................................................................................8
Domein 3: beginnende geletterdheid.....................................................................................................9
Geletterdheid.....................................................................................................................................9
Ontwikkeling van geletterdheid..........................................................................................................9
Schrijfontwikkeling.............................................................................................................................9
Leesontwikkeling................................................................................................................................9
Auditieve vaardigheden....................................................................................................................10
Visuele vaardigheden.......................................................................................................................10
Elementaire leeshandeling...............................................................................................................10
Elementaire spellingshandeling........................................................................................................11
Domein 4: voortgezet technisch lezen..................................................................................................12
Voordrachtsaspecten........................................................................................................................12
Leesstrategieën technisch lezen.......................................................................................................12
Functioneel analfabetisme en dyslexie.............................................................................................13
Theorieën over het leesproces.........................................................................................................13
Domein 5: begrijpend lezen..................................................................................................................14
1
, Leesstrategieën................................................................................................................................14
Soorten teksten................................................................................................................................14
Thema / hoofdgedachten van de tekst.............................................................................................15
Leesgedrag........................................................................................................................................15
Technisch lezen en begrijpend lezen & coderen / perceptie............................................................15
Domein 6: stellen..................................................................................................................................16
Functies van schrijven.......................................................................................................................16
Schrijfstrategieën..............................................................................................................................16
Stelvaardigheden..............................................................................................................................17
Domein 7: jeugdliteratuur....................................................................................................................18
Basisfunctie jeugdliteratuur..............................................................................................................18
Beoordelen van jeugdliteratuur........................................................................................................18
Domein 8: taalbeschouwing.................................................................................................................19
Taalbeschouwingsstrategieën..........................................................................................................19
Niveaus van taal...............................................................................................................................20
Fonologie..........................................................................................................................................20
Morfologie........................................................................................................................................21
Syntaxis.............................................................................................................................................22
Semantiek.........................................................................................................................................23
Pragmatiek........................................................................................................................................23
Orthografie.......................................................................................................................................23
Domein 9: spelling................................................................................................................................24
Schriftsystemen................................................................................................................................24
Spellingsprincipes en strategieën.....................................................................................................24
2
, Domein 1: mondelinge taalvaardigheid
Theorieën over taalverwerving
Behaviorisme: leren door imitatie goedkeuring / invloed van ouders.
Creatieve constructietheorie / mentalisme: aangeboren taalvermogen bij kinderen. Een aanwijzing
voor een aangeboren taalleermechanisme ligt in het feit dat een kind elke willekeurige taal kan leren.
Interactionele benadering: het aangeboren taal leervermogen en interactie vanuit de omgeving is
van belang (mogelijkheden van het kind).
De eerste taalverwerving
Fonologisch niveau: het vormen van spraakklanken.
Morfologisch niveau: kinderen gaan woorden gaan vormen.
Semantisch niveau: de betekenis van woorden (Dit is niet meteen de juiste betekenis).
Syntactisch niveau: ze leren de regels voor het combineren van woorden (zinnen vormen) en de
grammaticale regels. Kinderen gaan van korte onvolledige zinnen naar volledige zinnen.
Pragmatisch niveau: kinderen maken zich de spellingsregels eigen. Bij het leren van taal worden de
regels allemaal gebruikt.
Taalverwervingsproces
In het taalverwervingsproces van een kind onderscheiden we twee perioden:
1. Prelinguale periode (0-1 jaar)
2. Liguale periode (1-9 jaar)
Vroeglinguale periode (1-2,5 jaar)
Differentiatiefase (2,5-5 jaar)
Voltooiingsfase (5-9 jaar)
Belangrijk in de taalontwikkeling is vorm van communiceren naar het kind.
De prelinguale periode (0-1 jaar)
Voordat een kind zijn eerste woordjes spreekt. In hun eerste levensjaar beginnen ze met het
produceren van klanken / geluiden (Baba). Er is sprake van communicatie door het huilen.
1. De prelinguale fase start na de geboorte met huilen
2. Vocaliseren (na 6 weken): klanken produceren en herkennen
3. Vocaal spel (na 4 maanden): experimenteren met klanken (medeklinkers).
Er ontstaat interactie tussen kind en volwassenen hierdoor leert een kind de basis van taal.
4. Brabbelen (na 7 maanden): Een kind herhaalt klankgroepen.
Klankgroepen zonder betekenis De klanken gaan steeds meer op echte woorden lijken.
Tijdens de prelinguale periode oefenen kinderen:
De articulatie (uitspraak)
Klankstructuur van taal
Zinsmelodie
communiceren met anderen
De prelinguale periode en de vroeglinguale periode bestaan in de taalontwikkeling vooral uit:
Fonologisch niveau (Uitspraak)
Semantisch niveau (Betekenis)
Syntactisch niveau (Volgorde)
3
